پژوهش های تجربی حسابداری

هدف این پژوهش مطالعه تأثیر برخی مکانیزم های حاکمیت شرکتی(ساختار هیئت مدیره) بر عملکرد پایندگی شرکتی، تأثیر عملکرد پایندگی شرکتی بر عملکرد مالی شرکت و همچنین تأثیر تعدیل کنندگی حاکمیت شرکتی بر رابطه میان عملکرد پایندگی شرکتی و عملکرد مالی شرکت می باشد. تعداد 93 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1387 الی 1396 مورد بررسی قرار گرفت. برای اندازه گیری عملکرد پایندگی از شاخص کی ال دی در پنج بعد اقتصادی، اجتماعی، حاکمیتی، زیست محیطی و اخلاقی استفاده شده است. در این پژوهش از رگرسیون حداقل مربعات معمولی و حداقل مربعات مقاوم برای آزمون فرضیه های پژوهش استفاده گردید. نتایج حاکی از آن است که سطح حاکمیت شرکتی رابطه مثبت و معناداری با پایندگی شرکتی دارد. همچنین نتایج نشان داد که سطح حاکمیت شرکتی بالاتر می تواند تأثیر عملکرد پایندگی شرکتی را بر بازده دارایی ها و نسبت کیو-توبین شرکت افزایش دهد. به طور کلی سطح حاکمیت شرکتی بالاتر موجب افزایش عملکرد پایندگی شرکتی می گردد، که این امر موجب تشدید اثر مثبت عملکرد پایندگی شرکت بر عملکرد مالی و ارزش شرکت می شود. زیرا شرکتی که به طور مؤثر رهبری می شود، پایبند به اصول اخلاقی و مسئولیت اجتماعی است و به الزامات زیست محیطی متعهد است و می تواند در ایجاد عملکرد مالی بلندمدت، پایدار باشد.

میزان تستوسترون و ویژگی های رفتاری مدیران نظیر عدم صداقت مدیر، علاقه به فریب و سوءاستفاده از دیگران و عدم ارائه واقعیت ها در گزارشگری مالی یکی از مسائل مهم در ادبیات مالی است؛ این رفتارها می تواند منجر به افزایش تفاوت بین تابع مطلوبیت مدیر و تابع مطلوبیت سایر گروه های ذینفع در شرکت گردد. بنابراین برپایه این استدلال، هدف از پژوهش حاضر تأثیر نسبت پهنا به بلندای چهره مدیرعامل، به عنوان یکی از معیارهای سنجش سطح هورمون تستوسترون مدیرعامل بر گزارشگری مالی متقلبانه شرکت مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، نمونه ای متشکل از 86 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1392 تا 1396 انتخاب گردیده است و با بهره گیری از الگوی رگرسیون لجستیک مورد آزمون قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که میزان بالای هورمون تستوسترون مدیرعامل، باعث افزایش گزارشگری مالی متقلبانه در شرکت می شود.

هدف این پژوهش بررسی تأثیر ارتباط سیاسی شرکت ها بر شاخص های عملکرد مدیریت مبتنی بر ارزش و کارایی عملیاتی است. به همین منظور، داده های مربوط به شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی ده ساله بین سال های 1387 الی 1396 برای 113 شرکت استخراج و از الگوی رگرسیونی داده های ترکیبی به روش حداقل مربعات معمولی و داده های ترکیبی پویا به روش گشتاورهای تعمیم یافته با استفاده از نرم افزار آماری ایویوز 5/9 استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد که شرکت های دولتی ارتباط مثبت و معناداری با رتبه بندی مدیریت مبتنی بر ارزش دارد. همچنین نتایج پژوهش نشان می دهد که شرکت های با مالکیت نهادی وابسته به دولت ارتباط منفی و معناداری با رتبه بندی مدیریت مبتنی بر ارزش دارد. همچنین رابطه بین شرکت های دولتی و کارایی عملیاتی در شاخص بهره وری نیروی انسانی مثبت و معنادار و برخلاف آن، بر شاخص کارایی سرمایه گذاری منفی و معنادار می باشد. علاوه بر این نتایج فرضیه دوم در خصوص ارتباط بین شرکت های شبه دولتی و کارایی عملیاتی نشان از وجود رابطه منفی و معنادار بین شرکت های شبه دولتی و هر دو شاخص کارایی عملیاتی دارد. به طورکلی، در خصوص ارتباط بین شرکت های شبه دولتی و ارزش آفرینی و کارایی عملیاتی می توان ادعا کرد که وجود ارتباط سیاسی نه تنها رفتار مدیران را در ارتباط با انجام وظیفه مباشرتی آن ها را اصلاح نمی کند، بلکه موجب افزایش هزینه نمایندگی نیز می شود؛ بنابراین، به نظر می رسد یکی از سازوکارهایی که می تواند در کاهش تأثیر نهادهای شبه دولتی در محیط اقتصادی و ایجاد فضای رقابتی نقش داشته باشد، اجرای درست اصل 44 قانون اساسی  و حمایت و ترغیب بخش خصوصی واقعی جهت سرمایه گذاری در این حوزه ها می باشد.

داشتن روابط متقابل و توجه به خواست و منافع کلیه ذینفعان، نیازمندگزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکت است. شرکت های فعال در بازار سرمایه کشور نیز اهمیت این نوع گزارشگری را در دهه اخیر درک کرده و به صورتی پراکنده، ناهمگون و فاقد چارچوب که مبتنی بر نیازهای اطلاعاتی ذینفعان پیرامون عملکرد مسئولیت اجتماعی باشد، در گزارش های خود موضوعاتی را گزارش می کنند. در پژوهش حاضر، با تحلیل محتوای کیفی بخش گزارش مسئولیت اجتماعی مندرج در گزارش فعالیت هیئت مدیره شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس و فرابورس اوراق بهادار، مهم ترین مقوله های گزارشگری اجتماعی ناظر بر ذینفعان اجتماعی، استخراج گردیده است. 1490 صفحه گزارش، مرتبط با اسناد 58 شرکت نمونه در بازه زمانی 1393 تا 1397 پس از حذف افشاهای تکراری و نامرتبط برای هر شرکت، با استفاده از نرم افزار مکس کیودا مورد تحلیل محتوای کیفی قرار گرفت. در مجموع 1967 کد در قالب 18 مقوله و 62 خرده مقوله به ترتیب بیشترین کد در رابطه با ذینفعانی چون کارکنان، جامعه، مشتریان و محصول استخراج شد. آزمون تفاوت کدهای استخراج شده در سطح شرکت های بزرگ و کوچک که با استفاده از سه شاخص گروه بندی شدند، نشان داد که نوع افشاء در میان این دو گروه به صورت معناداری، متفاوت است. همچنین این تفاوت در سطح صنایع انتخابی نیز معنادار بود. تحلیل مشابهت میان اسناد دو گروه از شرکت ها نشان داد که ساختار گزارشگری شرکت های بزرگ با تأکید بر مقوله های مرتبط با ذینفعان اجتماعی، بسیار به یکدیگر شباهت دارد. همچنین تحلیل مشابهت در صنایع نمونه بیانگر آن است که دو صنعت سیمان و خودرو در مقایسه با صنایع دیگر، بیشترین شباهت را با یکدیگر دارند.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی ضرورت پذیرش استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی برای شرکت های کوچک و متوسط جهت دستیابی به تصویری مطلوب از وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد های تجاری کوچک و متوسط در ایران می باشد. این پژوهش از طریق مصاحبه با خبرگان، تهیه صورت های مالی فرضی و انجام نظرسنجی با استفاده از پرسشنامه، به دنبال بررسی این موضوع است که آیا شرکت های کوچک و متوسط در ایران به استانداردهای خاص نیاز دارند یا خیر؟ در این پژوهش با برازش مدل مفهومی، پارامترهای موثر و ضرایب تاثیر آنها، برآورد و هر عامل شناسایی شده نیز به چند شاخص کلی تقسیم بندی گردیده است. پس از تائید مدل نهایی و تعیین عوامل مؤثر، آزمون به منظور بررسی  هدف اصلی پژوهش که ضرورت پذیرش می باشد، انجام پذیرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که واحدهای تجاری کوچک و متوسط برای حسابداری و گزارشگری مالی به استانداردهای خاص نیاز دارند. همچنین نتایج نشان دهنده ارتباط معنادار و مثبت بین پذیرش استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی برای واحدهای کوچک و متوسط در ایران و بهبود ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری(ارائه و افشاء، قابلیت اتکا، شناخت و اندازه گیری و قابلیت مقایسه پذیری) می باشد که نشان دهنده ضرورت پذیرش استانداردهای بین المللی برای واحدهای کوچک و متوسط است.

یکی از مهم ترین دغدغه های دانشگاه ها، تربیت حسابداران لایق است که نیازهای سازمان ها را برطرف سازند. در سال های اخیر مسئله کیفیت آموزش و تدریس از مباحث مهم در نظام های آموزشی دیده شده است که یکی از مهمترین مؤلفه هایی که در بحث کیفیت دانشگاه ها مدنظر قرار گرفته است، روش های تدریس است. بنابراین بر پایه این استدلال، پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری به بررسی روابط بین عوامل مؤثر بر روش های تدریس در جهت بهبود کیفیت آموزش حسابداری می پردازد. بدین منظور، پس از انجام مطالعات اکتشافی، مدل نظری بهبود کیفیت آموزش حسابداری از طریق بررسی عوامل مؤثر بر روش های تدریس تدوین و فرضیه های پژوهش حاضر مبتنی بر این مدل طراحی شد. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته با 86 گویه استفاده گردید. پرسشنامه مذکور برای اساتید و دانشجویان حسابداری در مقاطع مختلف و افراد خبره در حرفه حسابداری ارسال گردید که در نهایت با توجه به نامشخص بودن جامعه آماری، تعداد 384 نفر به پرسشنامه ها پاسخ دادند و در تحلیل های آماری لحاظ شدند. پس از اطمینان یافتن از برازش قابل قبول مدل های اندازه گیری و ساختاری پژوهش، یافته های پژوهش حاکی از آن است که بین عوامل مؤثر بر روش های تدریس در جهت بهبود کیفیت آموزش حسابداری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و بیشترین رابطه، به ترتیب مربوط به اثر راهبردها بر پیامدها (98/0)، اثر شرایط علّی بر پدیده محوری (63/0)، اثر پدیده محوری بر راهبردها (40/0)، اثر شرایط زمینه ای بر راهبردها (36/0) و شرایط مداخله گر بر راهبردها (25/0) می باشد.

حسابرسی داخلی به عنوان سازوکاری با اهمیت به دنبال اطمینان بخشی نسبت به اثربخش بودن کنترل های داخلی می تواند نقش با اهمیتی در ایجاد بستری مناسب برای پیشگیری از تقلب و سوء استفاده های مالی ایفا کند. برای اثربخشی چنین سازوکاری، شناخت علل زمینه ای ارتقای کارکردهای کیفی می تواند بر مبنای استانداردهای حسابرسی، به توسعه سطح شفافیت های مالی کمک نماید. بنابراین هدف این پژوهش واکاویی محتوایی در علل زمینه ای ارتقای کارکردی کیفی حسابرسی داخلی براساس تحلیل مدل جامع تفسیرگرایانه و ساختارمندانه می باشد. روش شناسی این پژوهش از نظر نوع داده، ترکیبی مبتنی بر رویکرد استقرائی-قیاسی می باشد. به منظور جمع آوری داده ها در بخش کیفی پژوهش به منظور انجام تحلیل های فراترکیب و دلفی جهت تدوین چک لیست های امتیازی، از ۱۶ نفر از متخصصان حسابداری و مدیریت مالی در سطح دانشگاهی که بر مبنای نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند، استفاده گردید. سپس در بخش کمی پژوهش به منظور انجام تحلیل مدل جامع تفسیرگرایانه و ساختارمندانه از ۲۰ نفر از حسابرسان داخلی شرکت های بازار سرمایه که دارای تجربه لازم بودند، استفاده شد. در گام اول، براساس تحلیل فراترکیب اقدام به غربالگری پژوهش های مشابه گردید و بر مبنای تحلیل ارزیابی انتقادی، از بین پژوهش های انتخاب شده، مولفه های اصلی و گزاره های پژوهش در قالب چک لیست های امتیازی ۷ گزینه ای انتخاب شدند. سپس به منظور رسیدن به حدکفایت نظری از تحلیل دلفی استفاده شد و ۱۷ گزاره برای علل زمینه ای ارتقای کارکردهای کیفی حسابرسی داخلی وارد فاز تحلیل مدل جامع تفسیرگرایانه و ساختارمندانه گردید. نتایج در این بخش نشان داد، گزارهِ تصویب برنامه، بودجه و پاداش حسابرسی داخلی (E4) موثرترین عامل ارتقای کارکردهای کیفیت حسابرسی داخلی و گزارهِ تقویت سطح یادگیری در کارکردهای حسابرسی داخلی از طریق گردش آزاد اطلاعات (E17) کم اثرترین گزاره ِ ارتقای کارکردهای کیفیت حسابرسی داخلی در شرکت های بورس اوراق بهادار تهران انتخاب شدند. 

مالیات یکی از مهمترین و عمده ترین هزینه های قانونی می باشند که افراد و بنگاه ها به موجب فعالیت های درآمدزای خود، متحمل می شوند و براساس تئوری نمایندگی، یکی از انگیزه های مدیریت سود، کاهش تعهدات و پرداخت های مالیاتی از طریق کمینه سازی نرخ مؤثر مالیات است. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر روش های گریز از مالیات بر کیفیت سود در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1388 لغایت 1397 با نمونه ای شامل 190 شرکت می باشد. روش های گریز از مالیات در این پژوهش شامل اجتناب مالیاتی، فرارمالیاتی و پایداری سود مالیاتی می باشد. همچنین برای اندازه گیری کیفیت سود، از معیار هموارازی سود استفاده شده است. آزمون فرضیه ها با استفاده از روش آماری داده های ترکیبی و اثرات ثابت از طریق رگرسیون خطی حداقل مربعات عادی توسط نرم افزاز ایویوز10 انجام شده است. نتایج پژوهش نشان داد که فرار مالیاتی، اجتناب مالیاتی و پایداری سود مالیاتی برکیفیت سود تأثیر منفی و معناداری دارد و متغیر تعدیل گر مالکیت دولتی، این رابطه منفی را تضعیف می کند.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر ماهیت و نوع سوال پرس و جو، و رابطه بین حسابرس و صاحبکار بر گزارش موارد تقلب به حسابرس می باشد. برای این منظور، از طرح تجربی بین گروهی 2×2×2 استفاده گردید. نمونه آماری پژوهش شامل 235 نفر از مدیران وکارکنان حسابداری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال 1398 است که با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. به منظور آزمون فرضیه ها از مدل های رگرسیون لجستیک و رگرسیون خطی چندگانه استفاده شده است. نتایج نشان می دهد اجتناب از به کارگیری واژه تقلب در پرس وجو، احتمال گزارشگری تقلب را افزایش می دهد. همچنین، هنگامی که حسابرس از به کارگیری واژه تقلب در پرس و جو خودداری می کند، مشارکت کنندگان جزئیات کلیدی بیشتری در مورد تقلب گزارش می نمایند. نتایج نشان می دهد برقراری تعامل و رابطه مناسب بین حسابرس و صاحبکار، احتمال گزارشگری تقلب را افزایش می دهد و منجر به گزارش جزئیات کلیدی بیشتر در مورد تقلب می گردد. علاوه بر این، نتایج بیانگر آن است که استفاده از سوالات باز در پرس و جو، منجر به ارائه جزئیات کلیدی بیشتر در مورد تقلب می گردد.

هدف از این مقاله ارائه مدلی برای شناسایی عوامل مؤثر بر ورشکستگی شرکت ها در ایران بوده است. جامعه آماری در مرحله کیفی 15 نفر از خبرگان در سه گروه 5نفره و برای نهایی نمودن سوالات پرسشنامه و در مرحله کمی 191 نفر از اساتید دانشگاه و کارشناسان دادگستری بصورت تصادفی انتخاب و نظراتشان تحلیل شد. از 39 سوال پرسشنامه استفاده شده در این پژوهش با استفاده از روش دلفی 37 سمارکووال نهایی شده است . سپس از روش معادلات ساختاری و تایید عاملی استفاده شد تا تحلیل جامعی از تاثیر متغیرهای مکنون واجزای سازنده آنها بر ورشکستگی شرکتها در ایران صورت گیرد . یافته های پژوهش نشان می دهند، پنچ عامل خطاهای مدیریتی، اعمال مجرمانه، بحران های محیطی، خطاهای حسابداری و عامل حوادث (طبیعی وغیر طبیعی) ابعاد اصلی مدل را تشکیل داده و بر وقوع ورشکستگی شرکتها موثر هستند. بنابراین بهره گیری از روش های نوین مدیریت در سطوح مختلف شرکت ها ابتدا در جهت جلوگیری از بروز عوامل ورشکستگی و در درجه دوم در جهت مهار و برون رفت از ورشکستگی شرکت ها سودمند خواهد بود.