پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی

معاندان و دشمنان معاصر بر این عقیده اند که تهدید نرم در حوزه فرهنگی، می تواند باورها و نگرش مردم در جوامع دینی به ویژه جمهوری اسلامی ایران را دستخوش تغییر کرده و سپس زمینه رویارویی آن ها با نظام سیاسی حاکم را فراهم و در نتیجه امنیت کشور را با چالش مواجه نماید. در این پژوهش، بحث «انحراف جوامع بشری از دین و فطرت الهی» بدواً یکی از ابعاد مفروض تهدید نرم فرهنگی انگاشته شده و تلاش گردیده است که با مطالعه منابع اسلامی و به طور خاص، قرآن کریم و سیره نبوی، مؤلفه های آن شناسایی و احصاء شود. نوع تحقیق؛ نظری و کاربردی- توسعه ای و روش تحقیق آن، داده بنیاد (گراندد تئوری) به شیوه کیفی می باشد. داده های آن به صورت کتابخانه ای و میدانی، با استفاده از ابزار فیش برداری و مصاحبه با مراجعه به جامعه آماری تحقیق شامل آیات و تفاسیر قرآن کریم با رویکرد فرهنگی- تربیتی و کتب سیره نبوی گردآوری و اعتبار و پایایی آن نیز از طریق کشف و بازرسی در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی به تأیید 44 نفر افراد خبره و صاحب نظر رسیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بحث «انحراف جوامع بشری از دین و فطرت الهی» از جمله ابعاد تهدید نرم فرهنگی است که علیه مرجع امنیت اسلامی کاربرد دارد و مؤلفه های آن شامل «اشاعه فحشا و منکر در جامعه»، «زمینه سازی برای انحرافات مردم»، «ترویج برنامه های هنری و سرگرمی های مخرب»، «تهاجم فرهنگی و تبلیغاتی علیه دین و مذهب»، «بدعت و نوآوری در دین»، «ممانعت از رشد آگاهی و بصیرت دینی جامعه»، «دورویی در گفتار و کردار»، «اشرافی گری و دنیاگرایی»، «تطمیع و اغوا»، «اضلال و انحراف در جامعه»، «اختلاف و تفرقه افکنی» و «دامن زدن به اختلافات دینی و مذهبی» می باشد.

نظام فرهنگی به عنوان مجموعه ای منسجم از باورها، ارزش ها و هنجارهایی که برای تأمین هدفی خاص سامان داده می شوند و دارای آثار و کارکرد اجتماعی هستند، یکی از اجزای مهم نظامات اجتماعی جامعه محسوب می شود و از اهمیت و جایگاهی بالا در تحقق اهداف و آرمان های پیش روی یک جامعه برخوردار است. با توجه به تفوق فرهنگ بر سایر نظامات اجتماعی در اندیشه غالب اندیشمندان مسلمان، اهمیت شناخت و تحقق یک نظام فرهنگی مطلوب، متناسب با آرمان ها و اهداف مد نظر در نظام اسلامی بیشتر آشکار می شود. در این پژوهش ملزومات، موانع، راهکارها و ثمره های تحقق یک نظام فرهنگی مطلوب از منظر بنیان گذار نظام اسلامی، حضرت امام خمینی( ره)، بررسی شده است. بدین منظور شش پیام مهم از میان پیام ها، نامه ها و سخنرانی های امام راحل در سال های 1366 و 1367 انتخاب و با استفاده از روش داده بنیاد[1] تحلیل شده اند. پس از رسیدن به اشباع نظری، مدل نهایی با بهره گیری از الگوی پارادایمی استراوس و کوربین طراحی شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، شرایط علّی (شامل محوریت اسلام حقیقی (سیاسی) و مقابله با اسلام انحرافی (مقدس مآب)، مبنا قرار دادن کتاب (قرآن) و سنت (سیره اهل بیت(ع)) و توجه به طراحی الگوی بومی در فرهنگ)، شرایط زمینه ای (برخورداری از فرهنگ غنی و اصیل شیعی، نظام حکومتی ولایی و رابطه حُبّی دولت و ملت، برخورداری از تمدن کهن ایرانی، بهره مندی از نیروی متراکم و فعال مردمی)، شرایط واسطه ای (القائات و اقدامات خصمانه دشمنان، ناکارآمدی سیاست های فرهنگی در داخل، روی کار آمدن مسئولان وابسته و غرب زده، خودکم بینی و مرعوب شدن از هیمنه ساختگی تمدن غرب) و راهبردهای مناسب برای تحقق نظام فرهنگی مطلوب (تشکیل حکومت حق، ایجاد خودباوری و اعتماد به نفس در جامعه، ایجاد وحدت، یکپارچگی و عزم اجتماعی، به کارگیری نیروی انسانی شایسته) از منظر امام خمینی( ه) مشخص شده و پیامدهای تحقق این نظام (الگوسازی برای سایر ملت های جهان، زندگی شایسته و آرامش دنیوی، اجرای احکام الهی، حرکت عمومی جامعه به سوی سعادت اخروی، زمینه سازی برای تشکیل حکومت مهدوی، تحقق اهداف و آرمان های عالی شارع مقدس اسلام) نیز تبیین شده است.

تحقیق حاضر از زمره تحقیقات کیفی است که روش گردآوری یافته ها در آن، از نوع اسنادی و مراجعه به منابع، و شیوه تجزیه و تحلیل یافته ها نیز از نوع محتوای کیفی است. این پژوهش، شامل بررسی محتوای یازده متن کوتاه و بلندِ بازمانده از ادبیات تعلیمی ایران باستان و چند نمونه ادبیات تعلیمی بعد از اسلام، به ویژه متن قابوسنامه است که اثر آخِر با دقت و تعمیق بیشتر مورد واکاوی قرار گرفته است. باب های چهل و چهار گانه این کتاب در هشت بعد: دینداری و اخلاق معنوی، دانش اندوزی، هنرپروری، بهره بری از دنیا، پاکیزگی و استراحت، دشمنی کردن، سلوک درباری و ادب اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت. آن گاه برای هر یک از این ابعاد، مؤلفه ها و مصادیقی از متن کتاب استخراج و در جداول نه گانه سازماندهی و ارائه شد. در نتیجه، 8 بعد، 43 مؤلفه، 328 شاخه و 333 مصداق به دست آمد. تحلیل یافته ها براساس ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های به دست آمده، به ترسیم مدل مفهومی پژوهش منجر شد. با نگاهی به یافته های پژوهش که منطبق با فطرت و طبیعت انسانی، فرا زمانی و فرا مکانی است، چنانچه به افق آینده فرهنگ ایرانی اسلامی در بیانیه گام دوم نگاهی پدیدارشناسانه داشته باشیم، درمی یابیم که بخش اعظمی از ادبیات تعلیمیِ قابوسنامه برای نسل حاضر و نسل های آینده قابل بهره برداری است و سرپلی مناسب برای انتقال فرهنگ ملی و دینیِ گذشته به تمدن نوین اسلامیِ مورد انتظار به شمار می آید.

یکی از روش های مناسب برای مقابله با تهدیدات نرم، آگاهی بخشی و ایجاد بصیرت در بین آحاد مردم، گروه های آماج و به ویژه مدیران صحنه، دست اندرکاران و برنامه ریزان فرهنگی اجتماعی از طریق آموزش است. مقاله حاضر، با هدف مقابله مدیریت شده با تهدیدات نرم، در حوزه آموزش با بهره گیری از دیدگاه های صاحب نظران و مبتنی بر رهنمودهای مقام معظم رهبری تدوین شده است. روش تحقیق به شکل ترکیبی بوده که در بخش کیفی با تحلیل محتوای گفتمان رهبری و در بخش کمی با توصیف داده های گردآوری شده صورت گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات آن با انجام پرسشنامه در جامعه آماری بین 50 نفر از خبرگان فرهنگی، اجتماعی و امنیتی به صورت هدفمند اجرا شده است. در این پژوهش، سه مؤلفه شامل: اهداف کلی الگوی آموزشی (با 5 شاخص)، شایستگی های فراگیران (با 7 شاخص) و قابلیت های فراگیران (با 7 شاخص متناظر در سه حیطه دانشی، انگیزشی و مهارتی)، از منظر خبرگان مورد بررسی و سنجش قرار گرفته که در نتیجه، با 76/0 ضریب آلفای کرونباخ تأیید شده است. قابلیت ها و توانایی های فراگیران به عنوان برونداد الگوی آموزش مقابله با تهدید نرم باید مطلوب رهبر عظیم الشأن انقلاب اسلامی باشد؛ یعنی «افرادی دارای شناخت کافی از تهدید نرم و ابزار و شیوه های آن، توانمند در مدیریت صحنه فرهنگی، بهره مند از بصیرتی عمارگونه، داشتن صبر مالک اشتری و امیدوار به آینده ای پیروزمند».

مقاله حاضر به بررسی آسیب شناسی برنامه های ترویج و توسعه فرهنگ اقامه نماز به عنوان یک شاخص مهم در جهت برنامه ریزی های آینده نظام تعلیم و تربیت پرداخته است. کار فرهنگی و برنامه های ترویج و توسعه فرهنگ نماز برای دانشجویان به طور عام، یکی از سیاست های معاونت فرهنگی در دانشگاه آزاد اسلامی است. هر پدیده ای ممکن است در معرض آسیب های متفاوت قرار گیرد؛ ضرورت دارد رویکرد برنامه ریزی وضعیت اقامه نماز مورد کنکاش قرار گیرد و آسیب های آن شناسایی شود. با شناسایی نقاط ضعف و آسیب ها می توان به برنامه ای جامع در جهت تقویت هر چه بیشتر برنامه های ترویج و توسعه نماز دست یافت. این پژوهش پیمایشی، کاربردی و از نظر اجرا توصیفی و تحلیلی از نوع همبستگی است. جامعه آماری کل دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیرجان است. در این نوشتار برای نمونه گیری به صورت تصادفی 364 نفر از دانشجویان انتخاب شدند. براساس نتایج پژوهش، میانگین شاخص برنامه های ترویجی اقامه نماز 54/2، یعنی متوسط به پایین است. این شاخص بیشترین همبستگی را با شاخص امام جماعت (50/0r=) و بعد استادان، مسئولان و کارکنان (40/0r=) و در نهایت، با شاخص مسجد دانشگاه (24/0r=) دارد. در ادامه، می توان ارتباط شاخص نهادینه کردن را با متغیرهای مستقل تحقیق مورد بررسی قرار داد. بیشترین میزان ارتباط برای شاخص آگاه سازی «28/0r= » و مبلغان مذهبی«27/0r= » است.

سرمایه انسانی، شامل شایستگی ها، دانش، ویژگی های اجتماعی و شخصیتی، شامل خلاقیت، تجسم در توانایی برای انجام کاری جهت تولید ارزش اقتصادی است. سرمایه اجتماعی می تواند مزایایی در راستای انتظام و انسجام درون ی و ک ارکردی س یستم در جهت تحقق اهداف و مطلوبیت های مورد نظر برای سازمان ها به ارمغان آورد. پس شایسته توجه و ت وسعه اس ت. توسعه سرمایه اجتماعی مستلزم توجه به ملزومات و بسترسازی مناسب در این زمینه است. این تحقیق به بررسی اعتبار مدل رشد و توسعه سرمایه های اجتماعی در سازمان های دولتی می پردازد. تحقیق حاضر یک تحقیق کاربردی از نوع توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری شامل تمام کارشناسان و کارکنان بنیاد شهید و امور ایثارگران شهر تهران است که به موضوع تحقیق آگاهی داشته و حجم آنها 175 نفر و بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه 120 نفر تعیین شد که به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی و به کمک نرم افزار spss 23 و PLS صورت گرفت. به منظور بررسی اعتبار مدل، از آزمون های تحلیل عاملی تأییدی، معادلات ساختاری، تحلیل مسیر و سایر آزمون های آماری مربوط استفاده شد. در بحث اعتبارسنجی نتایج، پژوهش حاکی از برازش مناسب مدل مفهومی، بر مبنای شاخص های مقادیر قابل قبول و معنادار ضرایب مسیر، بارهای عاملی، واریانس تبیین شده و روایی متقاطع شاخص افزونگی بود. بر مبنای تحلیل ها، مشخص شد که عوامل مختلفی رشد و توسعه سرمایه اجتماعی در سازمان های دولتی را فراهم می آورند که می توان آنها را در پنج مقوله (فرعی) شامل ویژگی های کارمندان، نقش مدیریت در سازمان، استراتژی سازمان، نیروی انسانی و بستر های فرهنگی تقسیم بندی کرد که این عوامل باعث ایجاد و توسعه پدیده سرمایه اجتماعی (به عنوان مقوله محوری) در سازمان ها می شوند.

ترسیم جامعه آرمانی، نگاهی انتقادآمیز به وضع موجود جامعه است که دغدغه طراحان آن، رساندن انسان به سعادت است. این پژوهش درصدد تعیین چارچوب مفهومی جامعه آرمانی و راه های شکل دهی به آن در منظومه فکری و سیره شهدای دفاع مقدس است. روش پژوهش، روش تحلیل محتواست. جامعه آماری پژوهش، مجموعه آثار مکتوب شهدای دفاع مقدس و خاطره هایی است که از آنها نقل شده است. شیوه نمونه گیری هدفمند است. اعتبار ابزار سنجش با استفاده از آزمون کاپا (0.88) تعیین شده است. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار MAXQDA و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتیجه پژوهش نشان داد که مشخّصه اصلی جامعه آرمانی از دیدگاه شهدا، جامعه ای است عدالت محور و عقلانی. مقوله هایی که برای رسیدن به چنین جامعه ای تعیین شده، عبارت اند از: متخلّق شدن به خُلق خدایی، نهادینه شدن فرهنگ قرآن در جامعه، ولایت پذیری از معصومین و ولیّ امر زمان، همراهی ایمان، علم و عمل، خانواده گرایی، وحدت و یک پارچگی، داشتن بصیرت سیاسی و استقامت در برابر ستمگران زمان.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر آموزش مهارت های اجتماعی و ارتباطی در کاهش رفتارهای پر خطر نوجوانان شهر کرمان در سال 1400 1399 است. جامعه آماری این تحقیق نوجوانان کانون اصلاح و تربیت شهر کرمان بودند که تعداد آنها 43 نفر است که با استفاده از روش نمونه گیری همه شماری با روش تحقیق نیمه تجربی مورد آزمون قرار گرفتند. تمام آزمودنی ها با استفاده از پرسشنامه رفتارهای پر خطر مورد پیش آزمون قرار گرفت و بعد از آموزش مهارت های اجتماعی و ارتباطی به گروه آزمایش که شامل 22 نفر بودند، پس آزمون انجام شد. با استفاده از شاخص مانکوا در نرم افزار اس پی اس اس 21 به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. نتایج آزمون فرضیات نشان داد آموزش مهارت های اجتماعی و ارتباطی بر کاهش رفتارهای خشونت آمیز نوجوانان کانون اصلاح و تربیت شهر کرمان مؤثر بوده، یعنی نسبت F با اطمینان 95 درصد برابر با 25/9 بوده است.

این پژوهش با هدف بررسی میزان اثرگذاری متغیرهای اجتماعی بر شاخص های امنیت اجتماعی (مقایسه تطبیقی بین کشورهای ایران و ترکیه) انجام گرفته است. این تحقیق از نوع توصیفی؛ از نظر روش اجرا، استقرایی و از نظر زمانی از نوع مقطعی است. مطالعه حاضر به شیوه اسنادی و تحلیل ثانویه و با استفاده از رگرسیون ساده و چندگانه و در جامعه آماری شامل کشورهای ایران و ترکیه انجام شد و داده های آن از یک بانک اطلاعات داده ای، شامل داده های پیمایش ارزش های جهانی (WVS) در فاصله 2000 تا 2020 جمع آوری شد. با توجه به اینکه داده ها از سال 2010 2016 در سایت بارگذاری نشده و قابل دسترس نیستند، داده های بازه زمانی مذکور برای عنوان تحلیل انتخاب نشدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه است که در این پژوهش، یک نوع پرسشنامه بر اساس مقیاس لیکرت تدوین شد. نتایج نشان دادکه میزان امنیت اجتماعی در کشورهای ایران و ترکیه تفاوت معناداری ندارد (p>0.05 ) و میانگین امنیت اجتماعی نیز برای هر دو کشور نزدیک به هم است. همچنین مؤلفه های مشارکت اجتماعی (p <0.05 ، t=44.72، 0.25= β)، رفتار مدنی (p <0.05 ، 40.88 t=، 0.22= β)، اعتماد اجتماعی (p <0.05 ، 33.13 t=، 0.21= β)، مدارای اجتماعی (p <0.05 ، 27t=، 0.19= β) و هویت اجتماعی (p <0.05 ، 23.36 t=، 0.17= β) بیشترین تأثیر را در شاخص امنیت اجتماعی ایران دارند. در کشور ترکیه نیز مؤلفه های طبقه اجتماعی (p <0.05 ، t=26.93، 0.23= β)، هویت اجتماعی (p <0.05 ، 22.07 t=، 0.20= β)، اعتماد نهادی (p <0.05 ، 22t=، 0.18= β) و رفتار مدنی (p <0.05 ، 19.15t=، 0.16= β) بیشترین تأثیر را در شاخص امنیت اجتماعی دارند. لازم به ذکر است که مؤلفه مشارکت اجتماعی در ترکیه غیرمعنادار بوده و بر شاخص امنیت اجتماعی این کشور تأثیر نداشته است.

هویّت اجتماعی متأثر از ساختارهای ذهنیّتی و فضای گفتمانی است. این پژوهش با هدف مطالعه عمیق نقش فناوریهای ارتباطی در ساختار هویّت اجتماعی جوانان با روش کیفی از نوع نظریه زمینه ای انجام شده است. روش نمونه گیری، هدفمند از نوع حداکثر اختلاف است که مصاحبه عمیق با تعداد 9 نفر از خبرگان، تا اشباع نظری ادامه یافت. نوع برداشت از هویّت اجتماعی و مقوله های مرتبط با آن با روش گرندد تئوری با استفاده از نرم افزار مکس کیو دآ کشف شد. نتیجه یافته های پژوهش نشان داد که سه نوع برداشت از خود در بین جوانان متصوّر است که عبارت اند از: خودِ موجود، خودِ وانمودی و خودِ دلخواه که در قالب سه سطح هویّت جهانی، دینی، ملّی و قومی به نمایش می گذارند. عوامل شکل دهنده به پدیده هویّت اجتماعی عبارت اند از: عوامل  اجتماعی، اقتصادی و فردی. پیامدهای مثبت استفاده از فناوری های ارتباطی در تعریف هویّت اجتماعی جوانان عبارت اند از: 1. تقویت مشارکت اجتماعی؛ 2. افزایش آگاهی؛ 3. تقویت هم گرایی در تمام سطوح هویّتی. پیامدهای منفی استخراج شده عبارت اند از: 1. تزلزل فرهنگی؛ 2. کاهش اعتماد؛ 3. شکاف نسلی؛ 4. کاهش تعاملات در فضای واقعی. همچنین راهکارهای استخراج شده برای کاهش پیامدهای منفی استفاده از فناوری های ارتباطی عبارت اند از: سیاست گذاری هوشمند، تربیت صحیح و سواد رسانه

هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر عوامل اجتماعی- اقتصادی و مشارکت ورزشی بر هزینه های ورزشی و درمانی کارکنان بود. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی همبستگی بوده که به شکل پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری این تحقیق را تعدادی از کارکنان یک مرکز فرهنگی نظامی تشکیل داده اند. نمونه آماری بر اساس تعداد قابل کفایت جهت مدل سازی معادلات ساختاری به میزان 10 تا 20 برابر ابعاد ترسیم شده در مدل مفهومی برآورد شد. از طریق نمونه گیری تصادفی ساده 80 نفر به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. پرسشنامه تحقیق حاضر، برگرفته از مطالعه نوشیرانزاده (1390) بود که بین 110 نفر توزیع و در نهایت، 103 پرسشنامه جمع آوری شد. روایی پرسشنامه از طریق روایی هم گرا و واگرا مورد تأیید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ 81/0=α محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها از روش مدل سازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزار اسمارت پی ال اس انجام شد. یافته ها نشان داد عوامل  اجتماعی- اقتصادی اثر معنی داری در هزینه های درمانی و هزینه های ورزشی دارد. همچنین مشارکت ورزشی اثر معنی داری بر هزینه های ورزشی دارد، اما بر هزینه های درمانی اثر معنی داری ندارد. در نتیجه، درک ارتباط بین عوامل اجتماعی- اقتصادی و مشارکت ورزشی بر هزینه های ورزشی و درمانی می تواند به سیاست گذاران و متخصصان بهداشت و سلامت عمومی بینشی کلی و جامع ارائه دهد تا با برنامه ریزی همه جانبه، به صورت هدفمند در صدد توسعه مشارکت ورزشی جامعه هدف، برآیند.

گسترش ارتباطات و فناوری اطلاعات، استفاده از اینترنت و شبکه های مجازی را اجتناب ناپذیر کرده است. دغدغه اصلی مقاله حاضر، بررسی چگونگی استفاده دانشجویان خوابگاه شهدای دانشگاه تبریز از فضای مجازی است. جامعه آماری تحقیق 2000 نفر بودند که به روش تصادفی طبقه ای، 100 نفر انتخاب شدند. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی از نوع پیمایشی است. برای پایایی و روایی از آلفای کرونباخ استفاده شد که نشان دهنده 938/. و واریانس 423 است. با توجه به اینکه فضای مجازی برای ایرانیان یک پدیده بومی نیست و آنها نسبت به این پدیده مهاجر هستند، برای جلوگیری از آسیب ها و چگونگی استفاده از آن، به فرهنگ سازی و دانش افزایی در این زمینه نیاز است. ضرورت توجه دانشجویان در جایگاه فرهیختگان و آینده سازان به این مقوله از اهمیت دوچندانی برخوردار است. یافته های تحقیق گویای آن است که 46 درصد  همیشه یا اغلب و 18 درصد معمولاً بیش از زمانی که قصد داشته اند، در فضای مجازی حضور یافته اند. در زمینه کاهش بازدهی درسی،  46 درصد معتقدند که هرگز یا به ندرت و 18 درصد بر این باورند که همیشه یا اغلب، تحصیلشان آسیب دیده است. برای انجام تکالیف درسی، 28 درصد هرگز یا به ندرت و 15 درصد همیشه یا اغلب از اینترنت استفاده می کنند.