درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۴۲۱ تا ۲٬۴۴۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۲۴۲۱.

تحلیلی بر تأثیرات جنگ سرد و نظام دوقطبی بر روابط ایران و عراق در دوره پهلوی دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۷ 107-135

کلید واژه ها: نظام دو قطبی تاریخ ایران دوره اسلامی آمریکا شوروی ایران عراق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۲ تعداد دانلود : ۵۴۲
با پایان یافتن جنگ دوم جهانی، دگرگونی های عمده ای در روابط بین المللی بوجود آمد و زمینه های شکل گیری نظام دو قطبی فراهم گردید. آمریکا و شوروی به عنوان رهبران دو بلوک شرق و غرب، دریک رقابت همه جانبه مقابل یکدیگر قرار گرفتند. خاورمیانه نیز یکی از مناطق رقابت دو ابرقدرت بود. ابرقدرت ها در دوران جن گ س رد ت لاش کردن د ب ا عضوگیری از میان کشورهای منطقه خاورمیانه، اهداف خود را دنبال نمایند. دولتهای منطقه از جمله ایران و عراق نیز ب ا پیوستن ب ه یک ی از دو ابرقدرت عملاً در یکی از این دو اردوگاه قرارگرفتند. رهبران دو بلوک همچنانکه خود را متعه د ب ه حمایت از متحدان منطقه ای خود می دانستند، در مقابل انتظ ار دنباله روی آنها از سیاست های خود را داشتند، بر این اساس مدیریت اوضاع، عملاً در دست ابرقدرت ها بود، و اقدامات متحدان منطقه ای، صرفاً در راستای منافع آن کشورها دنبال می شد. بنابراین روابط و مناسبات کشورهای ضعیف با یکدیگر به اراده و خواست کشورهای بزرگ، هدایت وکنترل می شد و آنها را از هم دور یا نزدیک می کرد، به گونه ای که این کشورها در چهارچوب منافع قدرتهای مسلط، با یکدیگر به منازعه پرداخته و درگیر جنگ نیابتی می شدند. در پژوهش پیش روی با تکیه بر روش توصیف همراه با تحلیل و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای تأثیرات جنگ سرد بر روابط ایران و عراق بررسی و تحلیل شده است.
۲۴۲۲.

ملاحظاتی در باب نمود اعتقاد به «احکام نجوم» در تاریخ نگاری ابوحنیفه دینوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۴۷) 1 - 16

کلید واژه ها: ابوحنیفه دینوری احکام نجوم اخبارالطوال پیشگویی تاریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۷۵۷
در تاریخ نگاری، مبحث اعتقادداشتن یا اعتقادنداشتتن مورخ به «احکام نجوم»، از نکات مهم و در کانون توجه است. ابوحنیفه دینوری، از مورخان بزرگ تمدّن اسلامی در قرن سوم قمری/نهم میلادی، کتاب اخبارالطوال را براساس شیوه تاریخ نگاری عمومی تألیف کرده است. این پژوهش با دیدگاهی توصیفی تحلیلی به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که نمود اعتقادی ابوحنیفه دینوری به احکام نجوم به چه صورت بوده است و در تاریخ نگاری او، تجلی این نمود در چه زمینه هایی مشاهده می شود. براساس یافته های این پژوهش، به نظر می رسد دیدگاه دینوری درباره پیشگویی های منجمان، فرازونشیب هایی داشته و در مجموع، نمونه های اندکی از پیشگویی ها در حوادث تاریخی را ذکر کرده است. او در اثر خود، در همان نمونه های اندک که پیشگویی بزرگان و منجمان را بررسی کرده و آن را مهم دانسته، به پیشگویی های عوام بی توجه نبوده و گاهی در کتاب خود، از این گزارش ها نام برده است؛ همچنین بر این باور بوده است که اگر در مواقعی، منجمان و اهل احکام نجوم پیشگویی نداشته اند، تأویل و برداشت نادرست از سخنان آنها دلیل اصلی محقق نشدن این پیشگویی ها بوده است. دینوری در جایگاه یک منجم، آثار نجومی مهمی را نگاشته که این موضوع در اعتقادش به درستی سخنان اهل احکام نجوم بی تأثیر نبوده است. مباحثی که احکام نجوم در آن مطرح شده، در کتاب اخبارالطوال مفصل تر از حوادث مشابه توضیح داده شده است.
۲۴۲۳.

مناسبات بکتاشیه با حکومت عثمانی در قرن دهم و یازدهم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 118-95

کلید واژه ها: بکتاشیه تصوف طریقت عثمانی ینی چری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۵۲
بکتاشیه از مهمترین طریقت های جامعه عثمانی بود که با تکیه بر آداب و اصول تصوف فعالیت می کرد. مشرب فکری و روحیه تسامح و تساهل بکتاشیه موجب جذب اقشار و ایده های گوناگون شده بود. بکتاشیه به سبب سازگاری با اصول مذهبی عثمانی ها، پیوند عمیقی با حکومت برقرار کرد. این طریقت با نفوذ در میان ارتش ینی چری، گسترش بسیاری یافت و مدت ها در عرصه های گوناگون جامعه عثمانی فعالیت کرد. این پژوهش با تجزیه و تحلیل داده های تاریخی در پی پاسخ به این سؤال است که مناسبات سیاسی، اجتماعی و مذهبی بکتاشیه با حکومت عثمانی از اوایل قرن دهم تا اواخر قرن یازدهم به چه صورت بوده است؟ بر اساس یافته های این پژوهش، بکتاشیه همواره با دولت عثمانی روابط نزدیکی داشته است. این طریقت با نفوذ در دستگاه حکومتی عثمانی و پیوند با ینی چری ها در خدمت دولت عثمانی بود و به همین سبب مورد حمایت عثمانی ها بود. غیر از بکتاشیان غالی که از لحاظ عقیدتی و سیاسی با عثمانی ها در تقابل بودند، سایر بکتاشی ها جز در دوره اقتدار قاضی زاده ها و نیز در شورش های ینی چری، مورد سختگیری عثمانی ها واقع نشده بودند.
۲۴۲۴.

اقدامات امام صادق (ع) در جهت رفع آسیب های فرهنگی شیعیان با تکیه به روایات تقیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 7 - 30

کلید واژه ها: امام صادق (ع) تقیه آسیب شناسی آسیب های فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۱۶۷
یکی از روش های درمان آسیب های فرهنگی شیعیان توسط امام صادق تقیه است، زیرا دوران امامت ایشان (148-114 ه-ق) به جهت وجود برخی از شرایط با دوران ائمه دیگر متمایز شد به همین جهت امام از این فرصت استفاده نمود و در جهت رفع آسیب ها ازجمله آسیب های فرهنگی آن هم با روش تقیه اقدام نمود. این نوشتار عهده دار اقدامات امام صادق در جهت رفع آسیب های فرهنگی با تکیه به روایات تقیه است. برای این هدف با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با ارجاع به منابع روایی تاریخی به بررسی وضعیت ویژه دوران امام صادق پرداخته، سپس آسیب های فرهنگی موجود در عصر ایشان را بررسی نموده و در ادامه به اقدامات امام صادق پرداخته است. بررسی و تحلیل ها نشان داد که حضرت برای درمان آسیب های فرهنگی شیعیان را به تقیه و مدارا، توجه دادن اصحاب به حساسیت زمانه، همزیستی مسالمت آمیز شیعیان با دیگران، بیان معارف به روش متعدد توصیه نمود.
۲۴۲۵.

تأثیر حفاظت پیشگیرانه بر ارزش های فرهنگی مجموعه های خصوصی میراث کهن

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱۳ ۱۹۳-۲۰۵

کلید واژه ها: حفاظت پیشگیرانه مجموعه های خصوصی ارزش فرهنگی حفاظت مجموعه داری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۳ تعداد دانلود : ۳۷۴
امروزه حفاظت پیشگیرانه به عنوان راهی برای حفظ آثار تاریخی بیش ازپیش اهمیت یافته است. حفاظت پیشگیرانه بهترین راهکار برای موزه ها به شمار می رود. باتوجه به این که بخشی از آثار در مجموعه های خصوصی قرار دارند، اعمال این نوع حفاظت در مجموعه های خصوصی در سراسر دنیا، درحال گسترش است؛ اما باتوجه به این که اهمال در انجام این شیوه حفاظتی، عواقب و پیامدهای زیانباری در پی خواهد داشت و باتوجه به بررسی شرایط حفاظت پیشگیرانه در مجموعه های خصوصی در ایران، هدف از نگارش این مقاله، بررسیِ مهم ترین نتیجه اعمال این نوع حفاظت در این مجموعه هاست. روش پژوهش مورداستفاده در این مقاله، آمیخته از نوع کمی-کیفی است و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاری با 14 نفر از متخصصین و بررسی پایایی و روایی مصاحبه ها و سپس با تجزیه و تحلیل اطلاعات به روش کلایزی-کن، پرسشنامه تنظیم شده و در اختیار 96 نفر از مجموعه داران کشور قرار گرفته است و درنهایت از آزمون فریدمن به منظور اولویت بندی مؤلفه ها استفاده شده، و پیامدهای ناشی از عدم اعمال این نوع حفاظت، اولویت بندی گردیده است. اما پرسش اصلی این است که، پیامدهای عدم استفاده از روش های حفاظت پیشگیرانه در مجموعه ها چیست و عدم اجرای این روش های چه آسیب هایی را متوجه آثار تاریخی و تأثیرات آن در جامعه خواهد کرد؟ در این راستا لازم است هم پیامدهای اصلی شناسایی شوند، و هم میزان اهمیت هریک از آن ها مشخص شود. به نظر می رسد مهم ترین پیامد عدم اعمال حفاظت پیشگیرانه در مجموعه های خصوصی ایران، مخدوش شدن ارزش های فرهنگی آثار موجود در مجموعه هاست. نتایج نشان داد که پیامدهای ناشی از عدم استفاده از روش های حفاظت پیشگیرانه در سه سطح قابل بیان هستند؛ سطح اول، دسته بندی فرسودگی و تخریب آثار موجود است؛ سطح دوم، شامل از بین رفتن ارزش آثار می شود؛ و سطح سوم، ایجاد خسارت های مادی و معنوی به مجموعه داران را نشان می دهد. تحلیل های آماری نشان می دهند، از بین این سه سطح، سطح دوم که شامل از بین رفتن ارزش آثار می شود از اهمیت بیشتری برخوردار است.
۲۴۲۶.

بررسی علل تحول مراسم آیینی و سوگواری شهر مشهد در دوره قاجار(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۴) 135 - 170

کلید واژه ها: مراسم آیینی مراسم سوگواری عصر قاجار خراسان مشهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۰ تعداد دانلود : ۲۷۰
مؤلفه دین و مذهب، همواره نقش عمده ای در زیر ساخت فکری جامعه ایرانی داشته است و تأثیر مستقیم آن در بیشتر تحولات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعه چشمگیر است. ازاین رو در طول تاریخ، حکومت ها توجه خاصی به مذهب و مراسم آیینی داشته اند. در دوره قاجار در کنار تداوم شکل برگزاری مراسم مذهبی و آیینی، یک نوع تحول هم در آنها صورت گرفت. ایالت خراسان و به ویژه شهر مشهد به سبب موقعیت خاص خود، یکی از مراکز اصلی این تحول بود. مقاله پیش رو با روش وصفی - تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که مراسم آیینی وسوگواری در مشهد به عنوان مهم ترین شهر مذهبی ایران به چه میزان تحت تأثیر عوامل مختلف، به ویژه رویکرد سیاسی حاکمان قاجار و عوامل اجرایی آن دچار تحول شد؟
۲۴۲۷.

بررسی فناوری های نظامی نوین و کاربرد آن ها در جنگ داخلی آمریکا (1865-1861م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 121 - 143

کلید واژه ها: جنگ داخلی جنگ افزار فناوری ایالات شمالی ایالات مؤتلفه آمریکا. آبراهام لینکلن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۰ تعداد دانلود : ۲۰۱
جنگ داخلی آمریکا جنگی چهارساله از 1861 تا 1865 میان ایالات متحده و یازده ایالت جنوبی بود که از اتحادیه جدا شدند و کشورهای کنفدراسیون آمریکا[1] را تشکیل دادند. این پژوهش با روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و شیوه گردآوری منابع کتابخانه ای به دنبال یافتن این پرسش است که چه فناوری های نظامی نوینی در طول این جنگ به کار گرفته شدند و کاربرد آن ها در جنگ چگونه بوده است؟ مدعای این پژوهش بر این امر استوار است که فناوری نظامی نوین یکی از مهم ترین ویژگی های جنگ داخلی آمریکا بودند که برای نخستین بار ساخته شدند و نقش مهمی در شکل دهی به مسیر جنگ ایفا کردند. ایالات شمالی نیز به علت توسعه بیشتر فناوری توانستند مسیر جنگ را به سود خود تغییر دهند. دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد که مسلسل، تفنگ خود کار، رزم ناوهای زره پوش، زیردریایی، راه آهن، تلگراف و بالون از مهم ترین جنگ افزارها و فناوری هایی بودند که در طول جنگ مورداستفاده قرار گرفتند. اگرچه هر دو سوی این نبرد در ساخت جنگ افزارهای نوین اقداماتی انجام دادند، ایالات شمالی موفق تر عمل کردند و سلاح ها و فناوری های نوین به پیروزی در جنگ به آن ها کمک کرد.  
۲۴۲۸.

زمینه های تشکیل حکومت قراختائیان در شرق ایران و ماوراءالنهر و روند سقوط آن ها

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال ششم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۲ 49-58

کلید واژه ها: قراختائیان ماوراءالنهر خوارزمشاهیان حکومت قراختایی محمد خوارزمشاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۲ تعداد دانلود : ۴۱۰
تحقیق پیش رو با عنوان بررسی زمینه های تشکیل حکومت قراختائیان در شرق ایران و ماوراءالنهر و روند سقوط آن ها در نظر دارد به بررسی زمینه های شکل گیری و سقوط قراختائیان در ماوراءالنهر و شرق ایران و همچنین به ویژگی های فرهنگی این قوم از قبیل نژاد،زبان و شیوهحکومت داری بپردازد. روش این پژوهش توصیفی_تحلیلی است و با رجوع به منابع، اسناد، مدارک و مآخذ تاریخیِ فارسی، عربی، چینی و تحلیل و مقایسه داده ها با یکدیگر به این نتیجه رسیده است که این قوم با تکیه بر ارتش منظم و قدرتمند و همچنین حفظ فرهنگ چادرنشینی خویش از یک سو و تغییر شرایط قدرت در ماوراء النهر از سوی دیگر توانستند در شرق ایران قدرت را به دست گرفته و حکومت های منطقه را مطیع خویش سازند، اما به دلیل تفاوت مذهبی با دولت های همجوار، مورد تعرض و هجوم آنان قرار گرفته، رو به اضمحلال رفته و سرانجام توسط حمله مغول نابود شدند.
۲۴۲۹.

تأثیر ناامنی بر روند حج گزاری خراسانیان از ابتدای قرن سوم تا میانه قرن پنجم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) 171 - 198

کلید واژه ها: حج مسیر حج خراسان حجاز ناامنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۳۶۷
در پی گسترش اسلام در ایران و توجه به حج به عنوان یکی از مهم ترین آیین های دینی، اعزام کاروان های متعددی از سرزمین های شرق خلافت با عنوان رکب الخراسان به حرمین شریفین رواج یافت. این سفر دینی که در مسیری طولانی صورت می گرفت، گاه به دلیل مشکلات و خطرات مسیر متوقف می ماند. پس از افول دستگاه خلافت عباسی (132-656 ﻫ.ق.) و تجزیه سرزمین های زیر سلطه ایشان و افزایش درگیری های داخلی و خارجی سلسله های ایرانی بر سر تصاحب تاج و تخت و توسعه قلمرو، دوره ای طولانی از ناامنی های مقطعی در مسیرهای منتهی به عراق و حجاز ایجاد شد که در نتیجه آن، نه تنها امکان فعالیت های عمرانی و خدمات بهتر برای قافله ها میسر نگردید، بلکه با افزایش درگیری های فرقه ای، ظهور گروه های تندرو و رواج راهزنی قبایل عرب، قافله های حج در برخی دوره ها از سفر بازماندند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتاب خانه ای در پی مطالعه تأثیر ناامنی به عنوان متغیری مستقل بر روند حج گزاری خراسانیان در ابتدای قرن سوم تا میانه قرن پنجم هجری است.
۲۴۳۰.

بررسی شیوه و نتایج اجرای برنامه تعدیل ساختاری در ایران

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 106-125

کلید واژه ها: نئولیبرالیسم‏ اجماع واشنگتن صندوق بین المللی پول تعدیل ساختاری هاشمی رفسنجانی حسن روحانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۴ تعداد دانلود : ۱۶۸
تعدیل ساختاری مجموعه ای از اصول و سیاست های اقتصادی مشخص است که از دهه 1980 تاکنون، توسط نهادهای مالی جهانی مانند صندوق بین اللملی پول، بانک جهانی و سازمان تجارت جهانی - موسوم به اجماع واشنگتن - تدوین شده و اجرای همه جانبه آنها به کشورهای گوناگون، خصوصاً کشورهای پیرامونی- در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین - توصیه شده است. تعدیل ساختاری ریشه در مکتب فلسفی و اقتصادی نئولیبرالیسم دارد که اساس آن کمینه سازی نقش و جایگاه دولت و گسترش قواعد و مناسبات بازار به ابعاد و حوزه های مختلف حیات اجتماعی، تا بیشترین حد ممکن است. الگوی تعدیل ساختاری، در جمهوری اسلامی ایران در سال های پس از خاتمه جنگ تحمیلی از جانب رئیس جمهور و مسئولانِ ارشد دولت سازندگی مورد پذیرش و اجرا قرار گرفته و متعاقباً توسط دولت های موسوم به اصلاحات، مهرورزی و اعتدال نیز دنبال شده است. در مقاله حاضر ابتدا بنیان های نظری نئولیبرالیسم و تعدیل ساختاری مورد بررسی قرار گرفته و سپس فرایند تاریخی و تبعات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن در جمهوری اسلامی ایران تحلیل می شود.
۲۴۳۱.

الگوی مدیریت تنوعات قومی و اجتماعی در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 20-37

کلید واژه ها: تنوع قومی تنوع اجتماعی مدیریت تنوعات اجتماعی جمهوری اسلامی ایران شکاف قومی حقوق اساسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۷۲
مقاله حاضر تلاشی برای استخراج الگوی مدیریت تنوعات قومی و اجتماعی در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران است. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارای ظرفیت های خوبی برای مدیریت تنوعات، شکاف های قومی و اجتماعی است و قانون گذار با ادبیاتی انسانی، اسلامی، عادلانه و مترقی که برگرفته از آموزه های توحیدی قرآن کریم و سیره درخشان پیامبر اکرم (ص) می باشد، زمینه های مناسبی را برای برطرف کردن شکاف های قومی در ایران فراهم کرده است. این مقاله از نوع تحقیقات کاربردی، اکتشافی و کیفی است که با استفاده از روش تحلیل محتوای اسنادی با تاکید بر محتوای قانون اساسی و تکنیک های اسنادی - کتابخانه ای انجام شده است. با تأکید بر پنج رویکرد حقوقی، دینی و مذهبی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، الگوی مدیریتی با نگاه به ظرفیت های موجود در قانون اساسی جمهوری ایران در حوزه راهبردی مدیریت شکاف ها، تنوعات قومی و اجتماعی که رویکردی مبتنی بر وحدت گرایانه اسلامی تلقی می شود، ارائه شده است.
۲۴۳۲.

تحول گفتمان دولت در عصر مشروطه و رضا شاه: فرآیندی معکوس(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۵۹

کلید واژه ها: دولت مستقل منظم دولت مشروطه دولت مطلقه عصر ناصری رضا شاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۱۲۰
دولت، در تاریخ معاصر ایران، یکی از مهم ترین نهادهایی بود که در گفتمان تجددخواهی مورد توجه قرار گرفت و خیلی زود، تحول در آن، ذهن نوگرایان ایرانی را مشغول کرد. نخستین تلاش ها برای تحول در آن، با گفتمان «دولت مستقل منظم» توسط مَلکَم خان در دوره ناصرالدین شاه صورت بندی شد و به سرانجامی نرسید و در حد طرح باقی ماند، اما این ایده به جا ماند که بدون داشتن دولتی قدرتمند، نمی توان متجدد بود. این ایده، در گفتمان مشروطه نیز وارد شد و اگرچه مشروطه به دنبال تحدید دولت بود، اما، در دل خود ایده دولت مقتدر را داشت و با ناتوانی در ایجاد آن، و آشفتگی هایی که پس از مشروطه ایجاد شد، دولت مطلقه رضا شاه بر سر کار آمد، که روندی معکوس در ایجاد دولت مطلقه بود. این مقاله با در نظر داشتن روش گفتمانی، به دنبال یاسخ به این پرسش است که چرا فرآیند تحول دولت در این دوره، معکوس بوده و دولت مطلقه به جای پیش از مشروطه، پس از آن برآمد و مهم ترین نتیجه ای که به دست آورده آن است که یکی، ناقص بودن فرایند دولت سازی نوین در عصر ناصری و دیگری ناتوانی مشروطیت در دولت سازی، علی رغم داشتن ابزار آن از جمله قانون اساسی، دلایل این فرآیند معکوس بوده است.
۲۴۳۳.

تحلیلی بر روند ضرب عبارت «علی ولی الله» بر سکه های باوندیان کیوسیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۵ 201 - 231

کلید واژه ها: باوندیان رستم بن شروین تشیع سکه علی ولی الله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۲ تعداد دانلود : ۲۵۳
سلسله باوندیان از مهم ترین سلسله های حاکم بر طبرستان است که بیش از هفت قرن در مقر اصلی خود، شهریارکوه، فرمان راندند. این سلسله طی این مدت به سه شاخه کیوسیه، اسپهبدیه و کین خوازیه تقسیم شدند. یکی از مهم ترین اقدامات شاخه اول باوندیان، کیوسیه، ضرب عبارت «علی ولی الله» بر روی سکه هایشان بود. ازاین رو مسئله اصلی در این پژوهش، بررسی علل و عوامل ضرب عبارت «علی ولی الله» بر روی سکه های باوندیان است. در این پژوهش با بهره گیری از منابع تاریخی و مطالعات سکه شناسی و با تکیه بر شیوه توصیفی تحلیلی، ضرب عبارت «علی ولی الله» بر سکه های باوندیان مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از این است که مضامین سکه های رستم بن شروین و مرزبان بن رستم در راستای مشروعیت سازی برای حکومت از دو سو تنظیم شده اند؛ به این ترتیب که از یک سو عبارت «علی ولی الله» و از سوی دیگر نام خلیفه عباسی درج شده است. می توان از دو جریان مشروعیت ساز سخن گفت: 1) کسب مشروعیت از خارج از قلمرو باوندیان. 2) کسب مشروعیت در داخل قلمرو باوندیان. به این ترتیب سکه ها به واسطه انعکاس عبارت «علی ولی الله» تصویری مشروع از رستم بن شروین همسو با باورهای مردم و اعتقادات مردم ارائه می کنند و همچنین در پی کسب مشروعیت از طرف خلیفه عباسی و امیر آل بویه بوده است.
۲۴۳۴.

بررسی مؤلفه های فرمی و تزئینی کمان های صفوی به گواه نقاشی ها و نگاره های هم دوره

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۲ 209-224

کلید واژه ها: کمان و ادوات کماندان ترکش دان دوره صفوی نگاره های صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵ تعداد دانلود : ۳۲۰
«تیر و کمان» ازجمله سلاح های دوره صفوی است که علاوه بر میادین نبرد، در مراسم درباری و شکار جایگاه ویژه ای داشته است. از این رو، شناسایی کمان های این دوره اهمیت غیرقابل انکاری دارد. تعداد اندک کمان ها ی باقی مانده و اندک بودن منابع مرتبط، مطالعه آن ها را دشوار کرده است، اما می توان برای مطالعه کمان های صفوی از یکی از مهم ترین اسناد این دوره، یعنی نگاره ها کمک جست؛ چراکه نگاره های دوره صفوی علاوه بر ارزش های زیبایی شناسانه بسیار واقع گرایانه ترسیم می شدند. از این رو، نمود جنگ افزارهای گوناگون ازجمله «کمان» را در آن ها به خوبی می توان پیگیری کرد. علاوه بر معرفی، طبقه بندی انواع کمان و ادوات وابسته بدان، همچون کماندان و تیردان به عنوان یکی از کهن ترین و مهم ترین رزم ابزارها در دوره صفوی از عمده اهداف پژوهش حاضر است. در این راستا پاسخ گویی به پرسش هایی همچون: کمان و ادوات وابسته به آن در این دوره، چه انواعی داشته، چه ارتباطی میان شکل ظاهری و کارکرد آن ها وجود داشته است؟ و چه نقوش تزئینی بر کمان های این دوره به کار رفته است؟ در پژوهش حاضر مدنظر قرار گرفت. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و با گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای صورت گرفته است، به مقایسه، تحلیل و طبقه بندی کمان ها از خلال 70 نگاره و اثر ترسیم شده از آغاز تا پایان دوره صفوی، پرداخته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که حداقل چهار نوع کمان و شش نوع مختلف تیردان در مراسم مختلف دوره صفوی استفاده می شده است. از این میان کمان هایی که در مرکز فرورفته و گوشه هایی به سمت خارج داشتند، پرکاربردتر و کمان های ساده، کم کاربردتر بوده اند. در میان انواع نقوش حک شده بر کمان ها، کتیبه های نوشتاری رایج ترین نقش بر سطح کمان ها بوده اند که بیشتر درراستای تهییج روحیه و استعانت از نیروهای الهی به منظور غلبه بر دشمن به کار گرفته شده است. هم چنین نقش کمان یا ادوات وابسته بدان همچون زهگیر، نشان دهنده اهمیت این اشیاء در نشان دادن اقتدار دربار ایران در روابط خارجی و جایگاه آن به عنوان آرایه رسمی مردان درباری این دوره است.
۲۴۳۵.

نقش کیاییان در بازسازی اوضاع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مناطق شرقی گیلان

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۶ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۹ 81 - 98

کلید واژه ها: جغرافیای تاریخی گیلان آل کیا اقتصاد ابریشم روسیه شاه عباس اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۲۶
آل کیا حکومتی محلی و قدرتمند بود که در فاصله سده های هشتم تا دهم هجری قمری، در بخشی از گیلان موسوم به بیه پیش حکمرانی می کردند. آنها توانستند به مدت دو قرن و نیم به طور مستقل از حکومت مرکزی صفویه، حاکمیت خود را حفظ نمایند. در ارتباط با اوضاع اقتصادی آل کیا مطالعه و پژوهش چندانی صورت نگرفته و تنها توصیفات پراکنده ای از آنها در متون تاریخی و سفرنامه سیاحان قابل ردیابی است. هدف و مسئله اصلی این پژوهش بررسی و تبیین نقش ابریشم گیلان در اقتصاد تجاری و تحولات اقتصادی و سیاسی داخلی حکومت محلی آل کیا است. نتایج تحقیق نشان می دهد یکی از عوامل تأثیرگذار بر رشد و رونق اقتصادی حکومت آل کیا، جغرافیای تاریخی گیلان بوده است. ابریشم نیز به عنوان یک کالای استراتژیک اقتصادی، در زمان آل کیا اهمیت به سزایی داشته و گیلان به دلیل تولید انبوه و مرغوب ابریشم نقش انکارناپذیری در جلب بازارهای اروپایی و تجارت خانه ها داشته است. این پژوهش کوشیده است، ضمن توصیف و تشریح شرایط اجتماعی و تحلیل کیفی مؤلفه های اقتصادی آن دوره به بررسی عوامل مؤثر در رونق و شکوفایی اقتصاد حکومت محلی آل کیا در گیلان و بحران های اقتصادی پس از فروپاشی این حکومت بپردازد.
۲۴۳۶.

آموزش نوین زرتشتیان، عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 259-278

کلید واژه ها: آموزش نوین زرتشتیان ایران زرتشتیان هند مانکجی لیمجی هاتریا نهاد اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۲۷۱
زرتشتیان ایران، تا دوره سلطنت ناصرالدین شاه، فاقد نهاد آموزشی مستقل بوده و همین موجب عدم پیشرفت آنان در مراتب دیوانی و اقتصادی می شد. جرقه ایجاد چنین نهادی اوایل دوره ناصری، با پشتیبانی مالی زرتشتیان هند، به طور خاص شخصی به نام مانکجی که درصدد بهبود وضعیت اجتماعی زرتشتیان یزد بود، زده شد. اقدامات مانکجی نوع اندیشه خاصی را برای جلب حمایت زرتشتیان یزد از نهاد نوین آموزشی ترویج می کرد. هدف این مقاله پاسخ به این پرسش است که چه چالش هایی از درون این جامعه، در مقابل تأسیس یک نهاد آموزشی، ایجاد شده و زمینه های عمومی جامعه ایران و پیشینه نهاد های آموزشی چه تأثیری بر واکنش های اجتماعی داشتند؟ اندیشه هایی را که توسط ماکنجی برای تشویق زرتشتیان ایران به ساخت مدارس نوین، مطرح کرده است با استفاده از نظریات جامعه شناسی در باب شکل گیری نهاد اجتماعی و به طور خاص با مقایسه نهادینه شدن خودخواسته (Self-enforcing) و یا تبدیل نهاد متصور (Imagined Institution) به نهاد استقراریافته (Enacted Institution) بررسی شده و اندیشه های مطرح شده و فعالیت های انجام شده در راستای تأسیس نهاد آموزشی زرتشتی ریشه یابی و تحلیل می شوند. انگیزه ایجاد نهاد آموزشی برای زرتشتیان از آموزه های سنتی آنان گرفته شد، از آن جا که تأسیس نهاد نوین آموزش برای کودکان زرتشتی، مقدم بر دیگر اقشار بود، ارزیابی سیر تحولات آن، درباب روند اقتباس آموزش نوین، پاسخ دهنده ابهاماتی از تاریخ معاصر ایران خواهد بود.
۲۴۳۷.

نقش سیاسی زنان درباری و دودمان سلطنتی در تاریخ ایلام میانه (1500-1100 پ م.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۹) 85 - 109

کلید واژه ها: ایلام میانه نقش سیاسی زنان درباری ازدواج های سیاسی نپیر - اسو نهونته - اوتو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۶۳۷
پژوهش در رابطه با نقش زنان در عرصه های گوناگون تاریخ ایلام از جمله مسائلی است که همواره مورد توجه پژوهشگران بوده، با این حال، در تحقیقات انجام شده بیشتر به نقش مذهبی آنان توجه شده و نقش سیاسی کمتر مد نظر قرار گرفته است. مساله یادشده از این نظر بیشتر جلب توجه می کند که به رغم کمبود آثار برجای مانده از تاریخ ایلام، نقش سیاسی زنان به خوبی قابل ردیابی است. نوشتار حاضر درصدد پرداختن به چگونگی و میزان حضور و نقش سیاسی زنان در تاریخ ایلام میانه از سده 15 تا 11 پ.م. به صورت تفکیک شده در قالب دودمان های حکومتگر در این دوره است. در این پژوهش تلاش شده تا علاوه بر استفاده از منابع بومی و داده های باستانشناسی از داده های غیر بومیِ هم دوره نیز استفاده شود تا بتوان به تصویری روشن تر از مبحث مورد نظر دست یافت. نتایج این پژوهش نشان می دهد که زنان علاوه بر اینکه از اعضای مهم خاندان سلطنتی به شمار می رفته اند، شاهان نیز به واسطه آنان بر سریر قدرت می نشستند. در این دوره قدرت زنان چنان افزایش یافته است که حتی در کتیبه ها، شاهان اعطای پادشاهی به خویش را به واسطه آنها دانسته اند. زنان دوره ایلام میانه با استفاده از قدرت و نفوذ خویش برای دست یافتن به مقبولیت اقدامات مهمی از جمله ساخت معابد انجام داده اند که در نوع خود کم نظیر است. نپیر-اسو و نهونته-اوتو دو تن از بانوانی هستند که نقش سیاسی مهمی در تاریخ ایلام میانه داشته اند.
۲۴۳۸.

بررسی «فره کیانی» اصطلاحی در فرهنگ ایران باستان و شرحی بر سلسله کیانیان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پانزدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۵۸

کلید واژه ها: اسطوره اوستا زامیادیشت فرکیانی کیانیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۱۷۹
«فره» یکی از نمادهای قدرت ایزدی و همانند فروغ و هدیه ای الهی است که در وجود هر انسانی و موجودی به امانت گذاشته شده است و برای صاحبش، زندگی طولانی، قدرت و دارایی به همراه می آورد. فر کیانی وجه شاهی فره است و به بخش متأخر گاه شمار افسانه ای زرتشت تعلق دارد. در مفهومی انتزاعی تر، به مثابه یک تفکر، فره می تواند نیرویی وابسته به هستی یا نیروی الهی باشد که از جهان نامحسوس برخاسته و در این گیتی، جاری شده است که از طریق آن، کارهای خوب انجام و بخت خوب نیز تضمین می شود. آنچه در این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی بررسی می شود، مفهوم واژه «فره» در فارسی و اوستا، دلایل اهمیت فر کیانی، مختصری درباره سلسله کیانیان، اسطوره های ایرانی که فره قهرمان آن است و داستان های ملی مرتبط با آن، چهره های مادی و معنوی فر کیانی و بازیافته های باستان شناسی درخصوص فره است تا درنتیجه به این پرسش ها پاسخ داده شود که به چه دلیل فر کیانی دارای چنین جایگاه ویژه ای است و آیا می توان داستان های ملی ایران و فر کیانی را با یکدیگر مرتبط دانست یا خیر. برآیند تحقیق نشان دهنده آن است که با تأمل در متن اوستایی زامیادیشت به نیکی می توان دریافت که بنابه دلایل اسمی، تاریخی و جغرافیایی، دینی و مذهبی، ملی و اسطوره ای، فر کیانی دارای چنین جایگاه مهمی است. همچنین، قهرمانان اصلی برخی از داستان های دلنشین ملی ایران از فر کیانی بهره جسته اند و برخی از مطالبی که فردوسی بزرگ در شاهنامه بیان کرده است، ریشه در زامیادیشت اوستا دارند.
۲۴۴۰.

مهاجرت های روستایی در فارس (1355-1340)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 159-181

کلید واژه ها: مهاجرت روستایی اصلاحات ارضی محمدرضاشاه فارس دهقانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۴۲۹
مهاجرت از روستا به شهر به عنوان شکل غالب مهاجرت در ایران، بر دو وجه است؛ یک وجه آن، شرایط طبیعی است که منجر به مهاجرت جمعیت اضافی یا اصطلاحاً سرریز شدن جمعیت روستاها می شود، وجه دیگر آن ناشی از سیاست های حکومتی و اجرای اصلاحاتی ناقص در روستاهاست، نظیر اصلاحات ارضی. فروپاشی شیوه های تولیدی سنتی در جامعه ایرانی که نقطه اوج آن به اصلاحات ارضی در دهه چهل برمی گردد، به عنوان نقطه عطفی در تسریع روند مهاجرت های داخلی روستا به شهر و رشد شهرنشینی در کشور قابل بررسی است. در این پژوهش سعی بر آن است تا شرایطی که موجب تسریع روند مهاجرت های روستایی در فارس در دهه چهل و پنجاه شد، بررسی شود. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع تاریخی است. مهم ترین رویدادی که در آغاز دهه چهل از سوی دولت برای بهبود زندگی اجتماعی روستاها صورت گرفت اصلاحات ارضی بود. طبق یافته های پژوهش در فارس بعد از اصلاحات ارضی، درگیری های زیادی بر سر نسق زراعی و نوع تقسیم زمین و آب وجود داشت. زمین های فارس در نواحی مختلف استان وضعیت متفاوتی داشت. در بیشتر نواحی کشاورزان صاحب زمین شده بودند؛ ولی با نبود آب عملاً بهره چندانی از اراضی خود نداشتند. از سوی دیگر خشک سالی های پی درپی از مشکلات عمده در این استان بود. در کنار این شرایط بعضی از طرح های دولتی (احداث سد و تشکیل شرکت های سهامی زراعی) نیز باعث بدتر شدن شرایط شد که نتیجه آن شکل گیری مهاجرت های روستایی گسترده و رشد شهرنشینی در استان بود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان