درخت حوزه‌های تخصصی

موضوع فضای شهری از جمله مباحث پر جاذبه ای است که بسیاری از اندیشمندان مسایل شهری به آن توجه داشته و اهمیت آن را اساسا به جهت رابطه ای می دانند که آن با راهبردهای اجتماعی پالایش ساخت اجتماعی. تولید کیفیت انسانی - عاطفلی در جامعه بیان زندگی فعال مردم فعالیت سیاسی - زندگی سالم شهری و مانند آن دارد. اما از آنجا که عمدتا شناخت تحلیل و تولید این گونه فضاها در شهر غالبا با تاکید بر جوانب زیبایی شناختی و با تکیه بر فرم فضا صورت پذیرفته و کمتر به محتوای فضا توجه شده است لذا لازم است ضمن توجه به فرم به محتوای آن توجه شود. موضوع این مقاله بیان چارچوب نظری محتوای فضای شهری با تاکید و توجه به عوامل موثر و نیروهای اجتماعی - فرهنگی تعیین کنده ی محتوای فضا است. این چارچوب ما را در درک و تحلیل محتوایی فضای شهری یاری رسانیده و در تولید این گونه فضاها اثری راهبردی دارد. از سوی دیگر با ارائه این چارچوب تعریف مفهوم فضای شهری توسعه یافته و آن را به مثابه عرصه ای عمومی - اجتماعی فرهنگی و کالبدی معرفی می کند که نه فقط می بایست واجد ویژگی های زیبایی شناختی باشد بلکه باید به عنوان فضای شهری بستر حیات مدنی شهر باشد این ویژگی حاصل عمل نیروهای اجتماعی - فرهنگی است. نیروهایی که طالب فضای عمل اند و به پشتوانه پویش های مدنی جامعه که فضایی مدنی را تدارک دیده اند. به تولید فضای شهری نائل می آیند. به این ترتیب فضای شهری نه فقط با فرم بلکه با محتوایش تعریف می گردد.

میدان نقش جهان شاخص ترین میراث معماری دوران شکوفایی اقتصادی - سیاسی شهر اصفهان در عصر صفوی است. با وجود حدود چهارصد سال تالیف و ترجمه پیرامون ویژگی های این فضای پویای تاریخی و تجدید چاپ مکرر اسناد و مدارک تاریخی مرتبط با این میدان، اسناد مصور ارزشمندی وجود دارد که تاکنون گمنام مانده است. از سوی دیگر در حوزه مرمت معماری، یکی از مهم ترین مسایل موثر در بهبود روند تحول و تداوم و کنترل اصالت اقدامات مرمتی در بناها و شهرهای تاریخی، شناخت بهتر ویژگی های منظر تاریخی آنها است.در این راستا با بهره گیری از روش توصیف تاریخی و مطالعات تطبیقی می توان ضمن گویاسازی اسناد مصور کهن از طریق مقایسه آنها با یکدیگر و منابع مکتوب به بررسی تحول و تداوم ویژگی های این فضای زنده تاریخی نسبت به وضع موجود پرداخت. از یافته های علمی تاریخی - باستان شناسی و معماری این پژوهش می توان به مطالبی که این اسناد مصور در تایید و تکمیل منابع مکتوب و تصویری ارایه می دهد، چیدمان عناصر داخل میدان (میله قپق، توپ ها)، تحول و تداوم عناصر پیرامونی (تزیینات ایوان کاخ سلطنتی، ساعت شاه و عملکرد و کالبد معماری نقاره خانه و قیصریه) و روابط اجتماعی مردمان اشاره کرد. همچنین پلکان کنار ایوان کاخ عالی قاپو در دوران صفوی و حوضی در جلو خان مسجد شیخ لطف اله در دوران قاجار که امروزه دیگر وجود ندارد ناگفته هایی از کالبد تاریخی این میدان به شمار می رود. چنین به نظر می رسد برخی دیگر از نویافته های اسناد مصور همچون احتمال وجود بادبند در میان ستون های عمارت عالی قاپو، کیفیت مسیرها و دروازه جلفا در بدنه غربی میدان پرسش هایی هستند که در آینده در دیگر اسناد و مدارک تاریخی می تواند مورد کنکاش قرار گیرد.لذا این مقاله تلاش دارد با معرفی و نقد اسناد تصویری - تاریخی ارزشمند تازه یافته و کم نظیری که مواریث فرهنگی کشور محسوب می شوند به بازشناسی و بیان ناگفته هایی در مورد ویژگی های کالبدی و کارکردی عناصر تاریخی این میدان بپردازد.

در این مقاله ، آثار حجمی فلزی دوران اولیه ی اسلامی ایران طی زمامداری حکومت‌های طاهریان ، صفاریان ، سامانیان ، آل بویه و همچنین غزنویان مورد بررسی قرار می گیرد . که با توجه به فرهنگ ساسانی و اسلامی ، بتدریج در هم آمیخته و شکل گرفته ، و در دوره ی سلجوقیان و نمودی مشخص یافته است . رواج اشکال و احجام متنوع آثار هنری خصوصا در برخی صنایع دستی و همچنین احیا از تکنیک‌های صنعتی و هنری دوران گذشته ، به صورتی نو همواره با پالایش و دگرگونی‌هایش سامان یافته و با هیاتی اسلامی در این دوران مشاهده می گردد ...

شهرها در گذشته از قابلیت پیاده مداری بالایی برخوردار بوده و پیاده روی به عنوان اصلی ترین الگوی جابجایی مردم در داخل کانون های زیستی به دلیل کم هزینه بودن یا در دسترس بودن آسان برای کلیه اقشار جامعه به شمار می رفت که به دنبال انقلاب صنعتی و سلطه اتومبیل در شهرها موضوع عابر پیاده به فراموشی سپرده شد. به دنبال آلودگی هوا، سیاست کاهش استفاده از وسایل نقلیه شخصی و کاهش سوخت فسیلی، رویکرد برنامه ریزی شهری در چند دهه اخیر در جهت احیاء مقوله امکان افزایش قابلیت پیاده مداری در شهرها شکل گرفت. مقاله حاضر که حاصل مروری بر ادبیات مرتبط رساله تحقیق دکترای نگارنده می باشد با هدف بررسی و شناخت بیشتر موضوع افزایش قابلیت پیاده مداری در شهرها با استفاده از تجارب جهانی بوده که ضمن معرفی متدلوژی تحقیق، جایگاه عملکردی خیابان به عنوان عنصر بارز فضای شهری، به طرح دیدگاه های مختلف در ارتباط با چگونگی استفاده از خیابان در جهان می پردازد و در این رهگذر به طور خلاصه معیارهای موثر در جهت افزایش قابلیت پیاده مداری که در اسناد طرح جامع پیاده2، در چهارده شهر دنیا در اروپا و آمریکا آمده است، اشاره دارد و ضمن دسته بندی این معیارها، شاخص های بی شماری را برای ارزیابی قابلیت پیاده مداری در شهر پیشنهاد می نماید تا امکان حضور هر چه بیشتر مردم در فضای شهری را فراهم آورد.

خشت یکی از مصالح تشکیل دهنده ساختار اصلی بسیاری از بناهای متعلق به پیش از اسلام و اوایل دوره اسلامی می باشد.از جمله بناهای منحصر به فرد خشتی در ایران مجموعه بناهای واقع در کوه خواجه سیستان است.لزوم مرمت این آثار به تبع خود ضرورت مطالعه و بررسی درباره خشت را مطرح می کند.این مقاله با احساس چنین ضرورتی نگاشته شده و تلاشی است برای یافتن ترکیب بهینه برای خشت های مورد مصرف در مرمت بناهای کوه خواجه به ویژه قلعه سام.روش انجام پژوهش نیز بر مطالعات میدانی بررسی های محیطی مطالعات کتابخانه ای و روش های آزمایشگاهی استوار است. چهارده مورد آزمایش انجام شده در این پژوهش عمدتا مهمترین آزمایش هایی هستند که می توانند در تعیین کیفیت یک خشت موثر باشد.آزمایش ها و مطالعات انجام شده نشان می دهند که خشت اصلاح شده با ترکیب پیشنهادی در تمام موارد آزمایش شده کیفیت بهتری در مقایسه با خشت معمولی دارد.این موضوع لزوم به کارگیری خشت های اصلاح شده را در مرمت بنای خشتی قلعه سام و سایر آثار خشتی کوه خواجه نشان می دهد.بهره گیری از ضایعات کشاورزی و دامپروری رایج در منطقه سیستان علاوه بر جنبه های اقتصادی باید از منظر معیارهای زیست محیطی نیز مورد توجه قرار گیرد.مسلما حفظ میراث فرهنگی کشور بدون مطالعات دقیق علمی و بدون توجه به سایر حوزه ها از جمله اقلیم منطقه مسایل اقتصادی و الزامات زیست محیطی ممکن نخواهد بود.

آیا نظریه ای برای نظام مند کردن مراحل طراحی وجود دارد ؟ و آیا طراحان تاکنون دراین مورد الگوهایی را ارائه نموده اند. اصولا این بررسی ها چه نتایجی به همراه داشته است؟ نظریاتدر حوزه فرآیند[1]حل مسئله و مشکل، اغلب در حیطه علم متدولوژی[2]مورد بحث قرار میگیرد، ودرعلوم انسانی و اجتماعیاهمیت ویژه ای دارد. طراحان صنعتی، که ارتباطات فرم، کارکرد عملی، تولید، اقتصاد و سایر ویژگیهای محصول مورد بررسی قرار میدهند، بنا بروظیفه،باموضوعات متنوعیروبرو هستند که الزامابه اینگونهمباحثوارد میشوند. در این بررسی به مدل هایی که توسط مشاهیر طراحی و صاحبنظران در دوره های متفاوتی ارائه شده اشاره گردیده است و به لحاظ قرابتی که این مبحث با فرآیند طراحی در مهندسی دارد، ویژگی های تطبیقی و اصولی آنها مورد تحلیل و نتیجه گیری قرار گرفته اند.ضمنا با توجه بهاستفاده کمتر ازروشهای مبتی برمدلهای فرآیند طراحی، هنوز این روش ها کاربردی و عام شناخته نشده اند، ولی اغلب بطور محدود مورد استفاده قرار میگیرندو ازسویی دیگر طراحان کماکان به توانایی های فردی شان تکیه می کنند، ویا با مهارتهای کسب شده از تجاربشان به حل مشکل می پردازند، بدون آنکه این تجربیات در مجامع آموزشی اصولی را از خود برجای بگذارد. آشنایی با فرآیند کار طراحی عامل مهمی در موفقیت طراحان میباشد، و فرآیند محوری نیز دیدگاه جدیدی است که امروزه در طراحی ها و حل مسائل خرد وکلان مطرح شدهو به عنوان الزامات در استانداردهای کیفیت بکارگرفته میشود.طراحی که بتواند مسائل را پیش بینیکندآمادگی بیشتری برای مقابله با مسائل را دارد. وبررسی تحلیلی-تطبیقی شیوه های مزبور فرصتی را برای آشنایی، تفکر، انتخاب و بکارگیری آنها ایجاب مینماید.

این پژوهش به عوامل موثر بر فرم مجسمه های سفالی مجوف ایران در دوران پیش از تاریخ می پردازد....

به منظور تدوین مبانی آفرینشگری در فرایند طراحی معماری در گام نسخت به تعریف واژه های محوری چون خلاقیت هوش و حافظه پرداخته شده است رویکرد های اصلی آفرینشگری عبارتند از آفرینشگری با محوریت شخص خلاق فرایند ذهنی محیط و انجام عمل شیوه های پرورش آفرینشگری عبارتند از خودشکوفایی و اعتماد بخود پذیرا بودن تجربه آموزش مقتضی و آموزش خلاق پرورش خلاقیت درونی دانشجویان آموزش فرایندها و تدابیر اندیشه ی خلاقانه ایجاد بستر و محیط مناسب برای بروز خلاقیت در کنار تکرار هدفمند فرایند طراحی از راهبردهایی است که می توان به کمک آنها توانمندهای بالقوه ی دانشجویان را در زمینه ی طراحی معماری بهبود بخشید استفاده از قدرت استدلال و منطق دانشجویان در کنار تحریک توانایی های ایشان در ارایه ی ایده های بدیع پرورش هم زمان و متعامل هوش فضایی و خلاقیت از مسایلی است که باید به صورت هوشیارانه از طرف اساتید محترم برنامه ریزی شده در برنامه آموزشی مستقیم و غیر مستقیم دانشجویان قرار بگیرد

تکیه به عنوان گونه ای از معماری آیینی- مذهبی ، یکی ازعناصر اصلی کالبد فیزیکی اغلب شهرها و روستاهای ایران به شمار می آید. این بنا به منظور برگزاری مراسم سوگواری امام حسین (ع) و یارانش و نیز حفظ ارزش های معنوی واقعه عاشورا احداث شده است. ساخت تکایا در ایران از دوره صفویه آغاز گردید و در دوره قاجار به اوج خود رسید. تکیه حصیر فروشان یکی از تکایای باقیمانده از دوره ی قاجار است که در بافت قدیمی و تاریخی شهر بابل در محله ای به نام حصیر فروشان واقع گردیده است. این بنای ارزشمند مهمترین عنصر کالبدی در محله ی حصیر فروشان بوده و نیز عاملی جهت هویت بخشی به محله مزبور محسوب می شود. هدف از پژوهش حاضر، تبیین ویژگی های معماری تکیه حصیرفروشان، شناسایی، تحلیل و طبقه بندی نقوش تزیینی به کار رفته در آن می باشد. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی- تحلیلی است و داده ها به صورت مطالعات میدانی و کتابخانه ای گردآوری شده اند. نتایج حاکی از آن است که اصول معماری و مصالح به کار رفته در بنا، تابع ویژگی های بومی و شرایط اقلیمی منطقه می باشد و نقش مایه های آن مشتمل بر نقوش هندسی، گیاهی و خوشنویسی است که بر مفاهیم و معانی متعددی دلالت کرده، ریشه در باورهای بومی و اعتقادات دینی و مذهبی مردم منطقه دارند.

محیط های طبیعی درون شهری از مهم ترین ساختارهای بوم شناختى شهرها به شمار می آیند که اگر به درستی و در ارتباط با ساختارهای بوم شناختى فرا شهری برنامه ریزی شوند، ضمن خلق فضاهای عمومی و پویای شهری موجب استمرار فرایندهای طبیعى از جمله جریان آب و هوا و حرکت موجودات در درون شهرها می شوند. در این میان مسیل ها و رودخانه های شهری، به عنوان فضاهای پنهان ، فرصت هایی هستند که بی توجه رها شده اند و با توجه به کمبود فضاهای سبز و باز در شهرها و به رغم پتانسیل های فراوانی که دارند استفاده کامل و درخوری از آنها نمی شود. متأسفانه در اغلب شهرهای ایران بطور شایسته به این عامل توجه کافی نشده و عرصه رودخانه ها با پتانسیل های بالا برای کاربری های متناسب با بافت مجاور، بدون استفاده باقی مانده است و لذا ضرورت توجه به ارتباط و توازن میان محیط طبیعی و محیط انسان ساخت بیش از پیش احساس می گردد. همچنین، بی توجهی و مدیریت ناصحیح، اینگونه فضاها را به زباله دانی شهر و فضایی متروک تبدیل کرده و بدین ترتیب مشکلات فراوانی برای شهر به ارمغان آورده است. در حالیکه امروزه در کشورهای پیشرفته اقدامات مناسبی در مورد اینگونه فضاها صورت می گیرد. یکی از راه های برون رفت از این وضعیت کنونی توجه کافی به اصول طراحی شهری پایدار و دخالت دادن آن در طراحی محوطه های کناره رودخانه هاست. با توجه به مطالعات صورت گرفته در محدوده حاشیه رودخانه ها دارای پتانسیل بسیار بالایی جهت بهبود سیما و منظرشهری می باشد و همچنین قابلیت خلق فضاهایی برای بروز تعاملات اجتماعی را دارا می باشد. با توجه به مطالعات صورت گرفته در محدوده حاشیه رودخانه ها دارای پتانسیل بسیار بالایی جهت بهبود سیما و منظرشهری می باشد و همچنین قابلیت خلق فضاهایی برای بروز تعاملات اجتماعی را دارا می باشد. این پژوهش درصد «باز زنده سازی» حاشیه رودخانه شهری مهاباد واقع در شهرستان مهاباد از توابع استان آذربایجان غربی با رویکرد پایداری از منظر طراحی شهری می باشد. در این خصوص کیفیت بخشیدن به فضاهای جمعی و دارای سرزندگی، تشویق به دوباره زنده کردن شهرها با توجه به هویت شهری، ایجاد انگیزه ای برای مشارکت مردم از جمله اهداف پژوهش می باشد. در این پروژه برای جمع آوری اطلاعات از دو روش، میدانی (تکنیک مکان سنجی)، سوات (SWOT) و کتابخانه ای استفاده شده است. در روش نظری (تحقیقات اسنادی وکتابخانه ای) با رجوع به منابع فارسی و انگلیسی موجود (کتب، نشریات، نتایج همایش ها وکنفرانس ها) و همچنین پایگاه هاى شبکه پردازش مربوطه اطلاعات لازم گردآوری گردید. در روش میدانی با استفاده از تکنیک مکان سنجی (در این روش تعدادی از سؤالات مرتبط با موضوع مطرح و پس از پخش در میان مردم و ارزیابی، دیدگاه آنان را مبنای طراحی قرار می دهیم.) در روشSWOT، به نقاط قوت، ضعف، تهدید و فرصت، در ابعاد کالبد- فضایی، اجتماعی، زیست محیطی، عملکردی، حمل و نقل و ترافیک، اقتصادی و ادراکی و بصری محدوده مورد نظر پرداخته شده است. یافته های پژوهش در نهایت به صورت دستورالعمل های اقدامی می باشد که در راستای بهبود بخشیدن به کیفیت فضا است. این پژوهش در زمینه زیست محیطی، کالبدی- اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، معیارها و زیر معیارهایی طراحی ارائه می دهد.

با افول نهضت معماری مدرن و وارد کردن انتقاداتی به طراحان این نهضت در کاربرد ناقص مدل انسان، رشته ای به نام «روانشناسی محیط» تأسیس شد. پس از آن، با توسعه مطالعات این رشته و کاربرد روزافزون واژه «محیط» توسط پژوهشگران حوزه های مختلف علمی، تشخیص معنای محیط مشکل شد. در ادبیات روانشناسی محیط، مدل ها و طبقه بندی های متفاوتی از محیط و مؤلفه های آن صورت گرفته است. مقاله حاضر، با مرورِ تحلیلی این مدل ها و با توسعه تعریف راپاپورت از محیط، چارچوبی برای فهم ماهیت محیط و مؤلفه های آن پیشنهاد می دهد. طبق چارچوب این مقاله، محیط یک سری رابطه بین اشیاء با اشیاء، اشیاء با انسان، و انسان با انسان است. بر این اساس، محیط دارای سه مؤلفه اساسی است : محیط طبیعی، محیط انسان ساخت و محیط تعاملات انسانی.

هنر در حیطه فرهنگ و محیط اجتماعی، زاییده اندیشه است که در این میان، هنر قالی بافی نیز بدین سان از تمایلات فکری و فرهنگی تاثیر می پذیرد. برخی هنرها مانند قالی بافی، با پیشینه ی دراز، اعصار و قرون متمادی را پشت سر نهاده، همچنان در عرصه زندگی نقش آفرینی می کنند. این هنرها از انواع رویکردها و اندیشه های مختلف در هر زمان بهره گرفته و با تاثیرپذیری از آیین ها و فرهنگ های جوامع به تکامل و غنای هنری رسیده اند. در این میان، قالی بافی از برجسته ترین نمادهای ملی، تاریخی و شاخص ترین عنصر هویت ایرانی محسوب می شود که آزمون زمان را پشت سر نهاده و هنرمندانه ترین و ماهرانه ترین طرح ها را که حاصل تلاش، اندیشه و ذوق هنرمندان ایرانی بوده را بر خود دیده است. از جمله ادواری که در آن به این هنر، بهایی دو چندان داده شد و طرح های ملی و باستانی به همراه نقوش اساطیری، زمینه قالی را مزین نمود، دوران حکومت صفویان است. در دوران صفوی هنر قالی بافی و تکنیک و تزیین این حوزه غنایی، بیش از پیش رونق یافت. شاهان صفوی که بعضاً خود هنرمند بودند، سعی زیادی در رشد و شکوفایی هنر و از جمله نساجی و هنرهای وابسته به آن داشتند و این امر را به عنوان مکمل فرایند تقویت قدرت و نفوذ خود در داخل و خارج مورد توجه قرار دادند. در این دوره، هنر و مذهب هماهنگ و هم رشد بوده و هر دو به سمت تعالی در حرکت بودند، کمااینکه هنر قالی بافی این دوران، نشات گرفته از باورهایی است که ریشه یابی آن ها، در دوران ملیت و مذهب ایرانی قابل پیگیری است. در این مقاله، نمادهایی چون اسلیمی و ختایی، نماد ترنج و لچک، باغ فردوس، درخت زندگی، نماد گرفت و گیر (شیر و گاو)، سیمرغ، طاووس، اژدها، نماد گُل به همراه تاویل ها و ریشه یابی فرهنگی آن در دوره صفویه مورد بررسی قرار گرفته و نمونه هایی از زیباترین قالی های دوران صفویه که در موزه هنرهای دستی وین، باکو، ویکتوریا و آلبرت، پولدی پتسولی میلان، مجموعه مک مولان، هنرهای تزیینی وین، هنرهای زیبا و هنرهای زیبای بوستون نگه داری می شود، شرح داده خواهد شد. اهداف مدنظر این مقاله به شرح زیر می باشد: - شناخت علایم و عناصر هویت ملی و مذهبی تفکر صفویه در قالی های این دوران. - شناسایی نوع کاربرد عناصر هویتی و مذهبی صفویه در قالی ها. در این مقاله به سوالات زیر پاسخ داده می شود: - آیا تفکرات ملیتی و مذهبی صفویه در نوع نقوش قالی های این زمان تاثیر گذارده است؟ - آیا ویژگی قالی های صفویه برگرفته از نوع کاربرد نمادین نقوش قالی های این دوران بوده است؟ روش تحقیق تاریخی، تحلیلی و توصیفی و انتخاب مطالب به شیوه کتابخانه ای است. کلیدواژگان: قالی بافی صفویه ، نقش و طرح ، مفاهیم ملیتی ، مذهبی ، هویت

شهرداری تهران در سال های اخیر دست به اقدامات متنوع و متعددی در انجام پروژه های شهری و در راستای محورهای مختلف توسعه زده که چهره و مناظر جدیدی را برای شهر ایجاد کرده است. آسیب شناسی انجام گرفته نشان می دهد ویژگی های مثبت و منفی بسیاری در این پروژه ها قابل بحث و بررسی است که می توان در چهار گام تعریف پروژه، برنامه ریزی و طراحی، اجرای پروژه و ارزیابی و بازنگری به آنها پرداخت. عدم توجه به اولویت ها و ضرورت های پیش بینی شده در طرح های بالادست و «برنامه ـ محور» نبودن روند تعریف پروژه از آسیب های موجود در طرح های تهران امروز است. همچنین عدم «نیازسنجی» در کنار امکان سنجی پروژه ها نیاز به لزوم یا ضرورت آنها را مشخص نمی کند. در برنامه ریزی و طراحی پروژه ها، آسیب هایی در روند انتخاب مشاوران برنامه ریزی و طراحی و همچنین نظارت بر عملکرد آنها وجود دارد. به علاوه، پیوست های مختلف اجتماعی، اقتصادی، و زیست محیطی در برخی موارد از استقلال و استحکام لازم برخوردار نیستند. روند تصویب پروژه های شهری و ضعف در مشارکت مردمی در فرایند تهیه و تصویب برنامه ها جزء نقاط ضعف پروژه های تهران است. در بخش اجرا، عدم تبیین نظام تحقق پذیری و شفافیت پروژه ها مورد تحلیل و نقد است. در نهایت نیز در مرحله بازنگری و ارزیابی عدم وجود شاخص های ارزیابی و نیز فقدان سازمان ناظر بر این بازنگری از دیگر مسائلی هستند که نقاط قوت و ضعف این پروژه ها را مشخص می کنند. در این میان نقد و تحلیلی ساختاری در این فرایند می تواند به راهکارهایی برای ارتقای کیفی پروژه ها کمک کند.