اندیشه نوین دینی

اندیشه نوین دینی

اندیشه نوین دینی 1384 شماره 3

مقالات

۱.

مبانی و ضوابط تأویل از دیدگاه ابن رشد

نویسنده:

کلید واژه ها: ابن رشد مبانی تأویل تأویل ملاکهای تأویل قلمرو تأویل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵۸ تعداد دانلود : ۹۲۰
ابوالولید محمد بن احمد معروف به ابن رشد بزرگترین فیلسوف غرب جهان اسلام است. وی به عنوان فقیه و محدثی بزرگ در قرن 6 ق مسألة تعارض عقل و نقل را مورد بحث قرار داده و برای ایجاد همزیستی مسالمت‌آمیز میان مسلمانان به مسألة تأویل می پردازد. تحقیق حاضر با تحلیل این مسأله که اساساً به علوم قرآنی متعلق است از زاویه دید یک فیلسوف و فقیه ، نظریة وی در معنی تأویل را بازسازی می کند. برای جلوگیری از برداشتهای نادرست از تأویل به بیان مبانی و ضوابط تأویل از دیدگاه ابن رشد می‌پردازد. ابن رشد در این خصوص آراء جدیدی عرضه کرده که پس از او این اندیشه‌ها پیگیری نشده است.
۲.

روش شناسی توصیف نزد شیخ اشراق

نویسنده:

کلید واژه ها: روش شناسی شیخ اشراق توصیف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴۰ تعداد دانلود : ۹۸۳
شیخ اشراق به عنوان یک حکیم هستی‌شناس، هستی را ذومراتب می‌بیند و براساس همین رتبه‌بندی توصیفات متنوعی نیز ارائه می‌کند. این توصیف‌ها هم از لحاظ طولی متنوع‌اند و هم از لحاظ عرضی. بدین معنا که مثلاً توصیفات کشفی شهودی او اگرچه در عرض توصیفات تحلیلی منطقی او قرار می‌گیرند اما خود دارای یک نظام طولی و مترتّب برهم اند. بر این دو مورد توصیفات تجربی حسی و توصیفات تاریخی اسطوره‏ای را نیز باید افزود تا مجموعا ًبه چهار ضلعی انواع توصیفات او بتوان رسید. از طرف دیگر اگر چه قدما توصیف را متعلق به «مطلب هل» و تعریف را متعلق به «مطلب ما» می‌دانستند و آن دو را کاملاً جدا از هم مطرح می‌کردند اما در تفکر شیخ اشراق بین مقام تعریف و مقام توصیف اختلاف چندانی وجود ندارد. اولاً به دلیل آنکه موضعگیری او در بحث تعریف با رویکرد منطق دانان مشائی متفاوت است و ثانیاً به جهت آنکه توصیف‌های شیخ اشراق نیز ویژگی خاص خود را دارند به گونه‌ای که نمی‏توان آنها را در تقسیم‌بندی‌های رایج جای داد .
۳.

مبانی کلامی تفسیر موضوعی

نویسنده:

کلید واژه ها: تفسیر موضوعی مبانی تفسیر تفسیر ترتیبی مراحل تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱۲ تعداد دانلود : ۸۷۳
قرآن محکمترین و معتبرترین سند ماندگار اسلام است. برای دست یافتن به آموزه‌های قرآن راه شناخته شده تفسیر ترتیبی است که سوره‌ها و آیات قرآن را براساس چینش کنونی مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد و در صدها تفسیر از آغاز تاکنون دنبال شده است. با این حال همگان اذعان دارند که به رغم مزایایی، این روش برای ترسیم نظرگاه‌های نهایی قرآن فاقد کارآیی است. تنها شیو‌ه‌ای که می‌تواند این نیاز را تأمین کند، تفسیر موضوعی است. تفسیر موضوعی که بر دسته‌بندی آیات و جمع‌بندی مدلول‌های آنها مبتنی است گرچه به صورت محدود سابقة طولانی دارد، با رویکرد جامع و فراگیر و عطف توجه به گسترة موضوعات قرآن شیو‌ه‌ای نو و جوان است؛ چنانکه بازپژوهی مبانی، شیوه و مراحل آن نیز در گام‌های نخستین قرار دارد.
۴.

نگرش صدرا به عالم ذر و میثاق

نویسنده:

کلید واژه ها: حقیقت انسان عالم ذر و مُثل الهی عهد و میثاق عهد انسان عهد خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶۵ تعداد دانلود : ۸۷۸
صدرالمتألهین اهل بحث را از دریافت حقیقت و واقعیت چگونگی اخراج ذریه از صلب آدم به صورت ذرات ناتوان می‌داند بدین دلیل که انسان مراتب مختلف بعث و حشر دارد، اما براساس نظام هستی شناسی صدرا افراد بشر پیش از ورودشان به دنیا، هویات عقلیه‌ای دارند که از پشت پدر روحانی عقلی‌شان بیرون آمده‌اند و همو پدر حقیقی می‌باشد نه پدران جسمانی، و مراد از «آدم» در آیة ذر «پدر عقلی» همة افراد انسان است که وحدت جنسی دارد. بنابر نظام معرفت شناسی وی، انسان حاضر در آن عالم، با مشاهدة حقیقت فقری و ربطی خویش به خدا به ربوبیت او و عبودیت خویش اقرار نموده و بر ربوبیتش میثاق سپرده و خود شاهد آن میثاق بوده است. وی پس از تقسیم افراد مورد خطاب آیه به سه دسته، بیان می‌دارد که اقرار و میثاق هر کدام از آنها به حسب حال و مقامشان ناشی از سمع و بصر و فؤاد خاص آنهاست. مقاله حاضر پس از مطالعه درون دینی این مسألة قرآنی به این نتیجه خواهد رسید که در مکتب حکمی صدرالمتألهین تفاوتی میان فهم فلسفی و دینی وجود ندارد و استفادة وی از متون دینی به عنوان منبعی در کنار سایر منابع فنی و تخصصی نبوده است تا تأثیر آنها در آثار و افکارش تأثیر منبعی باشد، بلکه تأثر وی از آنها یک نوع تأثر روی آوردی است که به لحاظ روششناسی نوعی کثرت‌گرایی روی‌آوردی است. از این رو آنچه در این روی آورد متعالی به دست می‌آید هم قابل عرضه به قرآن است و هم به برهان و هم به عرفان.
۵.

نقش اندیشه های کلامی در تاریخ نگاری مسلمانان

کلید واژه ها: علم کلام تاریخ نگاری الارشاد اعلام الوری کشف الغمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱۴ تعداد دانلود : ۹۶۲
اندیشه‏های کلامی در تاریخ نگاری مسلمانان قابل ردیابی و اثبات است. سه اثر تاریخی شیعه الارشاد شیخ طوسی، اعلام الوری طبرسی و کشف الغمه اربلی در این مقاله به شیوه مورد پژوهانه بررسی می شود و درآمیختگی گرایشات کلامی و روشهای تاریخ نگاری را نشان می دهند. نویسندگان این ااثر در موارد متعددی آگاهانه یا ناآگاهانه اعتقادات کلامی و مذهبی خود را در کتب تاریخی یاده شده دخالت داده‏اند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۷۲