فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۴۰۱ تا ۴٬۴۲۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
منبع:
تاریخ اسلام سال هجدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۷۲)
223 - 244
حوزه های تخصصی:
یکی از موضوعات شایسته بررسی در حوزه تاریخ دوره سلجوقیان، وضعیت مذاهب و فرقه های اسلامی تحت قلمرو آنهاست. زمانی که خلافت عباسی به دلیل درگیری های مستمر فرقه ای، به فروترین حدّ زوال رسیده بود، ظهور سلجوقیان در ایران، راه را برای تقویت دوباره مذهب تسنّن هموار کرد. ایالت جبال، به عنوان یکی از مناطق مهمّ ایرانِ عصر سلجوقی، به دلیل داشتن موقعیتی استراتژیک و پیونددهنده شرق و غرب خلافت عباسی، از اهمیت بسزایی برخوردار بود. تنوع فِرَق و مذاهب گوناگون شیعی و سنّی و پراکندگی حامیان این مذاهب در شهرهای مختلف این ایالت، نقش ایالت جبال را در تاریخ میانه ایران، به ویژه دوره سلجوقی، برجسته تر کرده بود. پژوهش حاضر، بر اساس اطلاعات مندرج در کتب جغرافیایی و تاریخی درباره شهرهای باختری ایالت جبال در دوره سلجوقیان، سعی در روشن نمودن جایگاه مذهبی این منطقه دارد. یافته های این پژوهش، نشان می دهد که در کنار حضور اقلیت شیعی زیدی و اسماعیلی در منطقه جبال، عموم منابع بر شافعی بودن این شهرها در این دوره تأکید دارند.
تأملی بر جایگاه و نقش عشایر غرب ایران در جنگ جهانی اول
منبع:
مطالعات تاریخی جنگ سال اول زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲
33-56
حوزه های تخصصی:
با ورود نیروهای متخاصم جنگ جهانی اول به خاک ایران، دولت مرکزی در صیانت از مرزها ناتوان شد؛ چراکه نه ساختار سیاسی منسجمی داشت و نه ارتشی کارآمد که مانع از هجوم آنها شود. این زمان بخش زیادی از جمعیت ایران را ایلات و عشایر تشکیل می دادند که در قبال دادن مالیات در قلمرو خود، نسبتاً استقلال داشتند. فرض بر آن است که استقلال داخلی، توان نظامی بالای ایلات و عشایر و فقدان نظارت مرکزی، آنان را به واکنش در مقابل مهاجمین واداشته است. این مقاله درصدد پاسخ به این پرسش هاست که واکنش ایلات و عشایر غرب ایران در جنگ جهانی اول در برابر مهاجمین چه بوده؟ و مداخله ایلات و عشایر در اختلافات قوای درگیر در جنگ چه تأثیری بر وضعیت آنان و ساختار ایلی کشور داشته است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که عشایر غرب ایران در جنگ جهانی جهت حفظ منافع و سیاست تطمیع و تشویق مهاجمین، رویکرد دوگانه ای داشتند: زمانی با قوای متحدین و گاهی نیز با متفقین همراهی کردند. دستاورد پژوهش نشان می دهد دامن زدن به جنگ نیز گرچه تلفات جانی و مالی برای آنان در پی داشت، در نهایت منجر به افزایش استقلال آنان شد.
پیامدهای جنگ جهانی دوم بر مناطق کرانه ای و پس کرانه ای خلیج فارس
منبع:
مطالعات تاریخی جنگ سال اول پاییز ۱۳۹۶ شماره ۱
73-94
حوزه های تخصصی:
مسأله پژوهش حاضر بررسی پیامدهای جنگ جهانی دوم بر مناطق ساحلی و پس کرانه ای خلیج فارس است و فرض بر این است که آن جنگ پیامدهای منفی زیادی از جمله گسترش تشتت سیاسی و کاهش محسوس میزان تجارت و روابط تجاری ایران با سایر مناطق، بنادر و کانون های تجاری جهانی و در نتیجه رکود اقتصادی و افت تجارت خارجی ایران در خلیج فارس داشته است. خلیج فارس به عنوان مهم ترین شاهراه اقتصادی ایران در آن مقطع تاریخی، تأثیرات زیادی در تحولات سیاسی، اقتصادی واجتماعی ایران داشت و هرگونه تغییری در کرانه ها و مناطق پس کرانه ای آن موجب تأثیرگذاری بر سایر مناطق و حتی مرکز ایران می شد. این مقاله برآن است با استناد به منابع و اسناد معتبر تاریخی پیامدهای این رویداد بزرگ تاریخی را در مناطق کرانه ای و پس کرانه ای خلیج فارس مورد بررسی قرار دهد.
بررسی پژوهشهای انجام شده درباره ی مهاجرت علمای جبل عامل به ایران در عصر صفویه
حوزه های تخصصی:
از جمله رویدادهای که در بررسی های تاریخی به آن توجه شده است، مهاجرت جمعی از علمای شیعه مکتب اصولی جبل عامل، واقع در جنوب لبنان، به ایران می باشد. این رویداد بیشتر در قرن های دهم و یازدهم ه جری قمری همزمان با تشکیل دولت صفوی و رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران، تداوم آن دولت و تقسیم جهان اسلام به دو قطب مهم و تاثیرگذار؛ امپراتور صفوی شیعی با مرکزیت ایران و امپراتوری عثمانی سنی با مرکزیت قسطنطنیه روی داد و باعث شد این علما در پی آزار و اذیت حکومت عثمانی و دعوت شاهان صفوی برای ترویج و اشاعه مذهب و فرهنگ شیعی وارد ایران شوند و به عقیده ی پژوهشگران تاثیر بسیار عمیقی بر جامعه ی ایران از جهات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی نهادند. در این زمینه پژوهش های به زبان عربی، لاتین و تا حدودی فارسی صورت گرفته است. پژوهش حاضر در نظر دارد تا ضمن معرفی، نقد و بررسی آثار و تحقیقاتی چند پیرامون مسئله، به این چند پرسش مهم پاسخ دهد: کدام محققان و با چه دید و انگیزه ای به مسئله مهاجرت علمای جبل عامل به ایران در عصر صفوی پرداخته اند؟ این پژوهشگران به چه جنبه های از مهاجرت توجه نموده و پیامدهای آن را چگونه ارزیابی کردهاند؟ چه دسته بندیی از آثار آنان به لحاظ روش، موضوعات و اطلاعات و تحلیل می توان به دست داد؟
نقش حزب کمونیست در سازمان دادن به تشکل ها و اعتصابات کارگری و نحوه برخورد دولت «رضا شاه» با این فعالیت ها. مطالعه موردی ( اعتصاب کارگران نفت جنوب و کارخانه وطن اصفهان )
حوزه های تخصصی:
در زمان «رضاشاه» انجام اصلاحات زیربنایی و توسعه زیرساخت ها، ساخت راه ها و احداث راه آهن و بوجود آمدن صنایع نوین موجب افزایش چشمگیر تعداد کارگران شد. در این دوره ساعت های کار طولانی، مزد کم، استثمار زنان و کودکان، توهین، تفتیش، کتک زدن، محروم بودن از بیمه بیکاری و... بسیار رواج داشت. اعتصاب کارگران منع قانونی داشت و تشکیل اتحادیه های کارگری هم ممنوع بود و فشار سیاسی بر طبقه کارگر رو به رشد ایران شدید بود. این عوامل و نفوذ کمونیست و فعالیت این حزب در داخل کارگران و دادن آگاهی و آموزش لازم برای اعاده حق خود از یک طرف و همچنین اعزام تعدادی از کارگران برای کسب مهارت های لازم به خارج از کشور ( کارخانه های راه آهن آلمان ) و مهاجرت کارگران ایرانی به قفقاز که در صنعت نفت باکو کار می کردند از طرف دیگر باعث شد که کارگران با وضعیت کارگر و کارفرما در کشورهای دیگر آشنا شده و در زمان بازگشت نسبت به حقوق خود آگاهی داشته باشند. نگارنده در این مقاله سعی بر این دارد که با استفاده از روش کتابخانه ای و به صورت توصیفی به نقش حزب کمونیست در سازمان دادن به تشکل ها و اعتصابات در شرکت نفت جنوب و کارخانه وطن اصفهان در زمان «رضاشاه» بپردازد و در ادامه به نحوه برخورد دستگاه حاکمه با این قبیل فعالیت ها پرداخته شود.
تأثیر عناصر، شکل و ساختار شهرهای ساسانی بر شهرهای اولیه دوره اسلامی
حوزه های تخصصی:
تاریخ سیاسی جدید"" به مثابه روش(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
«تاریخ سیاسی جدید»، رویکردی مفهومی و روش شناختی به حوزه تاریخ است که با شکل گیری دانش تاریخ در عرصه تاریخ نگاری جدید شکل گرفت و در نیمه دوم قرن بیستم، به یک جریان تقریبا عمومی تبدیل شد. یکی از گفتمان های رایج در تاریخ سیاسی تفاوت بین تاریخ سیاسی «جدید» و سنتی است. بحث های موضوعی/مفهومی، مطالعاتی و روش شناختی در این رابطه قابل طرح است و می تواند به تعریف و تعمیق مطالعات و بررسی های «تاریخ سیاسی جدید» و در نتیجه، حرکت مناسب در مسیر این گرایش کمک کند. بررسی داده ها موبد آن است، با وجود سابقه گسترده در نگارش متون تاریخ سیاسی، چارچوب دهی مفهومی و روش شناختی در تاریخ سیاسی به معنای عام آن صورت نگرفته و این بی توجهی به «تاریخ سیاسی جدید» نیز سرایت کرده است. پژوهش حاضر در پی گشایش مدخلی در حوزة تاریخ سیاسی جدید و پیدایی افق های آن است. مبنای این پژوهش بررسی منابع پرداخته شده به موضوع «تاریخ سیاسی جدید» است؛ چرا که در «تاریخ سیاسی جدید»، افق های تازه ای در حوزه تاریخ سیاسی مثل بازنگری در معنا و قلمرو امر سیاسی، مباحث و موضوعات فرهنگی و زبانی و تاثیرات آن در تاریخ سیاسی و شکل گیری موضوعاتی چون مشارکت سیاسی گسترده اجتماعی، هویت های عمومی و ملی اجتماعی، فلسفه تاریخ جدید و تاثیر آن بر حوزه سیاست و غیره قابل بررسی است.
مسأله یگانگی یا تفاوت دو کتاب الحاوی فی الطب و الجامع الکبیر محمد بن زکریای رازی: بررسی شواهد(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
محمدبن زکریای رازی از جمله مشهورترین پزشکان تمدن اسلامی است که آراء و آثارش جایگاه مهمی در تاریخ پزشکی دارد. کتاب الحاوی فی الطب مشهورترین اثر وی در علم پزشکی است که گاه به عنوان اثری متفاوت از کتاب مفقود او به نام الجامع الکبیر تلقی می شود. اهمیت زیاد این کتاب در مطالعات تاریخ پزشکی دوره اسلامی، بررسی یکسان یا متمایز بودن آن را با الجامع ضروری می سازد. ابن ابی اصیبعه و قفطی (از بین نویسندگان کلاسیک) و آلبرت اسکندر، مهرناز کاتوزیان و سامی حمارنه (از میان محققان جدید) قائل به تمایز این دو اثر رازی هستند. با وجود این، شواهد موجود در آثار رازی، آثار پزشکی دوران بعد از او و کتاب های فهارس و تراجم اسلامی عمدتا دال بر یگانگی این دو اثر است. بعید به نظر می رسد که رازی با توجه به عمر نه چندان طولانی خود، دست به نگارش دو اثر سترگ در علم پزشکی زده باشد. همچنین با توجه به اینکه قائلین به تفاوت این دو کتاب، نسخه ای از الجامع را ندیده اند و بنا بر حدس و گمان آن را اثری جدا از الحاوی پنداشته اند و نیز با عنایت به اطلاعات آنلاین موجود از نسخه های موجود در کتابخانه بادلیان آکسفورد که عنوان الجامع دارد ولی به لحاظ محتوا بخشی از کتاب الحاوی است، باید گفت که دیدگاه مبنی بر یگانگی این دو اثر قابل قبول تر است.
بررسی عوامل تاریخی بنیاد شهرها با رویکرد به شهرهای ایران و میانرودان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در بررسی این نکته که جوامع چه زمانی به شهرنشینی و مدنیت متمایل شدند و چه عواملی باعث این رخداد شد، مکاتب مختلف تاریخی و جغرافیایی هرکدام به یکی از عوامل مهم در پیدایش و ساختار شهرهای باستانی ﺗﺄکید کرده اند. دراین بین، رایج ترین نظریه ها چنین عنوان کرده اند که پیامدهای ناشی از «انقلاب کشاورزی» و «دین گرایی» و اشتراک های دینیِ جمعیت های کهن، از اسباب اصلی بنیاد شهرها بوده است. ازاین رو، در پی محک صحت و سقم این نظریه ها، با مطالعة اسناد تاریخی و یافته های باستان شناسی با روش کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی تحلیلی متوجه می شویم که دست کم در فلات ایران و میانرودان، انسان در طی یک جانشینی در موقعیت مطلوب جغرافیایی، انقلاب کشاورزی را به وجود آورد؛ سپس در پی این انقلاب، به تدریج تقسیم کار رخ داد و در اثر نوآوری ها، قدرت بیشتر و روابط تجاری و انباشت سرمایه پدید آمد و دیگر عوامل موجود همچون دین، جمعیت و عوامل سیاسی نظامی در فرهنگ بشری شکل گرفت و موجب ایجاد شهرها شد. درواقع در پیدایش و بنیاد شهرهای باستانی، همة عوامل مذکور سهیم نبودند؛ اما در منطقة جغرافیاییِ موضوع مطالعه در این پژوهش، باید عوامل جغرافیایی، اقتصادی، دینی و سیاسی نظامی را به ترتیب در پیدایش یا تکامل ساختار شهرها تاحدود چشمگیری مؤثر و مهم تلقی کرد و شهرهای باستانی ایران و میانرودان را دارندة این خصوصیات برشمرد؛ البته، منطبق با نظریه های مذکور و با ﺗﺄکید بر دو عامل اقتصادی و دینی.
روش شناسی تاریخی محمد ارکون(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
محمد ارکون، یکی از اندیشمندان معاصر عرب است که سهمی ویژه در تحول فهم و برداشت از تاریخ در مطالعات معاصر دارد. در این نوشتار که ویژه بازخوانی روش او برای فهم تاریخ اسلام است، ابتدا مفهوم روش شناسی تاریخی بیان شده و پس از مرور روش های پژوهشی عامّ ارکون، روش نقد تاریخی او مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. وی که این روش را برای بررسی یکی از مهم ترین ادوار تاریخ اسلام، یعنی عصر امویان و عباسیان به کار بسته است، با هجرت از فقه اللغه و نقد شیوه های مطالعاتی مستشرقان و اندیشمندان مسلمان، روشی نو را در مطالعه تاریخ اسلام به کار برده که تحلیل های عقلی و نقد منابع تاریخی، از جمله مهم ترین مؤلفه های آن به شمار می رود
بررسی کاسه ها و پیاله های فلزی هخامنشی از نظر شکل، جایگاه، تزئینات و حوزه پراکنش(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هنر هخامنشی، هنری ترکیبی است که در نهایت ظرافت و زیبایی جلوه گری می کند. یکی از ظریف ترین مصنوعات هنرمندان قلمرو هخامنشی، ظروف فلزی به ویژه کاسه ها هستند. کاسه های هخامنشی یکی از مدارک مهمی است که از مناطق مختلف شاهنشاهی به دست آمده است. برخی از این کاسه ها دارای کتیبه سلطنتی می باشند که حاکی از اهمیّت این گونه از ظروفدر دربار هخامنشی است. این کاسه ها اطلاعات ارزشمندی در زمینه فلزکاری، شیوه تزئینات، تکنیک ساخت، ارتباطات تجاری، اجتماعی، اقتصادی و هنری در اختیار افراد صاحب فن قرار می دهد. پژوهش پیش رو سعی بر آن دارد با نگاهی توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل نقوش، تزئینات و شکل کاسه ها، اهمیّت و جایگاه کاسه های فلزی را در جامعه هخامنشی مورد مطالعه قرار دهد؛ همچنین تلاش می شود بر اساس مطالعات تطبیقی میان کاسه ها و پیاله ها و بررسی حوزه پراکندگی آنها، منشأ اقتباس شکلی و تزئینی در ساخت کاسه های فلزی هخامنشی مشخص و تحلیل گردد. نتایج حاصل از این بررسی حاکی از گستردگی کاسه ها و پیاله های فلزی هخامنشی به ویژه نوع زورقی آن، در سرتاسر شاهنشاهی است. وجود آرایه های گیاهی هم چون گل نیلوفر، روزت و تزئینات بادامی شکلی که در سایر هنرهای هخامنشی مانند نقوش برجسته مشاهده می شود، بر کاسه ها نیز شناسایی شد. به علاوه تا مدت ها پس از سقوط هخامنشیان، سنت ساخت کاسه ها و پیاله های فلزی به سبک آن ها در مناطق مختلف رواج داشت.
فعالیت های انقلابی بازاریان طی ماه های دی و بهمن 1357
حوزه های تخصصی:
انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 محصول مجموعه ای از تصمیمات، کنش ها و مبارزاتی بود که از اوایل سال 1342 آغاز شده بود و درنهایت به تأسیس جمهوری اسلامی منجر شد. کنشگران اصلی این فرایند شامل امام خمینی در مقام رهبر انقلاب اسلامی، روحانیت، بازاریان و گروهی از دانشگاهیان در نقش کارگزاران انقلاب، از حمایت گسترده عامه مردم برخوردار بودند. دراین میان، بازاریان در کنار روحانیت انقلابی یکی از کارگزاران اصلی انقلاب اسلامی بودند. آن ها از ابتدای نهضت، عهده دار فعالیت های گسترده ای در مبارزات بودند؛ ولی حضور آن ها در ماه های دی و بهمن 1357، بیش ازپیش و چشمگیر بود. حضور و نقش بازاریان در این مقطع تاریخی به قدری گسترده و پهن دامنه بود که می توان مجموعه وسیعی از فعالیت های مبارزاتی آن ها را برشمرد. برای نمونه، حضور آن ها در نوفل لوشاتو در کنار امام، تشکیل کمیته استقبال از امام، و فعالیت های قبل و بعد از حضور امام در مدرسه رفاه، قابل بررسی است.
مروری بر آراء پیشین و ارائة چند پیشنهاد تازه دربارة وجه تسمیه، پیشینة استقرار و تاریخ بنای شهر کرمانشاه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
شواهد متعدد و آثارارزشمندِ برجای مانده نشان از اهمیت شهر کرمانشاه در دوران پیش از اسلام به ویژه در دورة ساسانی دارد، با این حال هنوزدرباره بسیاری از موضوعات مرتبط با این شهر از جمله پیشینة استقرار، زمان دقیق ساخت، صورت اصلیِ نام شهر در دوران ساسانی یا پیش از آن و نیز وجه تسمیة این نام ابهامات زیادی وجود دارد. کاوش های باستان شناسیِ منطقه نیز تاکنون نتوانسته است گره گشای این معما باشد؛ زیرا در قیاس با وسعت قابل توجه بقایایِ ساسانیِ شهر،کاوش های ناچیزی انجام شده و بنابراین تلاش های صورت گرفته برای کشف احتمالیِ کتیبه ها و شواهدی از این دست که می توانست به نحوی روشنگری نماید، بی نتیجه مانده است. در سده اخیر براساس نوشته های مورخان پیشین، نظریاتی آمیخته با حدس و گمان درباره نام کرمانشاه در دوران پیش از اسلام ارائه شده است. برخی نیز بر اساس متون پرشمارِ برجای مانده از دوران اسلامی، به ریشه یابی نام این شهر پرداخته اند. علیرغم تمامی تلاش های صورت گرفته از سوی پژوهشگران مختلف که با بررسی بیشتر منابع موجود، اعم از فارسی و عربی و متون کلاسیک غرب همراه بوده است، کاستی هایی نیز در کار آنها به چشم می خورد که از آن جمله کم توجهی یا بی توجهی به سنت هایِ شفاهیِ مردمِ بومیِ منطقه، لحاظ ننمودن برخی از متون و منابع تاریخی مهم در تحقیقات خود و غفلتِ آشکار از برخی ویژگی های تاریخی و جغرافیایی این دیار بوده است. در این مقاله ضمن تجزیه و تحلیل نظرات و آراء پژوهشگران پیشین و تمرکز برمنابع و شواهدی که کم و بیش از نگاه آنها مخفی مانده،تلاش شده است تا درباره برخی از موضوعات و ابهامات پیش گفته پیشنهادها یا نکات تازه ای مطرح شود.
بررسی باورهای عامه درباره تخت جمشید و آرامگاه کوروش بر اساس منابع مکتوب عصر قاجاری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تاریخ ذهنیت یکی از رویکردهای تاریخ نگاری و یکی از شاخه های تاریخ فرهنگی است که در پی شناخت ذهنیت و باورهای مردم عادی نسبت به مسائل مختلف است. می توان از این رویکرد برای شناخت تاریخ معماری ایران هم بهره برد. مجموعه ی تخت جمشید و آرامگاه کوروش از آثار مهم معماری ایران اند، اما آیا نگرش و ذهنیت مردم گذشته نسبت به آن، و برای مثال مردم دوران قاجار، همانند ما بوده است؟ برای پاسخ به این پرسش، می توان با بهره گیری از رویکرد تاریخ ذهنیت و با روش تحقیق تفسیری تاریخی به سراغ منابع مکتوب دوران قاجار رفت و بر اساس یافته ها، شناخت ذهنیت معماری مردم در آن دوران نسبت به این آثار را هدف تحقیق قرار داد. بر این اساس، به نظر می رسد تصور و ذهنیت مردم از این آثار معماری بسیار متفاوت از ذهنیت رایج امروزی بوده است. در ذهنیت عامه ی مردم این آثار با اسطوره ها و دیگر باورهای رایج زمانشان پیوند و نزدیکی داشته است.
شناسایی محوطه ای از دوره پارینه سنگیِ میانی در جوار ت په قلاکمندبگ، هرسین
حوزه های تخصصی:
«قلاکمندبگ»، از جمله محوطه های مهم نوسنگیِ بدون سفالِ غرب ایران در منطقه «هرسین» به حساب می آید که نزدیک به یک برون زدِ سنگِ چرت (معدن) و در حاشیه رودخانه گاماسی آو شکل گرفته است. شناسایی محوطه ای از دوره پارینه سنگی میانی در بررسی های اخیر در جوار تپه قلاکمندبگ، نشان می دهد که مهم ترین عوامل شکل گیری محوطه های باستانی و حضور انسان هایی از دوران پارینه سنگی به بعد در این بخش، در وهله اول؛ دسترسی به برون زدهای سنگ چرت به منظور ساخت دست افزار و در وهله دوم؛ منابع آبی دائمی (رودخانه گاماسی آو) این منطقه بوده است. پراکنش مصنوعات سنگی در مقیاسی قابل توجه در سطح محوطه و نیز تعداد زیاد نمونه های جمع آوری شده، نشان می دهد که می توان محوطه قلاکمندبگ را به عنوان یک محوطه اردوگاهی، در فضای باز از «پارینه سنگی میانی» به حساب آورد که با هدف تولید ابزار در کنار برون زدِ سنگِ چرت در حاشیه رودخانه گاماسی آو شکل گرفته است.
ازدواج، ثروت، و تغییر دین در میان زردشتیان: از اواخر دوره ساسانی تا ایران اسلامی
حوزه های تخصصی:
بررسی تعاملات اقتصادی- اجتماعی کازرون و بوشهر در دوره قاجار
حوزه های تخصصی:
جایگاه بوشهر به عنوان بندری اقتصادی و معتبر که نقشی اساسی در ترازنیت بین الملل به عنوان تکیه گاه تجاری ایران در دوران قاجار ایفا نمود. این شهر را به یکی از کانون های مهم بازرگانی، و بندری پیشرو در زمینه اقتصاد و تجارت خلیج فارس مطرح ساخت. با برخورداری از چنین جایگاهی بندر بوشهر به عنوان مقصدی مهم برای مهاجران داخلی، بویژه مهاجران کازرونی تلقی گشت. علاوه بر کازرونی ها مهاجران دیگری همچون؛ دهدشتی ها، بهبهانی ها، شیرازی ها و سایر گروه ها و اقلیت ها نیز به این بندر مهاجرت کردند و در فعالیت های گوناگون اقتصادی و اجتماعی این شهر سهم مهمی را به خود اختصاص دادند. مهاجران کازرونی به صورت فردی و گروهی در سه مقطع تاریخی که از پایان زندیه تا ابتدای قاجاریه و از تأسیس قاجاریه تا مشروطیت و از مشروطیت تا پایان حکومت قاجار را شامل می شد به بوشهر مهاجرت نمودند. دلایل این مهاجرت را با بررسی و تحلیل منابع تاریخی می توان با عواملی چون؛ بروز عدم امنیت در برخی از مقاطع تاریخی، قحطی ها و خشکسالی های متناوب، نحوه عملکرد برخی از والیان فارس و خوانین منطقه که در پاره ای از مواقع بر هرج و مرج و ناامنی های داخلی دامن می زدند از یکسو و از سوی دیگر جاذبه بندر بوشهر به عنوان مهم ترین کانون تجاری خلیج فارس در این برهه زمانی مرتبط دانست. حضور چشمگیر و فعال کازرونی ها و دوانی ها به عنوان عنصری فعال در زمینه های گوناگون تجاری، فکری و فرهنگی به گونه ای بود که به مرور زمان سهم و نقش مهمی را در این عرصه به خود اختصاص دادند. نقشی که با هضم در فرهنگ و ظرف فرهنگی بوشهر موجبات پیوندهای مشترک اجتماعی و تعامل بیشتر در این زمینه و سایر زمینه ها را فرآهم آورد و در میان نسل های بعد پررنگ تر از پیش ساخت. بنا بر این و با چنین رویکردی در این مقاله با روش تحقیق تاریخی و به شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی موضوع پرداخته می شود.
ارمنستان و عملیات های نظامی هراکلیوس علیه ساسانیان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
ارمنستان از جمله سرزمین های حائل میان ایران و روم در عصر باستان است که از اواسط دوره اشکانیان تا پایان دوره ساسانی، همواره به عنوان یکی از کانون های درگیری میان دو قدرت بزرگ عصر باستان نقش آفرینی کرده است؛ چراکه این سرزمین نه تنها ازلحاظ اقتصادی بلکه ازلحاظ جغرافیایی، سیاسی و استراتژیکی نیز از موقعیّت مناسبی بهره مند بوده است. این پژوهش بر آن است که با استفاده از شیوه پژوهش های تاریخی و با استناد به منابع دست اوّل دوره مورد بررسی، به بررسی نقش و جایگاه ارمنستان در لشکرکشی های هراکلیوس در اواخر دوره ساسانی بپردازد. یافته های این پژوهش بیانگر این است که سپاه ساسانی پس از قتل موریس، نزدیک به دو دهه بر بسیاری از سرزمین های شرقی بیزانس تسلّط پیداکرده بود تا اینکه هراکلیوس با کمک مالی کلیسا، پس از احیا و سازمان دهی نیروها به جای اینکه با نیروهای ایرانی حاضر در قلمرو بیزانس وارد کارزار شود؛ به عقب جبهه در ارمنستان لشکر کشید تا بتواند از این منطقه مهم مناطق غربی ایران ازجمله پایتخت ساسانی را موردحمله خود قرار دهد. سیاست هراکلیوس نتیجه بخش بود و توانست اوّلین پیروزی خود را در ارمنستان به دست آورده، سپس ساسانیان را در نبرد نینوا با شکست قطعی روبرو سازد.
تاریخ و روایت (گفت وگوی دکتر محمد علی اکبری و دکتر امیرعلی نجومیان)
منبع:
خردنامه سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۹
135-165
حوزه های تخصصی:
در شماره پیشین خردنامه، مقاله ای از دکتر محمدعلی اکبری با عنوان "نو روایت گری، روشی نوین در تاریخ نگاری" و دکتر امیرعلی نجومیان با عنوان "تاریخ، زبان و روایت" منتشر شد که هر یک از این نویسندگان به طرح دیدگاه های خود در خصوص ارتباط تاریخ با روایت پرداختند. در نوشتار کنونی، این دو صاحبنظر در گفتگویی با محوریت روایت، به طرح ایده های خود پرداخته اند. دکتر اکبری استاد گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی از منظر تاریخی و دکتر نجومیان دانشیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه شهید بهشتی از منظر تاریخ ادبیات و نقد ادبی به موضوع روایت توجه داشته اند.
رسانه و تروریسم: چگونه داعش از رسانه های بصری بهره می برد؟
منبع:
خردنامه سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۹
166-180
حوزه های تخصصی:
دنیای امروز ما، دنیای رسانه هاست. رسانه هایی که به ذهنیت های ما شکل می بخشند و حتی آن ها را از ابتدا می سازند. ما درگیر رسانه ها هستیم، از دنبال کردن اخبار تا بهره وری از فضای مجازی و استفاده ابزارهایی چون یوتیوب، توییتر، تلگرام، فیس بوک و مهم تر از همه موتورهای جست وجو در اینترنت. هر کدام از این رسانه ها روایتی برساخته از ذهنیت خود را به ما ارائه می دهند و در نتیجه روزانه با ده ها یا صدها کلان روایت روبه رو می شویم. اما سؤال اینجاست، حقیقت نزد کدام روایت قرار دارد؟ آیا اساساً می توان حجاب از چهره این رسانه ها برداشت تا اگر حقیقتی وجود دارد آشکار شود یا خیر؟ ما نه با حقیقت که با حقایق سروکار داریم. امروزه اگر فردی بتواند از رسانه ها بهره وافی ببرد، می تواند در چشم به هم زدنی به شهرت، محبوبیت و ثروت برسد. پس قابل درک است که در این جامعه ی شبکه ای و در این دنیای درهم تنیده از رسانه ها و کلان روایت هایشان، گروه های سیاسی و اجتماعی بیشترین بهره را از رسانه ببرند. از جمله این گروه ها، تروریست ها هستند، افرادی که زمانی در خفا می زیستند تا ناگهان میان جمعیتی عملیات انتحاری انجام دهند. امروزه مؤسسات تصویری و رسانه ای فراوان با بودجه های هنگفتی که در اختیار دارند پیام خود را از طریق آن ها به سراسر دنیا ارسال می کنند و دقیقاً به همین دلیل امروزه جنگ با تروریسم وارد فاز جنگ رسانه ای نیز شده است. گروه تروریستی و تکفیری داعش، بیشترین بهره را از رسانه های بصری را برای تبلیغ، ارعاب و جذب مخاطب برده است. آن ها با الگو گیری مستقیم از بازی های رایانه ای مانند «ندای وظیفه» یا « میدان نبرد» و فیلم های اکشن سینمایی در قالب فورم و ریختن محتوای تاریخی در این ظرف، تولیداتی بیرون داده اند که سبب چالشی رسانه ای شده است. تاکنون تحلیل گران بسیاری در حوزه رسانه، روان شناسی اجتماعی و جامعه شناسی به مسئله رسانه و تروریسم پرداخته اند. گفت وگوی حاضر نیز با یکی از تاریخدانان برجسته ی دانشگاهی کشور، درباره ی رابطه داعش و رسانه انجام شده است. گفت وگویی که نشان می دهد چگونه داعش بهره وری از رسانه را چند پله بالاتر برده و الگوهای خطرناکی از کلان روایت سازی را در قالب رسانه ارائه داده است.