مدیریت شهری

پژوهش حاضر، مبتنی بر مطالعات اسنادی و میدانی و هدف آن ارزیابی جایگاه بافت سنتی شهر ساری در توسعه ی گردشگری میراث فرهنگی است. مطالعات اسنادی شامل طرح مبانی نظری و طراحی پرسشنامه و بررسی های میدانی شامل توزیع پرسشنامه و گردآوری آراء گردشگران می باشد. به دلیل نامشخص بودن جامعه آماری، حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 410 نفر محاسبه و از این تعداد 360 پرسشنامه جمع آوری شد. روایی پرسشنامه توسط همکاران دانشگاهی تأیید شده و آلفای کرونباخ (0.933) نشانگر پایایی بالای ابزار است. برای پردازش یافته ها از نرم افزار SPSS و برای تحلیل یافته ها از توزیع فراوانی، میانگین و درصد برای توصیف و آزمون های فریدمن و تی تک نمونه ای استفاده شده است. بر اساس نتایج، معماری و بناهای تاریخی ساری، نشانگر ظرفیت های فراوان در توسعه ی گردشگری میراث فرهنگی هستند. اما آمارها نشانگر فاصله میان ظرفیت ها و سطح توسعه یافتگی گردشگری است. مهمترین دلیل این وضعیت، استفاده نکردن از تمامی ظرفیت های موجود است. براین اساس، مرمت و ورود بناهای ارزشمند تاریخی در چرخه ی گردشگری، بازگرداندن چهره ی سنتی بافت، نصب تابلوهای راهنما برای هدایت مسافران به بافت قدیم، بازبینی مسیرهای دسترسی، حل معضل ترافیکی، تغییر مکان ادارات دولتی از اقدامات ضروری است.

طرح معماری خانه های سنتی ایران از عوامل مختلفی چون مذهب، فرهنگ، ویژگی های جغرافیایی، اجتماعی تأثیر پذیرفته است. در این میان توجه به ارزش ها و اصول اخلاقی و حقوقی برگرفته از احکام دین اسلام باعث کارکردهای معنوی و آرامش بخش مسکن سنتی شده است. هدف پژوهش بررسی نمود اندیشه های اخلاقی-حقوقی در ساختار فضایی خانه های سنتی می باشد. از این رو سوال تحقیق این است که، در ساختار فضایی خانه های سنتی ایران اصول و مؤلفه های اخلاقی حقوقی و پایبندی به آن به چه صورتی نمود یافته است؟ روش تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و پژوهش های میدانی می باشد. لذا ابتدا مؤلفه های حقوقی و اخلاق اسلامی از آیات و روایات اسلامی و کتب اخلاق اندیشمندان اسلامی استخراج شده و پس از انتخاب نمونه مورد مطالعه و جمع آوری داده ها، با روش تحلیلی، مهمترین مؤلفه های اخلاقی حقوقی مؤثر در ساختار فضایی خانه های سنتی ایران مورد بحث و تفسیر قرار گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد ارزش ها و اصول اخلاقی حقوقی برگرفته از قرآن و پیامبر اکرم(ص) که مفسر عالی مفاهیم موجود در قرآن است، بر همه جوانب زندگی معماران سنتی سایه افکنده است. رعایت ارزش های اخلاقی توسط معمار در طرح معماری خانه های سنتی قابل مشاهده و ادراک است. معمار سنتی با تکیه بر ارزش های اخلاقی حقوقی از قبیل زیبایی، عدالت، تکریم مهمان، رعایت حریم ها، عدم اسراف، عبرت و پندپذیری و غیره خانه سنتی را به گونه ای طراحی کرده است که هدف نهایی از ساخت خانه یعنی آرامش و کرامت انسان در فضای خانه حاصل شود.

روندهای جهانی و داخلی نشان می دهد که نیاز به سرمایه گذاری در زیرساخت های سلامت وجود دارد. سرمایه گذاری های زیادی در سالهای گذشته در این حوزه در ایران صورت گرفته است ولی طولانی شدن طرح ها، افزایش هزینه ها، طرح های نیمه تمام و در مواردی بلااستفاده ماندن تاسیسات ایجاد شده، نشان از وجود مشکل دارد. با عنایت به تجربیات جهانی و مطالعات تطبیقی در دنیا و مطالعات موردی، مدل های سرمایه گذاری مشارکت عمومی-خصوصی مورد توجه قرار گرفت. موفقیت این مدل ها به چند عامل بستگی دارد که یکی از این عوامل، طراحی مدل مناسب سرمایه گذاری است. با توجه به شرایط و پیش فرض های مختلف سه مدل معرفی شدند: مدل نوع برای شرایطی که تشخیص و نظارت بر کیفیت ارئه خدمات سلامت دشوار باشد، مدل نوع برای شرایطی که امکان نظارت بر کیفیت خدمات غیردولتی وجود داشته باشد و مدل نوع برای شرایطی که منابع وقفی یا خیریه در دسترس باشد. برای اولویت بندی مدلها، از تحلیل سلسله مراتبی (AHP)ِ استفاده کردیم و برای این منظور، معیارهای زیر در نظر گرفته شد: انتقال بهینه ریسک، هزینه های طول عمر پروژه، عملکرد و نوآوری. علی رغم این که معیارهای مختلفی برای ارزیابی موئرد استفاده قرار گرفت، اما اختلاف میان نتایج چندان معنادار نیست که این یافته با ادبیات موشوع نیز سازگار است. بسته به شرایط و پیش فرض های مختلف، مدلهای مناسب با هریک باید انتخاب شوند که جنبه های گوناگون آن در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت.

هدفهای پژوهش حاضر، تعیین شاخص های ارزیابی عملکرد فعالیتهای فنی وعمرانی وحمل ونقل وترافیک شهرداری تهران ، بررسی کفایت و قابلیت شاخص های موجود و همچنین ارزیابی قابلیت های سیستم حسابداری جهت تحقق مسئولیت پاسخگویی عملیاتی می باشد. درراستای تحقق این اهداف، ابتدا مبانی نظری وپیشینه پژوهش های مربوط به ارزیابی عملکرد شهرداری های کشورهای توسعه یافته وقوانین ومقررات مربوطه مطالعه وشاخص های این نوع ارزیابی تعیین گردید و از طریق بکارگیری روش دلفی فازی ونظرخواهی از خبرگان شاخصهای شناسایی شده مورد اجماع قرار گرفت. پس ازآن، به منظور تعیین شاخص های بااهمیت ازبین شاخص های مورد اجماع از آزمون "تحلیل عاملی تاییدی"استفاده گردید .افزون بر این ،کفایت وقابلیت شاخص های ارزیابی عملکرد موجود در شهرداری تهران به منظور تحقق مسولیت پاسخگویی عملیاتی، از طریق مقایسه شاخص های ارزیابی عملکرد موجود با شاخص های مورد اجماع جامعه تخصصی ارزیابی گردید . در نهایت، قابلیتهای سیستم حسابداری مورد عمل شهرداری تهران برای تامین اطلاعات مورد نیاز جهت بکارگیری شاخص های مورد اجماع خبرگان نیز مورد ارزیابی قرار گرفت . نتایج تحقیق نشان دادکه از57 شاخص ارزیابی عملکرد فعالیتهای فنی وعمرانی وحمل ونقل مستخرجه ازمبانی نظری و پژوهش های انجام شده،51شاخص اجماع اعضای گروه دلفی راکسب نمود اما با انجام تحلیل عاملی تاییدی تنها29 شاخص آن از اهمیت بالاتری برخورداربود. از سوی دیگر، نتایج تحقیق نشان داد، شاخص های ارزیابی عملکرد موجود درشهرداری تهران از قابلیت مورد انتظار برای اندازه گیری عملکردفعالیتهای فنی وعمرانی وحمل ونقل و ترافیک برخوردار است. افزون برآن،سیستم حسابداری مورداستفاده شهرداری تهران قادر به تأمین اطلاعات موردنیاز جهت ارزیابی عملکردعملیاتی فعالیتهای فنی وعمرانی وحمل ونقل وترافیک می باشد.

عدم تعادل و توازن منطقه ای از مشخصه های بارز توسعه فضایی در ایران می باشد. تغییر نوع فعالیت در منطقه کلان شهری تبریز موجب تمرکزجمعیت در کلان شهر تبریز شده که موجب تغییر نحوه توزیع و الگوی ساختار فضایی جمعیت شده و در نتیجه موجب برهم خوردن تعادل منطقه کلان شهری شده است. هدف این تحقیق تحلیل توزیع و ساختار فضایی جمعیت و ارائه استراتژی های مناسب جهت توسعه متعادل منطقه کلان شهری است. روش شناسی تحقیق کمی بوده و پارادایم پژوهش اثبات گرا می باشد. از نظر ماهیت پژوهش مورد نظر توصیفی- تحلیلی است. داده های جمعیتی شامل تعداد جمعیت منطقه کلان شهری تبریز برای سال های 1345 تا 1390 اخذ شده اند. برای تحلیل جمعیت از روش های تحلیلی رویکرد صفت مبنا استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که استقرار جمعیت در کانون های شهری به صورت متعادل توزیع نشده اند و توزیع جمعیت به صورت خوشه ای است. از طرفی الگوی ساختار فضایی جمیت در منطقه کلان شهری تبریز متمرکز است یعنی غلبه با نیروهای مایل به مرکز است.مدل توسعه فضایی هیلهورست مدل مناسبی برای تعیین استراتژی های توسعه آتی به منظور ایجاد تعادل در منطقه کلان شهری تبریز می باشد.

برقراری زبان مشترک و درک متقابل میان متخصصین و شهروندان درباره ماهیت و چگونگی نیل به شهری مطلوب، گام نخستین برای تحقق این مهم محسوب میشود. در این پژوهش که در زمره تحقیقات بنیادی و کاربردی دسته بندی میشود، با بهره گیری از روش پیمایشی (پرسشنامه ای و مصاحبه) از شهروندان و نیز روش دلفی برای کسب آراء و نظرات متخصصین استفاده شده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که شهروندان تهرانی با وجود آنکه بر اهمیت و ضرورت اصل مشارکت در مدیریتِ شهر به خوبی واقف بوده و بر این عقیده هستند که مدیریتِ شهر میبایست در دست شهروندان و یا منتخبین آنها مانند شورایاریها باشد، اما به این حال به چند علت نسبت به مشارکت جویی در مدیریت شهر در شرایط کنونی کم تمایل هستند. پرهزینه بودن امر مشارکت در مدیریتِ شهر در مقایسه با آثار و فوائد آن، بیتمایلی مسئولین و متولیان امور نسبت به استفاده از مشارکت شهروندان در مدیریت شهر، درگیری با مسائل و مشکلات متعدد زندگی و نداشتن فرصت کافی، آشکار شدن جهتگیریهای اعتقادی، مذهبی و سیاسی فرد و فقدان سازوکارهای مناسب برای جلب مشارکت شهروندان از مهمترین علل کم تمایلی شهروندان به مشارکت در مدیریتِ شهر است. همچنین باید گفت برخلاف تصور جامعه خصصی شهرسازی کشور مبنی بر قرارگیری مشارکت شهروندان به عنوان مهمترین خواسته و مطالبه عمومی، مسئولیت پذیری، پاسخگویی و عدالت محوری مهمترین ویژگیهای مدیریت شهری مطلوب از دید شهروندان تهرانی است.

ساختار از جمله مفاهیم پرکاربرد در حوزه های مختلف دانشی می باشد. این مفهوم با ورود به حوزه شهرسازی، موضوع مهم ساختار شهری را پدید آورده است. ساختار شهری را می توان از جمله ابزارهای هدفمند در بازشناسی شهر قلمداد نمود. عوامل، عناصر و ویژگی های اجتماعی جزء جدایی ناپذیر از اجتماعات انسانی بوده و به تبع آن تاثیرات بسیاری را در نحوه شکل گیری شهر وارد نموده است. در پژوهش حاضر به تبیین و تدقیق جایگاه عوامل اجتماعی در شکل گیری ساختار شهرهای ایرانی پرداخته شده است. در این راستا این پژوهش با هدف بازشناسی جایگاه عوامل اجتماعی در چیدایش ساختار شهرهای ایرانی، به واژه شناسی و بررسی ساختار، ساختار شهری پرداخته و در ادامه بازشناسی عوامل اجتماعی در ساختار شهری آورده شده است. یکی از نکات مهم در این پژوهش، بررسی ریشه ها و سرمنشا بروز عوامل اجتماعی در اجتماعات شهری که مقدم تر از مولفه های این مهم می باشد، است. روش تحقیق تحلیلی-اسنادی است که برای تنظیم مفاهیم و تدوین یک چارچوب مفهومی از روش " تحلیل محتوای کیفی" استفاده گردید. روش گردآوری اطلاعات نیز به صورت کتابخانه ای و اسنادی می باشد. آنچه که در مطالعه حاضر به عنوان نتیجه کلی می توان مورد اشاره قرار داد این است که عوامل اجتماعی در شکل گیری، تکامل و خاصه تعالی ساختار شهری نقش بسزایی را ایفا نموده و یک رابطه دو طرفه بین این دو امر وجود دارد. عوامل اجتماعی در قالب نمودهای کالبدی، فضاهایی را به ساختار شهرهای ایرانی افزوده اند که نمایشی باارزش از اصالت است. وجود این رابطه علاوه بر تکامل ساختار شهری، موجبات ارتقا عوامل اجتماعی را نیز فراهم می آورد.

مدیریت راهبردی کلانشهرهای مذهبی به واسطه ویژگی های خاصی که دارند، متفاوت است؛ در این کلانشهرها شاهد شرایط خاصی هستیم که عرصه مدیریت راهبردی کلانشهری را با مسائلی مواجه می سازد. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق کیفی و با مصاحبه عمیق و مباحثه گروهی، به طراحی الگوی مدیریت راهبردی کلانشهر مذهبی قم می پردازد. مصاحبه های صورت گرفته با 17 تن از نخبگان عرصه مدیریت شهری و مباحثه گروهی با 10 نفر از ایشان، با استفاده از روش تحلیل مضمون، این موضوع را مورد بررسی قرار داده است. نتایج مصاحبه ها و بحث گروهی بیانگر این است، این کلانشهر مذهبی دارای محیط و زمینه نهادی مدیریتی متکثر و متفاوت با دیگر کلانشهرها است و کنشگران و عوامل اصلی عرصه مدیریت راهبردی این شهر متنوع و گسترده هستند لذا توجه همه جانبه و کامل به محیط و زمینه و همچنین کنشگران مورد پیشنهاد است؛ دو فضای تعاملی و تقابلی میان کنشگران و عوامل عرصه مدیریت راهبردی کلانشهر مذکور به چشم می خورد که همکاری و همرایی بین کنشگران و هماهنگی بین عوامل ضروری می نماید. ضمنا توجه به مسایل رویه ای و همچنین مسائل ارتباطی فرآیند مدیریت راهبردی کلانشهر مذهبی قم از دیگر یافته های این پژوهش می باشد.

چارچوب سازمانی توسعه شهری به همراه مجموعه ای از وظایف، نقش ها و عملکرد ها در قالب برنامه های مدون و نتایج آن در فضاهای شهری، مدیریت شهری نام دارد. سازمان ها و نهادهای درگیر در فرایندهای مدیریت شهری علی رغم تفاوت در ساختارها و کارکردها ناگزیر از ارتباط و تعامل بایکدیگر نخواهند بود. طرح ها و برنامه های توسعه شهری در بسیاری از موارد وجه مشترک و یکی از علل ارتباطات بین سازمان های مدیریت شهری هستند. هدف این پژوهش آسیب شناسی تعاملات سازمان های مدیریت شهری در برنامه های توسعه کلانشهر مشهد است. جامعه آماری تحقیق 66 نفر از اعضای سازمان های مورد مطالعه می باشد و تمام جامعه آماری مورد سرشماری قرارگرفته است. داده های تحقیق علاوه بر روش کتابخانه ای، به صورت میدانی با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته شامل 5 بعد اصلی، و 65 شاخص از جامعه آماری اخذ شده است این پژوهش با توجه به ماهیت و اهداف این پژوهش تحلیلی- توصیفی و از نوع پیمایشی و از نظر هدف، کاربردی می باشد . و با استفاده از نرم افزارهای SPSS وExcel تجزیه و تحلیل شده اند. نتایج نشان داد، تمامی شاخص های مورد بررسی شامل، قانونی (با میانگین:2.33)، سازمانی (با میانگین:2.49)، سیاست گذاری (با میانگین:2.27)، مدیریتی (با میانگین:2.33) و فرهنگی (با میانگین:2.62)، در تعاملات سازمان های مورد مطالعه نامطلوب هستند. مهم ترین ابعاد تاثیرگذار بر تعاملات، نخست بعد قانونی (میانگین: 4.04)، سپس بعد مدیریتی (میانگین:3.9)، سازمانی (3.84)، سیاست گذاری (3.82) و فرهنگی (3.81) امتیازدهی شده اند. هم چنین مشخص شد بین میزان امتیاز ابعاد مؤثر در هر یک از سازمان های مورد مطالعه تفاوت وجود دارد و نیز بین وضع موجود و میزان تأثیر ابعاد در هر یک از سازمان های مورد مطالعه شکاف قابل توجهی مشاهده گردید.

پرورش کارکنان شایسته و بهبود عملکرد نیروی انسانی موضوعی ضروری در سازمان های کشور است و انتخاب، پرورش و حفظ آنان نیازمند معیارها و شاخص های ویژه است. هدف اصلی این پژوهش بررسی الگوی بومی سازی بهسازی عملکرد کارکنان در وزارت کشور است. روش پژوهش برحسب هدف کاربردی، و برحسب گردآوری اطلاعات، کمی بوده و با استفاده از روش معادلات ساختاری صورت گرفته است. روش نمونه گیری از طریق جدول مورگان بوده که برای توزیع پرسشنامه 274 نفر به عنوان نمونه پژوهش در نظر گرفته شدند. پژوهش به روش پیمایشی انجام شده است. ابزار گردآوری پرسشنامه محقق ساخته بوده است. با استفاده از نرم افزار Amos آزمون آماری متناسب محاسبه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل بیانگر این است که تمامی مؤلفه های مدل بهسازی عملکرد کارکنان تأیید گردید و پیشنهاد گردید برای اجرای مدل در وزارت کشور دانش محوری و فرایند مدیریت استعداد در وزارت کشور مورد توجه قرار گیرد.

طرح ها و پروژه های شهری آخرین زنجیره برنامه های توسعه شهری محسوب می شوند. مدیریت یکپارچه و سیستمی مجموعه طرح ها و پروژه های شهری ضمن ارتقای بهره وری منابع شهری، اثربخشی و کارایی برنامه های توسعه شهری را هم باعث می شود. مطالعه در نحوه ی سیاستگذاری، برنامه ریزی، اجرا و نظارت طرح ها و پروژه های شهری و ارائه الگویی مناسب از ضروریات مدیریت شهری کشور است. مدیریت سبد پروژه رویکردی نو و برگرفته از دانش مدیریت پروژه است که برای بهره وری هرچه بهتر و مؤثرتر مجموعه پروژه ها و طرح ها در سازمان های پروژه محور مورد تاکید است. از اجزای اصلی مدیریت سبد پروژه می توان به چارچوب(مدل فرآیندی)، معیارهای تصمیم گیری و مدل ها و ابزارهای تعریف سبد پروژه اشاره کرد که تصمیم گیری در مورد تبیین چارچوب(مدل فرآیندی)مدیریت سبد پروژه محور و دسته بندی ابعاد و معیارهای موثر در انتخاب سبد پروژه ها از مراحل اصلی و تاثیرگذار آن به حساب می آید. این پژوهش ازنظر هدف، پژوهشی کاربردی و از حیث گردآوری داده ها، تحقیقی توصیفی–پیمایشی محسوب می شود. مطابق یافته های پژوهش، چارچوب مدیریت یکپارچه پروژه های شهری براساس رویکر سبد پروژه از سه بخش شناخت استراتژیک، مدیریت سبد پروژه های شهری و زیرساخت های لازم و مکمل مدیریت سبد پروژه تشکیل می شود و معیارهای مؤثر در انتخاب سبد پروژه های شهری را می توان در 8 بعد فنی، مالی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، ریسک، سازمانی، رقابتی دسته بندی کرد.

مشکلات خاص شهر نشینی بیش از پیش توجه به طرح ها و راهبردهای را ضروری ساخته است. در این راستا طرح های استراتژیک به عنوان طرح های پویا و مشارکت مند در نظام برنامه ریزی شهری مطرح گردیده است.هدف از پژوهش حاضر ارائه مدل ارتباط عوامل موثر برموفقیت برنامه ریزی استراتژیک در مدیریت شهری استان یزد می باشد.که از حیث هدف کاربردی بوده زیرا ، توسعه دانش کاربردی و کاربرد عملی آن در جهت حل یکی از معضلات مدیریت شهری مدنظر می باشد. این پژوهش از بعد میزان کنترل متغیرها توصیفی و از جنبه گردآوری داده ها پیما شی است.حجم جامعه آماری 140 نفر بوده.که شامل شهرداران، اعضای شوراهای شهر،وکارشناسان دفتر امورشهری استانداری یزد بوده،نمونه این پژوهش را 50 نفر تعیین شدند. ابزار پژوهش شامل یک پرسشنامه محقق ساخته که شامل 44 عامل بود. روایی ،صوری و محتوایی پرسشنامه به تایید تعدادی از اساتید برنامه ریزی استراتژیک رسید.پس از جمع آوری پرسشنامه ها. داده ها در دو بخش توصیفی و استنباطی و با استفاده از نرم افزار Eexsel و ّFcmapper و Pajek تجزیه و تحلیل شد. در نهایت با ارائه مدل سیستمی نحوه تأثیر هر یک از عوامل شناسایی شده بر روی موفقیت برنامه ریزی استراتژیک در مدیریت شهری بدست آمد. در این پژوهش عامل تدوین استانداردها برای تسهیل کنترل به عنوان عامل دارای بیشترین مرکزیت در بین سایر عوامل شناسایی شد. سپس با استفاده از منطق سناریوسازی در نقشه شناختی فازی به سناریوسازی در مورد عامل دانش محوری پرداخته شد. در ترسیم مسیرسناریوعامل اثرگذار و شروع کننده سناریو متغیر فرهنگ سازی شناسایی شد. واژگان کلیدی : برنامه ریزی استراتژیک

شریان ها و مسیرهای رفت و آمد با نام های مختلفی مانند شارع و گذر، همواره به عنوان ساختاری مهم در سازماندهی و توسعه شهرها، مطرح بوده است. در دوره صفوی این کارکرد با عنوان «خیابان» به صورت یک الگوی انتظام بخش فضایی، از ساختار باغ ایرانی وارد فضاهای شهری شد و تأثیرات هندسی وسیعی در توسعه یکپارچه شهر گذاشت. خیابانِ صفوی به عنوان عنصری انعطاف پذیر از نظر عملکرد، با مداخله در بافت پیشین شهر، اتصال بین اجزاء ارزشمند پیرامونی را برقرار می کرد. درحالیکه بیشتر خیابان کشی های کنونی در مداخلات شهری ایران، با کم توجهی به این اصول، موجب کم ارزشی بافت های پیرامونی شده است. این مقاله درصدد است تا با تحقیق در مؤلفه های هندسی خیابان، مهمترین اصول انتظام بخش فضایی را تبیین نماید و نشان دهد که هر یک از ویژگی های این مؤلفه ها، چه اصول اساسی را به وجود آورده است.پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای شامل متون و اسناد تاریخی، انجام گرفته است. نتایج نشان می دهد؛ نظام هندسی حاکم بر خیابان صفوی، سبب پیدایش نظم و کلیتی معنادار در ساختار شهری شده است. این کلیت معنادار، واجد مؤلفه ها و عوامل متعددی است که در ایجاد کیفیت و نقش انتظام بخش آن تأثیرگذار بوده است، مفاهیمی چون مفصل ها، جهت ها و محورها، ارزش گذاری، مرتبت و منزلت، تعیّن فضایی و به هم پیوستگی، در ایجاد اصولِ اساسی نظیر؛ «سلسله مراتب»، «اتصال»، «محور» و «حرکت و جهت» در چارچوب کلی نظام هندسی خیابان صفوی، نقش داشته و همین امر سبب شده است تا شهر اتصال و پیوستگی خود را با بافت پیشین به طور کامل حفظ نماید.

پژوهش حاضر با هدف اولویت بندی انواع سمن ها در ارتقای اثربخشی مدیریت شهری با رویکرد مشارکت عمومی صورت گرفته است. برای شناسایی مهم ترین معیار های مؤثر بر اثربخشی مدیریت شهری و نیز انواع سمن های فعال در حوزه شهری از تحقیقات کتابخانه ای و برای تعیین اولویت معیار های تحقیق حاضر یکی از روش های نرم پژوهش عملیاتی یعنی مدل تصمیم گیری سلسله مراتبی (AHP) مورد استفاده قرار گرفته است. جامعه مورد بررسی را خبرگان و کارشناسان ارشد حوزه مدیریت شهری و سمن ها تشکیل می دهند. بدین منظور تعداد ۱6 نفر از خبرگان به عنوان نمونه انتخاب شده اند و در مرحله نهایی کار بر اساس ماتریس مقایسات زوجی صورت گرفته است. ابزار اصلی گردآوری داده های پژوهش، پرسشنامه بسته می باشد که روایی آن به صورت روایی محتوا به تأیید خبرگان رسیده است. وزن دهی معیار های شناسایی شده با استفاده از روش AHP به این صورت بدست آمده است: معیار بهبود زندگی و کاهش فقر شهری از بیشترین اولویت برخوردار است. معیار های ارائه خدمات شهری ، شفافیت عملکرد مدیریت شهری ، سرمایه اجتماعی و مشارکت شهروندی و مدیریت فرهنگ محلی به ترتیب در اولویت های بعدی قرار داشته اند. انتخاب بهترین سمن ها بر اساس معیارهای اصلی شناسایی شده با استفاده از تکنیک AHP می توان نتیجه گرفت بهترین گزینه سمن بهداشت، درمان، ورزش و سلامت عمومی است و سمن های رفاه و توسعه پایدار ، آموزش و فعالیت های فرهنگی و اجتماعی ، حقوق شهروندی و اقلیت ها و سمن های فعال در عرصه بین الملل به ترتیب در رتبه های بعدی قرار داشته اند.

آوازه سازی شهری ، یکی از مسائل مهم در حوزه مدیریت شهری است که در سال های اخیر بسیار مورد توجه پژوهشگران قرارگرفته است. آوازه سازی شهرها نیازمند تلاش های هماهنگ و منسجم برای ترسیم تصویر شهری منحصربه فرد منطبق با انتظارات شهروندان و گردشگران است که نهایتاً منظر ذهنی آن ها را نسبت به شهر یا مکان موردنظر شکل می دهد. مدیران شهری در فرآیند ساخت آوازه و ترسیم تصویر شهر نیازمند خلق و آفرینش جاذبه های بصری هستند تا با لحاظ کردن این مولفه بتوانند برای شهر شخصیت منحصربه فردی را ترسیم نمایند زندگی شهری به دو بخش روزانه و شبانه تقسیم شده است و این موضوع اهمیت خلق تصویر شبانه شهری را در کنار تصویر شهر در روز دارای اهمیت خاصی نموده است که در این حوزه نورپردازی اجزای شهر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی پس از بررسی ادبیات موضوع در حوزه آوازه سازی شهری به منظور مشخص نمودن اولویت بندی و روابط بین شاخص ها و همچنین مشخص کردن میزان تاثیر نورپردازی هر یک از کاربری های شهری در خلق آوازه شبانه شهری، مصاحبه نیمه ساختارمند با نمونه 23 نفری متشکل از متخصصین در این حوزه ، به بررسی ابعاد مختلف موضوع پرداخته شده است. به منظور پاسخ به این پرسش که نورپردازی کدام یک از کاربری های شهری نقش موثر تری در خلق آوازه شبانه شهری دارد، 8 تیپ از کاربری های اصلی شهری به تفکیک مورد بررسی قرارگرفته اند تا میزان تاثیر نورپردازی آن ها مورد بررسی قراربگیرد. همچنین برای تحلیل رابطه بین متغیرها از آزمون کندال تاو بهره گرفته شده است. تحلیل نشانگر این است که نورپردازی ساختمان های تاریخی و فرهنگی، کاربری های خدماتی، ساختمان های تجاری و پارک ها به ترتیب بیشترین تاثیر را در ایجاد تصویر شبانه شهری دارند.

محدودیت منابع فسیلی و رشد سریع مصرف انرژی در جهان از جمله عواملی است که پژوهشگران را برای دستیابی به منابع جدید و قابل تجدید انرژی ترغیب می کند. بیوگاز یکی از منابع تجدیدپذیر است که می تواند در روستاها برای دامداران بسیار مفید و کاربردی باشد هدف این مطالعه امکان سنجی تولید انرژی پاک بیوگاز از فضولات حیوانی در روستاهای ایران از نظر کارشناسان دامداری می باشد. در اجرای این پژوهش از فن پیمایش استفاده شده است. جامعه آماری کارشناسان دامداری چهار استان ایران بودند (337 نفر)، که نمونه آن براساس جدول مورگان و با نمونه گیری تصادفی طبقه ای 181 نفر شد. براساس یافته ها، هشت معیار برای امکان سنجی تولید بیوگاز از فضولات حیوانی استخراج گردید که شامل اجتماعی فرهنگی، اقتصادی، فنی و مهارتی، زیست محیطی، اقلیمی، زیرساختی، اطلاع رسانی و ترویج و آموزش بودند. همچنین، اهمیت هر یک از معیارها از نظر کارشناسان در استان ها مشخص گردید که در استان فارس معیار اجتماعی فرهنگی، در استان خراسان رضوی معیار زیرساختی ، در استان گلستان، اقتصادی و در استان کرمانشاه معیارهای زیرساختی و اقلیمی از اهمیت بیشتری برخوردار بودند. پیشنهاد میگردد برای امکان پذیری اجرای بیوگاز در ایران گروهها و تشکل دامداران تشکیل گردد، ارائه تسهیلات و تأمین منابع مالی انجام شود. مراکزی جهت پشتیبانی و تربیت متخصصین ماهر در زمینه راه اندازی، نگهداری و تعمیر دستگاه بیوگاز ایجاد گردد. همچنین با توجه به اهمیت بیوگاز بعنوان یک انرژی پاک، توصیه می شود تحقیقات آینده بر ابعاد اجتماعی مؤثر بر اجرای بیوگاز تمرکز بیشتری داشته باشند. شرایط سازگاری و توسعه بیوگاز در مناطق مختلف بررسی شود و ارزیابی اثرات اجتماعی اجرای بیوگاز نیز مانند همه طرحهای توسعه ای انجام گردد.

گزارش های کنترل نقشه ی معماری که همه روزه در مجموعه ی گسترده ی سازمان های نظام مهندسی ساختمان در سرتاسر کشور تهیه و ثبت می شوند، می توانند تصویری قابل اتکا از وضعیت عمومی خدمات طراحی معماری در حیطه ی کاری هر سازمان و مجموعاً کل کشور را ارائه نمایند. این در حالی است که تاکنون به قابلیت این گزارش ها برای استخراج شاخص های پایش و نظارت بر وضعیت خدمات طراحی ساختمان که توسط دفاتر معماری عرضه می شود، توجه شایانی نشده است. پژوهش حاضر کوششی برای رفع این نقیصه می باشد. برای این منظور به عنوان نمونه موردی، کاربرد آن در دفتر نمایندگی رشت سازمان نظام مهندسی ساختمان به نمایش گذاشته می شود. در این راستا، گزارش های کنترل نقشه ی معماری در این دفتر نمایندگی مربوط به بازه ی زمانی نه ماهه اول سال 1396 که شامل 1821 پرونده ساختمانی بوده است، مورد بررسی قرار گرفتند. از این میان 954 پرونده (52%) با عدم تأیید اولیه توسط کارشناس کنترل معماری مواجه شدند که از بین آنها بر اساس فرمول کوکران تعداد 419 پرونده انتخاب گردید تا مورد تحلیل قرار گیرند. به منظور رسیدن به تحلیلی از محتوای گزارش ها، ایرادها به چهار دسته ی اصلی تقسیم بندی شدند، شامل ایرادات مربوط به نقص پرونده، ایرادات ترسیمی، ایرادات مربوط به مغایرت ها و ایرادات مرتبط با ضوابط فنی که خود به زیر دسته هایی تقسیم بندی شدند. بر این اساس، اشکالات ترسیم فنی با فراوانی 49.5%، عدم رعایت مقررات ملی ساختمان با 15%، مغایرت نقشه های معماری با سازه با 10% و عدم رعایت ضوابط فنی اختصاصی سازمان استان با 7% و ایرادات مبتنی بر تشخیص کارشناس کنترل معماری با 6.5% به ترتیب بیشترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. در مرحله بعد، الگوهای آماری موجود در گزارش ها استخراج گردید که مشتمل بر هفت الگو بوده است. به منظور تحلیل یافته های آماری و رسیدن به تفسیر معتبری از الگوها، مصاحبه هایی با مسئولان تعدادی از دفاتر معماری فعال در شهر رشت ترتیب داده شد. نهایتاً الگوهای مشاهده شده در گزارش های کنترل نقشه ی معماری مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفتند و علل پیدایش و راهکارهای پیشنهادی جهت اصلاح آنها مطرح گردید. هر سازمان نظام مهندسی ای می تواند با توجه به وضعیت دفاتر معماری خود رساندن شاخص ها به مقادیر خاصی را هدف گذاری نماید و در طول زمان استانداردهای خدمات طراحی معماری خود را بهبود بخشد. مقاله با نقدی بر ایده حذف کنترل نقشه از آیین نامه کنترل ساختمان به پایان می رسد.

ازآنجایی که احداث مجتمع گردشگری سلامت برای سرویس دادن به بیماران و همراهان جهت درمان، استراحت و تفریح مناسب است، لذا در مسئله گردشگری بسیار حائز اهمیت بوده و می تواند در بالا بردن جایگاه ایران در میان کشورهای منطقه مؤثر باشد و همچنین در صورت اجرای این قبیل طرح ها در کشور درآمد ارزی قابل توجهی عاید کشور خواهد شد؛ و از طرفی شهر قم، شهری در حاشیه کویر و میزبان زائران بی شمار، پتانسیل بسیاری در این زمینه دارد که نیاز شدید برای بهره بری از آن احساس می شود. حال سؤال اینجاست که چه معیارها و شاخصه هایی برای مکان یابی مجتمع های گردشگری سلامت تأثیرگذارند؟ و چگونه می توان به سایت بهینه برای احداث مجتمع گردشگری سلامت در شهر قم دست یافت؟ این مقاله باهدف، مکان یابی مناسب جهت احداث مجتمع گردشگری سلامت در سطح کلان شهر قم است. روش پژوهش، ازنظر نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و قیاسی- تطبیقی است که از مدل راهبردی SOWT و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP برای رسیدن به سایت بهینه، بهره گرفته شده است و مناسب ترین سایت از بین سه سایت پیشنهادشده، انتخاب می گردد تا بدین وسیله ایده های طراحی، کشف و استخراج گردد و منابع اطلاعاتی و روش های انتخاب منابع، از روش کتابخانه ای، بازدید میدانی و جستجوی اینترنتی استفاده شده و برای انجام جستجو، بانک های اطلاعاتی فارسی مورداستفاده قرارگرفته است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی و مدلسازی تغییرات کاربری زمین شهر خرم آباد است. بدین منظور با استفاده از سه تصویر ماهواره لندست سال های 1365، 1380 و 1395 طبقات پوشش و کاربری زمین شهر خرم آباد و اطراف آن استخراج شده است. صحت کلی طبقه بندی برای تصویر مربوط به سال 1365، 93/89، سال 1380، 34/91 و سال 1395، 62/95 درصد به دست آمده است. به منظور مدلسازی تغییرات کاربری زمین شهر خرم آباد از لایه های ورودی ارتفاع، شیب، سایه روشن، فاصله از جاده، فاصله از اراضی ساخته شده، فاصله از اراضی کشاورزی، فاصله از اراضی جنگلی تنک و فاصله از اراضی کوهستانی استفاده شد. در ادامه از مدل های شبکه عصبی و CA-MARKOV برای مدلسازی و پیش بینی تغییرات کاربری زمین تا سال 1404 استفاده شده است. نتایج نشان دهنده این است که مدلسازی تغییرات کاربری زمین شهر خرم آباد با دقت بالای 65 درصد صورت گرفته است. لازم به ذکر است که این مقدار دقت برای پیش بینی و مدلسازی تغییرات کاربری زمین که پویا می باشد منطقی و مناسب می باشد؛ چرا که علاوه بر متغیرهای که در این پژوهش و سایر پژوهش ها در نظر گرفته می شود عوامل دیگری مانند قوانین مقررات شهرداری، بورس بازی زمین، سیاست های کلان دولتی در امر مسکن و غیره در تغییرات کاربری/ پوشش زمین تاثیرگذار خواهد بود.

ضایعات و نخاله های به جا مانده از پروژه های ساخت وساز شهری به عنوان یکی از عوامل مهم در آسیب به محیط زیست و جامعه شناخته می شوند. این وضعیت ناشی از کمبود توجه و نقص در مدیریت ضایعات ساخت وساز و عدم مدیریت صحیح مواد و مصالح می باشد. لجستیک معکوس (RL) مفهومی است که در دهه های اخیر برای مقابله با این معظل مورد توجه واقع شده است. اما شواهد گویای این است که در ایران از این مفهوم مهم مدیریتی شناخت کافی وجود ندارد و از مزایای آن به اندازه کافی در پروژه های ساخت وساز بهره گرفته نمی شود. در این پژوهش با استفاده از استراتژی مطالعه موردی چندگانه و از طریق مصاحبه های عمیق با ذینفعان پروژه های موردی، میزان آشنایی ارکان صنعت ساخت و ساز شهری از RL بررسی و ضمن واکاوی میزان پیاده سازی این مفهوم در پروژه ها مهم ترین کاستی های مدیریتی آن نیز شناسایی شده است. نتایج نشان می دهد که ذینفعان این صنعت، عمدتاً درک روشنی از مفاهیم و روش های پیاده سازی RL در پروژه ها ندارند، بااین وجود ناآگاهانه برخی از جنبه های آن را طی فرایند ساخت اجرا می کنند. این عدم آگاهی در کنار نبود زیرساخت های مناسب و سایر عوامل مدیریتی که در این پژوهش معرفی می شود باعث شده تا اثربخشی RL در پروژه های ساخت و احداث کشور بسیار نامحسوس باشد.