پژوهش های تجربی حسابداری

جایگاه اجتماعی به نوعی موقعیت فرد در ساختار اجتماعی است که منابع موجود و در دسترس او را تعیین می کند. در میان برجسته ترین هویت های اجتماعی در جوامع امروزی، هویت شغلی مبنای مهمی برای تصور از خود، عزت نفس و انگیزش شخصی است. در پژوهش حاضر بر اساس مصاحبه با 20 نفر از خبرگان حوزه حسابرسی در سال 1400 و بر اساس روش تحلیل تم، الگویی برای تبیین جایگاه اجتماعی حرفه حسابرسی در ایران پیشنهاد شده است. همچنین به منظور سنجش اعتبار الگوی ارائه شده، با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته ای که روایی و پایایی آن تأیید شده، نظرات 116 نفر از خبرگان در سال 1401 دریافت و تجزیه وتحلیل گردید. بر اساس یافته های پژوهش برای جایگاه اجتماعی حرفه حسابرسی در ایران، چهار تم اصلی شامل کلیات، ابعاد قشربندی اجتماعی، چالش ها و نهایتاً راهکارهای بهبود جایگاه اجتماعی حرفه حسابرسی شناسایی شد. یافته ها نشان می دهد چالش های این حرفه شامل بحران هویت حرفه ای (اثر منفی حرفه حسابرسی روی زندگی شخصی حسابرسان؛ ضعف خودنظارتی) و بحران استقلال حرفه ای ( حق الزحمه پایین و رقابت غیرحرفه ای؛ عدم رعایت آیین رفتار حرفه ای) موجب تضعیف جایگاه اجتماعی حرفه حسابرسی در ایران شده است. نتایج این پژوهش می تواند مورداستفاده جامعه حسابداران رسمی ایران و سازمان حسابرسی قرار گیرد.

هدف این پژوهش، تعیین معیارهای سنجش ریسک شرکت ها برای پذیرش در بازار سرمایه و رتبه بندی آن ها می باشد. برای دستیابی به این هدف، با مطالعه مبانی نظری و پیشینه پژوهش و همچنین مصاحبه با بعضی از خبرگان بازار سرمایه، مجموعه ای از معیارهای سنجش ریسک شرکت ها استخراج شدند و سپس با اجرای دلفی فازی و نظرخواهی از خبرگان، معیارهای سنجش ریسک مورد اجماع نظر خبرگان تعیین شدند. سپس، با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی، بارعاملی معیارها تعیین و با انجام روش رتبه بندی ماباک، وزن هر یک از معیارها در سنجش ریسک شرکت ها تعیین شد. نتایج حاصل از تحلیل عاملی تأییدی نشان می دهد که از مجموع 107 معیار مورد اجماع نظر خبرگان، تعداد 100 معیار شامل 33 معیار از 38 معیار مرتبط با "ریسک عملیاتی"، 25 معیار از 27 معیار مرتبط با "ریسک استراتژیک"، تمامی 20 معیار مرتبط با "ریسک مالی" و تمامی 22 معیار مرتبط با "ریسک اطلاعات"، مورد تأیید قرار گرفته است. هم چنین، نتایج حاصل از رتبه بندی ماباک حاکی از آن است که معیارهای مرتبط با حاکمیت شرکتی از گروه معیارهای سنجش ریسک استراتژیک دارای بیشترین تأثیرگذاری بر ریسک شرکت ها در زمان پذیرش می باشند.

این پژوهش با هدف بررسی روند حسابرسی صورت جریان های نقدی توسط حسابرسان معتمد بورس در ایران انجام شده است. پژوهش با استفاده از روش پیمایش بوسیله اجرای یک پرسشنامه ساختاریافته بر روی نمونه ای تصادفی از حسابرسان اجرا شده که از آن ها در مورد اهمیت صورت جریان های نقدی، میزان حسابرسی اجزای تفصیلی آن و استفاده از نسبت های مالی خاص مربوط به جریان های نقدی در ارزیابی تداوم فعالیت صاحب کار، سؤال می کند. صرف کمترین زمان برای حسابرسی صورت جریان های نقدی و بی توجهی به نسبت های جریان نقدی در ارزیابی تداوم فعالیت صاحب کار نشان می دهد که حسابرسان، صورت جریان های نقدی را کم اهمیت ترین بخش صورت های مالی در طول حسابرسی سالانه می دانند. همچنین، کمتر از نیمی از حسابرسان، به موضوعات خاصی از قبیل لزوم تطبیق ارائه مخارج تحصیل ظرفیت با استانداردهای حسابداری و حذف معاملات غیر نقدی بااهمیت از صورت جریان های نقدی، توجه می کنند. حسابرسانی که کمترین زمان را صرف حسابرسی صورت جریان های نقدی می کنند، علاوه بر اینکه مخاطرات اخلاقی در رابطه نمایندگی خود با صاحب کاران را افزایش می دهند؛ ممکن است مشکلات نمایندگی را در رابطه سنتی میان مدیر و ذینفعان نیز تقویت نمایند. با بررسی دقیق نظرات حسابرسان، تلاش شده ادبیات موجود در مورد عملکرد حسابرسی صورت جریان های نقدی در ایران بسط داده شود.

هزینه سرمایه یکی از مهم ترین و مؤثرترین ابزارهای مالی در اتخاذ بسیاری از تصمیمات مدیریتی و سرمایه گذاری به شمار می آید که از عوامل متعددی متأثر می شود. هدف این پژوهش بررسی تأثیرگذاری دو عامل کلیدی کیفیت سود و کیفیت افشاء بر هزینه سرمایه با در نظر گرفتن نقش واسطه ای هزینه های نمایندگی با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری است. این پژوهش از نوع پژوهش های کمی و از دسته علی و ازلحاظ روش اجرا در زمره همبستگی و بر اساس هدف از نوع کاربردی است. نمونه آماری از جامعه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به تعداد 174 شرکت طی دوره مورد بررسی 1398-1393 برمبنای روش حذف سیستماتیک انتخاب شده است. با توجه به وضعیت داده های جمع آوری شده ازلحاظ نرمال بودن، برای برآورد مدل از روش توزیع آزاد مجانبی (ADF) استفاده شده است. با در نظر گرفتن آزمون مسیرهای مستقیم و غیرمستقیم بین متغیرهای موردبررسی، نتیجه آزمون رابطه بین هزینه های نمایندگی و هزینه سرمایه مثبت و معنی دار به دست آمده است. نتایج حاصله نشان می دهد که کیفیت سود به طور مستقیم بر هزینه سرمایه تأثیرگذار نبوده و به واسطه هزینه های نمایندگی به طور غیرمستقیم تأثیر منفی دارد. اثر کل (مجموع اثر مستقیم و غیرمستقیم) کیفیت سود بر هزینه سرمایه در سطح خطای پنج درصد معنی دار و منفی است. همچنین اثر مستقیم افشای اختیاری بر هزینه سرمایه معنی دار نیست، درحالی که اثر غیرمستقیم و اثر کل آن با مداخله هزینه های نمایندگی بر هزینه سرمایه در سطح خطای یک درصد منفی و معنی دار است.

با توجه به تأکید نهادهای حسابداری در خصوص استفاده از فن آوری های آموزشی در کلاس های حسابداری مقدماتی جهت جذاب تر کردن این دوره ها و ایجاد علاقه و نگرش مثبت در دانشجویان نسبت به حسابداری، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر بازی های آموزشی دیجیتال بر علاقه مندی و نگرش دانشجویان انجام شد. روش پژوهش شبه آزمایشی است و با استفاده از بازی دیجیتال اصول حسابداری موجود در کافه بازار، در نیمسال اول سال تحصیلی 98-97، اجرایی شده است. نمونه مورد آزمون با روش نمونه گیری در دسترس، شامل 100 نفر دانشجوی اصول حسابداری (1) بود در قالب چهار کلاس درسی در دسترس در دانشگاهی در تهران که کلاس ها به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل، تخصیص یافتند. در این پژوهش از پرسشنامه استاندارد علاقه مندی و نگرش به حسابداری به عنوان ابزار گردآوری داده استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمایش با روش تحلیل کوواریانس نشان داد بازی مذکور، علاقه و نگرش به حسابداری را در دانشجویان درس اصول حسابداری (1) بهبود داده است. علاوه بر این، نتایج حاکی از آن است که تأثیر مثبت استفاده از بازی دیجیتال اصول حسابداری بر نگرش به حسابداری دانشجویان غیر حسابداری (مدیریت)، بیشتر بوده است. مطابق با نظر انجمن حسابداری آمریکا، جذاب تر کردن کلاس های حسابداری مقدماتی با استفاده از فن آوری های آموزشی نظیر بازی ها می تواند موجب بهبود علاقه-مندی و نگرش دانشجویان نسبت به حسابداری و جذب آنان به این حرفه شود.

هدف از این مطالعه بررسی تأثیر اعلام هدف از افزایش سرمایه شرکت ها برتغییرات قیمت سهام در پیرامون مجامع است.در این پژوهش اثرات قیمتی چهار روش افزایش سرمایه شامل حق تقدم ، سهام جایزه ، ترکیبی از این دو وروش مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها به تفکیک سه هدف شرکت ها از اعلام افزایش سرمایه شامل طرح توسعه شرکت، اصلاح ساختار مالی و مشارکت در افزایش سرمایه شرکت های سرمایه پذیر مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش روی جامعه ی شامل 287 شرکت طی دوره چهار ساله ی 1394 الی 1397 انجام شده است. روش پژوهش تحلیل رویدادی است که به روش آمار توصیفی بازده های تئوریک و بازده تعدیل شده با شاخص اندازه گیری شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که اختلاف میانگین قیمت تئوریک از میانگین قیمت پایانی روز معاملاتی بعد از مجامع در انتشار سهام جایزه،حق تقدم و مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها مثبت است.بالاترین متوسط بازده تئوریک متعلق به شرکتهایی است که هدف مشارکت در افزایش سرمایه شرکت های سرمایه پذیر برای روش ترکیبی از حق تقدم وسهام جایزه، هدف اصلاح ساختارمالی برای روش تجدید ارزیابی دارایی ها و هدف طرح توسعه شرکت در روش سهام جایزه اعلام کرده بودند. در مورد سهام جایزه و تجدید ارزیابی دارایی ها با بالا رفتن درصد افزایش سرمایه اختلاف میانگین قیمت تئوریک از میانگین قیمت اولین روز معاملاتی بعد از مجامع و همچنین متوسط بازده تئوریک افزایش می یابد.بعلاوه بازده روزانه ی تعدیل شده با شاخص کل در چهار روش افزایش سرمایه و به تفکیک اهداف شرکت ها،در روز های پیرامون مجامع صفر نیست.

هدف این پژوهش، بررسی تأثیر قدرت مدیرعامل بر مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی و مدیریت سود واقعی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. برای تعیین میزان مدیریت سود واقعی از سه معیار شامل: هزینه اختیاری غیرعادی، هزینه تولید غیرعادی و جریان های نقدی عملیاتی غیرعادی استفاده شده است. بدین منظور داده های مربوط به 108شرکت برای دوره زمانی بین سال های 1389 تا 1398 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. الگوی رگرسیون پژوهش با استفاده از روش داده های ترکیبی با رویکرد تلفیقی، روش داده های تابلویی با رویکرد اثرات ثابت بررسی و آزمون شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد قدرت مدیرعامل تاثیر منفی و معناداری بر مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی دارد. همچنین نتایج پژوهش نشان می دهد که قدرت مدیرعامل تاثیر منفی و معنی داری بر مدیریت سود واقعی (هزینه اختیاری غیرعادی، هزینه تولید غیر عادی و جریان های نقدی عملیاتی غیرعادی) دارد. بنابراین نتایج پژوهش حاکی از آن است که مدیران قدرتمند دارای استقلال بیشتر و داری نقش نظارتی بیشتر بر هیات مدیره دارند که این امر موجب کاهش تضییع حقوق ذی نفعان و کاهش هزینه نمایندگی می شود و در نتیجه کاهش هزینه نمایندگی موجب کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و کاهش عدم شفافیت اطلاعات مالی و در نتیجه موجب کاهش مدیریت سود می شود

تئوری رمزگذاری دوگانه و تئوری بارشناختی از تئوری های مطرح در علم روان شناختی، بیان می کنند که دریافت اطلاعات تصویری می تواند از طریق تحریک عملکردهای غیرخطی مغز انسان موجب انجام قضاوت های مطلوب تر نسبت به عملکردهای خطی مغز در حالت عادی گردد. الگوی نقشه پردازی ذهنی عملکردهای غیر خطی مغزانسان (استفاده همزمان از نوشتار و تصاویر) را به سمت درک آسان تر مفاهیم و بدون استفاده از تحلیل های دیگر سوق می دهد. حسابرسی دانشی است که در تمامی مراحل خود برقضاوت های حرفه ای حسابرسان استواراست، لذا در تحقیق حاضر برای نخستین گام به ارزیابی تاثیر استفاده از الگوی نقشه پردازی ذهنی بر قضاوت های حرفه ای حسابرسان در محیط ایران پرداخته شده است. این تحقیق با مشارکت کامل 118 نفر از حسابرسان مستقل در سال 1399 انجام گردیده و از روش تحقیق طرح آزمایش(بااستفاده از دو گروه آزمایش و کنترل) استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که استفاده از الگوی نقشه ذهنی تاثیر مثبت و معنی داری بر قضاوت های حسابرسان دارد و همچنین تجربه کاری حسابرسان به عنوان یک متغیرتعدیل گر بررسی گردیده و نتایج نشان داد که تاثیر استفاده از الگوی نقشه ذهنی در گروه های دارای تجربه کاری پایین تر نسبتاً قوی تر بوده است.

هدفِ پژوهشِ حاضر بازنگری برنامه درسی رشته حسابداری در مقطع کاردانی دانشگاه فنی و حرفه ای مبتنی بر نیاز های مهارتیِ بازار اشتغال بود؛ روش پژوهش، کیفی و رویکرد آن داده بنیاد است. جامعه آماری ، خبرگان حوزه آموزش رشته کاردانی حسابداری می باشند. ﺑﺮای اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن، از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. برای گردآوری داده ها از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته بهره گرفته شد. پروتکل مصاحبه با استفاده از مقررات وزارت علوم در بازنگری و تدوین برنامه های درسی تهیه شد و مصاحبه ﺗﺎ آﻧﺠﺎ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﻣؤﻟﻔﻪﻫﺎی پنهان مورد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻗﺮار ﮔرفته و ﺑﻪ اﺷﺒﺎع ﻧﻈﺮی برسند. با 19 نفر مصاحبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها ازتحلیل محتوا استفاده شد. فرایند تحلیل داده ها با توجه به مراحل گرانهایم و لاندمن (2004) انجام شد. داده ها در سه مرحله به کدهای اولیه و کدهای محوری و کدهای انتخابی تبدیل شدند. الگوی بدست آمده، با توجه به معیارهای ده گانه اشتراوس و کوربین 2012 و همچنین استفاده از 5 کدگذار آشنا به موضوع اعتباریابی شد. یافته ها: این پژوهش4 بعد،22 مؤلفه و 491 نشانگر برنامهدرسی رشتهحسابداری در مقطع کاردانی دانشگاه فنی و حرفه ای مبتنی بر نیاز های مهارتی بازار اشتغال را شناسایی کرد. نتایج: به کارگیری مولفه های حاصل از پژوهش در تهیه ، اجرا و ارزشیابی برنامه های درسی آنها را با نیازهای بازار کار هماهنگ خواهد کرد.

تصمیم گیری اخلاقی مفهومی است که ثمرات آن بر مطلوبیت سازمانی و اهداف مربوط به آن مشهود است و وجود داشتن رویکرد و مدلی در این راستا می تواند تصمیم گیری اخلاقی را در سازمان بیشتر از گذشته به عنوان ابزاری توانمند نمایان نمایند؛ بنابراین هدف این مقاله تهیه و تدوین الگویی برای بهبود تصمیم گیری اخلاقی در حرفه حسابداری با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد می باشد. در این پژوهش از روش پژوهش کیفی مبتنی بر نظریه بنیادی داده ها در راستای مدل سازی تصمیم گیری اخلاقی اقدام شده است و در راستای تأیید شاخص های دسته بندی شده از الگوی تأیید عاملی و رویکرد مدل Q استفاده شده است در این پژوهش از نظرات 11 خبره حرفه حسابداری و حسابرسی در راستای شناسایی و تأیید شاخص ها در راستای مدل بنیادی یعنی شرایط علی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردها و پیامدها انجام شده است. نتایج باتوجه به تعداد 181 مفهوم در خصوص تصمیم گیری اخلاقی در حسابداری، منجر به شکل گیری و تأیید پارادایمی با تعداد 15 مقوله اصلی (شامل: عوامل فردی، عوامل سازمانی، عوامل اجتماعی، ویژگی های فردی، ویژگی های سازمانی، ویژگی های اجتماعی، شرایط فردی، شرایط سازمانی، شرایط اجتماعی، محدودیت ها، شرایط محیطی، توسعه فردی، توسعه سازمانی، پیامدهای فردی و پیامدهای سازمانی) و 62 مقوله فرعی منجر شده است که در راستای ساختار پارادایم در بخش های شرایط علی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردها و پیامدها در مدل قرار گرفته است. تأیید دسته بندی شاخص های این مدل پیشنهادی با استفاده از نظریه Q و تحلیل عاملی و تأیید رویکرد کیفی آن با تکنیک زاویه بندی یا مثلث سازی، منجر شده است که نتایج آن از تأییدات بیشتری برخوردار باشد.

هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی عملکرد الگوهای یادگیری ماشین در پیش بینی طرح های تقلب مورد استفاده در گزارشگری مالی در فضای چند کلاسه با استفاده از مجموعه داده نامتوازن است. از این رو صورت های مالی 134 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در قلمرو زمانی سال 1387 الی 1399 با استفاده از روش های رگرسیون لجستیک، درخت تصمیم، الگوریتم گرادیان تقویت شده و ماشین بردار پشتیبان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند. الگوهای مزبور در محیط پایتون با رویکرد چندکلاسه پیاده سازی و اجرا شدند. معیار ارزیابی عملکرد محاسبه و مقایسه شد. افزون بر این عملکرد الگوهای یادگیری ماشین در تشخیص نوع تقلب در صورت های مالی با رویکرد دوکلاسه و بر اساس مجموعه داده متوازن نیز بررسی گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد تفاوت معنادار در عملکرد الگوهای یادگیری ماشین در فضای چند کلاسه وجود دارد و روش ماشین بردار پشتیبان نسبت به سایر روش ها عملکرد بهتری دارد. با تقلیل فضای مسئله به دسته بندی دو کلاسه تفاوت معنادار در عملکرد الگوهای یادگیری ماشین در تشخیص گزارش های مالی مشکوک به "بیش نمایی دارایی، کم نمایی بدهی و هزینه"، "بیش نمایی دارایی و کم نمایی هزینه" و "کم نمایی هزینه و بدهی" تایید نشد. با این حال، عملکرد ماشین بردار پشتیبان بر عملکرد روش رگرسیون لجستیک و درخت تصمیم در پیش بینی گزارش های مالی مشکوک به "بیش نمایی دارایی و درآمد" ارجح است. پژوهش حاضر با توسعه فضای مسئله با هدف دسته بندی چندکلاسه سعی دارد شکاف تحقیقاتی موجود در قلمرو موضوعی پژوهش را رفع نماید.