درخت حوزه‌های تخصصی

Z39.50 نام یک استاندارد ملی و توافق نامه ای برای بازیابی اطلاعات از سیستم های مختلف کامپیوتری است. این توافق نامه امکانات لازم را برای جستجو و بازیابی اطلاعات در اختیار مشتری (کاربر سیستم کامپیوتری مبدا) قرار میدهد. در این روند جستجو و بازیابی, دانستن زبان مورد استفاده خدمتگزار (کامپیوتر مقصد) الزامی نیست. این مطالعه کاربرد بالقوه توافق نامه شبکه کتابخانه ای ANSI/NISO Z39.50 را به عنوان یک محیط مشتری خدمتگزار برای ایستگاه کاری محقق بررسی میکند. همانطور که خواهیم دید Z39.50 کاملاً مناسب احتیاجات اطلاعاتی این محیط است و ابزار اساسی را برای یک محیط انعطاف پذیر که در دو انتهای این ارتباط مستقل از فروشنده است ارائه می کند.

مهمترین تفاوت مدیریت بر مبنای ارزش های اسلامی که نمود آن را می توان در مدیریت حضرت امام یافت با مدیریت بر اساس دانش تولید شده در غرب در نگرش نسبت به انسان نهفته است یعنی تصویری که انسان از خود و همنوعان خود دارد و همچنین رابطه اش با طبیعت ، زمان، ماهیت و گرایشات عمل گرایانه و همچنین روابطی که در ظرف جامعه و نسبت به فضا و مکانی که در آن قرار دارد. در یک چارچوب ارزشی که بر مبنای فرهنگ هر ملیتی استوار است می توان رابطه میان مفروضات ، ادراکات و عواطف و رفتار را در هر فرهنگ مورد مداقه قرار داد و با تعمیم مدلی که بدست می آید موقعیت های فرهنگی گوناگون و روابط متقابل آنها را شناخت در این مقاله مفروضات حضرت امام درباره ماهیت اساسی انسانها ، رابطه آنها با طبیعت گرایش و نگرش او نسبت به زمان ، نگرش به عملگرایی، روابط میان افراد و نسبت به فضا مورد بحث و بررسی قرار داده شده.

شاخص جدید علم که تحت عنوان نمایه استراتژی علمی (Science Strategy Index) معرفی شده است، امکان مقایسه طرحهای ساختاری در نظامهای علمی کشورهای مختلف را فراهم می کند. نقطه شروع، تقسیم بندی کمی نظام علمی به رشته های اصلی (علوم زیستی، فیزیک، شیمی، علوم مهندسی، ریاضی) است، همانگونه که بوسیله انتشارات تحت پوشش پایگاه اطلاعاتی چند رشته ای نمایه استنادی علمی (Scince Citation Index=SCI) منعکس شده است. این مقایسه طرحهای ساختاری، به اندازه و ابعاد یک کشور مشخص بستگی ندارد. ابتدا شاخص برای مقایسه ساختار یکایک کشورها با ساختار جهانی به کار می‌رود. پس از تعمیم، امکان مقایسه ساختار علمی کشورها ممکن می شود و می‌توان کشورهایی را که ساختار مشابهی دارند، شناسایی کرد. نقشه های خوشه ای کشورها (اقتباس شده از این روش) مستلزم بحث عمیقی پیرامون استراتژیهای مختلف علمی کشورها و نیز زمینه های احتمالی جغرافیائی، سیاسی، ارتباطی و تاریخی برای طرحهای کشف شده است.

در جهان امروز و فردا، که ارتباطات اجتماعی در ابعاد کمّی و کیفی ، مرکز ثقل زندگی و فعالیتهای انسان را تشکیل می دهد ، هر کس به گونه ای نیازمند درک و فهم پیامهایی است که می فرستد و یا دریافت می کند . یک محقق روانشناسی و علوم تربیتی می کوشد تا از طریق مصاحبه ، مشاوره ، انواع آزمونها ، سخن گفتن ، سکوت کردن و حرکات حسی ، حرکتی و عاطفی ، اختلالات گفتاری و رفتاری و یا هر عنصر دیگری را ، که راهگشای فهم و درک فرد باشد ، کشف کرده و به دست آورد تا با تکیه بر آنها بتواند راه حلهای مناسبی ارائه دهد و یا علت موفقیت یا عدم موفقیت را در یک فرایند شناخته و آن را بشناساند . یک جامعه شناس نیز تلاش می کند تا تأثیر فرهنگی پیامهای وسایل ارتباط جمعی را در جامعه به دست آورد . یک مورخ نیز با برررسی ناممه های ارسالی سربازان به خانواده های خود در جستجوی آن است که علت یک واقعه جنگی یا کیفیت برخورد سربازان با مسایل را بررسی کند . از سوی دیگر ممکن است یک ادیب هم ، اشعار شاعری را از جهت ساختار مفهومی و تخیّلی و عقیدتی بررسی و مطالعه نماید. سرانجام ، یک سیاستمدار نیز بخواهد نظام تبلیغاتی رقیب را بشناسد تا در تصمیم گیریهای آینده از آن استفاده کند . برای هر کدام از موارد ذکر شده و یا هر موردی از موارد علوم انسانی در زمان حاضر ابزار و فنی وجود دارد که آن را « تجزیه و تحلیل محتوا » در ارتباطات اجتماعی می نامند.

کتابدار ما هر کسی است که اطلاعات را در اسرع وقت در اختیار درخواست کننده قرار دهد. تعداد انگشت شماری از کتابداران امروزی به این درجه از تبحر رسیده اند. مسئله ای که همه جا به چشم می‌خورد این است که منابع موجود در هر کتابخانه ای جوابگوی نیاز متقاضیان نیست. نظر به افزایش تعداد انتشارات کتب و مجلات و با توجه به افزایش قیمتها در مقایسه با درآمدها، مراجعه به کتابخانه ها افزایش یافته و در نتیجه کتابداران برای پاسخگویی به نیاز متقاضیان، مجبورند با از خود گذشتگی بیشتری سعی نمایند. و این مسئله در تمام کتابخانه های سراسر دنیا مشاهده می شود. فقر اطلاعات یک موضوع نسبی است و نسبت آن همیشه هم با محدودیت های اقتصادی هماهنگ نیست. حتی کشورهایی که زیربنای اقتصادی قوی دارند ممکن است با فقر اطلاعاتی بویژه در مناطق روستایی مواجه باشند. اگرچه درجه فقر اطلاعاتی در بین کشورها با نوساناتی توام است؛ اما دسترسی به اطلاعات در حال افزایش، با قیمتی که امکان پرداخت آن توسط متقاضیان وجود داشته باشند، به عنوان یک مسئله بین المللی مطرح می باشد. در بسیاری از کشورها همکاری بین کتابخانه ای، توسط سیاستمداران و کتابداران، البته بعنوان یک مرهم و نه به عنوان یک چاره اساسی، صورت می پذیرد. وقتی که ما به یک مراجعه کننده توضیح می‌دهیم که، مدرک موردنظر او در کتابخانه وجود ندارد، بلافاصله می پرسد که آیا کتابخانه دیگری را می‌شناسید که مدرک موردنظر را داشته باشد؟ آیا شما می توانید هر چه سریع تر آن را برای من تهیه نمایید؟ این مقاله، نحوه برخورد ما با این مسئله و چگونگی انتقال اطلاعات بوسیله دستگاههای الکترونیکی، از یک کتابخانه به کتابخانه دیگر در سراسر جهان را مطرح می کند.

در اهمیت کتابشناسی ، همین بس که بدون وجود أن ، انجام هیچ تحقیق و پژوهشی به طور کامل به سامان نمی رسد . انواع کتابشناسی : گونه گونی سلایق و علایق مردم هر جامهه ، دوستداران نشر و گسترش فرهنگ را بر آن داشته که به تدوین کتابشناسیهای مختلف در زمینه های گوناگون دست بزنند . این کتابشناسیها نخست ، هدف عمده و واحدی چون اطلاع رسانی را مد نظر دادند و در مرحله بعد ، هرکدام نیز در چارچوب وظیفه ای که برایشان تعیین شده ، به نوبه خود عملکردهای خاصی بر عهده می گیرند . اهداف کتابشناسی : کتاب عصار ه تجربه ، دانش و عمر انسانهاست ؛ نشانه هویت و شخصیت یک ملت و کشور است ؛ وظیفه انتقال آموخته ها و تجربه های نسلهای پیشین رابه نسلهای پسین بر عهده دارد ؛ در یک کلام ، کتاب پایه اصلی تمدن بشری است . برای آگاهی از وجود این گنجینه ها ، به کتابشناسیها نیاز داریم و این میسر نمی گردد – مگر با پشتکار و همت اندیشوران ، فرهیختگان و کمک سازمانهای دولتی و ملی ، کتابشناسیها به دلایل گوناگونی – که در این مقاله ، به آن دلایل نیز اشاره خواهد شد – در راه تدوین و چاپ ، با دشواریهای چندگانه روبه رو هستند .

سالهاست که از مشکلات موجود در نظام اطلاع رسانی و کتابخانه های کشور صحبت می شود. و این امر ، به عنوان مانع اصلی برای پیشرفت روند تحقیق و پژوهش معرفی می گردد . مقالات فراوان اما پراکنده ای در این زمینه ، در نشریات مختلف به نگارش در آمده و حتی در سمینارهای چندی مانند : سمینار کتاب و کتابداری در سال 1360 در دانشگاه مشهد ، سمینار کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در سال 1367 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد ، سمینار کاربردی مراکز و سارمانهای پژوهش فرهنگی و اطلاع رسانی در سال 1369 در تهران ( توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ) ، سمینار کتابداری در سال 1371 در دانشگاه مشهد ، و غیره برگزار گردیده ؛ اما مشکلات همچنان به قوت خود باقی است و چه بسا بیشتر هم شده است . دلیل عمده این وضعیت ، آن است که ضعف در سیستم اطلاع رسانی ، خود نه تنها مسئله اصلی محسوب نمی شود ؛ بلکه صرفا یک معلول است و مشکل در درجه اول ، نه از مراکز اطلاع رسانی ، که از ضعف در فرهنگ مطالعه و تحقیق در جامعه ما نشات می گیرد و کمی و کاستیها ریشه در آن دارد . و در واقع ، همین نکته مهم است که باید درابتدا مورد توجه قرار گیرد . دراین مقاله ، سعی شده است ریشه های ضعف در فرهنگ مطالعه و تحقیق و ارتباط آن با نظام اطلاع رسانی مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار گیرد .

در این مقاله ، فرایند تحقیق و توسعه ، مدیریت ، سازمان ، چگونگی هدایت و اجرای برنامه های آن ، در پرتو آخرین یافته ها ، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد . ابتدا ماهیت فرایند تحقیق و توسعه از نظر می گذرد و به منظور تبیین آن چرخه عمر تکنولوژی و محصول مطالعه می شود . سپس سازماندهی ، ترتیبات و تأثیرات آن در اجرای برنامه ها ، چگونگی تخصیص منابع و نیز شیوه انتخاب و مدیریت طرحهای تحقیق و توسعه ، مورد تتبع قرار می گیرد . آنگاه روند آفرینشگری و نوآوری ، اهمیت و جایگاه آن در فرایند تحقیق و توسعه ، ارتباط خلاقیت با رهیابی در حل مساله و نیز تدابیر و شرایط لازم برای رسیدن به این مهم ، بررسی می گردد . متعاقباً عوامل مؤثر بر موفقیت و کامیابی طرحهای توسعه ، بویژه تأثیر گذاری چگونگی توصیف و انگاره محصول جدید ، و عناصر سازنده توصیف موفقیت آمیز ، مطالعه و تحلیل می شود.

بیست و پنج سال پیش که برنامه کتابداری در ایران پی ریخته شد و به هر کتابخانه ، به عنوان واحدی مستقل – که باید از دوره کتاب بانی به دوره کتاب رسانی منتقل شود- می نگریستیم ، با این دید به اصطلاح خرد کتابدار / مدیرانی درونگرا ، تکنیک مدار و ماهر در کار با ابزارها ، تربیت کردیم . در آن شرایط ، یک کتابخانه مستقل از مراجعان و مستقل از سایر کتابخانه ها ، یا به جلو می رفت ، یا به قهقرا می افتاد و یا بدون تحرک باقی می ماند . این وضعیت ، با شرایطی که اطلاع رسانی برای دستیابی به توسعه می طلبد سازگار نیست . در اطلاع رسانی برای توسعه ، دید کلان و حرکت یکپارچه همه مراکز در جهت رفع نیازهای علمی و تحقیقاتی همه آحاد جامعه مورد نظر است . عبارت حرکت یکپارچه و رفع نیازهای همه مفهوم مشارکت همه در تصمیمات و مسئولیت همه در اجرا را در بطن خود دارد . پنج اصلی که گذر سالم از مرحله کتلب رسانی به مرحله اطلاع رسانی موثر در توسعه را میسر می سازد عبارتند از : 1) توجه جدی به دانش مدیریت به عنوان نرم افزار پیشرفت ؛ 2) وجود سیاست علمی و سیاست اطلاع رسانی میتنی بر موازین و قوانین ؛ 3) مشارکت جدی و فعال در تصمیمات و تعهد به مسئولیت حاصل از مشارکت در تصمیمات ؛ 4) برقراری مدیریت مردم مدار و برقراری ثبات در مدیریت و امکانات ؛ 5) اداره مدبرانه مقاومت در برابر تغییر در ارزشها ، دانشها و مهارتها ؛ در متن اصلی مقاله ، هر یک از پنج مورد بالا با توجه به وضعیت فعلی حوزه کتابدار ی و اطلاع رسانی در ایران مورد بحث قرار خواهد گرفت .