پژوهش های تجربی حسابداری

هدف این پژوهش بررسی رابطه بین گرایش های احساسی سرمایه گذاران و سوگیری در پیش بینی سود مدیران است؛ به منظور دستیابی به این هدف سه فرضیه تدوین شد که جهت آزمون این فرضیه ها با استفاده از روش حذف سیستماتیک، نمونه ای متشکل از 165 شرکت از بین شرکت-های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1390 الی 1396 انتخاب گردید و مدل رگرسیونی چند متغیره به روش داده های ترکیبی بکار برده شد؛ نتایج حاصل از فرضیه های پژوهش نشان می دهد که احساسات سرمایه گذار رابطه منفی و معناداری با خوش بینی در پیش بینی سود سالانه توسط مدیریت دارد؛ علاوه براین بر طبق نتایج پژوهش، پیش بینی های سود سالانه مدیران، در دوره های زمانی خوش بینی سرمایه گذاران، خوشبینانه تر نیست؛ اما در دوره های زمانی بدبینی سرمایه گذاران، خوش بینانه است. اما بین احساسات سرمایه گذار و پیش بینی های مدیران در شرکت های دارای عدم اطمینان بزرگ تر تفاوت معنی داری وجود ندارد.

هدف پژوهش حاضر، ارزش گذاری مسئولیت پذیری اجتماعی و ابعاد آن به شیوه ای نوین و تاثیر آن بر ارزش آفرینی نقدی شرکت ها، با تاکید بر نقش تعدیل کنندگی استراتژی کسب وکار است. بدین منظور از یک شاخص ترکیبی؛ پایه گذاری شده بر متغیرهای حسابداری، مبتنی بر روش میانگین رتبه بندی دهکی، جهت تعیین ارزش مسئولیت پذیری اجتماعی و ابعاد آن استفاده شده است. ارزش افزوده نقدی، مبنایی جهت سنجش ارزش آفرینی نقدی شرکت ها می باشد. منطبق با چارچوب نظری مایلز و اسنو (2003، 1978)؛ استراتژی های تدافعی، تحلیل گر و تهاجمی به دو حالت امتیاز و نوع استراتژی، مورد بررسی قرار گرفته است. نمونه آماری شامل 104 شرکت طی دوره ی زمانی 1389 تا 1397 است. برای آزمون فرضیه های پژوهش از الگوی رگرسیون خطی چند متغیره و شیوه داده های ترکیبی استفاده گردیده است. نتایج نشان می دهد مسئولیت پذیری اجتماعی و ابعاد اقتصادی، اخلاقی و قانونی آن تاثیر مثبت و معناداری بر ارزش آفرینی نقدی شرکت ها دارد و استراتژی کسب وکار این رابطه را به طور مثبت و معنادار تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین نتایج نشان می دهد هرچه استراتژی کسب وکار تهاجمی تر باشد، تاثیر قوی تری بر رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی و ابعاد آن، با ارزش آفرینی نقدی دارد. پژوهش حاضر به دلایلی چند، به وسعت اطلاعات پژوهشی می افزاید. در این پژوهش به بررسی ارتباط مسئولیت پذیری اجتماعی و ابعاد آن با ارزش آفرینی نقدی شرکت ها پرداخته شده است. از آنجا که گنجاندن متغیرهای تعدیلی در رابطه مسئولیت پذیری اجتماعی و عملکرد به تبیین این ارتباط، و افزایش قابلیت اطمینان نتایج کمک می کند، استراتژی های تجاری به عنوان یکی از این عوامل، مورد بررسی قرار گرفته است. این امر می تواند درک عمیق تری برای مدیران از اثرگذاری تعهدات اجتماعی بر ارزش آفرینی شرکت ها، در سایه استراتژی های مختلف تجاری فراهم سازد.

صحت داده ها نقش مهمی در امر پژوهش دارد. یکی از دلایل عدم پذیرش مقالات در مجلات بین المللی حسابداری عدم اتکا به داده های داخلی به علت عدم دسترسی سردبیران و داوران به داده های مذکور در بانک های اطلاعاتی بین المللی است. همچنین یکی از راه هایی که سردبیران و داوران می توانند به صحت داده پی ببرند، مراجعه به آمار توصیفی متغیرهای چاپ شده قبلی در مجلات حسابداری است. از همین رو در این پژوهش آمار توصیفی متغیرهای پرکاربرد در مجلات حسابداری مصوب وزارت علوم، موردبررسی قرار گرفته است تا نمایی کلی از وضعیت متغیرها در مجلات حسابداری ایران ارائه دهد و به عنوان مقیاسی از حدود متغیرها در مقالات مورداستفاده محققان حسابداری، داوران و سردبیران باشد. در این پژوهش 632 مقاله منتشر شده در شانزده نشریه مورد تائید وزارت علوم در سال های 1395، 1396 و 1397 مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها نشان داد انحراف استاندارد و پراکندگی برخی از متغیرها زیاد و برخی کم است. متغیرهای نگهداشت وجه نقد، بازده حقوق صاحبان سهام؛ و نسبت دارایی نامشهود کمترین پراکندگی و متغیرهای سود هر سهم، ارزش دفتری هر سهم و لگاریتم دارایی بیشترین پراکندگی را در بین متغیرها دارد.

در استاندارد حسابداری شماره یک ایران بیان شده که هدف ارائه صورت های مالی، مقاصد عمومی است اما طبق استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی برای واحدهای تجاری کوچک و متوسط و استانداردهای حسابرسی ایران برای این واحدهای تجاری مقاصد عمومی مطرح نیست. هدف از این تحقیق، بررسی نیاز به تدوین استانداردهای حسابداری برای واحدهای تجاری کوچک و متوسط از دیدگاه اعتباردهندگان و تهیه کنندگان اطلاعات مالی در جامعه موردبررسی است. روش پژوهش جهت جمع آوری اطلاعات، مصاحبه و پرسشنامه بوده و نیازسنجی از طریق اندازه گیری شکاف بین استانداردهای موجود و تدوین استانداردهای جدید محاسبه شده است. جامعه آماری شامل 371 نفر در دو گروه اعتباردهندگان (141 نفر) و تهیه کنندگان اطلاعات مالی (230 نفر) در کلان شهر مشهد است. یافته های پژوهش طبق آزمون من وی تنی که سطح معنی داری برای تفاوت دو گروه اعتباردهندگان و تهیه کنندگان اطلاعات مالی از پنج درصد کمتر است، حاکی از این است که با اطمینان 95 درصد می توان گفت بین دو گروه اعتباردهندگان و تهیه کنندگان اطلاعات مالی ازنظر میزان شکاف، تفاوت معنی داری وجود دارد. نتیجه پژوهش حاکی از این است که در هر دو گروه اعتباردهندگان و تهیه کنندگان اطلاعات مالی، نیاز به تدوین استانداردهای حسابداری برای واحدهای تجاری کوچک و متوسط وجود داشته و نیاز در گروه اعتباردهندگان بیشتر از تهیه کنندگان اطلاعات مالی است. در مورد دانش افزایی پژوهش می توان گفت که نیازسنجی تدوین استانداردهای حسابداری برای واحدهای تجاری کوچک و متوسط باعث خواهد شد تا مسئولین تدوین استانداردهای حسابداری بهتر بتوانند نیازهای استفاده کنندگان اطلاعات مالی را شناسایی و به یک جهت گیری مشخص، انطباق استانداردها با نیاز استفاده کنندگان و جلوگیری از چندباره کاری دست یابند.

تصویب استاندارد شماره 42 حسابداری توسط سازمان حسابرسی (مطابق با نسخه 2018 استاندارد شماره 13 بین المللی) و لازم الاجرا بودن آن از ابتدای سال 1400 و ابلاغیه های قبلی سازمان بورس و اوراق بهادار، لزوم توجه به گزارشگری ارزش های منصفانه و نظارت بر آن توسط حسابرسان یا سایر نهادهای ذیربط را دوچندان نموده است. یکی از مهم ترین ابعاد این موضوع، توجه به زیرساخت های لازم و همچنین چالش های پیش رو از نظر استانداردگذاران، مدیران، حسابرسان، و تحلیل گران است. در این تحقیق، با تاکید بر چالش ها و مسایل زیرساختی گزارشگری و نظارت بر ارزش های منصفانه، و طی مصاحبه با 17 خبره در حوزه های مختلف درگیر در پیاده سازی نظام ارزش های منصفانه، مدلی با استفاده از روش تئوری داده بنیاد ارائه شده است. توجه به مفروضات ارزشیابی و مجهز نمودن حرفه حسابرسی به انجام خدمات ارزشیابی و استفاده از ظرفیت قانونی موجود در قانون بازار اوراق بهادار از مهم ترین یافته های این تحقیق است.

در دهه های اخیز علم از مرزهای سنتی خود عبور کرده و موضوعات و حوزه های پژوهشی میان رشته ای متعددی، همچون علم عصب شناسی پا را فراتر از روانشناسی نهاده و وارد علوم دیگر همچون مالی و حسابرسی شده است. یکی از مشتقات این علم، چرخه تناوبی بیوریتمیک در عملکردهای تصمیم گیرندگان در عرصه های مالی و حسابرسی، همچون حسابرسان می باشد، حوزه ای که از جانب پژوهشگران کمتر مورد توجه واقع شده است. لذا هدف این پژوهش بررسی سیکل تناوبیِ بیوریتمیکِ شناختی در کیفیت قضاوت حرفه ای حسابرسان می باشد. در این پژوهش که در بازه زمانی ۶ ماه به طور منفصل و ۲ ماه در قالب ۴ بازه زمانی ۱۵ روزه به منظور بررسی سیکل تناوبی بیوریتمی شناختی حسابرسان انجام شد، تعداد ۶۰ نفر از حسابرسان مستقل که در قالب ۴ گروه ۱۵ نفر به منظور قرار گرفتن در ۴ سیکل بیوریتمی جسمی، عاطفی، ذهنی و شهودی انتخاب و از طریق آزمون های مانوا چند متغیره، تحلیل واریانس اندازه های مکرر و همچنین آزمون های تعقیبی مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار پژوهش برای سنجش کیفیت قضاوت های حرفه ای حسابرسان پرسشنامه بود و برای سنجش قرار گرفتن سیکل تناوبی براساس نرم افزار بیوریتم (Biorhythm-365) در سیستم عامل اندروید و ای او اس (IOS) استفاده شد. نتایج نشان داد، حسابرسانی که در سیکل های ذهنی، عاطفی و شهودی در منطقه مثبت قرار دارند، نسبت به حسابرسانی که در سیکل های ذهنی، عاطفی و شهودی در منقطه منفی و بحرانی قرار دارند، کیفیت قضاوت حرفه ای حسابرسی بالاتری دارند.

فعالان بازار سرمایه در تصمیمات خود به گونه ای ویژه به اطلاعات حسابرسی شده اتکا می کنند و حسابرسی راه کاری سودمند جهت برون رفت از مسئله ی نمایندگی میان مدیران و سهامداران به شمار می رود. با در نظر گرفتن میزان اعتمادی که کیفیت حسابرسی نسبت به اطلاعات مالی به وجود می آورد، انتظار می رود بازار سرمایه واکنش مثبتی نسبت به بکار گرفتن حسابرسان با تخصص بالا نشان دهد. هدف این پژوهش، بررسی چگونگی واکنش بازار سرمایه به تخصص حسابرسان است. یافته های حاصل از الگوهای رگرسیونی بر نمونه ای متشکل از 120 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره ۵ ساله ی ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ نشان می دهد که در شرکت هایی که حسابرسان از تخصص بالاتری برخوردارند، درآمد تأثیر بیشتری بر قیمت سهام دارد. تخصص بالای حسابرسان با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و مشکلات نمایندگی، شرکت را به بهترین نحو راهبری و کنترل می کند. نتایج نشان می دهد واکنش بازار به انتخاب حسابرسان با تخصص بالاتر، مثبت است. بازار سرمایه معتقد است که به کار گرفتن حسابرسان با تخصص بالاتر باعث افزایش محتوای اطلاعاتی سود،کاهش بازده غیرعادی شده و تأثیر مثبت معناداری بر دیدگاه اعتباردهندگان در خصوص اعطای تسهیلات، جلب اعتماد سرمایه گذاران و ارزیابی پایین ریسک نکول مطالبات دارد.

طبق تئوری نمایندگی، مالکان مدیریت و تصمیم گیری درباره ی دارایی و حقوق خود را به مدیریت تفویض می کند.لذا تصمیم گیری جوهر اصلی مدیریت است و مدیران با اخذ تصمیم در حوزه های مختلف نظیر سطح سرمایه گذاری، سطح نگهداشت وجه نقد، توزیع سود سهام و غیره مواجه هستند. اعطای اختیار تصمیم گیری، مسئولیت پاسخگویی برای مدیرایجاد می کند.مدیران برای ایفای این مسئولیت ملزم به ارائه صورت های مالی با کیفیت هستند که اطلاعات قابل اتکا و به موقع در اختیار مالکان و سایر ذینفعان قرار دهد. با توجه به اینکه ویژگی-های رفتاری و شخصیتی مدیران بر رویکردهای تصمیم گیری و کیفیت اطلاعات تاثیر دارد، هدف این پژوهش بررسی تاثیر سوگیری های رفتاری مدیران بر تصمیم گیری و کیفیت اطلاعات است. نمونه پژوهش شامل 161شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره ی زمانی 1392 تا1398 بوده است. برای آزمون فرضیه ها از روش رگرسوین چندمتغیره با داده های ترکیبی استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد، بیش اطمینانی مدیران، سطح قابلیت اتکای اطلاعات مالی و ارائه به موقع اطلاعات را کاهش می دهد. خودشیفتگی مدیران نیز منجر به کاهش قابلیت اتکای صورتهای مالی شده و کاهش تاخیر در ارائه گزارش های مالی می شود. مدیران کوته بین نیز به این دلیل که موقعیت و امتیاز طلبی خود را در کوتاه مدت می بینند اقدام به دستکاری سود حسابداری نموده و منجر به کاهش قابلیت اتکای اطلاعات مالی می شوند ولی این ویژگی رفتاری تاثیری بر ارائه به موقع اطلاعات ندارد. همچنین یافته ها نشان داد، بیش اطمینانی مدیران با سطح نگهداشت وجه نقد و سرمایه گذاری بیش از حد رابطه مثبت و معناداری دارد. خودشیفتگی مدیران نیز منجر به افزایش سطح نگهداشت وجه نقد شده ولی بر سرمایه گذاری بیش از حد تاثیر معناداری ندارد. کوته بینی مدیران نیز تاثیر منفی و معناداری بر مخارج سرمایه گذاری دارد ولی بر سطح نگهداشت وجه نقد تاثیری ندارد.

مطالعه حاضر به ارائه الگوی اثر درجه شرکت های هم گروهو کیفیت اطلاعات حسابداری بر ارزش گذاری عرضه عمومی اولیه سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. به منظور یافتن پاسخ سؤالات طرح شده؛ اطلاعات 77 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که برای یک قلمروی هشت ساله (از ابتدای سال 1390 تا پایان سال 1397) انتخاب شده بودند، استخراج و آزمون های آماری لازم بر روی آنان صورت گرفت. یافته های پژوهش نشان داد، ارزش گذاری سهام در عرضه عمومی اولیه، بر اساس درجه شباهت شرکت های هم گروه و کیفیت اطلاعات حسابداری امکان پذیر است. ارزش گذاری سهام در عرضه های عمومی اولیه مبتنی بر رویکرد های سود و فروش، از لحاظ درجه شباهت شرکت های هم گروه و کیفیت اطلاعات حسابداری شرکت متفاوت است و تشابه کیفیت اطلاعات حسابداری، اثر شرکت های هم گروه را بر ارزش گذاری عرضه عمومی اولیه تعدیل می کند و ارزش گذاری سهام مبتنی بر شرکت های هم گروه و کیفیت اطلاعات حسابداری، با قیمت گذاری اشتباه (ارزش گذاری بیشتر از حد و ارزش گذاری کمتر از حد) در عرضه های عمومی اولیه در ارتباط است. بنابراین اطلاعات حسابداری بخشی از مجموعه اطلاعاتی است که سرمایه گذاران برای پیش بینی جریان های نقد آتی برای دستیابی به ارزش برآوردی سهام مورد استفاده قرار می دهند.  

بدهی های بخش عمومی یکی از شاخص های کلان اقتصادی است که بواسطه نقش برجسته آن در پایداری و تاب آوری اقتصاد، مورد توجه سیاست گذاران و نهادهای علمی و حرفه ای قرار گرفته است. بنابراین به منظور تدوین سیاست های اقتصادی، بایستی اطلاعاتی جامع و شفاف از کل بدهی های بخش عمومی تهیه و در اختیار آنان قرار گیرد. اخیراً در کشور ایران نیز به جهت وجود بدهیهای پنهان و گزارش نشده فراوان و نیز مسئولیت های سیاسی اجتماعی حاکمیت، بدهی های بخش عمومی مورد توجه سیاست گذاران اقتصادی قرار گرفته و پرداختن به ابعاد مختلف گزارشگری بدهیها و تعهدات بخش عمومی و حرکت به سمت شفافیت مالی در بخش عمومی، بیش از پیش ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش، برای شناسایی عوامل موثر بر گزارشگری بدهیهای بخش عمومی در ایران از روش کیفی و رویک رد مبتنی ب ر تحلیل تم استفاده گ ردید. در این پ ژوهش کیف ی، با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند (گلوله برفی)، با 20 نفر از با خبرگانی که دارای تخصص و تجربه در بخش عمومی هستند، در قالب مصاحبه نیمه ساختار یافته، عوامل موثر بر گزارشگری بدهیهای بخش عمومی در چهار حوزه؛ گستره (دامنه) بخش عمومی، نوع ب دهی و تعهدات بخش عمومی، اندازه گیری ب دهی ها و چارچوب مناسب گزارشگری بدهی ها و تعهدات بخش عمومی مورد پرسش قرار گرفت. سپس، مصاحبه ها ترانویسی شده و با روش تحلیل تم کد گذاری شدند. در پژوهش حاضر، از مجموع 494 کد باز؛ 12 تِم فرعی سطح1، 33 تِم فرعی سطح2 و 5 تِم اصلی شامل؛ اهمیت و ضرورت، ملاکهای دسته بندی، اندازه ها و سطوح، طبقه بندی وگزارشگری شناسایی شد که به عنوان مؤلفه های گزارشگری بدهیهای بخش عمومی تعیین شده-اند.