پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی

پژوهش حاضر به دنبال شناخت الگوی پارادایمیک مضامین اخلاقی در سینمای دفاع مقدس است که به واسطه تولید فیلم های این دوران در ایران شکل گرفته است. در این مطالعه از روش تحلیل محتوای کمی استفاده شده است. برای این منظور، علاوه بر اسناد و مدارکی که روشنگر وضعیت سینمای دفاع مقدس در ایران است، از تحلیل محتوای نمونه های هدفمند فیلم های برجسته سینمای دفاع مقدس در چهار دهه اخیر (60، 70، 80 و 90) استفاده شده است. یافته ها نشان داد که در مقوله مضمون فیلم ها بیشترین توجه به فیلم های منتقد جنگ وکمترین توجه به سینمای کمدی جنگی بوده است. مضامین اخلاقی فیلم ها بیشتر بر اخلاق حرفه ای، مانند ایثارگری متمرکز بوده است و اخلاق اجتماعی و فردی در رتبه کمتری قرار دارند.

استحکام ساخت قدرت نظام به میزان تحمل و تاب آوری نظام در برابر فشارها و نیروهای وارد به آن اطلاق می شود. منطق شکل گیری نظام جمهوری اسلامی ایران که همانا مقابله با نظام سلطه و ایجاد نظم نوین انقلابی در دنیاست، موجب شده که همواره آماج تهدیدات متعددی قرار گیرد. به همین دلیل، مقوله استحکام بخشی برای آن به یک اهمیت و ضرورت اساسی، به ویژه در گام دوم انقلاب تبدیل می شود. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که راهبردها و راهکارهای استحکام بخشی به ساخت درونی قدرت جمهوری اسلامی در حوزه سیاسی در گام دوم انقلاب اسلامی کدام اند؟ پاسخ به این پرسش مستلزم وضعیت سنجی استحکام ساخت درونی قدرت نظام در حوزه سیاسی است. بدین منظور، پژوهشگران با استخراج مؤلفه های سیاسی سنجش استحکام ساخت درونی قدرت، از بیانات حضرت آیت الله خامنه ای (حفظه الله) مبتنی بر روش عملیاتی تحلیل گفتمان (پدام) و وضعیت سنجی استحکام ساخت قدرت در بُعد سیاسی مبتنی بر روش SWOT، موقعیت نظام را در فضاهای چهارگانه راهبردی (تهاجمی، رقابتی، تدافعی و محافظه کارانه) تعیین کردند. یافته ها نشان داد که نظام جمهوری اسلامی ایران در دومین مرحله خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی خود، با اینکه در ابعاد سیاسی با تهدیدهای بیشتری نسبت به فرصت های فرارو مواجه است، در مقابل، از قوت های بیشتری برخوردار است که می تواند با تکیه بر آنها، ضعف های داخلی و تهدیدهای خارجی را مرتفع کند. مبتنی بر این وضعیت و نقاط قوت و تهدید، راهبردهای استحکام بخشی به ساخت درونی قدرت در حوزه سیاسی تدوین و راهکارهای پیشنهادی برای تحقق آنها در گام دوم انقلاب ارائه شد.

بیانیه گام دوم دارای آموزه ای جامع و کامل است و به صورت شفاف آرمان بزرگی را برای انقلاب اسلامی با عنوان «ایجاد تمدن نوین اسلامی» بیان می کند. از این رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه های گفتمان مقاومت انقلابی شهدا در تحقق بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی صورت گرفته است. در این پژوهش، از روش تحلیل اسنادی (تحلیل گفتمان) استفاده شده و جامعه آماری آن نیز آثار مکتوب و شفاهی و به ویژه وصیت نامه های سرداران و فرماندهان شهدای جنگ تحمیلی در هشت سال دفاع مقدس است و نمونه با دریافت اشباع نظری تأمین می شود؛ به طوری که با توجه به روش تحلیل گفتمان، به نحوه شکل گیری ارکان گفتمان مقاومت انقلابی بر مبنای ویژگی های رفتاری گفتاری و هویتی شهدای دفاع مقدس در راستای کمک به تحقق بیانیه گام دوم انقلاب پرداخته می شود. از نتایج و یافته های این پژوهش می توان به تعیین گفتمان مقاومت انقلابی از منظر شهدا اشاره کرد و نیز ارکان تشکیل دهنده این گفتمان، به گونه ای که رکن مرکزی دین مبین اسلام بوده است. ارکان دیگر این گفتمان عبارت اند از: ولایت مداری، انتظار مهدویت، شهادت طلبی و فداکاری، مبارزه با استکبار جهانی، استقلال، آزادی و دفاع از محرومان.

تحقیق حاضر با رویکرد کیفی و به روش مولتی متد، شامل تحلیل محتوای کیفی اسناد بالادستی، از جمله آیات و روایات و بیانات حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری برای تدوین الگو و سپس تشکیل گروه های کانونی برای تعیین اقدامات اساسی و برنامه های اجرایی آن انجام شد. جامعه مورد مطالعه در بخش اول، اسناد و در بخش دوم، مسئولان و خبرگان مرتبط با امر تربیت دینی دانشجویان بودند که در حد اشباع نظری و به روش هدفمند انتخاب شدند. تعداد جلسات گروه های کانونی 10 جلسه و میانگین تعداد اعضا 12 نفر بود. در نهایت، روایی الگو با عرضه آن به 15 نفر از مسئولان و خبرگان تأیید شد. الگوی مستخرج از این روش در چهار بعد اخلاق و رفتار، ارزش های انقلابی، باور و شناخت و احکام ارائه شد. مؤلفه های بعد اخلاق و رفتار، شامل اخلاق و رفتار فردی با 22 شاخص، اخلاق و رفتار اجتماعی با 22 شاخص، اخلاق و رفتار سازمانی با 14 شاخص و اخلاق و رفتار خانوادگی با 5 شاخص بودند. بعد باور و شناخت با مؤلفه فهم و استدلال و 5 شاخص مرتبط، احکام با احکام عمومی و تخصصی و ارزش های انقلابی با سه مؤلفه بصیرت با 5 شاخص، رفتار انقلابی با 10 شاخص و تفکر بسیجی با 5 شاخص معرفی شدند.

جمهوری اسلامی ایران به علت فرهنگ و تمدن کهن خود و اشتراکات دینی و فرهنگی با جمهوری آذربایجان، از قدرت زیادی برای سیاست گذاری در عرصه مناسبات فرهنگی این کشور برخوردار است. هدف این مقاله، ارائه الگویی برای سیاست گذاری مناسبات فرهنگی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان است. این پژوهش به روش کیفی و به کارگیری نظریه داده بنیاد انجام گرفته و داده های مورد نیاز به وسیله مصاحبه های نیمه ساختاریافته جمع آوری شده است. جامعه آماری این پژوهش، آن دسته از کارشناسان فرهنگی در جایگاه سفیران، رایزن های فرهنگی، وابسته ها و مستشاران فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان هستند که با نمونه گیری هدفمند، با دوازده نفر از آنها مصاحبه صورت گرفت. با توجه به موضوع پژوهش، تمام مصاحبه ها گردآوری شدند و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار مکس کیو.دا استفاده شد. با شروع مطالعه دقیق مصاحبه ها، هر جا که مفهوم مرتبط با موضوع پژوهش در بین مطالب دیده شد، کد مورد نظر به آن اختصاص یافت. در تحلیل داده بنیاد به الگوی سیاست گذاری دست یافتیم. بر اساس یافته ها می توان گفت که راهبردهای جذب حداکثری طلاب جمهوری آذربایجان در ایران، شامل موارد زیر می شود: ترجمه کتب فارسی به زبان آذری، توسعه گردشگری جمهوری آذربایجان در ایران، برگزاری هفته های فرهنگی، مدیریت و هدایت سیاست خارجی در مسیر مناسب، تبادل استادان و نخبگان بین دو کشور، افشای ماهیت جریان های ضد هویتی در جمهوری آذربایجان، جذب حداکثری دانشجویان جمهوری آذربایجان در دانشگاه های ایران، نشست های مشترک علمی، برنامه ریزی بنیادین بین دو کشور، حمایت از چاپ کتاب های مختلف ادبی، فرهنگی و تاریخی مشترک، برگزاری همایش های ادبی و علمی مشترک و برگزاری نمایشگاه های هنری فراملی با رویکرد ایرانی اسلامی. این اقدامات می تواند سبب ارتقای سیاست گذاری در مناسبات فرهنگی ایران و جمهوری آذربایجان در حوزه فرهنگ شود.

مقاله حاضر در صدد ارائه الگوی مقاومت اسلامی مبتنی بر منظومه فکری امام خامنه ای (مدظله العالی) است. این تحقیق از حیث نوع پژوهش، بنیادی و با استفاده از روش توصیفی اکتشافی انجام گرفته است. در این مقاله تلاش شده است بر اساس روش «گرندد تئوری» و برمبنای داده بنیاد از مجموعه بیانات و سخنان مقام معظم رهبری درباره مقاومت اسلامی، «الگوی مقاومت اسلامی» متناسب با روش تحقیق و اهداف مقاله تدوین و ارائه شود. با توجه به اینکه رهبر معظم انقلاب اسلامی با رصد و تبیین تحولات جهان اسلام در بیانات و کلام خود در مناسبت های مختلف ابعاد و زوایای مقاومت اسلامی را طرح و تبیین کرده اند؛ نوشتار پیش رو با طرح این سؤال اساسی : «مقاومت در اندیشه و بیانات رهبری انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله خامنه ای، چه مفهوم و جایگاهی دارد و مضامین فراگیر آن برای ارائه الگوی مقاومت اسلامی کدام اند؟» و با رویکرد کیفی صورت گرفته است و کوشش دارد با استفاده از روش تحلیل مضمون و بررسی محتوا و متون موجود در این باره، به آن پاسخ دهد. در واقع، هدف مقاله شناسایی مؤلفه و شاخص های مقاومت اسلامی از منظر رهبری انقلاب اسلامی است. بنابراین، در متن نخست، روش تحلیل مضمون توضیح داده شده است.گام و مراحل اجرای این روش در پژوهش، با ترسیم جدول و نمایش نقش و کارکرد هریک مشخص شده است. با استفاده از روش شبکه مضامین، تحلیل مضمون یافته ها حاکی از آن است که الگوی مقاومتِ مستخرج از شبکه مضامین، شامل چهار بعد و 22 مؤلفه است که در این مقاله، چهار مضمون معنویت گرایی و تکلیف محوری، وحدت مسلمین و هم گرایی جهان اسلام، تقویت بنیه و دانش نظامی دفاعی، توسعه، تقویت و تجهیز و «تسلیح» محور مقاومت ارائه شده است. در نتیجه، مدل مستخرج می تواند مبنایی مناسب برای شناخت ماهیت مقاومت اسلامی  و همچنین ابزاری برای سنجش و ارائه راهکار به منظور توسعه و تعمیق آن باشد.

با مطالعه کتاب های قدیم و جدید فارسیِ دوره متوسّطه اوّل، مشاهده می شود که در آنها از مضامین ارزنده ای، چون: عشق به خداوند بلندمرتبه، پیامبر و امامان معصوم عَلَیْهِمُ السَّلام ، غنیمت شمردن فرصت حیات؛ شهادت و... سخن رفته است. هرچند بار تربیتی و معنویِ کتاب های فارسی کنونی درخور توجّه است، امّا جای خالیِ برخی از مطالب، در آنها احساس می شود. از این رو، همراه با نقد و بررسی برخی از درس های کتاب های فارسی این دوره، برخی از اشعار و نوشته ها نیز برای این کتاب ها پیشنهاد شده است. این نقد و بررسی بر اساس شش مؤلفه برگزیده شده اثرگذار در امرِ تعلیم و تر بیتِ دینی دانش آموزان انتخاب شده است که عبارت اند از: یاد مرگ و قیامت (و شهادت)، عبادت عاشقانه، پرهیزکاری و خودسازی، ادب، چشمِ دل و مهدویّت. از میان این مؤلّفه ها، مؤلفه «یاد مرگ و قیامت (و شهادت)» با 24 بار دفعات تکرارِ در اسناد، بالاترین بسامد را داراست که بیانگر اهمّیّت این موضوع در نظر مؤلّفان است. هدف از این پژوهش که به روشِ تحلیلِ محتوایِ کیفی انجام گرفته است، پاسخ به این پرسش است که چگونه باکمک این مؤلّفه ها و مطالب پیشنهادی می توان دانش آموزانی دین باور و پرهیزکار تربیت کرد؛ چرا تا به حال، در این زمینه، چندان موفّق نبوده ایم. پس از مطالعاتِ نظری (و در برخی از موارد، میدانی)، و تجزیه و تحلیل مطالب جمع آوری شده، این نتیجه به دست می آید که یکی از بهترین راه های مقابله با آسیب های اجتماعی و هجمه های اعتقادیِ روزافزون، افزایش معرفت دینی دانش آموزان با استفاده هوشمندانه از مطالب کتاب های فارسیِ این دوره، به ویژه مؤلفه «یاد مرگ و قیامت (و شهادت) است؛ و نیز توجّه به عوامل مهمّ ِدیگری که در این معرفت افزایی سهیم خواهند بود.

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی رابطه نقش سرمایه اجتماعی در توسعه اجتماعی استان هرمزگان است. درراستای نیل به اهداف پژوهش، از روش تحلیل ثانویه استفاده شده و گردآوری داده های مربوط به سرمایه اجتماعی و توسعه اجتماعی از طریق مراجعه به داده های آمایش سرزمین و سالنامه آماری انجام گرفته است. برای تعیین شاخص های سرمایه اجتماعی چهار شاخص سرانه آموزشی، سرانه فرهنگی، سرانه بهداشتی و سرانه ورزشی براساس داده های سازمان مدیریت انتخاب شدند. همچنین سرمایه اجتماعی در سه سطح خرد، میانی و کلان بر اساس طرح آمایش سرزمین استفاده شد. حجم نمونه با استفاده از روش تمام شماری انجام شد و تمام 13 شهرستان استان انتخاب شدند. در نهایت، با استفاده از نرم افزار Spss  و با به کارگیری آمارهای توصیفی همچون میانگین، انحراف معیار، واریانس و با استفاده از آزمون های استنباطی نظیر پیرسون تجزیه و تحلیل داده ها صورت پذیرفت. میانگین به دست آمده از آمارهای توصیفی نشان می دهد که میانگین سرمایه اجتماعی (74/2) و توسعه اجتماعی (25/375) به ترتیب در سطح متوسط و پایین  قرار دارد. همچنین طبق یافته ها، توسعه اجتماعی در پارسیان در سطح بالایی قرار داشت و کمترین میزان توسعه اجتماعی مربوط به شهرستان سیریک بود. نتایج آزمون استنباطی نشان داد که رابطه ای معکوس بین دو متغیر سرمایه اجتماعی و توسعه اجتماعی وجود دارد؛ این امر ناشی از وجود پیوندهای قوی درون گروهی بین شهروندان هرمزگانی است. براساس نظریه گرانووتر، پیوندهای قوی درون گروهی سبب محدود شدن روابط و در نتیجه، عدم توسعه یافتگی اجتماعی می شود.

امروزه سازمان هایی موفق اند که بتوانند با افزایش خلاقیت و نوآوری، از فرصت ها بهتر استفاده کنند. سازمان ها از طریق اقداماتی نظیر آموزش و توسعه نیروی انسانی می توانند مهارت ها، نگرش ها و رفتار افراد را تحت تأثیر قرار دهند. هدف این پژوهش، بررسی نقش واسطه ایِ سرمایه فکری در تأثیرگذاری آموزش و توسعه منابع انسانی بر عملکرد نوآورانه در سازمان بسیج استادان استان گیلان است. روش پژوهش حاضر، از نظر هدف، کاربردی و برحسب روش، تحقیقی توصیفی از نوع همبستگی است که با به کارگیری ابزار پرسشنامه و روش پیمایشی، داده های مورد نیاز جمع آوری شده است. از آنجا که سطح تحلیل در این پژوهش به صورت سازمانی است، جامعه آماری آن، شامل 188 کارگروه (کارگاه های صالحین، نشست های سیاسی و بصیرتی، حلقه های صالحین)، برگزارشده در سازمان بسیج استادان استان گیلان (دانشگاه گیلان، دانشگاه پیام نور، دانشگاه آزاد اسلامی) است که همه 188 کارگروه به عنوان نمونه تعیین شدند. داده های جمع آوری شده از طریق نرم افزارهای SPSS19 و SmartPLS2  مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها نشان دادند که متغیر سرمایه فکری در تأثیر آموزش در کارگاه صالحین بر عملکرد نوآورانه به عنوان «میانجی جزئی» و در تأثیر  نشست های سیاسی و بصیرتی و نیز حلقه های صالحین بر عملکرد نوآورانه به عنوان «میانجی کامل» عمل می کند.

تبیین و ترسیم حوزه های مختلف دفاع مقدس در پرتو فنونِ مدیریت دانش، در گام دوم انقلاب اسلامی ضروری است. بنابراین، هدف این تحقیق شناسایی مهم ترین حوزه های دفاع مقدس و تعیین وضعیت آنها از  نظر مدیریت دانش از یک سو، و بررسی نقش آنها در حفظ و نشر ارزش های دفاع مقدس از سوی دیگر  است. روش تحقیق، ترکیبی (کیفی و کمی) است. در مرحله کیفی، با شش نخبه در سال 1398 مصاحبه به عمل آمد و از آنها خواسته شد که مهم ترین حوزه های دانشیِ دفاع مقدس را که در گام دوم انقلاب اسلامی می توانند در حفظ و نشر ارزش های دفاع مقدس مؤثر باشند معرفی کنند. در مرحله کمّی، از خبرگان درخواست شد که وضعیت عملکردیِ حوزه ها را بر اساس سه معیار  «نشر و حفظ ارزش های دفاع مقدس و نیز کسب تجربه از آن» در یک طیف ده درجه ای تبیین کنند. همچنین از ایشان خواستند که در  بعد معیارهای دانشی، وضعیت حوزه ها را از  نظر سه معیار سطح مهارت، سطح نفوذ دانش در بین کارکنان و سطح مستندسازی دانش، در یک طیف ده درجه ای مشخص کنند. از  نظر این خبرگان، تعداد 10 حوزه دانشیِ دفاع مقدس در گام دوم انقلاب اسلامی نقش آفرین خواهند بود. در بخش کمّی مشخص شد که سطح عملکردیِ حوزه های ده گانه دفاع مقدس، متوسط و سطح معیارهای دانشیِ این حوزه ها پایین تر از حد متوسط است. همچنین شکافی دانشی در حوزه راهیان نور، سازمان های متولّی دفاع مقدس، تاریخ شفاهی و مراجع حقوقی وجود دارد. بالاخره در بعد معیارهای دانشی، سطح مهارت و نفوذ دانش، متوسط و سطح مستندسازیِ دانش، پایین تر از متوسط است. نتایج نشان می دهد که نهادهای دفاع مقدس برای رسیدن به نقطه ای مطلوب در حفظ و نشر ارزش های آن دوران، باید از فنون مدیریت دانش استفاده کنند.

هدف اصلی انجام این پژوهش، ارائه مدل فرهنگ سازمانی مبتنی بر رهبریِ تحول در سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است. روش تحقیق این پژوهش از نوع داده بنیاد خودظهور (مرحله کیفی) و پیمایشی مقطعی (مرحله کمی) است. جامعه آماریِ بخش کیفی خبرگان حوزه فرهنگ و صدا و سیما بودند که به روش هدفمند و گلوله برفی اقدام به نمونه گیری از آنها شد. جامعه بخش کمّی هم تمام کارکنان و مدیران سازمان صدا و سیمای شهر تهران به تعداد 16372 نفر بودند. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد و 375 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. سپس به روش تصادفی ساده نمونه گیری انجام شد. بر این اساس، بعد از سندکاوی (مطالعه پیشینه نظری و پیشینه پژوهشی)، متغیرهای فرهنگ سازمانی و رهبری تحول فهرست شدند و نظرات خبرگان در قالب فن دلفی درباره آنها اخذ شد. خروجی بخش کیفی پژوهش در قالب پرسشنامه محقق ساخته تنظیم و بین نمونه آماری بخش کمی توزیع و داده ها جمع آوری شد. برای تعیین روایی ابزار پژوهش (معادل 0.81) از روایی محتوا (اخذ نظر خبرگان در خصوص پرسشنامه ها و رفع ابهامات و ایرادات آنها) و محاسبه ضریب نسبی روایی محتوا (CVR)، و برای تعیین پایایی ابزار (معادل 0.85) از آلفای کرونباخ استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده در بخش کیفی، از روش کدگذاری استفاده شد و در بخش کمی از شاخص های آمار توصیفی و آزمون های آمار استنباطی (آزمون تی، تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی)بهره گرفته شد. نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها بدین شرح است: در مجموع، 54 شاخص و 12 مؤلفه برای مدل فرهنگ سازمانی مبتنی بر رهبری تحول در سازمان صدا و سیما شناسایی شدند که در مرحله کمی و با آزمون تحلیل عاملی تأییدی مورد تأیید قرار گرفتند. وضعیت موجود فرهنگ سازمانی در صدا و سیما پایین تر از میانگین و رهبریِ تحول بالاتر از میانگین بود. بین مؤلفه های فرهنگ سازمانی با رهبریِ تحول ارتباط معنی داری در سازمان صدا و سیما وجود داشت.

این پژوهش با هدف بررسی جایگاه متغیرهای عدالت سازمانی، رضایت شغلی و تقسیم کار در تبیین وجدان کاری انجام شده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش میدانی (پیمایشی) و به صورت کمی (با به کارگیری پرسشنامه محقق ساخته) انجام شد. جامعه آماری این مطالعه، شامل تمام کارکنان شاغل در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 400 نفر است که افراد نمونه با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. به منظور سنجش روایی (اعتبار) پرسشنامه از روش روایی صوری و روایی سازه (به کمک تحلیل عاملی تأییدی)، و برای بررسی پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. لذا بعد از انجام پیش آزمون و گرفتن نظرات خبرگان، ابزار پژوهش از روایی و پایایی لازم برخوردار شد. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی صورت گرفت و به منظور بررسی عوامل مؤثر در وجدان کاری از آزمون همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی و تحلیل مسیر  استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که متغیرهای رضایت شغلی، احساس عدالت و تقسیم کار رابطه ای مستقیم و معنادار با وجدان کاری دارند. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان داد که 58 درصد از تعییرات وجدان کاری توسط مجموع متغیرهای مستقل تبیین می شود و در مجموع، با توجه تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم، متغیر تقسیم کار بیشترین تأثیر را در وجدان کاری کارکنان داشته است. لذا با توجه به اهمیت وجدان کاری در توسعه و پیشرفت درون زا در جامعه، پیشنهاد می شود که برای شناسایی بقیه عوامل تأثیرگذار در وجدان کاری، به سطوح فردی (روان شناختی)، میانی (سازمانی) و کلان (ساختاری و سیستمی جامعه) در سازمان مورد مطالعه و سایر سازمان های دولتی توجه شود.