معماری اقلیم گرم و خشک

پرستش خدایگان مختلف در بین ایرانیان باستان همواره رواج داشته است؛ از این میان می توان به الهه آب و آتش اشاره کرد که به سبب تقدس و احترام بیشتر نسبت به دیگر خدایگان مورد توجه بیشتری قرارگرفته اند. محل پرستش در بین مردمان ایران باستان، ابتدا در فضایی باز، روی بلندی ها و در جوار رودخانه ها صورت می گرفته است؛ بعد ها بنا به سبک نیایش مردمان باستان، نیایشگاه هایی در سراسر ایران مختص پرستش این خدایگان ساخته شده است که از آن بناها می-توان به معابد و آتشکده ها اشاره کرد. این نیایشگاه ها با وجود داشتن پیشینه ای غنی در شرق ایران مورد مطالعات کمتری قرارگرفته و به سبب این کم توجهی در معرض تخریب قرار گرفته است. پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی دو نمونه از این نیایشگاه ها در شرق ایران، در منطقه سیستان پرداخته است. نیایشگاه های ساختمان شماره 3 دهانه غلامان و کوه خواجه در سیستان از نیایشگاه های منحصربه فرد و دارای اهمیت ویژه ای هستند. هدف این مقاله مقایسه تطبیقی معماری این دو نیایشگاه مربوط به دوره های هخامنشی و اشکانی - ساسانی و آگاهی از ویژگی ها، تفاوت ها و شباهت ها آن دو است. این پژوهش با روش تفسیری- تاریخی و رویکرد توصیفی – تحلیلی انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که این دو نیایشگاه با داشتن ویژگی های معماری منحصربه فرد دارای شباهت هایی از نظر درون گرا بودن پلان ها، سازگاری با اقلیم، وجود محراب آتش و حضور عنصر آب در داخل و خارج بناها بوده و نیز تفاوت هایی در موقعیت قرارگیری حیاط مرکزی، نوع پوشش سقف، وجود یا عدم وجود صفه و منفرد بودن یا در مجموعه ای از یک بنا قرارگرفتن دارند.

یکی از مهم ترین و باشکوه ترین کاخ ها در ارگ های هخامنشی شوش و تخت جمشید کاخی است که به نام آپادانا شناخته می شود. آپادانای شوش به دلیل برخورداری از کتیبه ای در شالی ستون ها بدین نام خوانده می شود و کاخی دارای ساخت کالبدی مشابه در تخت جمشید به دلیل همین مشابهت و با وجود عدم برخورداری از کتیبه ای دارای نام بنا به همین نام خوانده شده است. پژوهش های متعدد باستان شناسی، تاریخی و معماری و شهرسازی از دیر باز بر شهرها و ارگ های هخامنشی انجام شده و عملکرد این کاخ ها و به ویژه کاخ های تخت جمشید برای متخصصین همیشه جای بحث بوده است. اما این پژوهش ها کمتر بر سابقه ی تاریخی و نژادی اقوام پارس که شاخه ای از اقوام هند و ایرانی است برای شناخت این بنا متمرکز بوده اند. پژوهش پیش رو با استفاده از روش اسطوره شناسی تمثیلی، روشی که با مطالعه ی صورت یک اثر از خلال مطالعه ی اسطوره ها در پی کشف معنای آن است به دنبال این بود که به خوانشی نو از کارکرد در پس این کالبد دست یابد. مطالعه ی نام واژه ی آپادانا نشان داد که این واژه به معنای مکان گردهم آیی و حضور فرهمندان است، و در طی سالیان در معنای مصطلح کاخ ستون دار بار عام، کاخ بیرونی، کاخ سلام و آفرین به کار رفته است. همچنین مطالعه ی کالبد بنا نشان داد که پلان بنا و نیز بسیاری از جزئیات به کار رفته در آن مبتنی بر دیاگرام واستو پوروشا ماندالا در واستو شاسترا، دانش ساخت محیط کالبدی، دانش سنتی معماری و شهرسازی، در فرهنگ هند و ایرانی ساخته شده است. مبتنی بر روایت شکل گیری این ماندالا، پوروشا انسان کیهانی توسط ایزدان بر زمین ثابت شده است، و با حضور این ایزدان آسمانی و خورشیدی تصویر آسمان در این پلان بازتاب یافته است و این صحنه ای است که حرکت خورشید و ماه و سال هایشان روی آن کشیده و محاسبه می شود و چرخه ی دائمی روزها و زمان با آن اندازه گیری می شود. پس این کاخ تصویری از آسمان است و حرکت روزانه و سالانه ی خورشید و ماه بر آن بازتاب یافته است و از این راه بهترین مکان برای بزرگ داشت بزنگاه های مهم سالانه از جمله نوروز و مهرگان و ... است.

با توجه به واقع شدن نایین در منطقه ای کم آب و همچنین فقدان رود جاری، قنات ها به عنوان تنها منبع تأمین آب مطرح بوده اند. در کنار استفاده از قنات در کشاورزی، با طراحی و ساخت آسیاب از انرژی آب برای حرکت سنگ آسیاب و تولید آرد بهره گیری شده است هر چند این عناصر معماری ایرانی در گذشته نقش حیاتی در زندگی مردم داشته اند، ولی امروزه در اثر عوامل چندی رونق خود را از دست داده و به بناهایی متروکه و فاقد کاربری تبدیل شدند. این بناها که بناهایی خدماتی و عام المنفعه در معماری ایرانی می باشند آموزه های قابل استخراج و اررزشمندی را در خود نهفته اند. مسأله چگونگی استفاده از انرژی آب قنات برای تولید آرد و طراحی و ساخت فضاهای کالبدی مرتبط با این کارکرد، یکی از شاخص ترین مسائل در طراحیِ آسیابهای قناتی به شمار می رود. این پژوهش سعی بر آن دارد که به چگونگی حل این مسأله در پیدایش آسیابهای قناتی نایین بپردازد. در این راستا با بهره گیری از راهبردهای توصیفی-تحلیلی و استدلال منطقی، به جمع آوری داده های آسیابهای قابل مطالعه در سطح شهرستان نایین پرداخته شد و از طریق تحلیها و برداشتهای میدانی آسیابها مورد بررسی و مطالعه قرار گرفتند. در نتیجه تحلیها و مطالعات میدانی صورت گرفته، مشخص شد که با طراحی و ساخت عنصر کالبدی تنوره به عنوان تنها فضای تر آسیاب که از سه جزء کانال متصل به قنات، استوانه تجمیع آب و مجرای فشار تشکیل می شود؛ امکان استفاده از انرژی آب و تولید آرد در آسیاب فراهم آمده است. عامل موقعیت قرارگیری قناتِ متصل به تنوره باعث پیدایش دو نوع تنوره روزمینی قراگرفته در میان کشتخوانها و تنوره زیرزمینی متصل به کوره قنات و قبل از مظهر شده است. بر اساس عامل میزان آبدهیِ قنات، تنوره های آسیابهای قناتی نایین به دو گونه تنوره های ساده کم عمق و تنوره های مرکب عمیق قابل تقسیم بندی می باشند. دستاوردهای تحقیق حاضر از ابهامات موجود در زمینه طراحی عنصر تنوره در آسیابها که تاکنون نادیده انگاشته شده بود، تا حد قابل قبولی توانست کم کند و باعث شناخته شدن این عناصر کمتر شناخته شده معماری ایرانی شد.

سلول های چشم انسان با دریافت نور تحریک شده و فرامین متناسب را به غدد داخلی بدن ارسال می کنند. نور محیط بر میزان ترشح هورمون ملاتونین که تنظیم ساعت بیولوژیک بدن انسان را به عهده دارد، تاثیرگذار است. همچنین بیشترین حساسیت بینایی چشم انسان، بر اساس منحنی حساسیت چشم، در محدوده طول موج 500 تا 600 نانومتر است. هدف تحقیق آن است که با مطالعه متون پزشکی در خصوص تاثیرات نورهای رنگی در حیطه سلامت انسان به بررسی این تاثیرات در معماری سنتی ایران پرداخته شود. پرسش اصلی تحقیق بر این مساله متمرکز است که آیا نورهای رنگی حاصل از پنجره های رنگی معماری ایران با منحنی حساسیت چشم انسان و چرخه هوشیاری بدن انسان تطابق دارند و در جهت حفظ سلامت چشم انسان عمل می کنند؟ بررسی و پژوهش به صورت مطالعاتی و مورد پژوهی انجام شد. همچنین از روش همبستگی برای بررسی تاثیر نور های رنگی معماری ایران بر سلامت استفاده شد. برای این منظور ابتدا نمونه های موردی از اُرُسی های ایرانی انتخاب و ابعاد و شکل هندسی آنها برداشت شد. منحنی طول موج عبوری از شیشه های رنگی توسط دستگاه اسپکتوفتومتر اندازه گیری و ترسیم شد. سهم غالب نور عبوری از هر پنجره بر اساس درصد مساحت هر رنگ و میزان عبور نور از هر شیشه رنگی محاسبه شد. یافته های این تحقیق، تطابق اثر نور حاصل از پنجره های رنگی معماری سنتی ایران را از دو منظر، یعنی تطابق با منحنی حساسیت چشم و همچنین تطابق با ساعت بیولوژیک بدن انسان، را به اثبات می رساند. در محدوده 500 تا 600 نانومتر سهم غالب نور عبوری با نور زرد و سبز بود و در منحنی حساسیت چشم نیز حداکثر بینایی در این طول موج با رنگ زرد و سبز می باشد. در طول موج 460 نانومتر نیز سهم غالب نور عبوری پنجره ها، با رنگ آبی بود که در این طول موج، هیپوتالاموس که ترشح هورمون ملاتونین و تنظیم ساعت بیولوژیک را بر عهده دارد حساس به نورآبی است.

مسجد جامع نایین به عنوان یکی از مساجد شبستانی قرون اولیه به همراه مسجدجامع فهرج، تاریخانه دامغان و جامع اولیه اصفهان همواره توسط محققان در حوزه بررسی تاریخ معماری این سرزمین، مطرح شده است. این مسجد یکی از آثار فاخر و با ارزش معماری اسلامی ایران بوده و در طول حیات خود، تغییرات گسترده ای را تجربه کرده است. بر خلاف تزیینات گچبری مسجد که همواره مورد توجه محققان این حوزه بوده است، سازه های تاقی و سیر تحولات فضایی –کالبدی این مسجد موضوع کمتر تحقیقی به شمار می رود. هدف تحقیق حاضر پس شناخت آسمانه محراب(سازه و معماری)، مطالعه و تحلیل سیر تحولات فضایی –کالبدی به وقوع پیوسته در شبستان قبلی وتأثیر این تحولات بر کلیت مسجد جامع نایین است. روش تحقیق استفاده شده، اسنادی و تفسیری-تاریخی است. همچنین ضمن انجام مصاحبه های عمیق تلاش می-شود اطلاعات پایه به دوطریق اسنادی و مشاهده عینی تحلیل گردد. شایان ذکر است برخی اسناد استفاده شده در این تحقیق برای اولین بار منتشر می گردند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که آسمانه محراب در شبستان قبلی در گونه پوششهای پتکانه قرار می گیرد. در قرن هشتم هجری نطام ارتفاعی این شبستان دچار تغییر شده و با ساخت کمرپوشهای شرقی و غربی، تاقهای آن افزایش ارتفاع پیدا می کند. از آن زمان تاکنون بر اثر این دگردیسی کالبدیِ شبستان، کارکرد جلوه بصری آسمانه محراب در جهت تقویت امتداد قبله، کمرنگ گشته و به آن خدشه وارد شده است. دستاودرهای تحقیق تا حد بسیاری ابهامات موجود در زمینه لایه های تاریخی این مسجد را، بخش هایی که تاکنون نادیده انگاشته شده-اند، کاسته است.

ایوان شاخص ترین عنصر معماری خانه های یزد است. خانه های قاجاری شهر یزد بیشترین نمونه های خانه های قاجاری دارای ایوان جنوبی را در مقایسه با دیگر شهرهای ایران واقع در اقلیم گرم و خشک دارا هستند. هدف پژوهش، بررسی ویژگی های مختلف ایوان و بیان چگونگی سایه اندازی آن در خانه های قاجاری شهر یزد است. پژوهش درصدد پاسخ گویی به سوال های ذیل است: ویژگی های ایوان در معماری ابنیه ی مسکونی یزد در دوره ی قاجار چیست؟ - ایوان ها در معماری ابنیه ی مسکونی یزد در دوره قاجار تحت تأثیر چه عواملی شکل می گرفتند؟ - نقش اقلیمی (سایه اندازی) ایوان در معماری ابنیه ی مسکونی یزد در دوره ی قاجار چیست؟ یکی از راهکارهای اقلیمی برای نیل به آسایش حرارتی در شهرهای اقلیم گرم و خشک مانند یزد، استفاده از سایه و کاهش تأثیر تابش خورشید بود. با توجه به شرایط اقلیمی و جهت شکل گیری شهر تاریخی یزد، از عنصر ایوان به منظور ایجاد سایه و آسایش حرارتی استفاده می کردند. در نتیجه ایوان ها در خانه های قاجاری یزد به ترتیب تعدد در سمت جنوب غربی، جنوب شرقی و جنوبی قرار می گرفت. این در حالیست که قرارگیری ایوان در ضلع جنوب، بالاترین کارایی و بیشترین سایه اندازی در انقلاب تابستانی را دارد و به نظر می رسد دلایل دیگری در شکل گیری خانه های یزد مؤثر بوده که نسبت به سایه اندازی ارجحیت داشته است.

هدف این مطالعه بروز رسانی و بهبود استاندارد ملی ایران در زمینه ارزیابی عملکرد انرژی ساختمان ها از طریق مقایسه آن با استاندارد بین المللی LEED است تا از این طریق نقاط قوت و ضعف شاخص های آن مشخص و اصلاح گردد. برای این منظور یک ساختمان اداری دولتی در شهر تهران به عنوان نمونه موردی انتخاب گردید. برای ارزیابی عملکرد انرژی این ساختمان مطابق با دستورالعمل استاندارد لید، ابتدا همه اجزاء و تجهیزات آن بر اساس استاندارد ASHRAE 90/1 در نرم افزار Design Builder مدل سازی و شبیه سازی شد. سپس با استفاده از این نرم افزار، دو مدل اولیه و پیشنهادی استاندارد اشری برای ساختمان مذکور استخراج شد و مصرف سالانه انرژی و هزینه آنها با یکدیگر مقایسه گردید. نتایج بدست آمده از شبیه سازی نشان می دهد که مدل پیشنهادی اشری از ساختمان مذکور سالانه 31/5 درصد در هزینه مصرف انرژی صرفه جویی به عمل می آورد و می تواند 13 امتیاز از 18 امتیاز استاندارد LEED در بخش عملکرد انرژی را دریافت نماید. سپس این مدل پیشنهادی اشری با استفاده از استاندارد ملی ایران برای تعیین معیار مصرف انرژی و دستورالعمل برچسب انرژی برای ساختمان های غیرمسکونی مورد ارزیابی قرار گرفت. از آنجا که مصرف سالانه انرژی مدل پیشنهادی اشری از ساختمان اداری مذکور در این مطالعه 73 kWh/m2 است، مطابق استاندارد ملی، شاخص نسبت انرژی (R) برای این ساختمان کمتر از یک بوده و در رده بندی مصرف انرژی، برچسب رده (A) را دریافت می نماید. نتایج این تحقیق نشان می دهد که برای دریافت بالاترین امتیاز LEED در بخش عملکرد انرژی یک ساختمان اداری، استفاده از استانداردهای بسیار بالا در طراحی ساختمان ضرورت دارد و استاندارد مذکور در محافظت از انرژی و جلوگیری از انتشار دی اکسید کربن و حفظ محیط زیست نسبت به استاندارد ملی ایران پیشرو است. پیشنهادات این مطالعه برای بهبود استاندارد ملی در زمینه ارزیابی عملکرد انرژی ساختمانهای اداری و همطراز شدن با استاندارد لید در این زمینه شامل کاهش 23 درصدی شاخص مصرف انرژی ساختمان غیرمسکونی ایده آل در اقلیم شهر تهران و بهبود این شاخص در دیگر اقلیم های کشور می باشد.

در دوگانه ی تاریکی-روشنایی، سهم تاریکی، بویژه در منابع مکتوب، عمدتا مورد کم توجهی قرار گرفته است، درحالیکه در وادی عمل، بویژه در معماری پیشینیان، حضور تاریکی در بسیاری از فضاها مغتنم بوده است. در برخی از موارد، این حضور فراخور شرایط اقلیمی و در جهت تامین آسایش فیزیکی و در برخی دیگر برای تامین آسایش روانی تدبیر شده است. این پژوهش اساسا در پی یافتن پاسخ این پرسش است که چه کاربری هایی از نورکاهی تعمدی، برای تطابق فضاها با شرایط روحی کاربران، بهره بیشتری برده اند؟ در این پژوهش ضمن استفاده از روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر داده های کتابخانه ای و میدانی، از شبیه سازی کامپیوتری جهت معرفی نحوه مدیریت نور استفاده شده است. هدف پژوهش حاضر، توجه به برخی کارایی های نورکاهی، رمزگشایی از دانش نورشناسی معماران، پایش تمهید نورزدایی، برای آفرینش فضاهای مناسب و همسو با کاربری، در معماری ایرانی-اسلامی است. برای بررسی، 10 بنا از میان سه شکل از کاربری، شامل مسجد، کاخ-عمارت و خانه، متعلق به دوران صفوی در شهر اصفهان که بر اساس نیاز های افراد در اجتماعات دینی، امور حکومتی و معیشتی ساخته شده اند، انتخاب و فرم کلی آنها، موقعیت و تناسبات بازشوها با استفاده از نرم افزار راینو مدل سازی گردید. میزان روشنایی آن ها توسط افزونه دیوا با موتور محاسباتی دیسیم، در انقلاب تابستانی و زمستانی شبیه سازی و میانگین روشنایی در ساعت 12ظهر بر حسب لوکس استخراج و بر اساس کاربری بناها دسته بندی گردید. یافته ها نشان می دهد خانه ها در انقلاب زمستانه از روشنایی کمتری نسبت به عمارت ها و کاخ ها در همین زمان بهره می برند، در حالی که در انقلاب تابستانه دو گونه در بازه نزدیک به هم قرار دارند. فضاهای اصلی در مساجد در مقایسه با عمارت ها، کاخ ها و همچنین خانه ها از روشنایی کمتری در طول سال برخوردارند و بهره مندی از نور کم فروغ در این شکل از کاربری، تعمدی، هوشمندانه و طراحی شده است و برای افزایش غنای کیفی فضا و همگامی بیشتر با حالات و مطالبات روحی مخاطب صورت پذیرفته است.

معماری خانه های ایرانی دارای الگوهایی نظام مند در کالبد خود است که بوسیله آنها طبقه بندی می شود. این طبقه بندی در قالب شناسایی الگوهای نهان در فضا قابل تشخیص است و راه آن استخراج "زبان الگو" در این فضاها است. از سویی دیگر این نظام الگویی یا به عبارتی زبان الگو در معماری ایران در قالب صفاتی قابل تبیین و طبقه بندی می باشند. این صفات به دسته بندی و تشریح الگوهای معماری می پردازد که در مقیاس میانی یا همان "خرده فضاها" معین می گردد. بر این اساس تحقیق حاضر در نظر دارد تا زبان الگوی مسکن را در مقیاس میانی و بر اساس" صفات فضاها" مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد. در این راستا تعدادی از خانه های دو شهر انتخاب گردید. این خانه ها از دو شهرِ یزد به عنوان نماینده بناهای شهرهای فلات مرکزی ایرا ن و پایدار در گونه های کالبدی در مقیاس کلان فضا و تبریز به نمایندگی از شهرهای مرزی ایران و دارای گونه های متنوع تر در همان مقیاس برگزیده شد و صفات خرده فضاهای آنها (به طور خاص تقسیم سه تایی ها) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که برخی از خصوصیات الگویی تقسیم سه تایی های در خانه های تبریز به خصوص در گونه های کوشکی (دوره دوم قاجار) از برخی خصوصیات صفات الگویی پایدار موجود در کالبد معماری ایران فاصله گرفته است. این در حالیست که تقسیم سه تایی ها در خانه-های یزد شکل پایدارتری را به خود می بیند و به نظر می رسد، این تنوع الگویی به سبب تغییر در زبان الگو و همچنین تنوع وقایع اتفاق افتاده در شهر تبریز و همچنین پایداری نوع زندگی در شهر یزد به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی آن که در مرکز ایران واقع شده باشد.

عملکرد حرارتی و روشنایی ساختمانها باتوجه به نیاز به مصرف انرژی هم زمان با برقراری آسایش ساکنین دو عامل پر اهمیت در طراحی معماری است. طراحی نمای ساختمان به عنوان پوسته خارجی که محل تبادل حرارت بنا با محیط اطراف، جذب انرژ ی های خورشیدی و نفوذ نور به محیط داخلی بسیار حائز اهمیت بوده است. چارچوب نظری پژوهش بر اساس نظریه معماری سرآمد و معماری نوردوست، با هدف بهره وری در مصرف انرژی بنیان نهاده شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و از جنبه هدف، کاربردی می باشد. با توجه به اهمیت فضاهای آموزشی و میزان مصرف انرژی در این حوزه، نقش و جایگاه محوری کلاس های درس، در این پژوهش، نما جنوبی یکی از کلاس های دانشگاه آزاد اسلامی سمنان به عنوان مطالعات میدانی مورد بررسی قرار گرفته و در نرم افزار راینو شبیه سازی و با پلاگین های گرس هاپر، لیدی باگ، هانی بی، انرژی پلاس، عملکرد حرارتی آنالیز و با کمک روش الگوریتم ژنتیک در کامپوننت گالاپاگوس با تغییر درابعاد پنجره ها کلاس مورد مطالعه، بهینه سازی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد با بهینه سازی کلاس، مصرف انرژی در جداره جنوبی 12 درصد کاهش یافته است و بیش از 50 % از محیط کلاس، روشنایی مفید نور روز را دریافت می کند. براساس گواهینامه مصرف بهینه انرژی و طراحی زیست محیطی، هر دو شاخص کفایت فضایی نور روز و دریافت سالیانه نور مستقیم خورشید برای بحث روشنایی در ساختمانهای آموزشی امتیاز لازم را کسب کرده است. نتایج نشان می دهد که فرم و چیدمان روزنه ها در جداره جنوبی کلاس مورد مطالعه، در دریافت نور و مصرف انرژی، موثر بوده و بیشترین روشنایی و کمترین مصرف انرژی را روزنه هایی با ابعاد کوچک تر و پراکندگی بیشتر نسبت به پنجره های وضع موجود در اقلیم شهر سمنان دارند.

حمام های از گذشته تا کنون خود به عنوان یکی از آثار برجسته در معماری ایرانی به شمار می آیند. اسلام همواره به حفظ طهارت و پاکیزگی اهمیت می دهد.در گذشته این مکان ها درداخل بازار ها قرار داشتند، به عنوان نمونه، بازار کرمان یکی از مکان های مهم وتاریخی شهر کرمان محسوب می شود که کاربری های متفاوتی در خود جای دارد، که یکی از آن کاربری ها حمام ها می باشند. بازار کرمان با داشتن فرم خطی و استقرار حمام های فاخری چون گنجعلیخان، ابراهیم خان و وکیل در محور اصلی آن، باعث گردیده است که نحوه دسترسی و ارتباط فضایی حمام های مذکور مورد توجه و بررسی در پژوهش مورد نظر قرار گیرند، تا تفاوت های قرار گیری فضایی و نحوی ارتباط فضاها ، دسترسی و دید در آن ها مشخص گردد.روش پژوهش از نوع توصیفی –تحلیلی و به همراه استدلال منطقی به پیرامون نتایج تحقیق به صورت کمی و کیفی می پردازد .در این پژوهش، ازروش space syntaxو از نرم افزار Depth map استفاده شده است. با توجه به داده های استخراج شده از نرم افزار Depth map می توان بیان کرد که حمام ابراهیم خان با عمق فضایی 7.17 دارای بیشترین دسترسی فیزیکی و درجه محرمیت فضایی بالاتری نسبت به حمام های وکیل و گنجعلیخان دارا می باشد و هم چنین شاخص ارتباط 446 در حمام وکیل نشان می دهد که ارتباط فضایی بالایی در بین بخش های مختلف حمام نسبت به حمام ابراهیم خان و گنجعلیخان وجود دارد. در جمع بندی کلی می توان نتیجه گرفت که حمام گنجعلیخان به علت پیچیدگی فضایی میزان ارتباط و دسترسی در بین بخش های مختلف حمام یعنی ارتباط بین بینه با گرم خانه و فضاهای دیگر نسبت به حمام وکیل و ابراهیم خان پایین تر می باشد.در نتیجه فرم، الگوی فضایی حمام بر شاخص ارتباط حمام موثر است. همچنین نکته قابل توجه در بررسی میزان دید بصری در حمام های راسته بازار این می باشد که هر سه حمام به یک میزان دید بصری در آن ها مشخص شده است به گونه ایی که میزان ایزویست 359 با اعشار متغیری بر سه حمام مورد پژوهش حاکم است.

معماری یکی از شاخه های هنر و تمدن است که از دیرباز با مصالح و فنون متفاوت ساخت، مورد توجه انسانها بوده است. از آنجا که بناهای تاریخی طی سالیان متمادی دچار آسیب گشته اند، نیازمند استحکام بخشی با روشهایی مناسب اند. لذا از دیرباز تا کنون از شیوههای مختلفی جهت پایداری این بناها استفاده شده است.آنچه امروزه اهمیت دارد عدم ایجاد محدودیت برای مداخلات آینده و کمترین میزان صدمه به بنا در هنگام مرمت است. درهمین خصوص هدف این پژوهش تحلیل روشهای مقاومسازی بناهای آجری مبتنی بر منشورهای بین المللی می باشد. اینکه کدامیک از این روش ها جهت مرمت بناهای آجری غیرمسلح مناسبتر بوده و کدام تکنیک با مصالح بنایی سازگارترند از جمله پرسش های این پژوهش است. این مقاله مبتنی بر روش پیمایشی – توصیفی درکنار تحلیل آماری توسط نرم افزار SPSS بوده و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است. در همین راستا ابتدا پرسشنامه ای متشکل از روشهای سنتی و رایج استحکامبخشی شامل بهره گیری از شمع های چوبی، احداث پشت بند، استفاده از میکروپایل ها، اجرای روش گونیت و شاتکریت با تکنیک های نوین امروزی همچون بهره گیری از انواع ژئوسنتتیک ها، کامپوزیت ها و مش های پلیمری با ملات های گوناگون تهیه گردید؛ سپس با هدف تعیین میزان تطابق هر روش با معیارهایی از جمله میزان نیاز به نیروی متخصص، درجه هماهنگی در رنگ و بافت، برگشت پذیری و حداقل میزان مداخله در اختیار متخصصین حوزه مرمت قرار گرفت. در نهایت یافته های پژوهش نشان داد که شیوه های سنتی همچون اجرای پشت بند و شمع های چوبی بدلیل هماهنگی در جنس مصالح از سنخیت بیشتری با سازه های بنایی برخوردار بوده و به دلیل بازگشت پذیری بالا و کمترین میزان آسیب به بنا اولویت بالاتری نسبت به روش هایی همچون گونیت، شاتکریت و استفاده از میکروپایلها دارند. از طرفی، شیوه های سنتی توانایی تضمین پایداری بنا در گذر زمان را نداشته و از این جهت شیوه های مدرن همچون ژئوگریدها و استفاده از انواع مش و ملات ها می توانند جایگزینی مناسب برای این روش ها باشند.