جلوه هنر

تربیت هنری یکی از کارکردهای اساسی و مهم نظام آموزشی است که نمودار پرورش قابلیت های زیبایی شناختی است. بخش مهمی از اهمیت این کارکرد به تاثیرگذاری آن بر مجموعه اهداف نظام آموزشی در سه بعد شناختی، عاطفی و روانی ـ حرکتی باز می گردد به بیان دیگر؛ هنر فرصت های بی بدیل و یگانه ای را فراهم می کند که به رشد انسان در تمامی ابعاد کمک می رساند. از این رو، علمای تعلیم و تربیت برای پررنگ جلوه دادن تربیت هنری در میان برنامه های درسی کوشش می کنند. اما با وجود تاکیدات مستندات بی شمار، متاسفانه در صحنه عمل تربیت هنری چندان جدی گرفته نمی شود و به موضوعی فرعی و حاشیه ای در نظام آموزشی مبدل شده است. فرض اصلی مقاله حاضر این است که تربیت هنری می تواند یکی از تاثیرگذارترین حوزه های برنامه درسی در رشد ویژگی ها و قابلیت های متنوع دانش آموزان به شمار آید. برای بررسی این فرضیه، نویسندگان به شناسایی پیامدهای تربیتی و روان شناختی تربیت هنری، با استناد به مجموعه ای از یافته ها و مستندات پژوهشی پرداخته اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد به دلیل نقش آفرینی های مختلف هنری و تاثیرگذاری آن بر قابلیت های متکثر دانش آموزان، باید به جایگاه والای هنر در میان برنامه های درسی توجه کرد. به علاوه، برایند پژوهش نمودار آن است که قطعاً بی توجهی به نقش و کارکردهای تربیت هنری، فرایند رشد و پرورش دانش آموزان را به جریانی عقیم و ناکارآمد تبدیل خواهد کرد.

اهمیت مدیریت طراحی در طراحی محصول رو به افزایش است و این در حالی است که هرگز نمی توان یک الگوی خاص مدیریتی را برای همه محصولات به کار گرفت. از این رو، شناخت زوایای مختلف مدیریت طراحی و برنامه ریزی، به منظور اتخاذ عملکردی مناسب در انتخاب فرایند طراحی و تمامی مراحلی که یک محصول برای رسیدن به مصرف کننده باید از آن ها عبور کند، امری بدیهی و ضروری به نظر می رسد. در این مقاله فرضیات زیر بررسی شده است: 1. مدیریت طراحی به سازمان امکان تصمیم گیری های وابسته به طراحی به طریقی مبتنی بر مشتری و بازار می دهد. 2. با استفاده از مدیریت طراحی می توان فرایندهای مرتبط با طراحی را بهینه کرد. این مقاله با مروری بر مدیریت طراحی، چگونگی پیدایش آن، نقش آن در طراحی محصول و عوامل مؤثر بر مدیریت طراحی مناسب، نمونه ای موفق را بررسی کرده است. حاصل سخن اینکه: 1. محصول هر چه باشد، بخش مدیریت طراحی باید به عنوان بخشی ضروری و جداناپذیر در فرایند طراحی و تولید حضوری مستمر داشته باشد و بین بخش های مختلف تحقیق، طراحی و تولید ارتباط و هماهنگی مناسبی برقرار کند. 2. با توجه به نیاز مصرف کننده و تلاش برای برطرف کردن آن به بهترین شیوه و نیز ارزیابی دقیق بازار و محصولات مشابه، بر کیفیت و دوام محصول افزوده، هزینه های تولید را کاهش دهد. 3. فرآیند تولید را آسان کند، بدان سرعت بخشد و هر کجا بتواند از قابلیت های موجود سازمان برای ایجاد محصولی جدید استفاده کند.

توجه و تعمق در نگاره ها، کشف نشانه های تصویری و مطالعه تطبیقی آن با نشانه های متنی از یک سو و بررسی برخی از اصولی ترین نظریات معناشناختی (به ویژه در حوزه مطالعات زبان شناسی و نشانه شناسی جدید) در نقد تصاویر از سوی دیگر، باعث دست یابی به نتایج بسیار راهگشا و نوینی در مطالعات نگارگری ایرانی خواهد شد. در این مقاله، ابتدا در نگاهی کلی ارتباط متقابل ادبیات و نقاشی در سنت هنری ایران مطرح، و سپس تاریخچه داستان لیلی و مجنون، پیشینه های داستان و چگونگی شکل گیری تراژدی بزرگ نظامی بررسی شده است. در ادامه و ضمن مطالعه موردی، به بررسی تطبیقی ادبیات و نقاشی با رویکردی به نظریات معناشناختی و نشانه شناسی در تعدادی از نگاره های داستان لیلی و مجنون پرداخته شده است. نگاره های برگزیده بر اساس بخش هایی از داستان (مکتب خانه، دیدار از مجنون در بیابان و از هوش رفتن لیلی و مجنون) انتخاب شده است. پژوهش حاضر با بررسی تطبیقی متن و تصویر در این نگاره ها می کوشد وجوه معنایی نهفته در این آثار را کشف کند و برخی از خطاهای پژوهشگران غربی را در تفسیر تصاویر تصحیح کند؛ این اشتباه ها به سبب عدم دست یابی کامل محققان غربی به متن داستان و ناآگاهی آنان از محتوای عرفانی آن است. درواقع نویسنده در این مقاله ضمن بیان برخی معانی ادبی مؤثر بر این نگاره ها، شناخت و درک ابعاد معناشناختی نمادهای بصری آن تصاویر را ارائه می کند.

در طول تاریخ ایران، وقایع مهم سیاسی همیشه بر تحولات نقاشی ایران تاثیر بسیاری نهاده و تغییر حکومت ها اغلب با جابه جایی هنرمندان و ادغام سنت های هنری همراه بوده است؛ برای مثال با تشکیل حکومت صفوی و فتح تبریز و هرات توسط شاه اسماعیل اول صفوی، شاهد انتقال هنرمندان مکتب هرات و در پی آن شکل گیری مکتب دوم تبریز هستیم. دو جریان عمده در شکل گیری این مکتب تاثیر داشته که عبارت است از: 1. سبک خیال پردازانه و زیبای ترکمانان با ویژگی هایی، چون منظره نگاری خیال انگیز، فضاسازی مفهومی و... که نماینده برجسته آن سلطان محمد تبریزی است. 2. سبک طبیعتگرا و آکادمیک هرات با ویژگی هایی، چون فضاسازی، اهمیت دادن به انسان و... که نماینده شاخص آن کمال الدین بهزاد هراتی است. از هم آمیزی این دو جریان، سبک قوی و پرمایه مکتب تبریز شکل می گیرد که نتیجه آن به خوبی در کتاب های ارزشمند «شاهنامه شاه تهماسبی»، «خمسه نظامی» و «هفت اورنگ جامی» مشاهده می شود. اما دیری از تکمیل این کتاب ها نگذشته بود که شاه تهماسب از پشتیبانی این هنرها دست کشید و به زهد و تقوا گرایید. در نتیجه، تحولاتی در هنر نقاشی به وقوع پیوست که حاصل آن مهاجرت بسیاری از هنرمندان به کشورهای دیگر، از جمله هند و عثمانی بود و بسیاری دیگر نیز در جست و جوی کار به شهرهای دیگر رفتند و برخی هم به صورت مستقل مشغول به کار شدند؛ درنتیجه، ساختار نظام اجتماعی نقاشی متحول شد. با به حکومت رسیدن شاه عباس اول صفوی هنرهای ایران از نو رونق یافتند و این خود زمینه ای شد برای تشکیل مکتب اصفهان به عنوان آخرین بارقه نگارگری اصیل ایرانی. در این مقاله مشخصات سبک «بهزاد»، «سلطان محمد» و «رضا عباسی» در مقام هنرمندان شاخص مکتب های تبریز و اصفهان بیان می شود.

بی ینال های نقاشی تهران در خلال سال های دهه سی و چهل تلاش محدودی برای شکل گیری و اثبات نقاشی نوگرا در ایران بود. اولین هدف بی ینال شناساندن هنر نوگرا به جامعه فرهنگی ایران بود که در پنج دوره بی ینال به صورت هدفی مشترک ادامه یافت. از اهداف دیگر در این پنج بی ینال، وحدت شیوه پیروی از سبک های آوانگارد غربی و آزادی خلق اثر بود. این اهداف در بی ینال ها نتوانست بخش عظیمی از جامعه را متاثر کند و درنتیجه موفق نبود. از آنجا که این بی ینال ها همسو با خاستگاه ها و نیازهای اجتماعی حرکت نمی کردند و برای شناختن نقاشی نو به جامعه، تلاشی موشکافانه و عمیق نداشتند، مقبولیتی نیز از سوی مردم به دست نیاوردند. برگزارکنندگان، گردانندگان و داوران این دوسالانه ها اهداف و سیاست های متفاوت و گاه غیرفرهنگی و هنری را دنبال می کردند که با نیازهای فرهنگی و زیباشناسانه جامعه سازگار نبود؛ از این رو به آن توجهی نمی شد. با همه ضعف ها و کاستی های بی ینال ها، بایست اذعان کرد بر روند اثبات نقاشی نوگرا بی تاثیر نبود و پس از هشت سال توانست تعداد معدودی از هنرمندان نوگرا را با اهداف و انگیزه های قوی تری گرد هم آورد و به دستاوردهای نوینی برساند. در میان نوگرایان هنرمندانی بودند که توانستند با تکیه بر سنت های هنری، پلی میان گذشته و زمان معاصر زنند و جدای از نمایشگاه دوسالانه به حرکت های هنری نوین خود هویتی مستقل بخشند. تلاش این دسته از هنرمندان این بود که خود را از تقلید محض هنر معاصر غرب برهانند و با پیروی از عناصر بصری ملی و مذهبی به نوآوری های محدودی دست یابند. فعالیت این دسته از هنرمندان با عنوان «مکتب سقاخانه» و «نقاشی خط» خوانده شد. این نوع نقاشی در دهه های بعد اشکال گسترده تری به خود گرفت.

عبا یکی از ساده ترین بافته های ایرانی است که بدون هرگونه نقش یا طرح خاصی بافته می شود. اگرچه تولید این بافته در مناطق مختلف ایران با شیوه ای تقریباً یکسان صورت می پذیرد، برخی از شیوه های بافت آن در مناطق مختلف ایران، متناسب با کاربرد و نوع مصرف، با یکدیگر تفاوت های چشمگیری دارد. یکی از مناطقی که در آن عبا از دیرباز تولید می شده و امروزه تقریباً به فراموشی سپرده شده است، بهبهان در شمال شرقی استان خوزستان با حدود یازده کارگاه نیمه فعال است. عبای بهبهان در دو نوع حله و چقه با استفاده از نخ پشمی دست ریس تهیه می شود که با حنا یا پوست بلوط رنگرزی، و با شیره خرما آهار داده می شود. کارگاه بافت عبا در فضای باز قرار دارد. روش تحقیق این مقاله اکتشافی- میدانی است. نویسنده ضمن بررسی قسمت های مختلف دستگاه عبابافی بهبهان و تشریح مراحل بافت آن، اصطلاحات محلی عبابافی آن منطقه را نیز دسته بندی کرده و توضیح داده است.

معرق چوب نوعی تزیین چند تکه ای همسطح و الحاقی است که در آن قطعاتی مطابق با اجزای یک طرح از لایه های هم ضخامت اغلب چوبی و گاهی غیرچوبی بریده شده، سپس این قطعات براساس همان طرح روی زیرساخت تثبیت می شودکه دارای شیوه های مختلف است. از آنجایی که الزاماً در آخرین مرحله پرداخت، لایه پوششی جلا سطح قطعات چوبی را می پوشاند و این لایه خود بسته به نوع و ویژگی های آن تاثیر متفاوتی بر رنگ، بافت و نقش چوب ها و سرانجام ویژگی بصری نهایی اثر دارد، دراین پژوهش، ضمن مطالعه خصوصیات فیزیکی چوب های معمول و همچنین اصول بصری لازم جهت خلق اثر هنری معرق، چگونگی واکنش چوب های متفاوت به انواع لایه های پوششی بررسی شده است. هدف از این بررسی، ارائه شناختی دقیق و علمی درخصوص ویژگی های چوب های رایج در هنر معرق و همین طور خصوصیات و چگونگی تاثیر انواع لایه پوششی جلا بر آن ها ـ که احتمالاً موجب تغییر ویژگی های بصری نهایی و ترکیب کلی اثر می شود ـ جهت تقویت دانش تجربی معرق کاران است. اطلاعات این پژوهش به طریق کتابخانه ای و تجربی (بررسی های آزمایشگاهی وگارگاهی ) گردآوری شده و حکایت از آن دارد که در معرق کاری برای اینکه محصول نهایی به اثری هنری بدل گردد و فقط کاری فنی نباشد، لازم است معرق کار نخست سواد بصری و شناختی فنی به انواع چوب ها و خواص مواد داشته باشد. این آگاهی موجب می شود گزینش چوب با توجه به ویژگی های فنی و ظاهری، نظیر رنگ و نقش، استحکام، سلامت، خشک بودن، قابلیت اره شدن و رنده شدن و چگونگی به کارگیری آن ها صورت پذیرد و تعادل، تناسب وترکیب بندی لازم در ایجاد اثری مطلوب و چشم نواز میسر شود. آزمایش های تجربی در این بررسی نشان می دهد اگرچه تاثیر مواد پوششی متفاوت بر همه گونه ها از لحاظ تغییر رنگ تاحدودی مشابه است، از نظر شدت و ضعف واکنش گونه ها یکسان نیست. درنتیجه، دانش تغییرات رنگی نهایی و همچنین بافت و نقش چوب در زیر جلادهنده ها که ترکیب نهایی را فراهم می آورد، به همراه سایر موارد فنی و هنری (طرح و طراحی اصولی، اصول تفکیک و برش قطعات و جایگزینی آن ها، ریزه کاری و ...) لازمه مهارت درآفرینش اثر هنری معرق است .