جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای (جغرافیا و مطالعات محیطی سابق)

جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای (جغرافیا و مطالعات محیطی سابق)

جغرافیا و مطالعات محیطی سال اول پاییز 1391 شماره 3 (مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

مقالات

۱.

مکان یابی بهینه فضای سبز شهری:موردمطالعه شهر بناب(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: مکان یابی شهربناب فضای سبزشهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 340 تعداد دانلود : 759
رشد صنعت و افزایش جمعیّت در شهرها، به ساخت و سازهای سوداگرانه ای منجر شده است. این ساخت و سازها به مسائل بهداشتی و تأمین حداقل نور و هوا در مناطق متراکم شهری توجهی نداشته اند. از سوی دیگر، ضرورت ایجاد کاربری های جدید شهری، برای پاسخگویی به نیازهای روزافزون شهرنشینان به تدریج باعث کاهش سهم فضای سبز و باغ های شهری گردیده است که ماحصل آن آلودگی های زیست محیطی موجود می باشد. پارکها و فضاهای سبز شهری از اهمیت استراتژیکی زیادی برای بهبود شرایط زیستی جوامع شهری امروزی برخوردارند. شهر بناب از جمله شهرهایی است که از توزیع مناسب فضای سبز برخوردار نیست و یرخی از محلات آن فاقد فضای سبز یا پارک می باشند.در صورتیکه برخی دیگر از محلات از فضای سبز بیشتری برخوردارند. هدف این پژوهش توزیع بهینه ی فضای سبز در هر یک از محلات می باشد. برای مکان یابی بهینه ی فضای سبز،ارزش زمین های منطقه برای ایجاد فضای سبز، مورد ارزشیابی قرار گرفته است. بدین منظور، از معیارهای نزدیکی به رودخانه، نزدیکی به مراکز مسکونی، سازگاری با کاربری اراضی، دسترسی به شبکه ارتباطی، نزدیکی به مراکز آموزشی، نزدیکی به تاسیسات و تجهیزات، نزدیکی به مراکز فرهنگی و دوری از فضاهای سبز موجود، تراکم بالای جمعیتی و سرانه پایین فضای سبز در سطح محلات استفاده شده است. به منظور تعیین مکان بهینه برای ایجاد فضای سبز ابتدا داده های مکانی گردآوری شده اند. سپس پایگاه اطلاعاتی GIS تشکیل شده و نقشه های تهیه شده برای هر یک از معیارها، به یک لایه اطلاعاتی در محیط GIS تبدیل شد. با روی هم گذاری این لایه ها طبقه بندی مکان های موجود، به صورت خیلی خوب، خوب، متوسط، ضعیف، خیلی ضعیف و کاملا نامناسب انجام گرفته است. در این طبقه بندی، زمین هایی که درجه ی تناسب آنها خیلی خوب و خوب بوده اند را برای ایجاد فضای سبز انتخاب شده اند. این مکان ها در محلات پرتراکم که سرانه ی فضای سبز کمی دارند همچنین در حواشی رودخانه، نزدیک به مراکز مسکونی، آموزشی، شبکه ی ارتباطی، تاسیسات شهری و فرهنگی هستند و از پارامترهای دیگر مانند فضای سبز موجود فاصله ی مناسبی دارند و برخی ازآنها در زمین های بایر که مالکیت آنها دولتی دارند قرارگرفته اند
۲.

مکان یابی دفن مواد زائد جامد شهری با استفاده از مدل (AHP) (نمونه موردی شهرستان جلفا)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: مکان یابی بهینه دفن مواد زائد جامد شهرستان جلفا Arc GIS AHP

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 309 تعداد دانلود : 773
افزایش روزافزون جمعیت شهری و توسعه مناطق شهری، افزایش مصرف مواد دارای پسماند تجزیه ناپذیر و بسیاری دیگر از مناسبات زندگی ماشینی و مدرن باعث رویکرد جدی مدیران شهری شده است و دفن و معدوم سازی پسماند به صورت یکی از دغدغه های اساسی در مدیریت محیط زیست شهری درآمده است. طبق گزارشات بخش خدمات شهری شهرداری جلفا روزانه به طور متوسط 51 تن زباله در شهرستان جلفا تولید می شود. از میان روش های مختلف دفع زباله به صورت تلنبار از مهم ترین روش هایی بوده است که مدیریت شهری جلفا در طی سال های استفاده از این مکان بر آن تکیه نموده است. این امر مشکلاتی مانند خروج شیرابه، آلودگی خاک، بوی بد، آتش سوزی، پراکندگی زباله و غیره را در محل دفن به وجود آورده است. به منظور جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی باید تلاش کرد ضمن انتخاب مناسب ترین مکان برای دفن آن ها، این مواد به صورت بهداشتی و در فضایی خارج مناطق مسکونی دفن و معدوم شوند. برای انتخاب مکان صحیح دفن مواد زائد جامد باید معیارهایی مانند شیب، جهت شیب، فاصله از گسل، فاصله از مناطق مسکونی و خطوط ارتباطی و انتقال نیرو و ... مورد توجه قرار گیرد. پژوهش حاضر از نوع نظری – عملی و روش کار توصیفی – تحلیلی پس از آشنایی کامل با مدیریت علمی پسماندهای شهری و شناخت دفع و دفن غیراصولی و غیر بهداشتی مواد زائد جامد شهری اقدام به انتخاب معیارهایی که جهت مکان یابی دفن مواد زائد جامد شهری نقشی اساسی دارند نموده و سپس اقدام به وزن گذاری لایه ها با استفاده از روش AHP و نرم افزار GIS نموده در نهایت انتخاب بهترین مکان جهت دفن پسماند می پردازد. پهنه پنجم با 13.17 درصد واقع در شمال غرب شهرستان به دلیل حریم مناسب با گسل و رود ارس و معیارهای قابل قبول از نظر زمین شناسی و پوشش گیاهی و شیب زمین، مناسب ترین مکان ها جهت دفن مواد زائد جامد می باشند و در آخر نیز زمین هایی با مساحت 32 هکتار به بالا را از میان زمین های کلاس پنجم جهت بهترین مکان ها برای دفن پسماند برای بازه 20 ساله انتخاب شد
۳.

ارزیابی و تحلیل پیوستگی چشم انداز، رویکردی نوین در برنامه ریزی محیطی مطالعه موردی: ناحیه کاشان- آران(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: پیوستگی چشم انداز لکه های زیستگاهی چند پارگی چشم انداز سامانه اطلاعات جغرافیایی برنامه ریزی محیطی ناحیه کاشان- آران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 274 تعداد دانلود : 971
رشد جمعیت و گسترش کالبدی شهرها و نواحی صنعتی بر منابع طبیعی تاثیرگذار بوده ودر برخی مواقع همراه با تخریب و از بین بردن تجانس و پیوستگی چشم انداز و منابع ارزشمند طبیعی است. پیوستگی چشم انداز معرف درجه ی سهولت ارتباطات و برهم کنش در چشم انداز یا موانع حرکت در میان لکه های زیستگاهی مختلف است. نواحی ساخته شده مثل شهرها، روستاها، راهها، نواحی صنعتی و نواحی نظامی از جنبه های مختلفی بر روی نواحی پیرامونی خودتاثیر می گذارند .امروزه کاملا مشخص شده که چندپارگی بوم ها عامل اصلی تخریب و نابودی بوم ها و تنوع زیستی است. چندپارگی بوم ها در اثر توسعه ی شهری، صنعتی، تغییرات کاربری زمین، .... رخ داده و باعث فروسایی و نابودی بوم ها می گردد. ناحیه ی کاشان – آران یکی از نواحی زیست محیطی ویژه ی کشور است. این ناحیه در معرض تغییرات کالبدی جدیدی چون گسترش شهری و تغییرات کاربری زمین، افت آبهای زیرزمینی و بیابان زایی قرار دارد. در سالهای اخیر نقاط شهری این ناحیه گسترش کالبدی و جمعیتی قابل توجهی داشته اند. هدف این بررسی ارزیابی پیوستگی چشم انداز در ناحیه کاشان – آران است به گونه ای که بتواند در برنامه ریزی های منطقه ای و ارزیابی های زیست محیطی کاربرد داشته باشد. لذا با استفاده از هشت معیار و نقشه شامل فاصله از شهرها، فاصله از روستاها، فاصله از آزادراه قم-کاشان-نطنز، فاصله از خط راه آهن، فاصله از راههای اصلی، فاصله از راههای درجه 2، فاصله از راههای خاکی و فاصله از نواحی صنعتی وهمچنین کاربری زمین، ارزش پیوستگی چشم انداز در سامانه اطلاعات جغرافیایی و روش AHP ارزیابی شد. نتایج نشان داد که در بخش های قابل توجهی از ناحیه کاشان-آران عدم پیوستگی چشم انداز (نواحی با ارزش پیوستگی چشم انداز کم و بسیار کم) دیده می شود. این نواحی حدود 13% مساحت محدوده مطالعاتی را شامل می شود.گسترش شهری، تغییر کاربری زمین و تغییر در چشم انداز طبیعی عمدتا به صورت توسعه ی فیزیکی نقاط شهری و حاشیه شهری، توسعه راهها و جاده ها، احداث آزادراه قم-کاشان-نطنز، توسعه نواحی صنعتی و کارخانجات از جمله دلایل اصلی تغییرات در چشم انداز است.
۴.

سنجش مولفه های آسایش بصری در منظر شهری (با تاکید بر محله حسینیه اعظم زنجان)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: فضای شهری منظر شهری کیفیت آسایش بصری شهر زنجان(محله حسینیه)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 72 تعداد دانلود : 66
امروزه آسایش بصری از مولفه های مهم و اساسی محیط های انسان ساخت بویژه در فضاهای شهری به شمار می رود و همانطور که محیط داخلی زندگی انسان (خانه) بایستی از زیبایی برخوردار باشد محیط بیرونی(شهر) نیز باید زیبا و دارای کیفیت بصری مناسب باشد بنابراین اهمیت بررسی موضوع آسایش بصری و نقش کیفیت های محیطی در ارتقاء و بهبود منظرشهری آشکار می گردد. این پژوهش به ابعاد مختلف مولفه های آسایش بصری و تاثیر آن بر منظر شهری و با تاکید بر عناصری چون روشنایی،رنگ،کیفیت محیطی، بدنه، کیفیت بنا، دسترسی و... پرداخته است.روش تحقیق در این پژوهش از نوع تحلیلی- تبیینی می باشد. گردآوری اطلاعات پژوهش بصورت کتابخانه ای و میدانی بوده است. در شیوه میدانی با استفاده از روش برداشت و تکمیل پرسش نامه اطلاعات مورد نیاز گردآوری شد. حجم نمونه جامعه مورد مطالعه (محله حسینیه زنجان)، با استفاده از فرمول کوچران 120 نمونه بدست آمده است که نتایج آن در نرم افزار spss پیاده شد.در نهایت با استفاده از آماره خی دو تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها صورت گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که ارتقاء سطح مولفه های آسایش بصری تاثیر متقابل و دوسویه ای را بر منظر شهری گذاشته و کاهش این مولفه ها منحر به آشفتگی، ناهمگونی و اغتشاشات بصری محیط می شود.
۵.

ارزیابی و مکان یابی پارکینگ های طبقاتی با استفاده از مدل AHP)) مطالعه موردی؛ شهر اهواز(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: برنامه ریزی پارکینگ طبقاتی سیستم اطلاعات جغرافیایی تحلیل سلسله مراتبی اهواز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 901 تعداد دانلود : 286
    پارکینگ ها به عنوان یکی از مهم ترین زیرساخت های شهری نقش عمده ای در کاهش پارک حاشیه ای و روانی ترافیک ایفا می کنند. امروزه در کلانشهرها به علت محدودیت زمین و فضا با ایجاد پارکینگ های طبقاتی می توان مدیریت بهینه در جهت افزایش خدمات دهی به حجم زیادی از وسائط نقلیه انجام داد. پارکینگ های طبقاتی زمانی می توانند کارآیی لازم را داشته باشند که از مکان یابی مناسب فضایی- مکانی برخوردار گردند. اهواز از جمله کلانشهرهای جنوب کشور است که شبکه حمل و نقل آن در حال حاضر با مشکل اساسی کمبود پارکینگ جهت کاربری مسکونی و سایر کاربری ها روبرو بوده و بارگذاری فعالیت ها بدون توجه به این کاربری سبب گردیده که این مسأله به تدریج بعنوان یک معضل شهری خود را بروز دهد. این معضل در نقاط پرتراکم که از کاربری های چندگانه شهری بویژه کاربری اداری- تجاری و گذران اوقات فراغت برخوردارند خود را به شکل حادی نمایان می سازد. این پژوهش به منظور مکان یابی بهینه پارکینگ های طبقاتی در جهت کارایی بیشتر ابتدا مطالعات اولیه جهت شناسایی معیارهای تاثیرگذار بر انتخاب مکان مناسب پارکینگ انجام، سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) [1] ، وزن دهی معیارها صورت پذیرفته است در نهایت با تلفیق این مدل با سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) [2] محدوده های مناسب جهت احداث پارکینگ های طبقاتی پیشنهاد گردیده است. [1] Analytical Hierarchy Process(AHP) [2] Geographic Information System(GIS)
۶.

برآورد تابع تقاضای گردشگری داخلی در شهرستان مشهد(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: گردشگری داخلی سیستم تقاضای تقریباً ایده آل(آیدز) کشش قیمتی تقاضا کشش مخارجی (درآمدی) تقاضا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 796 تعداد دانلود : 525
هدف از این تحقیق، برآورد تابع تقاضای گردشگری داخلی در شهرستان مشهد است. اطلاعات به کار رفته از نوع مقطعی می باشد که شامل 500 خانوار گردشگر داخلی است که حداقل یک شب در شهرستان مشهد در بهار 1390 اقامت داشته اند. نمونه ی مورد مطالعه به صورت تصادفی انتخاب شده و اطلاعات از طریق مصاحبه ی شفاهی با سرپرست خانوار و تکمیل پرسشنامه جمع آوری گردیده است. برای برآورد تابع تقاضای گردشگری از مدل آیدز (سیستم تقاضای تقریباً ایده آل [1] ) به شکل مدل رگرسیون، استفاده شده است. در این تحقیق علاوه بر بررسی میزان تاثیر متغیرهای مخارجی (درآمدی) و قیمتی بر مخارج گردشگر برای پنج کالای غذا، محل اقامت، ایاب و ذهاب، سوغات و بازدید از مکان های دیدنی، تاثیر سه متغیر انتظارات گردشگر نسبت به آینده ی اقتصادی، تعداد ساعات کار روزانه ی سرپرست خانوار و میزان بدهی سرپرست خانوار بر روی مخارج گردشگر مورد تحلیل قرار گرفته است. در این تحقیق کشش های قیمتی و مخارجی تقاضا برای پنج کالای ذکر شده در حالت وجود سه متغیر جدید و عدم وجود آنها در تابع تقاضای گردشگری باهم مقایسه شده است.  نتایج تحقیق نشان می دهد که متغیر انتظارات گردشگر نسبت به آینده ی اقتصادی تاثیر معناداری بر مخارج گردشگر بر روی پنج کالای ذکر شده دارد. همچنین متغیر تعداد ساعات کار روزانه ی سرپرست خانوار، تاثیر معنا داری بر مخارج گردشگر بر روی کالاهای غذا، ایاب و ذهاب، سوغات و بازدید از مکان های دیدنی دارد. این متغیر تاثیر معناداری بر مخارج گردشگر روی کالای محل اقامت ندارد. متغیر میزان بدهی گردشگر تاثیر معناداری بر مخارج گردشگر بر روی کالاهای غذا و بازدید از مکان های دیدنی دارد؛ این متغیر تاثیر معناداری بر مخارج روی کالاهای غذا، ایاب و ذهاب و سوغات ندارد. مقایسه ی بین کشش های قیمتی و مخارجی (درآمدی) محاسبه شده برای دو گروه رگرسیون برآورد شده نشان داد که اضافه کردن سه متغیر جدید در معادله ی تقاضای گردشگری، کشش قیمتی کالاهای محل اقامت، ایاب و ذهاب، سوغات و بازدید از مکان های دیدنی را نسبت به حالت نبود این سه متغیر افزایش می دهد. همچنین کشش مخارجی برای کالاهای غذا و محل اقامت کمتر و برای کالاهای ایاب و ذهاب، سوغات و بازدید از مکان های دیدنی بیشتر از قبل می شوند
۷.

پهنه بندی اقلیم آسایش گردشگری استان اصفهان با استفاده از تحلیل های آماری چندمتغیره(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:

کلید واژه ها: تحلیل عاملی تحلیل خوشه ای اقلیم آسایش گردشگری استان اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 991 تعداد دانلود : 202
اگرچه که آب و هوا فقط یکی از متغیرهایی است که می تواند در گردشگری و مسافرت مؤثر باشد، ولی بیشتر گردشگران شرایط آب و هوایی را برای مسافرت خود مد نظر قرار می دهند. حتی افرادی هم که به منظور استفاده از آب و هوای مناسب اقدام به سفر نمی کنند، مانند گردشگران فرهنگی یا تحصیلی، سعی می کنند زمان هایی را برای سفر خود انتخاب کنند که مکان مورد نظرشان بهترین شرایط آب و هوایی را داشته باشد. لذا آگاهی از وضعیت آب و هوای مناطق مختلف می تواند در امر برنامه ریزی گردشگری نقش مؤثری داشته باشد. در این پژوهش با بررسی هفت پارامتر آب و هوایی مؤثر در امر آسایش گردشگری در استان اصفهان و با استفاده از تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای اقدام به پهنه بندی اقلیم آسایش گردشگری در استان اصفهان گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که استان اصفهان دارای چهار پهنه اقلیم آسایش گردشگری مجزا است که هر پهنه دارای شرایط آب و هوای خاص خود است و در زمان های خاصی از سال بهترین شرایط برای حضور گردشگران را دارد. پهنه اول شامل نواحی غربی و جنوبی استان است که در فصل تابستان بهترین شرایط برای حضور گردشگر را دارد. پهنه دوم شامل نواحی غربی و جنوبی به سمت داخل استان است که در فصل بهار برای حضور گررشگران بسیار مناسب است. پهنه سوم شامل نواحی مرکزی استان است که در فصل پاییز بهترین شرایط برای حضور گردشگر را داردو پهنه چهارم شامل نواحی شرقی و شمالی استان است که در فصل زمستان مناسب ترین شرایط برای حضور گردشگر را دارد.
۸.

مکانیابی پارکینگ های عمومی در ارتباط با توسعه پایدار شهری با استفاده از مدل AHP (مطالعه موردی : شهر نی ریز)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 465 تعداد دانلود : 301
با توسعه روزافزون شهری و افزایش ترافیک، آلودگی هوا و صوتی، ازدحام و شلوغی، معضل کمبود محل توقف وسایل نقلیه بخصوص در مناطق مرکزی شهرها، گریبان گیر اکثر شهرهای کشور می باشد. در شهر نی ریز عدم ایجاد پارکینگ های کافی همزمان با توسعه معابر و کاربری های شهری، باعث معضلاتی در سیستم حمل و نقل و ترافیک شهری شده است و نیاز به افزایش ظرفیت معابر و اختصاص فضای بیشتر به ترافیک، مکانیابی محل های مناسب برای احداث پارکینگ های غیرحاشیه ای را در جهت کاهش میزان توقف های حاشیه ای در این منطقه ضروری ساخته است. در این شهر یک پارکینگ عمومی فعال با ظرفیت پارک 500 خودرو، مساحتی حدود 6000 مترمربع را شامل می شود. علاوه بر این در طراحی و ساخت این پارکینگ از روش های سنتی بهره گرفته شده است که استفاده معقول و بهینه ای از زمین های با ارزش شهری را در پی ندارد. ولی عدم توزیع مناسب پارکینگ در سطح شهر در حد نیاز، همچنین طراحی و کیفیت نامناسب تاسیسات و تجهیزات پارکینگ عمومی و...، باعث مشکلات فراوان حمل و نقل در این شهر شده است. لذا با اعمال ضوابط و معیارهای مؤثر در مکانیابی پارکینگ ها همچون فاصله از مراکز جاذب سفر، شبکه معابر، هزینه تملک زمین و کیفیت ابنیه و کاربری های مناسب احداث پارکینگ و...، سعی شده است که محل های بهینه برای احداث پارکینگ در منطقه مطالعاتی با استفاده از GIS مشخص شود. روش پژوهش براساس هدف کاربردی و براساس ماهیت توصیفی- تحلیلی می باشد. مدل بکار گرفته شده در این پژوهش، ) AHPمدل تحلیل سلسله مراتبی) می باشد که تمام پارامترهای بکارگرفته شده با روش همپوشانی وزنی و مقایسه دو به دو اولویت بندی شده اند که تراکم جمعیت خالص با وزن 3742/0 در بالاترین اولویت و کیفیت بنا با ارزش0224/0 در پایین ترین اولویت قرار گرفتند. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر مکانیابی نسبتاً مناسب پارکینگ عمومی موجود در شهر نی ریز می باشد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۷