جغرافیا و مطالعات محیطی

با افزایش جمعیت، توسعه و گسترش شهرنشینی، انسانها به تدریج از طبیعت دور شده و تراکم بیش ازحد جمعیت و ایجاد محیطهای انسان ساخت، نیازهای زیست محیطی، جسمی و روحی انسان را بیشتر بروز داده است. برای رفع این نیازها، انسان شهرنشین اقدام به ایجاد پارکها در داخل شهرها کرده است. هدف تحقیق حاضر اولویت بندی شاخص های رضایت مندی شهروندان از پارکها و فضاهای سبز شهری با استفاده از مدل topsis در پارکهای (محمدیه، ساحلی و ملت) شهر بوکان می باشد. روش انجام پژوهش به صورت توصیف. تحلیلی و پیمایشی است. قسمت اعظم اطلاعات به صورت تکمیل پرسشنامه بین مراجعان به پارک اخذ شده و در نهایت تجزیه و تحلیل نهایی برروی آن صورت گرفته است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که اکثر معیارها از حد ایده آل مثبت به یک اندازه فاصله دارند و فاصله آنها از 5/0 تا 6/0 می باشد. در رتبه بندی نهایی عنصر فضای سبز در رتبه اول رضایت مندی از عناصر پارکهای شهری قرار گرفته است. همچنین شاخص امنیت رتبه 14 را کسب کرده که کم اهمیت ترین عنصر می باشد. همچنین بین وضعیت شغلی و زمان استفاده از پارک رابطه معناداری وجود دارد. اما بین کارکرد پارکهای شهر و نوع جنیست رابطه معناداری وجود ندارد. بنابراین ایجاد حس مشترک برای نگهداری و توجه ویژه به پارک ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چرا که در نهایت انسان های اجتماع هستند که از این فضاهای شهری استفاده می کنند.

در جهان امروز، مبحث پدافند غیرعامل به قدری دارای اهمیت است که کشورهای توسعه یافته بخش مهمی از برنامه ریزی های جامع و ملی خود را به آن اختصاص می دهند. در کشورهای در حال توسعه همچون ایران که زیرساخت های شهری هنوز در حال احداث است، ضرورت توجه به پدافند غیرعامل شهری برای کاهش حجم خسارات بیشتر مورد توجه است؛ لذا آمادگی در برابر سوانح، بسیار مهم می باشد. بنابراین هدف از این پژوهش، برنامه ریزی پدافند غیرعامل و مکان یابی پناهگاه است. تاکنون زمین لرزه های بسیاری باعث خرابی ساختمان ها در شهر کرمان گردیده است؛ لذا در این پژوهش به این مهم، پرداخته شده و منطقه یک شهر کرمان به عنوان نمونه موردی انتخاب شده است. روش تحقیق حاضر، توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از شبیه ساز کارمانیا خطر (Karmaniya Hazard Model) که در نرم افزارGIS  کار می کند و نیز منطق فازی انجام شده است. تهیه نقشه خطر لرزه ای به وسیله ی شبیه ساز کارمانیا خطر (KHM) برای اولین بار در این تحقیق انجام گرفته است و در  آن، از هر سه متغیر مورد نیاز ریزپهنه بندی، شامل خطر جنبش زمین، گسیختگی دامنه ها و خطر روانگرایی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که به علت ساختار کالبدی ناموزون و رشد ناهماهنگ شهری، در وضع موجود شاهد عدم وجود پناهگاه در سطح منطقه و در برنامه ریزی وضع مطلوب نیز، شاهد کمبود 37 مترمربع فضای پناهگاهی برای هر نفر، با توجه به سرانه استاندارد 40 مترمربعی، هستیم.

کاربری زمین شهری جزو مفاهیم پایه و اصلی دانش شهرسازی و درواقع شالوده ی شکل گیری آن است و به اندازه ای اهمیت دارد که برخی از برنامه ریزان شهری در کشورهای پیشرفته آن را مساوی با برنامه ریزی شهری می دانند. از اینرو هدف این مطالعه بررسی روند تغییرات کاربری اراضی شهری در روستاهای الحاقی به مادر شهرها طی دوره ی زمانی 1381 – 1391 می باشد. روش اصلی پژوهش توصیفی – تحلیلی و مطالعه ی تطبیقی سرانه های شهری و مساحت کاربری اصلی محدوده ی مورد مطالعه طی این دو دوره با استفاده از روش Crosstab و GIS است. بررسی تغییرات حاصل از سرانه ها در محدوده مورد مطالعه نشان دهنده ی این است که این محدوده هرچند یک پیکره ی جدیدی بر شهر تبریز می باشد و نیازمند افزودن به برخی از سرانه هاست، اما این تغییرات در سرانه ها بسیار کم است. این در حالیست که اراضی بایر و خالی که مهمترین اراضی برای گسترش های جدید است، در این محدوده زیاد بوده و با اندکی برنامه ریزی مناسب، این اراضی با فضاهای جدید شهری قابل گسترش و بهره برداری می باشند. نتایج تحقیق نیز نشان می دهد که بیشترین میزان تغییرات در این دوره از اراضی بایر به کاربری مسکونی، اراضی بایر به کاربری فرهنگی و اراضی بایر به کارگاه می باشد که به ترتیب در 44274 متر مربع، 32566 متر مربع و 25669 متر مربع صورت گرفته است. همچنین کمترین میزان تغییرات، به تغییر کاربری مزارع به کاربری فرهنگی می باشد.

تفرج وتفریح از جمله نیاز های روحی وروانی هر انسان است که باعث رفع خستگی، آرامش اعصاب و روح وشکوفایی استعداد ها می شود. در کشور ما به علت کمبود مراکز تفرجی، برنامه ریزی برای احداث تفرجگاه کاملا" ضروری است. از میان تفرج های طبیعت محور کوهپیمایی، فعالیتی پرطرفدار در سراسر جهان است که بسیاری به آن می پردازند. اما مسأله این است که ویژگیهای طبیعی به ویژه ارتفاعات و توپوگرافی، آنچنان که باید به عنوان فرصت در جهت توسعه کوهپیمایی تفریحی- ورزشی شناسایی نگردیده و در این جهت برنامه ریزی نشده است. استان اصفهان نیز از این قائده مستثنی نیست لذا این پژوهش در این راستا، با بهره گیری ازسیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل های هم پوشانی وزنی و منطق بولین نسبت به شناسایی مناطق مستعد کوهپیمایی تفریحی-ورزشی استان اصفهان اقدام نمود. و علاوه بر پهنه بندی مکانی به پهنه بندی زمانی و تعیین بهترین زمان با استقاده از داده های اقلیمی و شاخص های جهانی پرداخته است. طبق نتایج بدست آمده 2.3 درصد از استان برای کوهپیمایی تفریحی- ورزشی مناسب است که بیشتر در قسمت غربی و شمال غرب استان می باشد و از نظر زمانی نیز نتایج بدست آمده نشان می دهد که ماه های اکتبر و مه و آوریل بهترین زمان ها برای کوه پیمایی تفریحی- ورزشی در استان اصفهان هستند.

بافت فرسوده یکی از موارد مطرح در بسیاری از شهرهای ایران است که هرکدام متناسب با شرایط انسانی و طبیعی خود نیازمند مداخله و اصلاح می باشد.منطقه 7 اصفهان در قسمت شمال این شهر واقع شده است و این منطقه با مساحت 2857 هکتار ،حدود 6درصد از مساحت شهر اصفهان و حدود94/187هکتار بافت فرسوده را به خود اختصاص داده است، بافت فرسوده منطقه 7 از گونه ی بافت فرسوده با پیشینه شهری می باشد. دراین مقاله مسائل و مشکلات موجود در بافت فرسوده و عوامل مؤثر بر تخریب آن مورد بررسی قرارگرفته است جامعه آماری مورد مطالعه ساکنان بافت فرسوده منطقه 7 می باشد، حجم نمونه از طریق فرمول کوکران محاسبه شده است، 319پرسشنامه در بین افراد توزیع گردید و بابکارگیریازنرم افزار  SPSSآمارتوصیفیواستنباطیموردتجزیهوتحلیلقرارگرفتهاست و برای تحلیل های استنباطی از روش آماری t تست تک گروهی استفاده شده است. برخی نتایج بدست آمده بیانگرآن است که کهکمبودامکانات وخدماتشهری،تأسیساتزیربنایی در بافت فرسوده از یک طرف و ازطرفدیگروضعیتاجتماعی اقتصادیساکنانبافت از جمله (درآمد کم ساکنان و نرخ بالای بیکاری، بالا بودن افراد مهاجر جویای کار در محدوده)، سببشدهتاروندبهسازیونوسازیدرونبافتکندشود. نتایج نشان می دهد ساکنین منطقه پایین بودن توان مالی خود را مهمترین عامل در عدم نوسازی مسکن خود می دانند. در این مقاله بابهکارگیریازتکنیک  SWOTبه شناساییعواملداخلی و خارجی پرداخته وراهکارهایی جهت استفاده از فرصت ها برای غلبه بر نقاط ضعف  منطقه پیشنهاد گردیده است.

افول فعالیت های کشاورزی، پایین آمدن سطح درآمد و اشتغال در این فعالیت ها، افزایش بیکاری، خروج نسل جوان و افراد دارای تحصیلات بالاتر از اجتماعات روستایی؛ بافت و ساختار این نواحی را به مخاطره انداخته است.در این شرایط گردشگری روستایی از راهبردهای موثر جهت تجدید حیات اقتصای، اجتماعی و حفظ بافت و ساختار این نواحی است که علاوه بر حفظ ارزش ها، با ایجاد فرصت های شغلی، کسب درآمد و توسعه ساختارهای زیربنایی، امکان توسعه پایدار و یکپارچه روستایی را فراهم می کند. در راستای توسعه گردشگری در روستاها وجود جاذبه و معرفی صحیح جاذبه ها به همراه ایجاد تأسیسات زیربنایی و تسهیلات تفریحی- اقامتی جهت جذب گردشگر امری ضروری است. این پژوهش با هدف امکان سنجی استقرار اماکن تفریحی- اقامتی به منظور توسعه گردشگری در مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان دره شهر انجام گرفته است. جهت مکان یابی اماکن تفریحی - اقامتی در منطقه مورد مطالعه از روش AHP استفاده شده است. که 9 شاخص جهت مورد بررسی قرار گرفت و نتایج تحقیق نشان می دهد ایجاد منطقه ویژه گردشگری و استقرار اماکن تفریحی – اقامتی به ویژه در قسمت های شمال شرقی و مرکزی بخش که از لحاظ 9 شاخص مناطق بهینه تشخیص داده شده، به عنوان یک کارکرد جدید جهت توسعه گردشگری با توجه به وجود جاذبه های فرهنگی، تاریخی و طبیعی در این بخش می تواند در صورت سرمایه گذاری، موجب ایجاد فرصت های شغلی، تعادل نسبی در توزیع درآمد و بکارگیری مردم محلی، جذب بیشتر گردشگران، افزایش درآمد روستاییان و ایجاد اشتغال پایدار در منطقه مورد مطالعه گردد.

زمین منبع طبیعی بنیادی، محدود و تجدید ناپذیری است که مستقیماً تحت تأثیر فشار های ناشی از رشد جمعیت بوده و خواهد بود. جهت استفاده بهینه از زمین، آگاهی از تغییرات کاربری اراضی و نوع استفاده انسان از سرزمین ضروری به نظر می رسد که این امر با آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی میسر می گردد. هدف از این پژوهش آشکارسازی تغیرات کاربری اراضی دشت بجنورد به روش آشکارسازی پس از طبقه بندی در دو بازه زمانی قبل و بعد از معرفی شهر بجنورد به عنوان مرکز استان خراسان شمالی بوده است. در این پژوهش از الگوریتم روش حداکثر احتمال جهت طبقه بندی تصاویر سنجندهTM  ماهواره لندست5  در سال های 1377 و 1385 همچنین از تصاویر لندست 8 در سال 1392 استفاده گردید. منطقه مورد مطالعه به 5 کلاس کاربری شامل اراضی شهری و انسان ساخت، اراضی تحت کشت دیم، کشاورزی آبی و باغات و اراضی رها شده و آیش طبقه بندی گردید. نتایج بیانگر تغییرات گسترده ای در منطقه مورد مطالعه بوده است. اراضی دیم و مراتع روندی کاهشی را در بازه زمانی مورد مطالعه داشته است. اراضی کشاورزی آبی و باغات نیز تا سال 1385 روند کاهشی و در بازه زمانی بعدی تا سال 1392روند افزایشی داشته است. اراضی شهری و انسان ساخت نیز از 70/17 درصد کل منطقه در سال 1377 به 2/30 درصد در سال 1385 و 48/36 درصد در سال 1392 افزایش یافته است. با توجه به روند رو به رشد جمعیت و شهر نشینی نتایج حاصل از این پژوهش، اطلاعات ضروری را جهت اخذ تصمیمات اساسی درتدوین سیاست های مدیریتی برای برنامه ریزان و مدیران منطقه ای جهت پایداری و ارزیابی منابع طبیعی را فراهم می نماید.