درخت حوزه‌های تخصصی

آموزش عالی به عنوان نظام پرورش نیروی انسانی متخصص و تولیدکننده دانش نقش مهمی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر کشور دارد. این نقش به ویژه در توسعه انسانی کارآزموده کشورها و پرورش افراد متخصص به ویژه اعضای هیات علمی انکارناپذیر است. در این راستا می توان سند چشم انداز بیست سال آینده توسعه جامعه ایرانی را مورد نظر قرار داد. در این سند بر ضرورت توجه به پرورش نیروی انسانی، برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی تاکید شده است. از این رو می توان به نقش و اهمیت آموزش عالی در توسعه آینده این کشور پی برد. بنابراین ماهیت و کیفیت یک موسسه آموزش عالی در گرو کیفیت توان علمی اعضای هیات علمی آن می باشد. به عبارتی دیگر ارتقای دانشگاه ها از طریق ارتقای توانمندی های اعضای هیات علمی و ارتباط آنها با تغییرات تکنولوژیکی وتاثیرات آنها بر تدریس ویادگیری تسریع می گردد. از سوی دیگر پاسخ گویی به نیازهای نوظهور جوامع علمی مستلزم بهره مندی از مطالعات میان رشته ای است. در این مقاله ابتدا به مفهوم و ماهیت توسعه اعضای هیات علمی پرداخته می شود وسپس حیطه های مطالعاتی مربوط به این حوزه مطالعاتی با تاکید بر علوم میان رشته ای مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین رویکردهای جدید ونقش اعضای هیات علمی در ارتقاء مطالعات میان رشته ای مورد بررسی وتحلیل واقع شده ودر پایان راهکارهای مناسب برای ارتقا کیفیت علوم میان رشته ای ارائه می شود.

در آستانه هزاره سوم میلادی، فرایند تغییر و تحول مستمر و پرشتاب، از عمده ترین جریانهای حاکم بر حیات بشری و از مهم ترین مشخصات بارز آن به شمار می رود؛ تا آنجا که عنصر پیچیدگی به عنوان بارزترین ویژگی جهان امروز، جایگاه خود را روز به روز مستحکم تر می کند. در این میان، تفکر خلاق و لزوم نوآوری که اساس و بستر ساز تغییر، تحول و دگرگونی است، نقش بنیادین و تعیین کننده ای دارد. لذا برای رویارویی با این شرایط پیچیده و نیز موقعیتها و فرصتهای ایجاد شده، نیازمند تقویت روح خلاقیت و نوآوری در بین دانشجویان کشور می باشیم. فرایند توسعه علمی به عنوان زیربنایی برای توسعه در سایر بخشها، نیازمند وجود بستری مناسب است و در این رابطه، تقویت تفکر خلاق می تواند از طریق تولید ایده های خام، چرخ تولید علم را به حرکت درآورد. مقاله حاضر در راستای توجه به پرورش و شکوفایی استعدادها، تشویق ایده های خلاق و نوآوری در کشور و با هدف بررسی چالشها و موانع فراروی بسط خلاقیت و نوآوری در جریان برنامه ها و چشم اندازهای توسعه کشور، به توصیف تفکر خلاق و نقش دانشگاه اسلامی در توسعه تفکر خلاق به عنوان بستری مناسب در زمینه ایجاد توسعه علمی در کشور پرداخته است. نتایج نشان می دهد که نوآوری و خلاقیت در دانشگاه از اهمیت والایی برخوردار است و یکی از اهداف مهم دانشگاه می باشد که دانشگاه اسلامی جهت تحقق آن، باید در زمینه اشاعه، نشر دانش و انتقال آن به جامعه و نسل جوان، بیش از پیش تلاش و کوشش کند. در واقع، چالش مهم دانشگاههای اسلامی ایران در این زمان، کسب و ارتقای هویت علمی و فرهنگی با توسعه استقلال سازمانی و آزادی علمی به منظور افزایش بهره وری و تحقق رسالتهای دانشگاه، افزایش اثربخشی اجتماعی است.

مسوولیت پزشکان در قبال بیماران می تواند اخلاقی یا حقوقی باشد که مسوولیت حقوقی خود جنبه مدنی و کیفری خواهد داشت. توجه به موضوع مسوولیت پزشکان و برخورد با خطاهای پزشکی قدمتی به بلندای علم طب دارد. در تمدن مصر باستان، یونان، بابل، روم و ایران باستان رویکردهای مختلفی نسبت به خطاهای پزشکی وجود داشته است. در ایران باستان، پزشکان و جراحان تنها پس از طی مرحله آزمون زیر نظر پزشکان مجرب مجاز به طبابت بودند و در صورت درمان بیماران بدون کسب مجوز و بروز خطای منجر به فوت بیمار با کیفری مشابه قتل عمد روبه رو می شدند.فقهای شیعه پزشک جاهل و خطاکار را در قبال عوارض به وجود آمده برای بیمار مسوول می دانند، اما در مورد پزشک حاذقی که بدون کوتاهی یا تقصیر وی بیمارش دچار عارضه ای گردیده دو دیدگاه وجود دارد؛ دیدگاه مشهور، که غالب فقها به آن نظر دارند، حکم بر مسوولیت پزشک می دهد و برای آن ادله هم ذکر شده است. اما دیدگاه غیر مشهور چنین پزشکی را مسوول نمی داند.دیدگاه مشهور برای سلب مسوولیت از پزشک، اخذ برائت از بیمار را پیش از اقدام پزشک پیشنهاد می کند که در حقوق ایران از دیدگاه مشهور پیروی شده است. البته در موارد فوریت های پزشکی که جان بیمار در خطر است و امکان اخذ رضایت و برائت وجود ندارد، این امر استثنا شده است. ضمن این که چنان چه پزشک به هنگام معالجه بیمار مرتکب تقصیر شود، تحصیل برائت پیش از شروع به درمان، مسوولیت را از وی سلب نخواهد کرد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی و مقایسه نگرش دانشجویان کارشناسی نسبت به کتاب الکترونیکی در درس «مقدمات، روشها و فنون تدریس» انجام شده است. روش: روش پژوهش شبهتجربی از نوع پیشآزمون- پسآزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی هستند که درس «مقدمات، روشها و فنون تدریس» را در نیمسال دوم سال تحصیلی90-89 انتخاب کردند. نمونه تحقیق شامل یک کلاس درس «مقدمات، روشها و فنون تدریس» بود که بهصورت هدفمند انتخاب گردید. تعداد دانشجویان این کلاس 32 نفر بودند که به صورت تصادفی به دو گروه آزمون و گواه تقسیم شدند. ابتدا از هر دو گروه، پیشآزمون نگرش در شراط یکسان به عمل آمد. سپس گروه آزمایش در معرض متغیر مستقلی به نام کتاب الکترونیک قرار گرفت و طی3 جلسه با نرمافزار کتاب الکترونیک محققساخته آموزش دیدند و گروه گواه با کتاب چاپی آموزش دیدند. به منظور بررسی تغییرات حاصله، در پایان 3 جلسه، پسآزمون نگرش از هر دو گروه گرفته شد. برای تحلیل دادهها از آزمون تی مستقل و تحلیل واریانس چند متغیره استفاده گردید. یافتهها: یافته ها نشان داد که نگرش دانشجویان گروه آزمون در مقایسه با گروه گواه به طور معناداری تغییر یافته و مثبت شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش، برتری نگرش دانشجویانی را نشان داد که از طریق کتاب الکترونیکی آموزش دیده بودند. اصالت/ارزش: پژوهش حاضر نشان میدهد که کتاب الکترونیک میتواند خیلی زود برای متعلمان جا بیفتد و مقاومت اولیه آنها نسبت به آن به راحتی از بین برود. لذا بر اساس نتایج به دست آمده میتوان استفاده از کتاب الکترونیکی را به عنوان ابزاری مفید در آموزش پیشنهاد کرد.

فرآیند تکوین علم دینی به این نحو قابل تصور است که پشتوانه های متافیزیکی برگرفته از اندیشه های دینی در مراحل مختلف فعالیت علمی به کار گرفته شود؛ به سخن دیگر، هرگاه مضامین متافیزیکی بتوانند در مراحلی چون گزینش مسئله، انتخاب مفاهیم و الگوهایی برای فهم مسئله، طرح پ ژوهش، انجام مشاهده، پیش بینی و تفسیر، تاثیرآفرینی خود را آشکار کنند، فرآیندی شکل گرفته است که محصول آن، دانش هایی متناسب با اندیشه های دینی خواهد بود. بنابراین، اندیشه توحیدی پژوهشگر و نوع نگاه او به هستی در پژوهش او و نتایج حاصل از تحقیق او تاثیر می گذارد. قطعاً یک پژوهشگر موحد جهان را یک قطبی دیده و برای موجودات ماهیت «از اویی» و «به سوی اویی» قائل است. در چنین تفکری با توجه به تعریفی که از انسان و نیازهای مادی و دنیایی او می شود، جهت گیری علم در راستای رسیدن انسان به کمال قرب الاهی قرار می گیرد. در متون دینی و سیره ائمه نیز تشویق به پژوهش علمی و ارائه شیوه های مناسب تحقیق و استفاده از نتایج این پژوهش ها جهت تقویت بینش توحیدی (افزایش ایمان) و تصحیح شیوه زندگی و نحوه برخورد با طبیعت و موجودات (عمل صالح)، مشاهده می شود. علم کیمیای جابربن حیان نمونه ای عینی از علم دینی است که در تاریخ تمدن اسلامی شکل گرفت؛ علمی که از جهت روش، هدف، فرضیه پردازی و تفسیر تحت تاثیر اندیشه دینی قرار داشت.

در علوم اجتماعی، بسیاری از فرضیات علی به شکل شرط لازم و / یا کافی وجود دارند. با توجه به اهمیت این فرضیات لازم است به چگونگی ارزیابی تجربی یا روش های آزمون آنها توجه شود. محققانی که فرضیات علی به شکل شرط لازم و / یا کافی را به صورت کمی می آزمایند، معمولا توجه ندارند که تکنیک های آماری شان برای آزمون این گونه فرضیات مناسب هستند یا خیر؟ از آنجا که کتاب های درسی در حوزه روش های آماری، به فرضیات شرط لازم و / یا کافی و چگونگی آزمون آنها اشاره ای نکرده اند، محققان کمی از همان رویه های متعارف آماری که برای فرضیات غیرشرط لازم و / یا غیرشرط کافی به کار گرفته می شود، برای آزمون فرضیات شرط لازم و / یا کافی استفاده می کنند. این مقاله نشان می دهد با توجه به ویژگی های فرضیات شرط لازم و / یا کافی، رویه های متعارف آماری نمی توانند پاسخ های معتبری ارایه دهند؛ به همین سبب ممکن است برای فرضیه شرط لازم و / یا کافی در تحقیق تجربی، از داده هایی تایید آماری به دست آوریم که یک مشاهده ساده نشان دهد این داده ها از آن فرضیه حمایت نمی کنند.

زمینه: ساخت، کاربرد، پیچیدگی و اهمیت روزافزون مدلهای تحقیق در عملیات، سوالات متعددی در خصوص معیارهای اخلاقی، رابطه مناسب میان سازندگان مدل و کاربران و مسوولیت حرفه ای مدلسازان ایجاد نموده است. تحقیق در عملیات تخصصی است که فعالان آن نقش بسزایی در جامعه ایفا می کنند. بنابراین بنیان گذاردن مبنایی اخلاقی و تسهیم فرهنگی مشترک میان فعالان این حوزه الزامی به نظر می رسد.روش کار: در این مطالعه ضمن پرداختن به جایگاه نظامنامه های اخلاقی در مدلسازی، تلاش شده تا با توجه به روابط مختلف میان تصمیم گیرندگان، فعالان حوزه تحقیق در عملیات، مساله تصمیم گیری، ابزارهای پشتیبان تصمیم، مدل و جامعه راهکارهایی به منظور غلبه بر دامهای اخلاقی که محققان تحقیق در عملیات ممکن است در مسیر انجام ماموریت در آنها گرفتار شوند، ارایه شود.یافته ها: مطالعه حاضر با در نظر داشتن اصول مدلسازی و تحقیق در عملیات پاسخی شایسته به سوالات اخلاقی که بر اساس روابط موجود در مدل اولیه روابط اخلاقی میان عناصر دخیل در فرایند مدلسازی شکل می گیرند، ارایه می نماید.نتیجه گیری: تدوین نظامنامه های اخلاقی، تسهیم فرهنگی مشترک میان فعالان حوزه مدلسازی و پیروی از اصول انجام کار، گام نخست در عملکرد اخلاقیست. علاوه بر آن، مقابله با مشکلهای اخلاقی نیازمند کسب آموزش های لازم در زمینه اخلاقیات است. چنین آموزشهایی می توانند فعالان این حوزه را در بنیانگذاری ارزشهای اخلاقی خاص خود راهنمایی و زمینه را برای حرکت در مسیر تعهداتشان فراهم نمایند.

هم اکنون جدال اندیشه ای بر سر مفهوم سازی تولید، تسهیم، انتشار و کاربرد دانش در دانشگاه ها و مؤسسه های عالی کشور، موضوع پیچیده ای است که توجه زیادی را هم در ادبیات دانشگاهی و هم در حوزه مدیریتی به خود معطوف داشته است. بر این مبنا، تسهیم دانش در آموزش عالی به عنوان یک موضوع میان رشته ای که پیوند میان دو رشته اصلی «مدیریت دانش» و «آموزش عالی» به ویژه مدیریت آموزش عالی است، مطرح شده است. بسیاری از پژوهشگران و صاحب نظران کوشیده اند تا به این پرسش پاسخ دهند که عوامل تأثیرگذار بر افراد در تسهیم دانش کدامند؟ عوامل و دلایل احتمالی تسهیم و یا عدم تسهیم دانش افراد کدامند؟ در پاسخ به این پرسش، پژوهش های متعددی انجام شده که یافته های آن در برخی از موارد نظری و در برخی از موارد نیز دارای شواهد تجربی است. در این مقاله تلاش شده با روش توصیفی تحلیلی، تسهیم دانش بین اعضای هیئت علمی، به مثابه یک حوزه مطالعاتی میان رشته ای در عرصه آموزش عالی، بررسی و واکاوی شود. پژوهش حاضر، کاوش پدیدة تسهیم دانش در عرصه آموزش عالی را به بحث گذاشته و سپس با بررسی دقیق و ژرف نگری، عوامل مؤثر بر تسهیم دانش بین اعضای هیئت علمی را تحلیل کرده است. این مقاله بر این نکته تأکید دارد که حوزه مطالعاتی میان رشته ای تسهیم دانش از علوم و دانش های مختلفی بهره برده و برای کاوش پدیده تسهیم دانش در محیط های آموزش عالی و نظریه پردازی در این زمینه، درک و تحلیل ماهیت دانش، انگیزش و فرصت تسهیم دانش در دانشگاه ضروری است. همچنین در این مقاله نتایج دو دهه پژوهش های مهم تجربی در ارتباط با عوامل مؤثر بر تسهیم دانش در محیط های دانشگاهی مرور شده است. در پایان، مقاله با ارائه مدلی مفهومی، جایگاه کنونی و زمینه های بالقوه پژوهش های آتی مرتبط با تسهیم دانش را پیش روی پژوهشگران قلمرو آموزش عالی قرار می دهد.