روایات دینى از منابع اصلى دانشهاى دینى به شمار مىروند و از آنجا که بسیارى از این دانشها از دادههاى عقلى نیز بهره مىجویند، زمینههاى تعارض و کشاکش فراوانى بین آنها در طول تاریخ دانشهاى اسلامى شکل گرفته است که در مجموعه نسبتا وسیعى از اندیشهها و نظریههاى حدیثى، فقهى، کلامى، فلسفى و ... بازتاب یافته است. در این مقاله سعى شده است گزارشى تاریخى از جریان کشاکش عقل و نقل با تکیه بر مقوله نقد خردگراى احادیث عرضه شود و زوایاى گوناگون این موضوع، تبیین شده و جایگاه مکاتب مختلف اسلامى در طیف تعارض عقل و نقل روشن گردد.
بحث برانگیزترین مسالە روزگار حدود ده سالە امامت و زندگانی 47 سالە حضرت امام حسن بن علی(ع)،موضوع صلح آن حضرت با معاویه بن ابی سفیان است. این موضوع مهم،هم قبل از تحقق صلح و هم در حال انجام و هم پس از آن، مباحثات و مناقشات و جنجال ها و بازتاب هایی را از سوی مخالفان و موافقان و حتی شیعیان آن امام بزرگوار در پی داشت،که می طلبد آن را به بحث و بررسی گذاریم،تا علاوه بر این که ماهیت آن روشن تر شود،از سویی اهداف شوم معاویه در پی پیشنهاد این «صلح» آشکارتر شود،از سوی دیگر مظلومیت و حقانیت آن امام معصوم و نیز سست عنصری پیروان وی روشن تر گردد.