معماری اقلیم گرم و خشک

معماری اقلیم گرم و خشک

معماری اقلیم گرم و خشک سال چهارم پاییز و زمستان 1395 شماره 4 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی و مقایسه سیستم های متداول امتیازدهی ساختمان ها بر اساس شاخص های پایداری و مقایسه با مقررات ملی کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیستم امتیازدهی زیست محیطی ارزیابی پایداری ساختمان سازی سبز مقررات ملی ساختمان ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۸۹
به دلیل روند رو به رشد صنعت ساختمان سازی در کشورهای درحال توسعه و مفهوم توسعه پایدار، همچنین اهمیت توجه به نسل های آینده، تدوین سیستم امتیاز دهی ساختمان ها بر اساس معیارهای زیست محیطی همواره مورد بحث بوده است. به دلایل متعددی، ازجمله تنوع در متغیرهای منطقه ای، نمی توان سیستم های موجود را برای تمام مناطق مورداستفاده قرارداد. در این مقاله به بررسی و مقایسه تطبیقی مهم ترین سیستم های متداول امتیازدهی زیست محیطی در سطح جهان شامل BREEAM، LEED و CASBEE به ترتیب مورد استفاده در کشورهای انگلستان، آمریکا و ژاپن و با توجه خاص به حوزه تخصیص اعتبار (سیستم های توزین و امتیازات) و معیارهای توسعه پایدار در هر سیستم پرداخته شده است. در ادامه زمینه های همگرا و متمایز سیستم های مذکور با مقررات ملی ساختمان ایران بررسی می شود. سپس اعتبارات مشترک در سیستم های مذکور که در مقررات ملی ساختمان ایران به آن ها اشاره ای نشده است، شناسایی شده اند. این اعتبارات که عموماً از اصول اساسی شناخته شده در توسعه پایدار هستند، می توانند به عنوان موارد پیشنهادی در سیستم امتیازدهی زیست محیطی ساختمان ها در ایران مورد توجه واقع شوند. برای ارائه روشی مؤثر در امتیاز دهی زیست محیطی ساختمان ها پیشنهاد می گردد یکی از سیستم های رایج در دنیا، با توجه به اولویت های کشور انتخاب گردیده و سپس در راستای اعمال اصلاحات، بخشی از اعتبارات حذف و یا اضافه شود، یا امتیاز اعتباری خاص تغییر کند و درنهایت سیستم امتیازدهی جدیدی تحت عنوانی نو برای کشور تدوین گردد.
۲.

ارزیابی طرح های پیشنهادی برای زمین تملک شده محله تاریخی دارالشفاء یزد بر اساس رویکرد حفاظت و بازآفرینی یکپارچه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محله تاریخی رویکرد حفاظت و بازآفرینی یکپارچه معیار ارزیابی متخصصین و دانشگاهیان ارزیابی قبل از اجرا محله دارالشفاء یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۸۴
محله های تاریخی برای زنده ماندن، رفع نیاز های روز و ایفای نقش مناسب نسبت به کل شهر، در مواردی علاوه بر حفاظت نیاز به تغییر در خود دارند. طراحی فضای جدید از تغییرات فیزیکی است که جهت ایجاد تغییر در مواردی پیشنهاد می شود. این تغییر بر کلیت بافت شهری تاریخی و ارزش های آن تأثیراتی دارد که باید قبل از اجرای طرح، آن تأثیرات مورد ارزیابی قرار گیرند. هدف اصلی مقاله، ارزیابی طرح های پیشنهادی برای زمین تملک شده محله تاریخی دارالشفاء است که در راستای آن تدقیق معیارهای ارزیابی تغییر فیزیکی و تعیین شاخص های آنها نیز به عنوان اهداف فرعی پیگیری می شوند. در این راستا، ابتدا در بخش مبانی، با اتخاذ رویکرد حفاظت و بازآفرینی یکپارچه به عنوان جامع ترین رویکرد موجود، با روش استدلال منطقی و شیوه مطالعه اسناد، معیارها و زیرمعیارهای ارزیابی از ارزش های بافت شهری تاریخی به دست می آید و با شیوه پرسشنامه ای شاخص های زیرمعیارها تعیین می گردد. سپس در بخش دوم، با روش شبیه روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ولی ساده تر و با زمان بری کمتر و با تکیه بر شیوه پرسشنامه ای ارزیابی چهار طرح پیشنهادی برای زمین تملک شده محله تاریخی دارالشفاء که دارای پیشینه تاریخی 700 ساله است و در محدوده ثبت ملی بافت تاریخی یزد قرار دارد، صورت می گیرد. در این مقاله، متخصصین و دانشگاهیان به عنوان یکی از ذی نفوذان «تغییر» مورد پرسش قرار گرفته اند. نتایج مقاله، تعیین سه معیار «احترام و حفظ ارزش های تاریخی و فرهنگی»، «حفظ و ارتقای ارزش های روز محله» و «استفاده از معیارهای ارزشمندی آثار محله در تغییر (طراحی جدید)» به عنوان معیارهای ارزیابی و تشخیص طرح مجموعه چندمنظوره اقامتی-خدماتی برای محدوده به عنوان طرح بهتر، می باشد. از ویژگی های این طرح که باعث ممتاز شدن آن نسبت به دیگر طرح ها شده است، احترام به ارزش های فرهنگی و روز است که در رویکرد حفاظت و بازآفرینی یکپارچه همسطح با ارزش های تاریخی دیده شده اند.
۳.

واکاوی اصول قوام بخش حاکم بر مراتب مفهوم مرکز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مرکز معماری اصول قوام بخش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۸۹
یکی از مفاهیمی که در مطالعات نظری معماری از آن بسیار سخن گفته شده، مفهوم «مرکز» است. در حوزه هنر و معماری، نظریه پردازانی چون کریستیان نوربرگ-شولتس، رودولف آرنهایم و کریستوفر الکساندر، همگی مفهوم «مرکز» را اساس نظریه پردازی های خویش قرار داده اند. این پژوهش در پی آن است که با مرور نظرگاه های گوناگون، منظومه معنایی جامعی برای فهم بهتر مفهوم «مرکز» پدید آورد. بدین منظور با تعمق در سخنان متفکران، انواع مختلف مراکز استخراج، نام گذاری و به صورت اجمالی شرح داده می شود. این انواع عبارتند از: مرکز حقیقی، جوهری، معنایی، عملکردی، کالبدی (شامل کالبدی مصنوع و طبیعی). پس از تبیین این انواع، روشن می شود که این مراکز مختلف ارتباطاتی درونی با یکدیگر دارند و در سایه اصولی در اثر معماری به قوام می آیند. این اصول موجب می شوند مراکز متنوع موجود در اثر، در نظامی وحدت یافته و متعادل کلیت آن را بیافرینند. برای تبیین این اصول از روش «تحلیل مضمونی» و «تعمق درونی» بهره گرفته شده است. این اصول عبارتند از: مراتب، تقارب، منظومه، تعادل و وحدت مراکز.در نهایت روشن می شود که سه اصل قوام بخش مقدماتی یعنی مراتب، تقارب و منظومه مراکز در ذیل اصول جامع تر تعادل و وحدت مراکز قرار دارند. هم چنین، کلیه اصول پنج گانه قوام بخش مراکز در حقیقت نظرگاه های مختلف نسبت به یک حقیقت واحدند که همان وحدت مراکز است. کمال اثر هنری، ماحصل تحقق جمیع اصول قوام بخش است. همچنین اصول مذکور را می توان اصول جهان بینی برای معمار دانست به طوری که تا در جان معمار محقق نشوند، نمی توانند در آثار نیز ظهور یابند. اگر معماری ایرانی- اسلامی را مبتنی بر اصول و نظام های بنیادین هستی بدانیم، این نوشتار با روشن کردن بخشی از نظم ثابت موجود در هستی به بازخوانی معماری اسلامی کمک می کند.
۴.

سنجش امنیت شهری در محله فرحزاد تهران با استفاده از روش تحلیل عاملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امنیت فضاهای شهری محلات تحلیل عاملی محله فرحزاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۱۰۴
"امنیت" از مهم ترین کیفیت های فضاهای شهری است. بدون وجود این کیفیت، هرچند فضاها قابلیت های بسیاری را در خود داشته باشند، حضور مردم در آن کم تر بوده و این خود باعث بی رونقی و تشدید نا امنی می شود. این ویژگی را شاید بتوان در برخی محلات شهر تهران شاهد بود. محله فرحزاد به عنوان بستری با توانائی های فراوان، از جمله فضاهای ذکر شده به شمار می آید. فرحزاد در منتهی الیه شمال غربی منطقه 2 شهر تهران واقع شده و به علت وجود اماکن زیارتی، آب و هوای مطلوب، روددره و واحدهای پذیرایی، محدوده ایی شناخته شده میان شهروندان تهران به شمار می آید. با این حال علاوه بر خصوصیات مثبت، دارای شرایط ویژه ای به لحاظ پراکنش زمین های رها شده، طبیعتی در معرض آسیب، ساخت و سازهای نامطلوب در حریم روددره و غیره نیز می باشد. این عوامل در کنار وضعیت سکونت که اکثراً مهاجرنشین و از قومیت های مختلف هستند موجب شده تا محله فرحزاد با آسیب های اجتماعی خاص مواجه شود. در این مقاله که حاصل یک پژوهش است، سعی بر آن شده تا ضمن بررسی و شناسایی شاخص های موثر بر امنیت شهری از دیدگاه صاحب نظران و دست یابی به داده ها با توجه به آن ها در محله فرحزاد، به دسته بندی شاخص ها در قالب عوامل کلی مرتبط، با روش تحلیل عاملی پرداخته شود. در واقع با استفاده از این روش 3 عامل نام گذاری شده اند که عامل اول (فرم فضایی و کنترل اجتماعی) مهم ترین عامل در تعیین میزان امنیت در این محله به شمار می آید. این نتیجه نشان می دهد که اولویت در بهبود امنیت محله فرحزاد توجه به عامل ذکر شده و در مراحل بعد عوامل دیگر که شامل تناسب میان عملکرد، کالبد و قشر اجتماعی و عامل فضاهای عمومی سرزنده و خوانا است، می باشد.
۵.

تجدید حیات در بافت های تاریخی از طریق راهبرد اصالت بخشی (نمونه موردی بافت تاریخی شیراز)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اصالت بخشی بافت تاریخی شهر شیراز تجدید حیات فرآیند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۱۰۶
در طول چند دهه اخیر بافت های پرارزشی که میراث فرهنگی این جامعه کهن در آن نهفته است تحرک و نشاط گذشته خود را از دست داده اند و محیط نامناسب و کم رونقی را برای ساکنان خود به وجود آورده اند. پس از تجربه های ناموفق، مداخله های نسنجیده و بهای گزافی که برای آن ها داده شده، اینک شرایطی فراهم آمده تا به وسیله پارادایم های جدیدی از جمله پایداری اجتماعی، تغییراتی در برنامه های موجود پدیدار گردد. از آنجا که مسئله کاهش کیفیت های محیطی در بافت های تاریخی یک مسئله شهری پیچیده در ابعاد مختلف است، بنابراین بهبود شرایط موجود تنها از طریق راهکارهای کالبدی امکان پذیر نخواهد بود. این مقاله که باهدف ایجاد راهکاری مؤثر برای تجدید حیات اجتماعی و کالبدی در بافت های تاریخی نگاشته شده، با فرض اینکه اصالت بخشی به عنوان راهبرد ارتقاء اجتماعی با پیامدهای کالبدی در بافت تاریخی نمونه موردی مناسب باشد در پی پاسخ به این پرسش است که «آیا بافت تاریخی شیراز شرایط لازم برای فرآیند اصالت بخشی را دارد و در صورت امکان پذیر بودن فرآیند، پیامدها و عوامل تسریع کننده این فرایند چه خواهند بود؟» مطالعه حاضر برای پاسخ به این پرسش با روش مطالعه کیفی نمونه موردی از طریق مصاحبه با افراد ساکن و ذی نفوذ و جمع آوری داده های کمی، به بررسی وضعیت موجود پرداخته و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و نمونه های مشابه، شرایط لازم و امکان پذیری فرآیند را مورد بررسی قرار می دهد و فرآیندی برای ایجاد تغییرات پیشنهاد می کند. نتایج نشان می دهد که فرآیند اصالت بخشی در محلات بافت تاریخی شیراز با توجه به چرخه اصالت بخشی و شرایط فرسودگی امکان پذیر بوده و سودمندی این فرآیند نسبت به هزینه های آن قابل چشم پوشی خواهد بود. در نهایت مقاله فرآیند سه مرحله ای برای اصالت بخشی در بافت تاریخی شیراز و محرک های آن در هر مرحله پیشنهاد می کند و به روش هایی برای کاهش اثرات منفی و افزودن اثرات مثبت فرآیند، در جریان پایش اشاره می نماید.
۶.

الگوهای پوشش الحاقی موقت برای فضاهای باز نیازمند پوشش در بافت تاریخی یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: الگوهای پوشش الحاقی فضاهای باز بافت یزد پوش الگوهای تابستانه الگوهای زمستانه الگوهای چهارفصل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۷۳
تحقیق حاضر جلد صفری برای پرسش از پوشاندن فضاهای باز نیازمند پوشش در بافت تاریخی یزد است. در مرتبه بعدی ، حد پوشاندن و اطوار الگوهای پوشش مناسب، مورد بحث است، از این رواحصاء الگوهای پوشش الحاقی موقت به عنوان راهنمای مطالعاتی پیش از طراحی برای فضاهای بازنیازمند پوشش بافت یزد هدف تحقیق حاضر است. از اهداف بالادست، حرکت در مسیر سازگاری کالبد دیروز و زندگی امروز در فضاهای باز بافت است. در پیشینه موضوع، از روش تحقیق تفسیری – تاریخی و در بخش هایی از مطالعه میدانی و مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است. همچنین از طریق جداول و الگوهایی به مثابه راهنمای مطالعاتی پیش از طراحی، روش توصیفی–تحلیلی در تحقیق به کار گرفته شده است. نیاز پوشانده شدن برخی فضاهای باز در بافت یزد، نیازی متناسب با شرایط آسایش امروز انسان است که دلایل مختلف از جمله استفاده بهینه از فضای باز، متناسب با تفاوت گوناگونی فعالیت های امروزی نسبت به گذشته را داراست. از سوی دیگر، بر اساس بیانیه های جهانی احیای بافت های تاریخی، امکان چنین تحولاتی طبق شرایطی وجود دارد، از این رو پاسخگویی به چنین نیازی به رسمیت شناخته می شود.در تحقیق حاضر، الگوهای پوشش بر اساس منطق اقلیمی، در سه دسته تابستانه ، زمستانه و چهارفصل قرار می گیرند. هر یک از الگوها بر اساس اندازه دهانه ، بودجه کارفرما ، ارزش تاریخی بناها ، جوهره کاربری ، میزان استفاده از فضای باز در شبانه روز ، هزینه نگهداری و میزان استحکام بنا برای استقرار آنها با یکدیگر متفاوتند، از این رو اولویت انتخاب الگوها، متفاوت است. در تحقیق ، ضمن بیان مزایا و معایب هر یک از الگوها ، پیشنهاداتی در جهت ارتقای آنان نیزآمده است.آفت هایی عمومی بر سر راه استفاده از الگوهای پوشش قرار دارند که عبارتند از: پوسیدن در برابر اشعه ماورای بنفش، آسیب پذیری در برابر باد و آسیب زدن به سازه های موجود سنتی. برای دچار نشدن به چنین آسیب هایی در مرحله طراحی بایستی به کمک متخصصین امر، راهکارهای دقیقی جست. الگوهای مناسب پوشش، با اولویت الگوهای پوشش چهارفصل و برخی الگوهای تابستانه و تا حدودی الگوهای زمستانه هستند. مزیت الگوهای چهارفصل آن است که کمترین تغییر را در سیما و پر و خالی بناها دارند . همچنین بیشترین بازدهی شرایط آسایش را سبب می شوند. برخی از آنها وجه موقت بودن را علاوه بر سال های استفاده ، می توانند در طول روز نیز عرضه نمایند. در نهایت بایستی بیان کرد برای پوشش فضاهای باز با ارزش تاریخی باکاربری مذهبی، تنها «راهکار پوش» از  الگوهای چهارفصل، وجاهت دارد و می بایست این سنت با آداب و کیفیت مترتب بر آن در یزد تداوم یابد. همچنین الگوی پوش برای کاربری های دیگر نبایستی استفاده شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۷