حسام الدین صالح گوهری

در میان تمامی حوادث غیرمترقبه طبیعی و غیرطبیعی، زمین لرزه به عنوان یکی از مخرب ترین سوانح طبیعی محسوب می شود که همواره زندگی ساکنان شهرها و روستاهای اکثر نقاط کره ی زمین را تهدید می کند. پدافند غیرعامل شهری، مهم ترین مقوله ای است که می تواند آسودگی خاطر شهروندان، امنیت جانی و مالی آن ها و ایمنی زیرساخت های شهری را فراهم آورد. هدف از این پژوهش، برنامه ریزی پدافند غیر عامل شهری و مکان گزینی پناهگاه محله ای در سطح منطقه یک شهر کرمان می باشد. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، بررسی های میدانی و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار الحاقی کارمانیا خطر (Karmaniya Hazard Model) که در محیطGIS  کار می کند، مدل هم پوشانی شاخص و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی می باشد. نتایج نشان می دهد پناهگاه های    محله ای شهری، تنها پاسخگوی 36140 نفر از جمعیت 126159 نفری منطقه است و حدودا به میزان  کمبود فضا داریم. مکان های انتخاب شده ی دارای اهمیت بیشتر، کل محلات را پوشش نمی دهد و    هم چنین این مکان ها پاسخگوی جمعیت محلات نیست. مکان یابی پناهگاه در ایران برای اولین بار در تحقیق حاضر انجام گرفته است که در مقیاس محله ای انجام شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که فضاهای مدنظر برای انتخاب پناهگاه در این سطح پاسخگوی جمعیت موجود منطقه در برابر حوادث نیست.

در جهان امروز، مبحث پدافند غیرعامل به قدری دارای اهمیت است که کشورهای توسعه یافته بخش مهمی از برنامه ریزی های جامع و ملی خود را به آن اختصاص می دهند. در کشورهای در حال توسعه همچون ایران که زیرساخت های شهری هنوز در حال احداث است، ضرورت توجه به پدافند غیرعامل شهری برای کاهش حجم خسارات بیشتر مورد توجه است؛ لذا آمادگی در برابر سوانح، بسیار مهم می باشد. بنابراین هدف از این پژوهش، برنامه ریزی پدافند غیرعامل و مکان یابی پناهگاه است. تاکنون زمین لرزه های بسیاری باعث خرابی ساختمان ها در شهر کرمان گردیده است؛ لذا در این پژوهش به این مهم، پرداخته شده و منطقه یک شهر کرمان به عنوان نمونه موردی انتخاب شده است. روش تحقیق حاضر، توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از شبیه ساز کارمانیا خطر (Karmaniya Hazard Model) که در نرم افزارGIS  کار می کند و نیز منطق فازی انجام شده است. تهیه نقشه خطر لرزه ای به وسیله ی شبیه ساز کارمانیا خطر (KHM) برای اولین بار در این تحقیق انجام گرفته است و در  آن، از هر سه متغیر مورد نیاز ریزپهنه بندی، شامل خطر جنبش زمین، گسیختگی دامنه ها و خطر روانگرایی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که به علت ساختار کالبدی ناموزون و رشد ناهماهنگ شهری، در وضع موجود شاهد عدم وجود پناهگاه در سطح منطقه و در برنامه ریزی وضع مطلوب نیز، شاهد کمبود 37 مترمربع فضای پناهگاهی برای هر نفر، با توجه به سرانه استاندارد 40 مترمربعی، هستیم.