داوود قرونه

آموزش و توسعه منابع انسانی به عنوان یک حوزه مطالعاتی بین رشته ای، امروزه به یک رشته دانشگاهی مهم تبدیل شده است؛ اما درباره ترکیب و حدود این رشته اتفاق نظر کاملی وجود ندارد. این پژوهش با هدف مطالعه وضعیت موجود و تعیین قلمرو این رشته ، با استفاده از رویکرد پژوهش کیفی و روش مطالعه موردی انجام شده است. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش کلیه منابع مربوط به پیشینه موضوع، برنامه های درسی دانشگاه های معتبر و همچنین متخصصان و متولیان حوزه آموزش و توسعه منابع انسانی بود. در این راستا، پس از مطالعه مبانی نظری، برنامه درسی 10 دانشگاه برتر دنیا مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین با هفت نفر از اساتید خبره و باتجربه مصاحبه انفرادی صورت گرفت و از طریق گروه کانونی چهار جلسه مصاحبه گروهی با کارفرمایان و متولیان آموزش و توسعه منابع انسانی در سازمان های مختلف انجام شد. مصاحبه شوندگان به شیوه هدفمند و با روش گلوله برفی انتخاب شدند و برای تحلیل و تفسیر داده ها از روش کدگذاری استفاده شد. نتایج حاصل از این سه مرحله پژوهش نشان داد که مهم ترین محورهای مطالعاتی رشته آموزش و توسعه منابع انسانی عبارتند از: طراحی آموزش، راهبردهای توسعه منابع انسانی، کاربرد فناوری های نوین یادگیری در توسعه منابع انسانی، مدیریت برنامه های یادگیری، ارزیابی اثربخشی یادگیری، مدیریت استعداد، مربیگری و منتورینگ، مدیریت دانش، مدیریت تغییر و نوآوری، و مدیریت بهبود عملکرد. همچنین شایستگی هایی همچون توسعه رهبری، مدیریت استراتژیک منابع انسانی، شم کسب وکار، تحلیل رفتار سازمانی، مهارت های ارتباطی، و بهینه کاوی توسعه منابع انسانی به عنوان موضوعات پایه در این حوزه شناسایی گردید.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی نیازهای آموزشی مرتبط با رشد حرفه ای تدریس اعضای هیأت علمی و مدرسان دانشگاه فرهنگیان، به روش آمیخته از نوع اکتشافی انجام شده است. در بخش کیفی، نمونه ای به حجم 12 نفر از طریق نمونه گیری هدفمند انتخاب شد که به روش گروه های کانونی و فرایند مصاحبه نیمه ساختاریافته در شش جلسه انجام شد. بعد از شناسایی مهارت ها و مقولات، در بخش کمّی با ابزار پرسشنامه محقق ساخته وضعیت موجود سنجش شده است در این بخش، جامعه آماری تحقیق را اعضای هیأت علمی و مدرسان گروه های آموزشی شامل علوم تربیتی، ریاضی، ادبیات، مشاوره، زبان انگلیسی، شیمی، فیزیک، تربیت بدنی، الهیات، زیست شناسی دانشگاه فرهنگیان در استان های خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، کرمانشاه، اصفهان، تهران، همدان، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد و گلستان به تعداد 1360 نفر تشکیل می دادند که از بین آنان با استفاده از فرمول کوکران تعداد 300 نفر، به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای برای نمونه آماری انتخاب شدند. روایی پرسشنامه ها را چند تن از متخصصان آموزشی تأیید کرده اند و پایایی آن با اجرای اولیه در نمونه به حجم 30 نفر با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تعیین شده است. این ضریب برای پرسشنامه های زمینه تدریس، قبل از تدریس، ضمن تدریس، ارزشیابی تدریس، فناورانه و سایر مهارت ها به ترتیب؛ 727/0، 757/0، 814/0، 818/0، 837/0 و 762/0 بوده است. برای توصیف داده ها از آمار توصیفی و برای بررسی نیاز به آموزش و ضریب اهمیت از آمار استنباطی استفاده شده است. در نهایت، نتایج نشان می دهد در مهارت زمینه تدریس در مقوله تخصص در حوزه علمی با 3/52 درصد، در مهارت قبل از تدریس در مقولات نظریه های یادگیری با 1/54 درصد و هدف گذاری و برنامه ریزی با 3/53 درصد، در مهارت ضمن تدریس در مقولات روش ارائه مناسب با موضوع با 65 درصد، مدیریت زمان با 2/61، قدرت اداره و رهبری کلاس با 6/55، در مهارت فناورانه در مقولات نرم افزارهای تولید فیلم آموزشی با 4/61 درصد، نرم افزار های حوزه تخصصی محتوا با 7/58، روش های تدریس سیستمی با 6/56، آی سی دی ال با 7/55، نرم افزارهای تولید چندرسانه ای آموزش با 4/54 و نرم افزار ارائه با 5/53، در سایر مهارت ها در مقوله زبان انگلیسی با 6/55 درصد نیاز به آموزش استخراج شده است.

کارآفرینی محور توسعه اقتصادی است و کارآفرینان با تخریب روش های کهن و ناکارآمد قبلی و جایگزینی آن ها با شیوه های کارآمد و نوین به نظام اقتصادی پویایی و حیات می بخشند. از عواملی که در کارآفرینی دخیل اند، مسئله جنسیت است و میزان موفقیتی که هر جنس در کسب و کار خود به دست خواهد آورد، به طور خاص به ویژگی های آن ها برمی گردد. از این رو، هدف این پژوهش بررسی ویژگی های کارآفرینانه مؤسسان زن و مرد دبیرستان های غیردولتی شهر تهران است. روش پژوهش توصیفی پیمایشی و جامعه آماری شامل مؤسسان زن و مرد دبیرستان های غیردولتی شهر تهران است (507 نفر) که از بین آن ها تعداد 213 نفر (90 زن و 123 مرد) به منزله نمونه آماری به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته (با ضریب قابلیت اعتماد 82 / 0) استفاده شده است که دو گروه از ویژگی های شخصیتی و شناختی مهارتی کارآفرینان را می سنجد. نتایج پژوهش نشان می دهد که ویژگی های کارآفرینانه مؤسسان زن و مرد دبیرستان های غیردولتی شهر تهران در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد. بین ویژگی های کارآفرینانه در دو گروه زنان و مردان تفاوت معناداری وجود ندارد. ویژگی شخصیتی تحمل ابهام در زنان کارآفرین و استقلال طلبی در مردان کارآفرین در سطح نامطلوبی ارزیابی شده است. همچنین، بین ویژگی های شخصیتی زنان و مردان مؤسس مراکز آموزشی، به جز ویژگی های استقلال طلبی و تحمل ابهام، تفاوت معنا داری وجود ندارد. بین ویژگی های شناختی مهارتی زنان و مردان نیز تفاوت معناداری وجود ندارد و در هر دو گروه در سطح نسبتاً مطلوبی ارزیابی شده است.

سلامت سازمانی عبارت است از توانایی یک سازمان برای انجام موفقیت آمیز مأموریت خود. در مدرسه سالم معلّمان به آموزش و یادگیری متعهد هستند، آنان اهداف بالاتر ولی قابل حصول برای دانش آموزان در نظر می گیرند، و محیط یادگیری منظم و جدّی است. این تحقیق با هدف «بررسی ادراک معلمان از سلامت سازمانی در مدارس پسرانه دولتی مناطق 3 و12 آموزش و پرورش شهر تهران» صورت گرفته است. از روش تحقیق پیمایشی برای پاسخ به سؤال های پژوهش استفاده شده و آزمون های آماری t تک گروهی، t مستقل، و تحلیل واریانس با استفاده از نرم افزار spss به کار برده شده است. سلامت سازمانی مدارس از طریق پرسشنامه مبتنی بر مدل ماتیو مایلز مورد سنجش قرار گرفته است. نمونة آماری شامل 281 نفر از معلمان در سه مقطع تحصیلی است که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی انتخاب شده اند (108 نفر از منطقه3 و 173 نفر از منطقه12). نتایج این پژوهش نشان می دهد که از نظر معلمان، میزان سلامت سازمانی مدارس هر دو منطقه به طور معنی داری بالاتر از میانگین و رضایت بخش است. مدارس منطقه 3 نسبت به مدارس منطقه 12 از سلامت سازمانی بالاتری برخوردار هستند. در بین مقاطع تحصیلی، مدارس مقطع ابتدایی از سلامت نسبتاً بهتری برخوردار هستند. مدارس مقاطع راهنمایی و متوسطه در مراتب بعدی قرار می گیرند.

این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر بالندگی اعضای هیأت علمی در دانشگاه تهران طراحی و اجرا شده است. روش تحقیق از نوع آمیخته اکتشافی است که در دو بخش کیفی و کمی صورت پذیرفته است. در بخش کیفی از طریق روش مصاحبه نیمه ساختاریافته با 15 نفر از متخصصان و صاحب نظران که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند، عوامل مؤثر بر بالندگی اعضای هیأت علمی شناسایی و دسته بندی شدند. در بخش کمی در قالب روش تحقیق توصیفی- پیمایشی و از طریق ابزار پرسشنامه محقق ساخته نظرات و دیدگاه های 282 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه تهران که به روش نمونه گیری طبقه ای نسبی انتخاب شده بودند گردآوری شد. در نتیجه تحلیل داده های بخش کیفی پژوهش که به روش کدگذاری باز و محوری انجام شد، دو دسته کلی از عوامل شناسایی گردید که شامل عوامل شخصی و عوامل سازمانی می باشد. سپس در مرحله کمی داده های به دست آمده با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) به روش میانگین هندسی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و عوامل مؤثر بر بالندگی اعضای هیأت علمی اولویت بندی گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد که از میان عوامل شخصی ویژگی های شخصیتی اعضای هیأت علمی با وزن نسبی 302/0 دارای بیشترین اهمیت بوده و بعد از آن عوامل عوامل انگیزه، پیشینه علمی، تعهدحرفه ای، و مسئولیت پذیری به ترتیب با وزن نسبی 251/0، 194/0، 135/0، و 118/0 قرار دارد. از میان عوامل سازمانی نیز فرهنگ و جو سازمانی با وزن نسبی 277/0 دارای بیشترین اولویت بوده و بعد از آن به ترتیب عوامل نظام ارتقای شغلی، عوامل مدیریتی، فرصت بالندگی، عوامل ساختاری، و عوامل معیشتی با ضرایب نسبی 216/0، 18/0، 138/0، 104/0، و 085/0 قرار دارد.

این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت بندی مؤلفه های بالندگی اعضای هیات علمی در دانشگاه تهران به منظور ارائه یک چارچوب مفهومی طراحی و اجرا شده است. روش تحقیق از نوع ترکیبی اکتشافی است که به شیوه متوالی در دو بخش کیفی و کمی صورت پذیرفته است. ابتدا در مرحله کیفی از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با 15 نفر از متخصصان و صاحبنظران که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند، مؤلفه های بالندگی اعضای هیات علمی شناسایی و دسته بندی شدند. سپس، در مرحله کمی در قالب روش تحقیق توصیفی-پیمایشی و از طریق ابزار پرسشنامه محقق ساخته نظرات و دیدگاه های 283 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه تهران که به روش نمونه گیری طبقه ای نسبتی انتخاب شده بودند، گردآوری شد. سپس داده های به دست آمده با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مؤلفه های بالندگی اعضای هیات علمی اولویت بندی گردیدند. نتایج پژوهش نشان می دهد که از میان مؤلفه های شناسایی شده، بالندگی آموزشی با وزن نسبی 342/0 دارای بیشترین اهمیت می باشد. بعد از آن، مؤلفه های بالندگی پژوهشی با وزن نسبی 24/0، بالندگی فردی با وزن 195/0، بالندگی خدماتی با وزن نسبی 126/0، و بالندگی سازمانی با وزن نسبی 097/0 در مراتب بعدی قرار دارند.

فعالیت های میان رشته ای به عنوان یک نوآوری در جهت مقابله با چالش های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی فراروی آموزش عالی در نظر گرفته شده است. فشارهای بیرونی و نیاز به ترکیب حوزه های مختلف دانش برای حل مسائل امروزی، اهمیت تحقیقات میان رشته ای را دو چندان کرده است و فعالیت های میان رشته ای نوشداروی مشکلات آموزش عالی امروزی شناخته شده است. هیچ سازمانی به اندازه دانشگاه تخصصی نیست در نتیجه حل چالش های فراروی آموزش عالی میان رشته ای بستگی به اصلاح ساختارهای فرهنگی دارد تا این تخصص ها رشد یابند. اعضای هیأت علمی نقش اساسی در تغییرات سازمانی موردنیاز برای توسعه فعالیت های میان رشته ای ایفاء می نمایند و در واقع اساتید نقش اصلی را در ابتکارات میان رشته ای بازی می کنند در این مقاله مواردی از قبیل: رشته های دانشگاهی، نیاز به آموزش های میان رشته ای، چالش های فراروی تحقیقات میان رشته ای، نقش مدیران و اعضای هیأت علمی در تسهیل ابتکارات میان رشته ای و استراتژی های مورد استفاده در فعالیت های میان رشته ای بحث و بررسی قرار گرفته اند . می توان نتیجه گرفت که، موانع اصلی فعالیت های میان رشته ای، موانع ساختاری رشته ها است. این موانع عبارتند از: قرار دادن اعضای هیات علمی و محققان در دپارتمان های جداگانه و غیر قابل نفوذ، سازماندهی دانش به صورت حوزه های مجزا، حاکم کردن دیدگاه ها و نظریات محدود و خاص بر رفتارهای علمی و قالبی کردن رفتارها. دانشگاه و موسسات آموزش عالی جهت تسهیل آموزش ها و تحقیقات میان رشته ای بایستی بر استراتژی هایی در زمینه ساختارهای سازمانی، اعضای هیأت علمی و سیاست های تغییر تاکید داشته باشند.