جغرافیا و مطالعات محیطی

مخاطرات مرکب به عنوان تهدیدات جدی برای زندگی انسان محسوب می شوند و می توانند آسیب های جدی را ایجاد نمایند.در این مطالعه با هدف ارزیابی ریسک مخاطرات مرکب ،روش تحلیل کمی درخت واقعه در ارزیابی آسیب پذیری کالبدی و انسانی و نقشه ریسک نهایی (حریق در پی زلزله) مناطق 1 و 6 شهرداری شیراز ،ارائه می گردد. تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده با توجه به روش تحقیق تلفیقی از روش های توصیفی ،تحلیلی ،علی و پیمایشی می باشد. مشخصات ارزیابی ریسک کمی براساس پایگاه اطلاعاتی و با بهره گیری از روش ارزیابی درخت واقعه ، نرم افزار HAZUS صورت خواهد پذیرفت .تاثیرات دومینویی در بررسی آسیب پذیری مخاطرات مرکب بر اساس روش تجزیه و تحلیل درخت واقعه می باشد. دو نوع مخاطره تحت عنوان مخاطره طبیعی (زلزله)و مخاطره تکنولوژیک (حریق)بررسی خواهد شد .در این راستا توسط نرم افزار HAZUS با ارائه نقشه های آسیب پذیری برای سناریو های مختلف مخاطره منفرد(مخاطره محرک) و مخاطرات مرکب (مخاطرات محرک و ثانویه) و بدنبال آن نقشه ریسک کلی مخاطرات مرکب به عنوان خروجی نهایی ، ارائه خواهد شد. نتایج نشان دهنده این موضوع می باشد که در کل در پهنه مورد مطالعه بیشترین درصد ساختمان ها(74%) دارای سطح ریسک اندک، "سطوح ریسک کمتر از 10000" می باشند، (23.9%) از ساختمان ها در محدوده مورد مطالعه دارای سطح ریسک متوسط ، "سطوح ریسک بین 10000 تا 1000000" و در نهایت (1.9%) ساختمان ها با مساحتی برابر با 639660.47متر مربع دارای سطح ریسک بالا "سطوح ریسک بالاتر از 1000000" می باشند.

تاب آوری در برابر بحرانها یکی از مفاهیم بسیار مهم نظری و کاربردی در مدیریت بحران در سالهای اخیر بوده است. این مفهوم به طرز گسترده ای در مورد جوامع تاب آور بکار گرفته شده است. تاب آوری راهی برای تقویت جوامع با استفاده از ظرفیت های آن ها مطرح می شود و تعریف ها، رویکردها، شاخص ها و مدل های سنجشی متفاوتی در مورد آن شکل گرفته است. محدوده مورد مطالعه در این پژوهش محله فیض آباد کرمانشاه می باشد. روش پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی و ماهیت تحقیق، کاربردی است که با هدف تاب آور نمودن بافت فرسوده محله فیض آباد و در نهایت تدوین و اولویت بندی راهبردها در این محله انجام شده است. برای رسیدن به این هدف، از نظر کارشناسان و ساکنان محله استفاده شده است. جهت تدوین راهبرها از مدل SWOT و جهت اولویت بندی راهبردها از مدل QSPM بهره برده ایم. نتایج تحقیق نشان می دهد که موقعیت محله تدافعی و در وضعیت متوسطی قرار دارد. در مرحله نهایی پس از تدوین راهبردها به اولویت بندی آنها اقدام کرده ایم که نتایج این بخش گویای این است که مهم ترین راهبرد، تدوین سند راهبردی و اعمال نظر نیروهای اجتماعی موثر در قوانین جهت ساماندهی بافت و اجرای برنامه مقاوم سازی و بهبود ایمنی در برابر سوانح محیطی ومصنوعی، می باشد و در پایان پیشنهاداتی برای تاب آور نمودن محله فیض آباد ارائه شده است.

این پژوهش که شهرستان مشگین شهر را به سبب وجود پتانسیل های طبیعی، مورد هدف ارزیابی اکوتوریسمی قرار داد بر آن بود تا با استفاده از روش تحلیل چندمعیاره فازی به پهنه بندی قابلیت اکوتوریسمی در منطقه مورد مطالعه دست یابد. در این راستا بر پایه اسناد مختلف کتابخانه ای، داده ها و اطلاعات مربوط به 9 معیار محیطی شامل نوع اقلیم، شیب، جهت شیب، ارتفاع از سطح دریا، فاصله از آبراهه ها، تراکم پوشش گیاهی، خاک ، سنگ- شناسی و فاصله از گسل گردآوری شد. تمامی عملیات آماده سازی، مدیریت و تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی ( GIS ) انجام پذیرفت که در نهایت به تهیه نقشه پهنه بندی قابلیت اکوتوریسمی منطقه مورد مطالعه انجامید. نتایج حاصل از این پهنه بندی حاکی از وجود پتانسیل های خوب اکوتوریسمی در سطح شهرستان مشگین شهر بوده و تطابق قابل قبولی را با واقعیات محیط طبیعی منطقه نشان داد. بر طبق این پهنه بندی حدود 17 درصد از سطح شهرستان از قابلیت بالای اکوتوریسمی و 72 درصد از سطح آن از قابلیت پایین اکوتوریسمی برخوردار بود. تمرکز فضایی پهنه های مساعد اکوتوریسم در جنوب شهرستان که از مراتع و بیشه زارهای نسبتا خوبی پوشیده شده است، ما را بر آن می دارد که توسعه اکوتوریسمی این قسمت از شهرستان را در اولویت قرار دهیم. در مقابل اقلیم نامساعد نیمه شمالی شهرستان و به تبع آن پوشش گیاهی ضعیف و کم تراکم از توان های اکوتوریسمی این قسمت کاسته است، به طوری که به غیر از نقاط پراکنده چندی در شمال، قسمت اعظم نیمه شمالی شهرستان را پهنه های با قابلیت کم اکوتوریسمی می پوشانند.

هدف این مقاله بررسی اثرات بررسی تطبیقی میزان سرمایه روان شناختی جوامع روستایی دارای گردشگر و فاقد گردشگر در مناطق روستایی شهرستان اردبیل می باشد. این تحقیق از لحاظ هدف، توسعه ای، و از لحاظ ماهیت، توصیفی و پیمایشی و نیز از نوع علی-مقایسه ای و تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه روستاییان ساکن در روستای نمونه گردشگری «وکیل آباد» می باشد. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و بر اساس فرمول کوکران، تعداد نمونه مناسب برای این تحقیق 269 نفر بدست آمد؛ از سویی، برای برابری در آزمون و نتیجه، 269 از روستاییان ساکن در روستای فاقد گردشگری «تپراقلو» به عنوان گروه شاهد انتخاب شدند. این تحقیق به روش پیمایشی با استفاده از پرسش نامه انجام گردیده است. روایی صوری پرسش نامه توسط پانل متخصصان مورد تایید قرار گرفت. مطالعه راهنما در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد30 پرسش نامه صورت گرفت و با داده های کسب شده و استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا در نرم افزار SPSS، پایایی پرسش نامه تحقیق 83/0 بدست آمد. نتایج آزمون t در ارتباط با ویژگی های شاخص های سرمایه روان شناختی دو گروه نشان می دهد که بین متغیر امیدواری با متغیر وابسته رابطه معنی داری وجود ندارد؛ اما بین متغیرهای خودکارآمدی، تاب آوری، اعتماد به نفس، و خوش بینی با متغیر وابسته رابطه معنی داری وجود دارد.

امروزه توجه به بهداشت و سلامت در سطح جامعه، توزیع مناسب تسهیلات بهداشتی و استفاده مؤثر از این امکانات یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی در سطوح مختلف تلقی می گردد. برای سنجش وضعیت بهداشت و درمان یک جامعه از معیارهای مختلفی استفاده می شود. اندازه گیری شاخص بهداشتی از مطلوب ترین و مناسب ترین راه های سنجش سطح بهداشت در جامعه است. به منظور برنامه ریزی توسعه در بخش بهداشت و درمان یک جامعه، ابتدا لازم است وضعیت آن جامعه از لحاظ میزان برخورداری از شاخص بهداشتی و درمانی مورد بررسی قرار بگیرد. هدف پژوهش حاضر رتبه بندی شهرستان های استان ایلام از لحاظ شاخص بهداشتی- درمانی می باشد روش پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و داده های مورد نیاز از سالنامه ی آماری و سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 استان ایلام جمع آوری شد ه اند که با آنتروپی شانون وزن دهی و با استفاده از مدل های الکتر، تاپسیس و saw مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند، در نهایت نتایج مدل ها با استفاده مدل کپ لند ادغام شده، نتایج این بررسی نشان می دهد سطح توسعه یافتگی از 7 تا 7- در نوسان است به طوری که شهرستان ایلام با 7 و شهرستان آبدانان با 5 امتیاز توسعه یافته، شهرستان های ، ایوان و مهران نسبتاً توسعه یافته، شهرستان های شیروان و چرداول، دهلران و ملکشاهی در حال توسعه و شهرستان دره شهر با 7- امتیاز توسعه نیافته می باشند.

در تمام شهرهای جهان گسترش و توسعه ی شهر در جهات عمودی و افقی یکی از عوامل مورد توجه مدیران و برنامه ریزان شهری می باشد.این مبحث در ادبیات علمی قدمتی کمتر از صد سال دارد .به طور دقیق کاربرد اسپرال از اواسط قرن بیستم متداول شد وآن زمانی بود که استفاده ی بی رویه از اتومبیل متداول گشت و بخش اعظم اعتبارات شهری به سوی گسترش بزرگراه ها و بسط فضاهای شهری سوق یافت در این مقاله برای تحلیل الگوی ناموزن توسعه با روش توصیفی تحلیلی و به کمک آمار و مطالعات کتابخانه ایی به بررسی الگوی توسعه شهری در منطقه 4 پرداختیم و برای تجزیه تحلیل این اطلاعات از روش های کمی و آماری استفاده شده است.مدل آنتروپی شانون برای تجزیه و تحلیل و تعیین پدیده رشد بی قواره منطقه مورد نظر که نزدیک بودن مقدار آنتروپی به مقدار حداکثر نشان دهنده رشد پراکنده شهری در منطقه 4 شهر تهران است.برای سنجش نابرابری ناحیه ای در منطقه از شاخص ضریب تغییر پذیری استفاده گردید که مقدارCV بجز در مورد کاربری فضای سبز ، در سایر کاربریها مقادیر بالایی را نشان میدهد که نابرابری و ناموزونی در تقسیم و تخصیص کاربریها را در سطح منطقه به گونه ای آشکار نشان می دهد.روش « هلدرن » نشان داد که 4/55 درصد از رشد منطقه4 شهر تهران، مربوط به اسپرال و بد قوارگی است.الگوی گسترش تمرکز درون بافتی (فشرده) ،کنترل بیشتر بر محدوده های شهری از مهم ترین راهکارها برای جلوگیری از بی قوارگی و رشد پراکنده در این منطقه است.

این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی سعی در بررسی تاثیرات اعتماد اجتماعی در پیشبرد اهداف مدیریت شهری به سمت توسعه پایدار دارد. جامعه ی آماری پژوهش حاضر مشتمل بر مجموعه افراد(اعم از زن و مرد) 18 ساله و بالاتر ساکن در شهر نورآباد است. با استفاده فرمول کوکران حجم نمونه 360 نفر بدست آمد.و پس از تعیین حجم نمونه با استفاده از روش نمونه-گیری تصادفی ساده، در بازه زمانی مهر و دی ماه سال 1393 پرسشنامه های مورد نظر تکمیل شد. در این پژوهش عوامل موثر بر اعتماد اجتماعی نسبت به مدیریت شهری را به هشت شاخص تقسیم کرده که این هشت شاخص خود به زیر شاخص های متعددی برای بررسی نقش عامل اعتماد اجتماعی در پیشبرد اهداف توسعه پایدار شهری تقسیم شده است. نتایج بدست آمده با استفاده از روش همبستگی و رگرسیون چندمتغیره حاکی از آنست که اندازه گیری اعتماد به عنوان یک متغیر توصیفی مهم در مبحث مدیریت شهری پایدار در میان شهروندان نورآباد نشان می دهد که اعتماد نهادی عامل مهمی در دست یابی مدیریت شهری به اهداف خود در آینده شهری پایدار خواهد بود. همچنین در بین متغیرهای مستقل متغیر پاسخگویی مدیریت شهری، اثر بخش عملکرد مدیریت شهری و همسویی اهداف مدیریت شهری مجموعاً تا 795/0 از واریانس متغیر وابسته پیشبرد اهداف مدیریت شهری پایدار را تبیین کنند.

جنبش شهر یادگیرنده یک پدیده جدید در حال نمایش در شهرها، شهرک ها و مناطق جهان است و به شکلی بالقوه یکی از قوی ترین و مهم ترین جنبش های زمان آشفته ما است. این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین عوامل موثر بر شکل گیری شهر یادگیرنده در شهر بناب انجام شده است. پژوهش حاضر از دید روش، توصیفی- همبستگی و از نوع پیمایشی و از لحاظ هدف کاربردی است. از منظر زمانی تک مقطعی و به طور مشخص مبتنی بر معادلات ساختاری است. که در سال 1394 در شهر بناب انجام شده است. نمونه گیری به روش حجم جامعه نامحدود کوکران صورت گرفته است. برای سنجش متغیرها در این پژوهش از پرسشنامه و از طیف پنج درجه ای لیکرت استفاده شده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده های آمار توصیفی- استنباطی از روش های همبستگی بین متغیرهای پژوهش و روش های تحلیل عاملی و تحلیل رگرسیونی استفاده شد. نرم افزار مورد استفاده برای تحلیل داده ها، Spss و AMOS بوده است. براساس نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل پرسشنامه ها، مشخص شد که درصد ضریب همبستگی بین ویژگی های شهر یادگیرنده و سازمان های یادگیرنده شهر بناب (مراکز آموزشی، شهرداری، سازمان های بزرگ و کوچک) به ترتیب به میزان 43/0، 64/0 و 26/0 درصد می باشد. نتایج فرضیات دوم، سوم و چهارم نشان داد که بین ویژگی های شهر یادگیرنده با مراکز آموزشی(مدارس، مراکز آموزش علمی و کاربردی بزرگ و دانشگاهها)، سازمان های بزرگ و کوچک و شهرداری به عنوان سازمان های یادگیرنده در شهر بناب ارتباط مستقیم و معنی داری وجود دارد.

برای انجام این پژوهش از داده های میانگین روزانه ی دمای11ایستگاه همدید و15ایستگاه اقلیمی در داخل و خارج از استان کردستان طی بازه ی زمانی 1/1/1340 تا 29/12/1388(21/3/1961 تا 19/1/2011)استفاده شد. به کمک روش زمین آمار کریگینگ برای هر روز جداگانه مقادیر دما بر روی یاخته های 6×6کیلومتر میان یابی شد. یک پایگاه داده گاه جای در ابعاد811×18203 ایجاد شد که بر روی سطرها زمان(روز) و بر روی ستونها مکان، یاخته های داخل مرز استان کردستان قرار داشت. داده های ماهانه ی مربوط به 10 الگوی پیوند از دور از مرکز NCEP/NCAR استخراج شد. برای شناسایی ارتباط دما با الگوهای پیوند از دور از رگرسیون خطی بهره گرفته شد. ارتباط دما بر روی هر کدام از یاخته ها با الگوهای پیوند از دور در سطح اطمینان 95 درصد مورد آزمون قرار گرفت. ارتباط دمای استان کردستان با الگوهای پیوند از دور مورد مطالعه در سطح اطمینان 95 درصد نشان داد که در اغلب ماههای سال ارتباط معناداری بین الگوهای پیوند از دور و دما مشاهده می شود. گستره ی ارتباط معنادار و شدت آن در فصل زمستان و پاییز به اوج خود می رسد. درنیمه ی گرم سال گستره ی ارتباط معنادار کاهش می یابد. در بین الگوهای پیوند از دور مورد مطالعه شاخص های دریای شمال-_خزر(NCP) در تراز 500 هکتوپاسکال و نوسان اطلس شمالی(NAO) در تراز دریا نقش چشمگیری بر دمای استان کردستان طی فصل های پاییز و زمستان دارند. ارتباط بین شاخص های یاد شده با دمای استان معکوس است.در تراز 500 هکتوپاسکال ناهنجاری مثبت بر روی اروپا و ناهنجاری منفی بر روی نیمه ی غربی کشور، دریای خزر، ترکیه منجر به کاهش دما در استان کردستان خواهد شد.

توفان تندری فراوانترین و شدیدترین این نوع مخاطرات است که هرساله علاوه برنابودی مقدار زیادی محصولات کشاورزی وتأسیسات عمرانی، تلفات انسانیِ زیادی درنقاط مختلف دنیا را موجب می شود و همه ساله در کشور عزیزمان ایران این پدیده را با شدت و ضعف هایی تجربه می کنیم. استان کهگیلویه و بویراحمد به دلیل دارا بودن موقعیتی کوهستانی ناحیه مناسب برای تشدید و گسترش توفان های تندری می باشد. در این پژوهش برای بررسی توفان های تندری شدید کهگیلویه و بویر احمد، ابتدا کدهای مربوط به پدیده ی توفان تندریدر دوره آماری1990 تا 2010 از سازمان هواشناسی کشور استخراج گردید. سپس داده های فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، رطوبت و امگا از NCEP/NCARدریافت و در نرم افزار GRADS ترسیم شد. در نهایت، تعداد 70 مورد توفان تندری جهت بررسی منشأ رطوبی و عوامل سینوپتیکی ایجاد کننده-ی این توفان ها انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت سپس شدیدترین مورد را با توجه به معیارهای لحاظ شده انتخاب و به صورت کاملاً مبسوط تشریح شد. نتایج نشان داد که عامل بوجود آورنده این تندرها، سامانه های سودانی بوده که به دلیل برخورداری از پتانسیل رطوبت پذیری بالا و دریافت رطوبت فراوان از دریاهای گرم عرب و عمان و دریای سرخ از انرژی پتانسیل بالایی برخوردار هستند. در نتیجه با آزادسازی گرمای بادرروی قابل توجه توفان های تندری شدیدی را بروی استان ایجاد میکند. لازم به ذکر است که توپوگرافی منطقه در تقویت و تشدید این توفان ها بی تاثیر نبوده است.