سید یاسر نوروزیان

با مطالعه کتاب های قدیم و جدید فارسیِ دوره متوسّطه اوّل، مشاهده می شود که در آنها از مضامین ارزنده ای، چون: عشق به خداوند بلندمرتبه، پیامبر و امامان معصوم عَلَیْهِمُ السَّلام ، غنیمت شمردن فرصت حیات؛ شهادت و... سخن رفته است. هرچند بار تربیتی و معنویِ کتاب های فارسی کنونی درخور توجّه است، امّا جای خالیِ برخی از مطالب، در آنها احساس می شود. از این رو، همراه با نقد و بررسی برخی از درس های کتاب های فارسی این دوره، برخی از اشعار و نوشته ها نیز برای این کتاب ها پیشنهاد شده است. این نقد و بررسی بر اساس شش مؤلفه برگزیده شده اثرگذار در امرِ تعلیم و تر بیتِ دینی دانش آموزان انتخاب شده است که عبارت اند از: یاد مرگ و قیامت (و شهادت)، عبادت عاشقانه، پرهیزکاری و خودسازی، ادب، چشمِ دل و مهدویّت. از میان این مؤلّفه ها، مؤلفه «یاد مرگ و قیامت (و شهادت)» با 24 بار دفعات تکرارِ در اسناد، بالاترین بسامد را داراست که بیانگر اهمّیّت این موضوع در نظر مؤلّفان است. هدف از این پژوهش که به روشِ تحلیلِ محتوایِ کیفی انجام گرفته است، پاسخ به این پرسش است که چگونه باکمک این مؤلّفه ها و مطالب پیشنهادی می توان دانش آموزانی دین باور و پرهیزکار تربیت کرد؛ چرا تا به حال، در این زمینه، چندان موفّق نبوده ایم. پس از مطالعاتِ نظری (و در برخی از موارد، میدانی)، و تجزیه و تحلیل مطالب جمع آوری شده، این نتیجه به دست می آید که یکی از بهترین راه های مقابله با آسیب های اجتماعی و هجمه های اعتقادیِ روزافزون، افزایش معرفت دینی دانش آموزان با استفاده هوشمندانه از مطالب کتاب های فارسیِ این دوره، به ویژه مؤلفه «یاد مرگ و قیامت (و شهادت) است؛ و نیز توجّه به عوامل مهمّ ِدیگری که در این معرفت افزایی سهیم خواهند بود.

هدف از این پژوهش که به روش تحلیل محتوای کیفی انجام پذیرفته است، نشان دادن مؤلّفه هایی است که با توجّه به درس «زمزمه محبّت» از کتاب فارسی سال سوم راهنمایی- و نیز درس های دیگری از کتاب های فارسی قدیم و جدید دوره اوّل متوسّطه- برای «دلبری» معلمان از دانش آموزان مطرح شده است. براساس یافته های پژوهش می توان گفت که برای دلبری، مقدّماتی لازم است که برخی از آنها در زمره عوامل باطنی تأثیرگذار در این کار قرار می گیرد؛ نظیر خودسازی معلم، سوخته دلی و شیفتگی او به این حرفه؛ و برخی دیگر در جمله عوامل ظاهری؛ نظیر دانش بسیار معلم و نیز مهارت بالای او در ارائه آن معلومات به دانش آموزان؛ و بعضی دیگر نیز در شمار هر دو عامل (باطنی و ظاهری)؛ همچون شخصیّت اثرگذار معلّم و اشتیاق فراوان فراگیران برای دانش اندوزی. مؤلّفه هایی همچون احترام فراوان به معلّم و پدر و مادر، توجّه به معنویّت، جدّیّت در امر دانش اندوزی، مقدّس شمردن کار تعلیم وتعلّم و... از جمله عوامل تأثیرگذاری بوده است که در این درس بر روی آن تأکید شده است. در پایان، این نتیجه به دست می آیدکه یکی از مهم ترین شرط های موفّقیّت یک معلّم، چه در امر تدریس (آموزش) و چه سازندگی اخلاقی (پرورش) دانش آموزان، دلبری از آنان است.