جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای (جغرافیا و مطالعات محیطی سابق)

جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای (جغرافیا و مطالعات محیطی سابق)

جغرافیا و مطالعات محیطی سال هشتم بهار 1398 شماره 29 (مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

مقالات

۱.

بررسی و ارزیابی شاخص های پیاده پذیری با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) (نمونه موردی: خیابان طالقانی شهر اهواز)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: تاب آوری شهری بحران کرمانشاه ویلکاکسون GIS

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 385 تعداد دانلود : 217
مسیر پیاده تجلی گاه حیات مدنی شهر و محل رخداد وقایع و فعالیتهای اجتماعی شهروندان در زندگی و حیات شهری می باشد. طراحی درست و گسترش آن نه تنها باعث غنی تر شدن زندگی اجتماعی می شود؛ بلکه با توجه به پیچیدگی ها و مسائل حمل و نقل شهری در شهرهای معاصر، گامی در جهت حل معضلات ترافیکی بر می دارد و شهرها را به سوی حمل ونقل انسان محور سوق می دهد. بر همین اساس این مقاله به ارزیابی شاخص های پیاده پذیری در خیابان طالقانی شهر اهواز پرداخته است. این پژوهش سعی دارد با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی به این سوال پاسخ دهد که کدام یک از شاخص های پیاده پذیری (کالبدی، کارکردی و عملکردی) برای افزایش کیفیت پیاده راه خیابان طالقانی از اولویت بالاتری برخوردار هست در این راستا بر مبنای مدل FAHP (تحلیل سلسله مراتبی فازی) و با استفاده از نظرات عابرین پیاده, هر یک از معیارها و شاخص های موثر در ارتقای کیفیت پیاده راه طالقانی مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که شاخص کالبدی با امتیاز 570/0 بیشترین سهم را در پیاده پذیری دارد و در رتبه بعدی شاخص ادراکی با امتیاز 289/0 در رتبه دوم قرار دارد و نهایتا شاخص کارکردی با میزان 141/0 کم ترین امتیاز را به خود اختصاص داد.. با استفاده از بررسی ها و تحلیل های انجام گرفته شده به این نتیجه رسیدیم که شاخص های کالبدی از اهمیت بالاتری نسبت به سایر شاخص ها برخوردار می باشند.
۲.

تحلیلی بر رابطه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی شهری، مورد پژوهی: محله هفت چنار تهران(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: پیاده مداری حمل ونقل شهری شهرهای پایدار فضاهای شهری مدل FAHP

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 12 تعداد دانلود : 607
مفهوم کیفیت زندگی طی نیم قرن اخیر، مفهومی کلیدی و مهم در عرصه مباحث مطالعات شهری و مسائل انسانی تبدیل شده است. و با بهره گیری از روش پیمایش به جمع آوری داده های پژوهش پرداخته. در این راستا براساس فرمول کوکران تعداد 377 پرسشنامه در بین سرپرستان خانوار این محله توزیع گردیده است. جهت سنجش روایی پرشسنامه از روایی محتوای استفاده شده که میزان آن 42/. بوده است. جهت سنجش پایایی شاخص ها از ضریب آلفای کرونباخ که میزان ان 72/. بوده است. برای سنجش همبستگی و تاثیر گذاری شاخص های سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی از ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده شده است. مطابق یافته ها در محله هفت چنار وضعیت شاخص های سرمایه اجتماعی، مشارکت اجتماعی (شبکه ها) با میانگین 24/3، بالاتر از دیگر ابعاد است همچنین از لحاظ شبکه های اجتماعی و حمایت اجتماعی (شبکه ها) با میانگی04/ 3در رتبه دوم قرار دارد. اما محله هفت چنار از لحاظ کیفیت زندگی شهری در بعد تسهیلات و دسترسی با میانگین 28/3، بالاتر از دیگر ابعاد است کیفیت زندگی از لحاظ ایمنی و امنیت و حمایت با میانگی82/2 در رتبه بعدی قرار دارد. میزان تاثیر مستقیم، غیر مستقیم و کل شاخص ها بر کیفیت زندگی بعد عمل متقابل و اعتماد520/0، جنبه های محلی262/0 نیز تاثیر مستقم بر کیفیت زندگی دارد و همچنین بعد مشارکت اجتماعی 032/0و مشارکت مدنی103/0 درصد به صورت غیر مستقیم بر کیفیت زندگی تاثیردارد.
۳.

بهره گیری از برنامه ریزی استراتژیک برای احیای بافت های فرسوده شهری (مورد مطالعه: شهر بیرجند)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: کیفیت زندگی شاخص های سرمایه اجتماعی ضریب پیرسون هفت چنار تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 808 تعداد دانلود : 471
تحقیقات صورت گرفته در بیرجند حکایت از آن دارد که تقریبا 50 درصد از شهر در شمار بافت های فرسوده و یا حاشیه ای تلقی می شوند. این وضعیت نشانگر آن است که بیرجند شاید از مهم ترین شهرهایی قلمداد شود که نیازمند احیا و نوسازی بافت های فرسوده است. به این منظور، مطالعه حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و بهره گیری از تکنیک سوات، بافت فرسوده شهر بیرجند را بررسی و امکان بهره گیری از برنامه ریزی استراتژیک را مورد ارزیابی قرار داده است. نتایج نشان داد که نمرات نقاط قوت برابر با 64/2 و نقاط ضعف 42/0 و فرصتها معادل 63/2 و تهدیدها 47/0 می باشد. بر این اساس، امتیاز نقاط ضعف و قوت معادل 06/3 و فرصتها و تهدیدها نیز 1/3 تعیین شد. با بردن ضرایب و نمره های به دست آمده بر روی نمودار سوات، مشخص می شود که بهترین استراتژی برای احیا و ساماندهی بافت فرسوده شهر بیرجند با توجه به رویکرد مدیریت استراتژیک، راهبردهای تهاجمی می باشد. بر این اساس، در ارتباط با ساماندهی و احیای محدوده مورد مطالعه، بایستی نسبت به پیاده سازی ساز و کارهای مدیریت استراتژیک به منظور ساماندهی فضاهای خالی و استفاده بهینه از فضا و باز کردن گره های ترافیکی و همچنین حل مشکلات بهداشتی و نظافتی بافت، اقدام گردد.
۴.

بررسی روابط شهر- روستا مورد مطالعه: دهستان سررود جنوبی، بخش مرکزی شهرستان بویراحمد و شهر یاسوج(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: بافت فرسوده نوسازی شهری برنامه ریزی استراتژیک تکنیک سوات بیرجند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 50 تعداد دانلود : 161
ارتباطات روستایی و شهری می تواند به عنوان روابط ساختاری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بین افراد و گروه ها در محیط روستایی و شهری تعریف شود. این ارتباط به طور غیر مستقیم بر شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی تأثیر می گذارد. این پژوهش، از نظر نوع کاربردی می باشد و با استفاده از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه ی آماری این پژوهش، شامل روستاهای دارای جمعیت بیش از 500 نفر در دهستان سررود جنوبی، بخش مرکزی شهرستان بویراحمد می باشد. در این پژوهش اطلاعات مورد نیاز از داده های جمع آوری شده با استفاده از نظرات نخبگان استخراج شد و با بهره گیری از مدل AHP مورد سنجش قرار گرفت که یکی از نقاط قوت این روش، استفاده از مقیاس دوگانه مقایسه جهت اولویت بندی دقیق می باشد. هدف این پژوهش، بررسی دقیق روابط شهر-روستا، مورد مطالعه دهستان سررود جنوبی و شهر یاسوج می باشد، تا برنامه ریزان و مدیران دولتی بتوانند یافته های این پژوهش را در جهت اقدامات توسعه ای بکار برند. با توجه به نتایج بدست آمده، نحوه مصرف و خرید دارای بالاترین و همکاری در مراسم و فعالیت مذهبی دارای کمترین میزان اثرپذیری از روابط شهر- روستا می باشد. همچنین مطابق نتایج بدست آمده شاخص زیست محیطی نسبت به شاخص اقتصادی- اجتماعی به میزان کمتری از روابط شهر- روستا تأثیر پذیرفته است. جمع بندی نتایج حاصل از مدل AHP نشان داد که از نظر شاخص های اقتصادی- اجتماعی در روستای سرابتاوه دارای بیشترین اثرپذیری از روابط متقابل شهر و روستا است. در حالی که از نظر شاخص زیست محیطی روستای تل خسرو دارای بیشترین اثرپذیری می باشند.
۵.

تحلیل فضایی شاخص های رشد هوشمند شهری در ایلام(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: روابط شهر- روستا دهستان سررود جنوبی شهرستان بویراحمد تحلیل سلسله مراتبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 493 تعداد دانلود : 644
در سال های اخیر به دلیل توسعه سریع شهرها و کمبود زمین های شهری برنامه ریزان به دنبال راهکاری بودند که علاوه بر حفظ زمین های کشاورزی حومه شهرها، توزیع فضایی کاربری های شهری را طوری ساماندهی نمایند تا همه ساکنان شهرها از خدمات شهری بهره مند شوند. رشد هوشمند شهری از مهم ترین راهکارهای توسعه از درون است که مورد اهمیت قرار گرفته است. بنابراین این پژوهش با هدف تحلیل فضایی شاخص های رشد هوشمند شهری در شهر ایلام به روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره انجام گرفته است. براساس نقشه های اتوکد طرح تفصیلی شهری محدوده های مناطق 4 گانه شهر ایلام تعیین و 35 شاخص رشد هوشمند شهری در این مناطق مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تلفیق تحلیل شبکه ای ANP و نقشه های GIS انجام شد. نتایج نشان داد که توسعه شهر ایلام در دهه 30 با مساحتی حدود 102 هکتار به مساحتی بالغ بر 2460 هکتار در دهه 90 رسیده است. این توسعه به صورت ناموزون، ناهماهنگ، پراکنده و بدون توجه به توزیع فضایی کاربری های شهری صورت گرفته است. توزیع فضایی شاخص های رشد هوشمند شهری در سطح شهر یکسان نیست و منطقه یک شهری با رتبه 144/0 انطباق بیشتری با شاخص های رشد هوشمند شهری دارد. از نظر کارشناسان، شاخص کالبدی بیش ترین نقش را در تبیین رشد هوشمند شهری شهر ایلام داشته است.
۶.

تحلیل خطر لرزه ای با رهیافت احتمالی و با استفاده از مدل کرایسس در شهر زرین شهر(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: فضای شهری رشد هوشمند شهری پیاده مداری شهر ایلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 882 تعداد دانلود : 99
زمین لرزه به عنوان یکی از شاخص ترین مخاطرات محیطی زمینی، اغلب مناطق ایران را مورد تهدید قرار می دهد. اهمیت خطر زلزله در کشور به واسطه گسترش سریع شهرها و تمرکز جمعیت و سرمایه در سال های اخیر بیشتر شده است. شهر زرین شهر به عنوان مرکز بخش شهرستان لنجان در استان اصفهان از حیث جمعیت، زیر ساخت های اقتصادی_ اجتماعی و از سویی به واسطه قرار گرفتن چندین گسل فعال در اطراف و نزدیک به آن از ریسک بالایی در برابر خطر لرزه ایی برخورد دار است، بر این اساس بررسی های مربوط به تحلیل خطر لرزه ای این شهر و یافتن مناطق پر خطر یکی از ضروریات مدیریت شهری می باشد. لذا از اهداف این تحقیق استفاده از روش احتمالی جهت تحلیل و پهنه بندی خطر زمینلرزه در شهر زرین شهر با استفاده از مدل کرایسس بوده است. روش انجام تحقیق توصیفی – تحلیلی بوده و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای(اسناد، نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی، مدل رقومی زمین ، کاتالوگ دادهای لرزه ای ،تصاویرگوگل ارث) اقدام به تحلیل شده است. نتایج حاصل از این پژوهش گواه آن است که بیش از هفده هزار هکتار از اراضی شهری در محدوده با خطر بالا قرار می گیرد و لذا با توجه به جمعیت پانزده هزار نفری ساکن در این بخش لزوم توجه به طراحی و اجرای ساز های مقاوم در برابر خطر لرزه ایی و همچنین مقاوم سازی بخش های فرسوده تر کمک قابل توجهی به کاهش خسارات احتمالی ناشی از زلزله می نماید.
۷.

اولویت بندی شاخص های حکمروایی خوب شهری از دیدگاه شهروندان در شهر بیستون(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: تحلیل خطر لرزه ایی رهیافت احتمالی مدل کرایسس زلزله زرین شهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 994 تعداد دانلود : 575
حکمروایی در واقع فرایندی بر اساس کنش متقابل میان سازمان ها و نهادهای رسمی اداره شهر از یک سو و سازمانهای غیردولتی و تشکلهای جامعه مدنی، از طرف دیگر است. سیستم حکمروایی شهری مطلوب مبتنی بر هفت اصل است که عبارتند از: «مشارکت، قانونمندی، پاسخ گویی، اجماع سازی، کارایی و اثربخشی، شفافیت و عدالت». در این پژوهش به بررسی و اولویت بندی شاخص های حکمروایی خوب شهری از دیدگاه شهروندان در شهر بیستون پرداخته شده است. این پژوهش از نوع «پیمایشی» و با رویکردی توصیفی- تحلیلی با هدف کاربردی تنظیم واطلاعات بصورت میدانی و با استفاده از ابزار «پرسشنامه» محقق ساخته بدست آمده است. جامعه آماری شامل کلیه شهروندان شهر بیستون بوده که 365 نفر با روش تعیین حجم نمونه با فرمول«کوکران» مشخص و با استفاده از روش نمونه گیری سیستماتیک، پرسشنامه ها توزیع گردیده است پس از جمع آوری اطلاعات به تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماری پرداخته و برای ارزش گذاری متغیرها نیز از طیف لیکرت بهره گرفته شده است. همچنین جهت بررسی و رتبه بندی شاخص ها ازآزمون فریدمن وآزمون تی تک نمونه ای استفاده شده است نتایج تحقیق نشان می دهدکه از بین هفت متغیر، شاخص شفافیت رتبه نخست، عدالت رتبه دوم، پاسخگویی رتبه سوم، مشارکت رتبه چهارم، اجماع سازی رتبه پنجم، اثر بخشی و کارایی رتبه ششم و قانونمندی رتبه هفتم را ازحیث اهمیت بدست آورده اند. همچنین براساس آزمون تی تک نمونه ای، پاسخ دهندگان، سطح حکمروایی خوب را در شهر بیستون کمتر از حد متوسط طیف لیکرت ارزیابی نموده اند.
۸.

تحلیلی بر عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر جغرافیای جنسیتی در کشور(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: مدیریت شهری حکمروایی خوب شهری شهروندان شهر بیستون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 660 تعداد دانلود : 114
برابری جنسیتی به عنوان یکی از مقولات مرتبط با توسعه ی اقتصادی- اجتماعی از اهمیت خاصی برخوردار است. نابرابری های جنسیتی دارای اثر منفی بر توسعه ی انسانی و ارتقای کیفیت نیروی انسانی دارد.این پژوهش بر آن است تا بر اساس مقایسه ی آمار سرشماری سال 1390 و 1394، بهبود وضعیت زنان را در مقایسه با مردان در مناطق مختلف کشور مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. این پژوهش با استفاده از نرم افزار Arc/Gis و استفاده از روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. با وجود برخورداری سهمی از فعالیت های اقتصادی زنان در روستاها نسبت به مردان اما همچنان سهم مردان بیش از زنان برآورد شده است. به گونه ای که در منطقه ی سه (شامل: استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان، گیلان و کردستان) زنان دارای درآمد هم وزن با کل مشارکت کنندگان در فعالیت های اقتصادی نیستند اما تمایل به استقلال آنان را به این سو حرکت داده است. یافته ها بهبود بیشتر در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را نشان می دهد. اما با این حال موقعیت زنان بر حسب شاخص های مذکور تغییر چندانی را به دنبال نداشته است. کلمات کلیدی: برابری جنسیتی، سرشماری، جغرافیای جنسیت، مناطق.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۷