پژوهش های تجربی حسابداری

هدف پژوهش حاضر ارائه الگوی جامع ارزیابی مالی، راهبری و مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها بر اساس دیدگاه نوین ارزیابی عملکرد است. پس از بررسی ادبیات پژوهش مدل مفهومی پژوهش براساس 6 رویکرد و در قالب 25 مؤلفه (شاخص) تهیه گردید. برای اعتباربخشی و اختصاص ضرایب به این مدل در سطح رویکردهای آن از نظر 15 خبره طبق روش تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. همینطور از روش آنتروپی شانون برای اختصاص اوزان به مولفه های (شاخص ها) هر رویکرد آن استفاده شده است که برای پیاده سازی این روش از داده های کمی نمونه ای از 180 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که رویکرد اقتصادی و رویکرد مسئولیت پذیری اجتماعی به ترتیب دارای بیشترین و کمترین وزن در ارزیابی جامع شرکت ها براساس این الگو می باشند. همین طور نسبت ( P/E ) ازمؤلفه رویکرد تلفیقی بالاترین وزن را به خود اختصاص داده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که رتبه بندی شرکت ها براساس این الگوی جامع می تواند دید چند جانبه و قضاوت آگاهانه برای مشارکت کنندگان بازار سرمایه ایجاد کند.

رفتار سرمایه گذاران نهادی نسبت به مدیریت سودقبل و بعد از عرضه اولیه می تواند متفاوت باشد. سرمایه گذاران نهادی قبل از عرضه اولیه به منظور فروش سهام شرکت به قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی آن تمایل به مدیریت سود دارند، ولی آن ها پس از عرضه اولیه تمایل به ایفای نقش نظارتی دارند. از این رو، هدف این پژوهش بررسی نقش دوگانه سرمایه گذاران نهادی در مدیریت سود قبل و بعد از عرضه اولیه سهام می باشد. برای این منظور داده ها و اطلاعات 55 شرکت جدیدالورود به بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1387 لغایت 1394 جمع آوری و بر مبنای رگرسیون داده های ترکیبی مورد بررسی قرار گرفت. برای اندازه گیری مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی اختیاری از مدل کوتاری استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین سرمایه گذاران نهادی و مدیریت سود قبل از عرضه اولیه رابطه مثبتی وجود دارد، در حالی کهاین ارتباط بعد از عرضه اولیه یافت نشد. بر این اساس می توان ادعا کرد که سرمایه گذاران نهادی قبل از عرضه اولیه به منظور فروش سهام به قیمتی بیش از ارزش ذاتی آن به عموم تمایل به مدیریت سود دارند، اما بعد از عرضه اولیه انگیزه ای برای انجام این فعالیت ندارند.

در چهارچوب کیفیت گزارشگری مالی، پیچیدگی افشا از مهم ترین مواردی است که می توان به آن پرداخت. یکی از جوانب پیچیدگی افشا که امروزه بیش ازپیش مطرح است و حوزه وسیعی از مطالعات به آن معطوف شده است، بحث خوانایی صورت های مالی شرکت ها است. همچنین، پژوهش ها نشان داده است که مدیران، در سایه مسئولیت اجتماعی شرکت ها اقدام به فعالیت هایی در جهت حفظ منافع ذینفعان یا بالعکس منافع خود می نمایند و با دست بردن در گزارشگری مالی و پیچیده جلوه دادن صورت های مالی به این امر می پردازند. ازاین رو، هدف از انجام این پژوهش، بررسی ارتباط بین مسئولیت اجتماعی شرکت ها و خوانایی صورت های مالی است. به منظور سنجش مسئولیت اجتماعی، شش بعد مسائل محیطی، محصولات و خدمات، منابع انسانی، مشتریان، مسئولیت های جامعه و انرژی استفاده گردیده و درنهایت با لگاریتم گرفتن از مجموع امتیازات، نمره مسئولیت اجتماعی سنجیده شده است. همچنین، برای اندازه گیری خوانایی صورت های مالی از شاخص فاگ استفاده شده است که ترکیبی از تعداد کلمات در هر جمله و درصد کلمات پیچیده می باشد. جامعه پژوهش شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مشتمل بر 60 شرکت (350 سال_شرکتی) در بازه زمانی 1391 تا 1396 بوده و روش آزمون فرضیه پژوهش نیز رگرسیونی چند متغیره می باشد. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که بین مسئولیت اجتماعی شرکت ها و خوانایی صورت های مالی ارتباط معناداری وجود دارد و افزایش مسئولیت اجتماعی شرکت ها سبب افزایش شاخص فاگ (کاهش خوانایی) گردیده است.

ارزش شرکت برای سهامداران، سرمایه گذاران، مدیران، اعتباردهندگان و سایر ذینفعان در ارزیابی آن ها از آینده شرکت و تأثیر آن در برآورد ریسک و بازدهی سرمایه گذاری و قیمت سهام اهمیت به سزایی دارد. برآورد ارزش آتی شرکت ها همواره یکی از دغدغه های سرمایه گذاران بوده است و در این راه ابزارهای مالی متفاوتی به کار گرفته شده است. هدف این پژوهش تبیین ارزش شرکت با استفاده از متغیرهای عملکرد، نظام راهبری و کمیته حسابرسی با کمک روش یادگیری ماشین لارس و همچنین پیش بینی ارزش شرکت با استفاده از روش خطی لاسو و غیرخطی فرآیند گوسی جهت کمک به تصمیم گیری مدیران و سرمایه گذاران می باشد. بدین منظور از اطلاعات 208 سال شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره مالی هفت ساله 1390 الی 1396 استفاده شده است. نتایج اولیه پژوهش نشان داد که معیارهای عملکرد نسبت به گروه معیارهای نظام راهبری و کمیته حسابرسی توانایی بالاتری جهت تبیین ارزش شرکت دارند و همچنین نتایج دیگر پژوهش حاکی از قدرت بالای روش های یادگیری ماشین جهت پیش بینی ارزش شرکت به ویژه روش غیرخطی فرآیند گوسی نسبت به روش خطی لاسو می باشد.

مدیریت ریسک کسب وکار نشان دهنده یک تغییر رادیکال از روش های سنتی مدیریت ریسک به مدیریت ریسک کل نگر است. طبق مبانی نظری مدیریت ریسک کسب وکار می تواند بر کارایی کمیته حسابرسی و شهرت شرکت تأثیرگذار باشد. هدف این پژوهش بررسی رابطه بین مدیریت ریسک سازمانی ، ویژگی های کمیته حسابرسی و شهرت شرکت ها و تعیین نقش بین آنها می باشد. قلمرو مکانی این پژوهش شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و نمونه پژوهش شامل 139 شرکت درسال های 1392 تا 1398 بوده است. نتایج پژوهش نشان داد که مدیریت ریسک سازمانی بر شهرت شرکت ها تأثیر مثبت دارد. همچنین، ویژگی های کمیته حسابرسی شامل استقلال ، سطح تحصیلات ، تنوع بیشتر در سطح تحصیلات و تعداد جلسات اعضای کمیته حسابرسی بر مدیریت ریسک سازمانی تأثیر مثبت دارند. درنهایت، نتایج نشان داد که مدیریت ریسک سازمانی نقش واسطه ای بر رابطه بین ویژگی های کمیته حسابرسی (استقلال، سطح تحصیلات ، تنوع بیشتر در سطح تحصیلات و تعداد جلسات اعضای کمیته حسابرسی) با شهرت شرکت ها دارند. نتایج به دست آمده در این پژوهش با مستندات اشاره شده در چارچوب نظری تحقیق و ادبیات مالی مطابقت دارد.

پیش بینی ورشکستگی شرکت ها، یکی از چالش های مهم سرمایه گذاران و سایر ذینفعان در بازار سرمایه می باشد. به طوری که، تشخیص به موقع شرکت های در معرض ورشکستگی، می تواند تا حد زیادی از وقوع زیان های احتمالی آن ها جلوگیری نماید. با این وجود، علیرغم تلاش های فراوان در این حوزه (عموما توجه به معیارهای کمی)، تاکنون روش جامعی جهت پیش بینی ورشکستگی تدوین نشده است. از این رو توجه به معیارهای کیفی در کنار معیارهای کمی به منظور پیش بینی ورشکستگی نیز می تواند سودمند باشد. لذا، پژوهش حاضر درصدد برآمد؛ تا با بررسی تأثیر لحن گزارش فعالیت هیئت مدیره به عنوان یکی از معیارهای کیفی، به پیش بینی ورشکستگی شرکت ها بپردازد. پژوهش حاضر از اطلاعات 476 مشاهده (سال- شرکت) پذیرفته شده در بورس اواراق بهادار تهران بین سال های 1390 تا 1396 استفاده می نماید. به منظور آزمون فرضیه های پژوهش نیز از روش رگرسیون لجستیک استفاده گردید. یافته ها حاکی از آن است که، لحن قضایی گزارش فعالیت هیأت مدیره از قابلیت پیش بینی ورشکستگی شرکت ها برخوردار می باشد.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه بین ویژگی های حسابرس و احتمال ورشکستگی است. در این پژوهش از متغیرهایی نظیر حق الزحمه حسابرس، اندازه موسسه حسابرسی، دوره تصدی موسسه حسابرسی و تخصص حسابرس در صنعت، به عنوان ویژگی های حسابرس و برای محاسبه احتمال ورشکستگی از شاخص ورشکستگی آلتمن (2000) و شاخص بومی شده کردستانی و همکاران (1393)، (که متناسب با محیط اقتصادی و مالی ایران طراحی شده) استفاده شده است. برای این منظور، داده های 98 شرکت در بازه زمانی 1384-1396 با استفاده از رگرسیون لجستیک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از عدم وجود رابطه معنادار بین ویژگی های حسابرس مورد بررسی با احتمال ورشکستگی بدست آمده از طریق مدل آلتمن (2000) می باشد. از طرفی نتایج پژوهش نشان می دهد که ویژگی های حسابرس رابطه معناداری با شاخص ورشکستگی بومی شده دارند. مطابق با این نتایج، شرکت هایی که حق الزحمه حسابرسی بالاتری داشته و توسط موسسات بزرگ حسابرسی شده اند، از احتمال بیشتری برای ورشکستگی برخوردارند. همچنین، شرکت هایی که توسط موسسات با دوره تصدی بالا و متخصص در صنعت حسابرسی شده اند، از احتمال کمتری برای ورشکستگی برخوردارند.

افشای اطلاعات مفهومی چندوجهی به شمار می رود و شامل افشای اطلاعات در زمینه های مختلف نظیر مالی، حاکمیت شرکتی و زیست محیطی می باشد. هدف اصلی تحقیق، ارائه چارچوب جامع افشا اطلاعات از طریق بررسی مقالات معتبر داخلی و خارجی و بومی سازی مؤلفه های افشا با توجه به شرایط محیطی کشور و قانون عملیات بانکی بدون ربا می باشد. بدین منظور از روش های کیفی و کمی بهره گرفته شده است. به این ترتیب که ابتدا با استفاده از بررسی ادبیات موضوع و استفاده از روش فراترکیب، چارچوب اولیه افشا برای موسسات اعتباری استخراج گردید و سپس از طریق مصاحبه با 16 خبره بانکی، داده های حاصل از مصاحبه با روش تحلیل تم بررسی شد. چارچوب استخراجی از مرحله قبل، متناسب با محیط کشور تکمیل و بومی سازی شده است. براساس یافته های تحقیق، افشای مواردی مانند طرح علاج و افشای مبلغ تسهیلات تکلیفی از سوی دولت به کارایی سیستم بانکداری کمک می کند.

تنوع ساختار مالکیت و افزایش چشمگیر شرکت های دارای مالکیت خانوادگی در سال های اخیر، انجام پژوهش های متعدد در این خصوص را ضروری ساخته است، به همین دلیل، پژوهش حاضر به بررسی نقش ساختار مالکیت (خانوادگی یا غیر خانوادگی بودن شرکت) بر رابطه بین ویژگی های کمیته حسابرسی و عملکرد شرکت ها می پردازد. نمونه آماری پژوهش شامل 32 شرکت خانوادگی و 144 شرکت غیرخانوادگی است که برای دوره زمانی 1393 تا 1397 از میان شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انتخاب شده اند. تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه ها با بهره مندی از الگوی رگرسیون چندمتغیره و داده های ترکیبی انجام گرفته است. عملکرد شرکت ها بر اساس دو معیار بازده دارایی ها و ارزش افزوده بازار اندازه گیری می شود و منظور از ویژگی های کمیته حسابرسی نیز تخصص مالی اعضا و استقلال آن ها است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها حاکی از آن است که مالکیت خانوادگی، رابطه بین استقلال و تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی را با بازده دارایی ها تعدیل می کند. در حالیکه مالکیت خانوادگی بر رابطه بین استقلال و تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی با ارزش افزوده بازار تأثیرگذار نیست.

بحران های جهانی در چند سال اخیر سبب گردیده گزارشگری در بخش عمومی امروزه در دیگرجنبه های مدیریت عمومی همچون عملکرد، پایداری، گزارشگری محیطی و اجتماعی گسترده شود و گزارشگری یکپارچه به عنوان رویکرد غالب مورد توجه قرار گیرد. هدف این پژوهش بررسی پیامدهای اقتصادی کیفیت گزارشگری یکپارچه با توجه به نقش ویژگی های شرکتی است. به همین منظور، داده های مربوط به شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس تهران برای دوره زمانی 7 ساله بین سال های 1390 الی 1396 برای 120 شرکت استخراج و از الگوی رگرسیونی داده های ترکیبی برای آزمون فرضیه ها استفاده گردید. گزارشگری یکپارچه از طریق ارائه اطلاعات شفاف و جامع سبب می گردد تصمیم گیرندگان داخلی بتوانند تصمیمات بهینه ای را اتخاذ نمایند که موجبات بهبود عملکرد شرکت را فراهم می آورد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شاخص های اندازه شرکت و فرصت رشد رابطه مثبت و معناداری بر کیفیت گزارشگری یکپارچه دارد. همچنین نتایج پژوهش نشان از رابطه منفی و معنادار بین مالکیت نهادی و کیفیت گزارشگری یکپارچه دارد. و در پایان رابطه معناداری بین کیفیت حاکمیت شرکتی و گزارشگری یکپارچه یافت نگردید.