۱.
کلید واژه ها:
انسان کامل عصمت فراموشی اشتباه امور عادی و اجتماعی
عصمت یکی از شاخصه های مهم نبی و خلیفه الهی است که در دامنه یا محدوده آن بین نظریه پردازان اختلافاتی وجود دارد. پیامبر به شاخصه عصمت نیاز دارد تا بتواند ضمانت دریافت و رساندن دقیق و صحیح پیام های الهی به بشر را تأمین کند. بنابراین مسئله این پژوهش آن است که آیا حدود این عصمت به امور معمول و عادی زندگی و یا امور حاکمیتی و اجتماعی ایشان تسری پیدا می کند؟ پیامبر اسلام در اداره حکومت خویش با اصحاب مشورت می فرمود و گاهی نظر اصحاب را نیز می پذیرفت، از آنجایی که اصحاب از عصمت برخوردار نبودند آیا می توان برای این گونه تصمیمات هم عصمت قائل شد؟ روش تحقیق توصیفی تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای است. یافته های تحقیق گویای آن است که بروز سهو در امور اجتماعی و سیاسی را نبایست با امور فردی مقایسه کرد، پیامبر مطابق شرایط موجود پس از مشورت با اصحاب بهترین راه حل را انتخاب می فرمودند.
۲.
کلید واژه ها:
آسیب شناسی گزاره های دینی زنان عقل منطق
اسلام کامل ترین پیام الهی است که هویت ارزشمند زنان را معرفی و جایگاه انسانی آنان را اعتلا بخشید. اما تعصب های جاهلی و فقر معرفتی سبب تحریف معنا و تفسیر نادرست گزاره های دینی و آسیب جدی به فهم حقایق دینی در حوزه ی زنان و انطباق آن با مقتضات زمان گردید. از این رو مساله این تحقیق شناسایی آسیب های تبیین گزاره های دینی حوزه ی زنان از منظر عقل می باشد؛ که با رویکرد عقلانی و با استفاده صحیح از داده های منطقی در مواجه با احادیث، موجب تبیین درست گزاره های دینی و رد روایات جعلی و تفاسیر نادرست می گردد. یافته های تحقیق حاضر حاکی از لزوم کاربست منطق و روش های عقلانی در تبیین و فهم درست گزاره های دینی است که در این پژوهش به روش تحقیق اسنادی تحلیلی انجام شده و با رویکرد مستقیم به مساله، آن را واکاوی نموده و به تحلیل عقلانی و منطقی آن پرداخته است.
۳.
کلید واژه ها:
خزائن طباطبایی میبدی علم عین مراتب عالم
از ساحت های مورد اشاره در قرآن مفهوم خزائن است که به عنوان سرچشمه جهان خلقت معرفی شده ودر حیطه قدرت خداوند متعال است. در این پژوهش با روش توصیفی-تطبیقی به چگونگی بررسی مفهوم خزائن و تحلیل تطبیقی ابعاد هستی شناختی آن از دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان و رشیدالدین میبدی در کشف الاسرار پرداخته شده است. در خصوص علمی یا عینی بودن خزائن، یافته های تحقیق نشان می دهد که خزائن الهی متشکل از دو عالم علم و عین است که این مطلب در نظریه علامه طباطبایی مشهود است، اما نگاه یک وجهی به خزائن در تفسیر میبدی (اکتفا به ساحت عین)، مشهود است. در حوزه ی خزائن و مراتب هستی، علامه طباطبایی خزائن را منبع اعلای فیض الهی دانسته که تنزل از آن بصورت توالی از مبدأ اعلی بر اساس رابطه عِلّی و معلولی است، حال آنکه از نظر میبدی، خزائن ناظر برعلم خداوند بر ادار ه ی امور و احاطه ی به فیوضات و مراتب عوالم و نفس در حوزه ی توانایی و اختیار انسان است، منتها ورودی به کیفیت استقرار نظام مراتبی و نحوه افاده ی فیض ندارد.
۴.
کلید واژه ها:
شر نیستی انگاری شرور عدمی شرور وجودی جوادی آملی
مسئله شر یکی از مسائل بنیادی در نظام های الهیاتی به ویژه در فلسفه دین است که در مقام شک در اصل واجب الوجود و نقض صفات خداوند مطرح گردید. مدافعان عدل الهی و متألهان به روش های گوناگون به تبیین راه حل مسئله شر پرداخته اند. آیت الله جوادی آملی ضمن مساوق دانستن خیر با وجود، ماهیت شر را مطلقاً برابر با عدم می داند و بر این اساس معتقدند شرور نیاز به فاعل حقیقی ندارند. لکن در تقسیم دیگری به وجود برخی از شرور اذعان می کنند و برای توجیه فقدان علت فاعلی حقیقی برای این شرور، تفصیلی از لحاظ های مختلف این شرور ارائه می کنند. مسئله اصلی تحقیق پیش رو، طراحی و اثبات سه نقد «علّی»، «نقلی» و «غایی» بر دیدگاه نیستی انگاری شر به همراه پیدا کردن وجهی برای جمع بین اشکالات متالهان و دیدگاه آیت الله جوادی می باشد. تحقیق حاضر با روش توصیفی تحلیلی جمع آوری شده است و مهم ترین یافته آن نادیده نگرفتن علیّت حقیقی انسان در بروز برخی فقدان ها می باشد.
۵.
کلید واژه ها:
اسماء صفات معرفت علم مشیت سبزواری
موضوع دانش عرفان نظری، حقّ سبحانه تعالی است و تعیّنات ذات مطلق فقط در قالب اسماء و صفات الهی قابل شناسایی است، لذا بحث از اسماء وصفات که موجب شناخت خداوند است، ضرورت می یابد. مقاله حاضر با روش کتابخانه ای و توصیفی-تحلیلی، با مداقه درآراء سبزواری به مسئله اسماء و صفات الهی از منظر معرفت شناسی و نقش آن در ایجاد موجودات، سلوک ومعرفت الهی، به ارتباط حقّ با عالم آفرینش و نیز علم و مشیت الهی می پردازد. نتایج این پژوهش نشان می دهد از منظر وحدت شخصی وجود، وجود حقیقی خداوند است وسایر موجودات نماد و شئون آن هستند که از طریق اسماء با خداوند ارتباط دارند. صفات نیز از نظر مفهوم متکثر و از نظر ذات دارای یک مصداق بوده و تعلیم اسماء، تکوینی و وجودی است. اگرچه نمی توان اسماء و صفات خداوندی را جدای از ذات باری تعالی دانست، ولی در مقام اطلاق، اسماء و صفات را می توان برای او اعتبار نمود.
۶.
کلید واژه ها:
ایمان عمل اخلاقی علامه طباطبایی کارکرد معنایی ایمان کارکرد معرفتی ایمان کارکرد وجودشناسی ایمان
ایمان عاملی ا ست که در یک مکتب اخلاقی دینی، نقش مهمی در بستر سازی عناصر آن ایفا می کند. عمل اخلاقی به عنوان یک سنجه مهم در فاعل اخلاقی نیز از این تاثیر مبرا نیست. علامه طباطبایی به عنوان یک فیلسوف اخلاق معاصر در حوزه دین در خصوص کارکرد ایمان در عمل اخلاقی دارای نظرات بنیادی است. لذا مسئله نوشتار حاضر بررسی دیدگاه ایشان از منظر معنایی، وجودی و معرفتی ایمان در عمل اخلاقی، با روش توصیفی تحلیلی است. در نهایت یافته ها حاکی از آن است که ایمان، مهم ترین عامل در معنا و وجود می باشد، البته به نحو اقتضاء نه لزوم. نقش معرفتی ایمان در عمل اخلاقی در نظر علامه از دو بعد قابل بررسی و تحلیل است. از جنبه دیگر با توجه به تشکیکی بودن ایمان، نقش معرفتی اش در عمل ذو مراتب خواهد بود و ایمان در این بعد، نافی شکاف بین معرفت و عمل نیز می باشد.
۷.
کلید واژه ها:
ابن تیمیه تکفیر شیعه منابع اهل سنت جاعل حدیث روایات ضعیف
ابن تیمیه (بنیان گذار مکتب سلف در جهان اسلام) از جمله شخصیت هایی است که در برخورد با آرای مخالف نظر خود، با محکوم کردن آنان به تکفیر، ایشان را به توبه توصیه نموده و در صورت امتناع، حکم به قتل آنان می دهد. در این میان، شیعیان نیز از جمله کسانی هستند که به تکفیر محکوم شده اند. مسئله تحقیق برآن است که چگونه ابن تیمیه باوجود منابع دست اول و متواتر، درجوامع روایی اهل سنت که در اثبات حقانیت مذهب شیعه وجود دارد، به تکفیر و منحط بودن این مکتب می پردازد. پژوهش پیش رو، با بهره گیری از روش تحقیق کتابخانه ای و با رویکرد تحلیلی توصیفی، صورت پذیرفته و یافته های تحقیق در واکاوی اندیشه ابن تیمیه نشان می دهد که وی، یا اصلاً مصداقی برای ادعای خود ارائه نمی دهد و به کلی گویی می پردازد و یا اگر مصداقی ذکر می کند، شیعه را از جاعلان حدیث معرفی نموده که از روایات ضعیف بهره جسته اند. این در حالی است که منابع روایی و تاریخی اهل سنت، مشحون از استناداتی است که اندیشه او در باب تکفیر شیعه را به چالش می کشد.
۸.
کلید واژه ها:
جان ونزبرو کتاب مطالعات قرآنی نبوت رسالت تفضیل
مسئله مقاله حاضر تبیین و ارزیابی فرضیات ونزبرو در امور مرتبط با نبوت است. از این رو نخست تمایز میان کاربرد قرآنی دو لقب «نبی» و «رسول» و ساختارهای دال بر انتصاب به نبوت را مورد بررسی قرار می دهد. سپس امکان اقتباس افترایات کفار خطاب به پیامبر| از نسبت های منقول عهد عتیق درباره انبیا را به بحث می گذارد. در گام بعد جهان شمولی و همگانی بودن ماموریت انبیا و آیات دال بر هر یک و نیز میزان ارتباط میان این آیات و فرازهای عهدین را تبیین می کند. از آنجا که ونزبرو با تحلیل ادبی به بررسی پرداخته است، این مقاله نیز با بهره گیری از روش تحقیق تحلیلی-انتقادی آرای وی را ارزیابی می کند. در مجموع یافته های این تحقیق عبارتند از: همسان پنداری ونزبرو میان نسبت های ناروای منقول در قرآن و عهدین و وجوه تمایزی که برای «نبی» و «رسول» در نظر می گیرد، با خطا همراه است و از میان عبارات قرآنی و آیاتی که به باور وی انتصاب به نبوت، محدودیت یا عمومیت ماموریت انبیاء و آموزه تفضیل را نشان می دهند، تنها چند مورد بر این امور دلالت دارند.
۹.
کلید واژه ها:
تاریخ مندی قرآن گفتمانی بودن وحی فاعل وحی رسالی تجربه وحیانی نصر حامد ابوزید نومعتزله
نصر حامد ابوزید ( نماینده جریان نومعتزله) برخلاف دیدگاه اکثر فلاسفه و متکلمان اسلامی در موضوع وحی، گاهی وحی را مترادف با الهام و گاه یکسان با تجربه دینی می انگارد و نقش فاعلی پیامبر در فرایند وحی را تقویت و با ادعای گفتمانی بودن و تأثیرپذیری از فرهنگ زمانه، تاریخ مندی قرآن را توجیه می کند. مسأله تحقیق حاضر این است چه اشکالات عقلی و نقلی بر ادّعاهای وی خصوصاً ادعای اصالت فاعلیت پیامبر و گفتمانی و تاریخ مندی قرآن مترتب است؟ در تحقیق حاضر با بررسی تطبیقی دو دیدگاه فوق به روش توصیفی تحلیلی، به یافته های زیر دست می یابیم: الهی بودن توأمان محتوا و الفاظ وحی، نقش قابلی پیامبر در فرایند وحی، فراتاریخی بودن قرآن، غیریّت مقوله مواجهه ملازم با دریافت حقائق (تجربه وحیانی) از مقوله حقائق دریافتی از عالم غیب؛ بطلان گفتمانی بودن و تاریخ مندی قرآن به دلیل مغایرت مبانی و لوازم آن با اصول مسلم عقلی ( ادله برون دینی ) و مخالفت با ادله نقلی(ادله درون دینی).
۱۰.
کلید واژه ها:
عقلانیت اسلامی عقلانیت عربی عقلانیت شیعی عقلانیت برهانی جابری
این مقاله در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول به دنبال بررسی رویکرد انتقادی عابدالجابری در بررسی میراث عربی-اسلامی می باشد در این بخش با روش کتابخانه ای به توصیف ابعاد مختلف نظریه جابری پرداخته ایم. او برای بنیاد نظریه خود سه مدخل اساسی تعریف می کند: اول نقد رویکردهای لیبرالی، مارکسیستی و بنیادگرایانه در بررسی میراث، دوم تعریف عقل و عقلانیت و سوم فرآیند روش شناختی جهت بررسی میراث می باشد. جابری بعد از این سه مدخل به نقد عقلانیت عربی-اسلامی در دو سطح تکوین تاریخی و بافت ساختاری و در سه حوزه معرفت، سیاست و اخلاق می پردازد. در بخش دوم با مبنای روش شناسی بنیادین به بررسی نظریه جابری در دو سطح عوامل معرفتی منطقی و عوامل وجودی اجتماعی پرداختیم. بر این مبنا نتیجه گرفتیم که مواضع هستی شناسی و معرفت شناسی جابری در مسیر روش شناسی های برساختی تفسیری حرکت می کند و حوزه های معرفتی که مبتنی بر استقلال سوژه هستند را فعال می کند. در نتیجه مبانی فکری جابری و روش شناسی که وی برای رسیدن به نظریه خود طی می کند در بستر عقلانیت های غربی است.
