محمدصالح شکوهی بیدهندی

محلات قدیمی و سنتی ایران با نوسازی های بی برنامه و تقلیدی و بدون توجه به توانمندسازی آنان در طرح های فرادست برخی کیفیات خود را از دست داده اند. بسیاری از این محلات از هسته های اولیه شکل گیری شهرها در طول تاریخ بوده اند اما امروزه به نظر می رسد می توان شاهد تنزل معیارهای کرامت انسانی در محلات و به دنبال آن بروز مشکلات در آن ها داد. این پژوهش با بررسی یک نمونه محله ی قدیمی و یک نمونه محله ی نوساز به دنبال آن است که بتواند به این پرسش ها پاسخ دهد که متغیرهای جغرافیایی منطقه از نظر کرامت انسانی در برنامه ریزی شهری چه نقشی دارند و آیا برنامه ریزی نوسازی محلات در تحقق حفظ و ارتقاء معیارهای این مهم نسبت محلات قدیمی در حفظ موفق باشند؟ با توجه به موضوع و هدف، این پژوهش توسعه ای بوده و روش تحقیق آن تطبیقی است. جهت تدوین چارچوب نظری از روش اسنادی استفاده شده است. بدین منظور، ابتدا معیارهای کرامت انسانی با استناد به آثار اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان تبیین می گردد. سپس جهت سنجش هر یک از متغیرها، تعدادی گویه و سوال تدوین شده که پرسشنامه ای نیمه ساخت یافته تشکیل می دهند. پس از تأیید روایی و پایایی، این پرسش نامه در دو محله به صورت تطبیقی سنجیده می شود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد؛ محله جدید حکیمیه که بر اساس الگوی ساخت و ساز معاصر نوسازی شده است به اعتلای هیچ یک از این معیارها منجر نشده است و معیارهای کرامت انسانی در محله سنتی و قدیمی خیابان ایران بیشتر از محله نوساز حکیمیه محقق شده است.

یکسان انگاشتن مفهوم کیفیت زندگی در شهرها، موجب می شود که برنامه ریزان شهری درک دقیقی از عوامل موثر بر احساس کیفیت زندگی نداشته باشند. لذا با توجه به اندازه شهر، شاخص های متفاوتی را برای سنجش کیفیت زندگی باید در نظر گرفت. بنابراین با توجه به هدف اصلی پژوهش که شناخت، شناسایی و تدوین عوامل موثر بر ارتقاء کیفیت زندگی در شهرهای میانی و کوچک در مقیاس درون استانی است، شهرهای قزوین و ضیاءآباد در استان قزوین به عنوان نمونه های مطالعاتی انتخاب شدند. جهت نیل به هدف پژوهش از روش تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل رگرسیون استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که، یکسان انگاری شاخص های موثر بر کیفیت زندگی در تمامی شهرها امر صحیحی نمی باشد و برخی از مفاهیم مانند اندازه شهر در تدوین و انتخاب شاخص های موثر بر کیفیت زندگی موثر می باشند. ازاین رو شاخص های موثر بر کیفیت زندگی در هر شهر با توجه به برخی مفاهیم مانند ویژگی های شهر یا اندازه شهر می تواند متفاوت باشند. بررسی نمونه های مطالعاتی نیز نشان می دهد که در شهرهای کوچک بر اثر همبستگی اجتماعی قوی در میان افراد و اهمیت والای مفاهیم اجتماعی و فرهنگی، شاخص های اجتماعی دارای اهمیت بیشتری می باشند و در شهرهای میانی به دلیل اهمیت یافتن مفاهیم اقتصادی و خدمات شهری در زندگی مردم و ارتباطات کمتر افراد نسبت به هم و کمرنگ شدن همبستگی و ارتباطات اجتماعی، شاخص های خدمات و امکانات شهری و عوامل اقتصادی دارای بیشترین اهمیت در تبیین کیفیت زندگی است. همین امر نشان دهنده عدم یکسان بودن شاخص های کیفیت زندگی در تمامی شهرها می باشد

با توجه به ایجاد پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی در حوضه ی آبریز دریاچه ی ارومیه مانند مهاجرت ساکنان و رکود صنعت گردشگری منطقه به علت کاهش سطح آب آن، مقاله ی حاضر تلاش کرده است تا سناریوهای مختلف برای آینده ی اسکان و اشتغال منطقه را تبیین نماید. این پژوهش از نظر هدف در رده پژوهش های کاربردی و از نظر روش و ماهیت در رده پژوهش های تحلیلی اکتشافی و موردکاوی قرار می گیرد. روش شناسی آن نیز کمی می باشد. برای گردآوری داده ها از روش های اسنادی و برداشت میدانی (پرسشنامه) استفاده شده است. همچنین از روش های دلفی و سناریونگاری با استفاده از نرم افزار سناریو ویزارد، جهت دستیابی به عدم قطعیت های بحرانی تحقیق و سناریوهای احتمالی منطقه و از تکنیک DPSIR برای دستیابی به راهبردها بهره گرفته شده است. یافته ها نشان می دهند 4 متغیر نرخ بیکاری، سدسازی، میزان فقر و نابرابری و احساس امنیت فردی و اجتماعی، تاثیرگذارترین عدم قطعیت ها بر اقتصاد و اجتماع منطقه هستند. بر این اساس، سه سناریوی محتمل عبارت از وضعیت ایستا (متوقف شدن سدسازی و تداوم روند موجود در سایر شاخص ها)، وضعیت بحرانی (کاهش احساس امنیت فردی و اجتماعی) و وضعیت بسیار بحرانی (افزایش نرخ بیکاری و کاهش احساس امنیت فردی و اجتماعی) هستند. در نهایت، مدیریت هوشمند آب و خاک و تقویت بستر نهادی به عنوان راهبردهای متناسب با سناریوی اول، تاب آور ساختن جوامع روستایی و تمرکز بر گروه های آسیب پذیر و حساس به عنوان راهبردهای متناسب با سناریوی دوم و توسعه ی اقتصادی محلی و توسعه ی روستایی به عنوان راهبردهای متناسب با سناریوی سوم پیشنهاد شده اند.

امروزه توجه به کتاب های درسی به عنوان محور مکتوب و مدون تعلیم و تربیت از حیث توجه و پرداختن بر موضوعات و مولفه های شهروندی و به خصوص مشارکت شهروندی در کنار وجوه آموزشی و درسی، از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و جنبه مهمی از مدرسه کارآمد می باشد. لذا این پژوهش درصدد بررسی میزان توجه کتاب های درسی به آموزه ها و مهارت های مورد نیاز برای مشارکت شهروندی می باشد. پژهش حاضر توصیفی- تحلیلی و در راستای دستیابی به اهداف مدنظر، کتاب های مقطع ابتدایی سال تحصیلی 1399-1400 به عنوان جامعه آماری پژوهش به روش تحلیل محتوا مورد بررسی و داده ها با استفاده از روش آنتروپی شانون پردازش شده اند. یافته ها نشان می دهد که به طور کلی هشت مهارت پرسشگری، مشارکت در مباحث، گوش دادن به مباحث و درک موضوعات، مسئولیت پذیری، همکاری و کارکردن با دیگران، حس تعلق به مکان، آگاهی از حقوق و وظایف شهروندی و شناخت شهر و نهادهای مدیریت شهری به عنوان مهارت های مورد نیاز در ارتباط با آموزش و نهادینه سازی مشارکت شهروندی می تواند در دستورکار قرار گیرد. در این خصوص تاکید و توجه کتاب های درسی اغلب بر دو مهارت همکاری و کارکردن با دیگران و مشارکت در مباحث معطوف شده و سایر مهارت ها مورد بی توجهی قرار گرفته است.

گردشگری فرهنگی و میراثی ابزاری از توسعه اقتصادی است که با جذب گردشگران از خارج از جامعه میزبان به رشد اقتصادی منجر می شود. توجه و کاربست ارزش ها موجب حفاظت از میراث فرهنگی و محرک احیای الگوهای محلی می شود. استان سیستان و بلوچستان با جاذبه های فرهنگی و میراثی شهرت بسیاری دارد و می تواند گردشگران فراوانی را جذب کند. بیشتر مطالعات انجام شده پیرامون گردشگری فرهنگی و میراثی و عمدتاً بر موضوعاتی نظیر ظرفیت سنجی براساس زیرساخت های گردشگری، ارزیابی کلی خدمات و امکانات شهرهای تاریخی، حفظ بافت تاریخی شهر به منظور جذب گردشگرند. اما در خصوص معرفی ظرفیت های گردشگری و همچنین فراهم کردن تجهیزات و زیرساخت ها اقداماتی صورت نگرفته و یا به صورت نامتوازن انجام پذیرفته است که این موضوع موجب جذب نشدن گردشگر و بی توجهی به عناصر جاذب گردشگری این استان شده است. هدف این پژوهش رتبه بندی شهرستان های استان سیستان و بلوچستان براساس ظرفیت گردشگری فرهنگی و میراثی، به منظور تدوین راهبردهای توسعه آن، برای جذب گردشگران است. پژوهش حاضر، براساس هدف، کاربردی و، براساس ماهیت، توصیفی   تحلیلی است. بدین منظور، ابتدا با مروری بر ادبیات و دیدگاه های مرتبط با پژوهش، شاخص های موردنیاز جمع آوری شدند و سپس، به دلیل همکاری نکردن سازمان های مربوطه در خصوص ارائه آمار و اطلاعات موردنیاز، با تجمیع شاخص ها و حذف شش شاخص «میزان جرم و جنایت»، «میزان رشد سالانه»، «میزان حوادث مربوط به تصادفات»، «سرمایه گذاری دولتی»، «سرمایه گذاری غیر دولتی» و «امنیت»، شاخص های نهایی انتخاب شدند. در گام بعدی، وزن شاخص ها براساس آرای کارشناسان و با به کارگیری روش بهترین   بدترین شاخص در نرم افزار لینگو مشخص شد. درنهایت، با استفاده از روش آراس، شهرستان های استان براساس شاخص های ظرفیت گردشگری فرهنگی و میراثی رتبه بندی شدند. نتایج نشان می دهند که، براساس محاسبات و امتیاز مطلوبیت کل و نسبی، شهرستان های زاهدان (0.804)، چابهار (0.486)، زابل (0.379)، ایرانشهر (0.354) و سراوان (0.304) در رتبه های 1 تا 5 و سایر شهرستان ها در رتبه های بعدی قرار گرفته اند. در ادامه، راهکارهایی برای ارتقای گردشگری فرهنگی و میراثی شهرستان های این استان نیز ارائه شده است. درمجموع، این طبقه بندی و ارائه راهبردها و راهکارهای پیشنهادی می توانند، در گام اول، مسیر روشنی را پیش روی سیاست گذاران دولتی و به طور خاص مدیران وزارت خانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار دهند تا زمینه های مناسبی را برای برنامه ریزی، ایجاد تسهیلات و زیرساخت های مناسب برای گردشگری فرهنگی و میراثی و، مهم تر از همه، تسهیل شرایط سرمایه گذاری و تشویق ورود بخش خصوصی (داخلی و خارجی) فراهم کند. 

مساجد به عنوان مهم ترین نهاد دینی و یکی از شاخص ترین بنای عمومی شهر، نقش های متفاوتی دارند که امروزه تعدادی از آن ها کمرنگ شده اند و بی تردید کالبد مساجد یکی از عوامل تأثیر گذار بر این موضوع بوده است. توده و فضا به عنوان بخشی از کالبد، تأثیر بسیاری بر کیفیت فضایی بنای مسجد دارد و کاربست درست آن موجب ارتقاء کیفیت مکان می شود. از این رو این پژوهش به منظور شناخت و تحلیل نظام توده و فضا در مساجد شهر کاشان و مقایسه این نظام، در مساجد قدیمی و جدید انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و از روش های کتابخانه ای برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که متوسط درصد توده در مساجد جدید شهر نسبت به مساجد قدیمی افزایش یافته است. در حالی که متوسط درصد فضای باز در مساجد جدید به کمتر از نصف مساجد قدیمی تقلیل پیدا می کند، بیشتر از نصف مساجد جدید شهر فاقد فضای باز هستند و به صورت کاملاً توده ساخته شده اند. همچنین الگوی حیاط مرکزی که مناسب ترین الگو برای بناها و مساجد اقلیم گرم و خشک است و مزایای اجتماعی، روانی و اقتصادی بسیاری دارد، در مساجد این شهر مورد بی توجهی واقع شده و جای خود را به الگوی کاملاً توده و حیاط جنوبی داده است. نتایج نشان می دهند، حیاط مساجد در این شهر مورد بی توجهی واقع شده و این موضوع نیازمند بازنگری و تدوین استاندارد ها و کیفیت هایی برای طراحی و ساخت مساجد در این شهر است.

گسترش شهرها به واسطه ی افزایش میزان شهرنشینی به امری ضروری تبدیل شده و وابستگی به وسیله نقلیه و به تبع آن گسترش شبکه های حمل ونقلی را به یک ضرورت، و نه یک انتخاب تبدیل کرده است. همین موضوع سبب ایجاد مشکلات عدیده ای در محلاتی که راه های جدید از آن عبور کرده اند، می شود. هدف این پژوهش ارزیابی تأثیرگذاری پروژه تکمیلی کنارگذر شمالی شهر ساری بر ساکنان کوی 22 بهمن می باشد. در این پژوهش روش گردآوری داده ها، میدانی و آماری (ترکیبی از روش های کمی و کیفی) است. به منظور جمع آوری اطلاعات از مشاهدات میدانی، مصاحبه های عمیق فردی و گروهی و همچنین ابزار پرسشنامه با 3 معیار اصلی (دسترسی و خدمات، کالبدی، اجتماعی) و زیرمعیارها جهت سنجش تأثیرگذاری راه ارتباطی جدید بر وضعیت زندگی کوی 22 بهمن استفاده شده است. با استفاده از تکنیک (تحلیل سلسله مراتبی AHP) به وزن دهی به معیار ها پرداخته شده است. وزن معیار ها باکمک متخصصان و کارشناسان با نرم افزار (Expert choice) تعیین شد و نهایتاً وضعیت هر یک از معیار ها ارزیابی گردید. نتایج نشان داد تکمیل کنارگذر شمالی مشکلات فراوانی را برای ساکنان کوی 22 بهمن ایجادکرده است. احداث کنارگذر شمالی بیشترین تأثیر را به ترتیب دسترسی و خدمات، اجتماعی و کالبدی بر ساکنان کوی 22 بهمن داشته است. طبق بررسی های صورت گرفته به نظر می آید تکمیل پروژه کنارگذر شمالی شهرستانی لازم بود، اما نیاز بود که روش اجرای پروژه اصلاح شود تا کوی مسکونی 22 بهمن را به دو قسمت مجزا تبدیل نکند و مردم ساکن در محله با مشکلات کمتری مواجه شوند.

بیان مسئله: این مقاله با توجه به انتشار کتاب «نقد و بررسی طرح جامع تهران 86» از سوی پژوهشکده نظر تهیه شده است. در حال حاضر حدود 10 سال از تصویب طرح جامع تهران می گذرد. مرور تلاش تعدادی از استادان دانشگاه در جهت تهیه طرح جامع، که با حمایت گروهی از متخصصان همراه شد و به تشکیل جلسات مناظره در خبرگزاری ایسنا منجر شد، مثال مناسبی برای ارزیابی جایگاه نظر کارشناسی در روند تهیه طرح های توسعه شهری در ایران است. این مقاله، به خصوص بر روی «نحوه پاسخ گویی» تهیه کنندگان طرح جامع تهران (مشاور و کارفرما) در دفاع از طرح متمرکز است و تلاش بر این نکته بوده که نشان دهد چگونه انواع مغالطه در این پاسخ ها قابل تشخیص و تبیین است. تشریح این بحث احتمالاً می تواند کمک کند تا در آینده، زمانی که برنامه ریزان شهری در مقام پاسخ گویی نسبت به تولیدات خود هستند، بیشتر احساس مسئولیت کنند و به نقد پاسخ گویند، یا واقعاً برای رفع نقص مورد اشاره منتقدان تلاش کنند.هدف: هدف این پژوهش تبیین انواع مغالطه در زمان پاسخگویی مسئولان تهیه طرح جامع تهران به منتقدان است.روش پژوهش: روش تحقیق در این مطالعه، روش تحلیل گفتمان است. بر این اساس، مباحث 9 کارگاه مناظره ایسنا بازخوانی شده و به ویژه پاسخ های تهیه کنندگان طرح جامع بررسی و در انطباق با چارچوب نظری، برگرفته از آرای «آرتور شوپنهاور» درباره انواع مغالطه، دسته بندی شده اند.نتیجه گیری: یافته های مطالعه نشان می دهد که می توان سه دسته کلی از پاسخ نسبت به انتقادات ارائه داد. دسته اول از پاسخ ها، ضمن پذیرش برخی انتقادات، اشاره می کند که از آنجا که این انتقادات به پروژه های پیشین هم وارد بوده است، نمی توان آنها را در این طرح هم اصلاح کرد. دسته دوم از پاسخ ها، به جای پاسخ به نقد، با بیانی مبهم، تلاش به متهم کردن منتقدان می کند. دسته سوم نیز، به منتقدان پیشنهاد مشارکت می دهد. پیشنهاد وسوسه انگیزی که منتقد را به سکوت وا می دارد. نکته مشترک در هر سه روش این است که تلاشی برای رفع نقص یا پاسخگویی به نقدها ندارند.

پیشرفت روزافزون تکنولوژی باعث کاهش نیاز شهروندان به خرید، کار و حتی تعاملات اجتماعی در فضای شهری شده است. این امر موجب افزایش قدرت انتخاب افراد برای حضور یا عدم حضور در فضای جمعی شده و در نتیجه کیفیت فضاهای جمعی اهمیتی دو چندان یافته است. در این چهارچوب، هدف از بررسی وضعیت زندگی جمعی این است که با تمرکز بر زندگی جاری و روزمره فضای شهری، عوامل تأثیرگذار بر زندگی جمعی استخراج شده و به تأمین فضای شهری مطلوب برای حضور اقشار اجتماعی گوناگون کمک شود. در این راستا، محدوده طرح پیاده راه هفده شهریور شهر تهران انتخاب شده است؛ زیرا با وجود برنامه ریزی برای افراد پیاده، نتوانسته فضای دعوت پذیر و مورد میل شهروندان را فراهم کند. پژوهش حاضر با تأکید بر اندیشه های یان گل، از ابزارهای مطالعاتی گردآوری شده توسط او شامل شمارش، تبدیل اطلاعات به نقشه، ردیابی، پیاده روی آزمایشی و یادداشت های روزانه، جهت تحلیل وضعیت زندگی محدوده استفاده کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که محدوده موردمطالعه به جز هنگام عصر، وضعیت زندگی جمعی مناسبی ندارد که عامل اصلی آن نبود فعالیت های شفاف، جذاب، پویا و متنوع در محور است. بنابراین فضاهای رهاشده و با نظارت اجتماعی کم در این قسمت به وجود آمده است. این فضاها موجب شکل گیری عملکردهای ناخواسته و برنامه ریزی نشده ای مثل پارک وسایل نقلیه یا فعالیت های نابه هنجار اجتماعی شده است که با پیشینه و پتانسیل های زمینه ای فضا ارتباط دارد. این وضعیت با تغییر بافت اجتماعی استفاده کنندگان به سمت افراد ناسالم، بیگانه و خاص، باعث کاهش بیشتر کیفیت محیط به ویژه از لحاظ امنیت روانی شده و حضور افرادی چون زنان و کودکان را کاهش داده است.

برنامه های شهری با پیچیدگی و گستردگی قابل ملاحظه گروه های ذی نفع و ذی نفوذ و روابط بین آنها مواجه اند. بدین خاطر، تعادل بخشی بین اهداف و منافع بعضاً متعارض ذی نفعان در پروژه های شهری ضرورت می یابد که در سایه میانجی گری بین گروه های ذی نفع برای یافتن زمینه ها و راه حل های مشترک میسر می گردد. هدف پژوهش تبیین چالش ها و امکانات موجود برای تحقق میانجی گری در محور 17 شهریور شهر تهران است. پژوهش حاضر که در قالب بخشی از مرحله پیش میانجی گری را تشکیل می دهد، از روش توصیفی- تحلیلی با اتکا بر راهبرد کیفی تحلیل محتوا بهره می گیرد. در این مقاله، پس از تشخیص اختلاف و شناسایی گروه های ذی نفع اصلی در مورد مطالعه یعنی محور 17 شهریور تهران، مصاحبه های پیش میانجی گری انجام شده و با روش تحلیل محتوا، کدگذاری و تحلیل شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که طرفین اختلاف بر سر مسائل دارای اولویت و هدف های قابل پیش بینی برای فرآیند میانجی گری با یکدیگر توافق دارند. با این حال، وجود چالش هایی مثل نبود روابط مناسب و اعتماد بین طرفین اختلاف، شدت نارضایتی بالا به ویژه از سوی کسبه و مشکلات نظام مدیریتی شهر تهران مانند عدم پاسخگویی مناسب، فقدان مدیریت هماهنگ، مدیریت دستوری و از بالا به پایین و نبود بودجه کافی، سبب شده تا فرآیند رفع اختلاف پیچیده و سخت گردد.

یکی از عناصر پنج گانه معرفی شده برای سیمای شهر، لبه ها است. لبه ها عناصری خطی هستند که عموماً واجد کارکردی برون گرا بوده و مرز میان دو بخش را مشخص می کنند. این عناصر ممکن است به صورت مصنوع ایجاد شده و یا منطبق بر عوارض طبیعی باشد. مقاله حاضر به تحلیل کارکردهای ویژه لبه های شهری منطبق بر عوارض طبیعی ساحلی می پردازد و به این موضوع توجه دارد که لبه های شهری طبیعی که درنتیجه انطباق لبه شهری و عوارض طبیعی حاصل می شوند، علاوه بر تأثیری که در سیمای شهر دارند به لحاظ کاربردی نیز می توانند به عنوان یک فضای جمعی در شهر عمل کنند. سؤال این است که انطباق لبه های شهری با عناصر طبیعی نظیر رودخانه، دریاچه و یا ساحل دریا، چه آثاری می تواند در پی داشته باشد؟قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهرهای هندوستان است. بنابراین، به منظور پاسخ به این سؤال، سه نمونه موردی در کشور هند بررسی شد. رود گنگ در شهر بنارس، لبه دریاچه پوشکار و لبه ساحل بمبئی، سه نمونه مطالعاتی هستند که در آن ها، لبه ای شهری بر روی عناصر طبیعی ساحلی منطبق شده اند. بررسی این سه نمونه نشان می دهد که چگونه ایجاد کاربری های تجاری، ایجاد فضاهای آیینی، شکل گیری فضاهای جمعی و حضور شهروندان و تعاملات اجتماعی ایشان در کنار لبه های طبیعی، می تواند به عنوان آثار و نتایج انطباق لبه های شهری و عوارض طبیعی به حساب آید.

برای پاسخ به این پرسش که «چه نظریه ای از عدالت بیش تر مد نظر برنامه ریزان شهری در ایران بوده است و این نظریه در گذر زمان چه تغییراتی یافته است؟» در این مطالعه نخست نمونه هایی از کاربرد مفهوم عدالت در آثار برنامه ریزان شهری ایرانی و سپس سه طرح نمونة جامع شهری بازخوانی شد. یافته ها نشان می دهد بیش ترِ برنامه ریزان شهری ایران در دو تعریف «عدالت به مثابة برابری یک سان» و «عدالت به مثابة تأمین حداقل ها» و نیز در دو بُعد اقتصادی و کالبدی به موضوع عدالت توجه کرده اند. در این نگاه، عدالت عمدتاً در غالب «تأمین دسترسی به کاربری های حیاتی» و «کاهش نابرابری های فضایی» مورد توجه برنامه ریزان ایرانی است.

درک و فهم هر جامعه از مفهوم عدالت در گذر زمان تغییراتی را تجربه می کند و این امر احتمالاً به تفاوت هایی در نظام های اجتماعی و در نتیجه، در نظام های فضایی و کالبدی شهرها می انجامد. مطالعه حاضر به تعبیر فلسفی و اجتماعی عدالت در جامعه هند توجه دارد و به تغییراتی که در تعریف عدالت در ادوار مختلف در این جامعه پدید آمده می پردازد و نهایتاً به این نکته اشاره می کند که هر درک از عدالت چگونه در شک لگیری و توسعه سکونتگاه های انسانی در این جامعه منجر می شود . بدین منظور ، این مطالعه با استناد پنج نمونه موردی )شهرهای جیپور، ادیپور، شاندیگار، گاندی نگر و احمدآباد( ، به بررسی ادوار مختلف تحول اندیشه عدالت در کشور هند و نمودهای فضایی- کالبدی آن در سکونتگا ههای جمعی می پردازد . یافته های تحقیق نشان می دهد که تعریف عدالت در جامعه هندی در سه مرحله از عدالت « به معنای نابرابری کاستی » در دوران پیش از مدرن تا پایان دوران استعمار ، به عدالت « به معنای تأمین حداق لها برای تود هها » در دوران مدرن و سپس به عدالت « به معنای افزایش قابلیت ها » در دوران پسامدرن تغییر کرده است . در تبدیل این اندیش هها به کالبد شهر نیز م یتوان به گونه ای این سه دوره را در تحلیل عوامل شکل دهنده به شهر نیز برشمرد . در دوره اول، حاکمان به شهرها شکل می دادند. در دوره ی دوم ، حاکمان در کنار تکنوکرا تها شهرها را طراحی می کردند و در دوره سوم نیز، حاکمان، تکنوکرا تها و مردم در قالبی مشارکتی به اسکان مجدد زاغه نشینان می پردازند

رنگ، عنصر شاخص و کلیدی در فرهنگ و آیین هندویی است. مردم هند در زندگی روزمره از پوشش ظاهری تا لوازم و مبلمان خانگی، اثاثیه شهری، تزئینات مختلف در آرایش سر و صورت، دست و پا، رنگ آمیزی و استفاده از گل های رنگارنگ طبیعی و مجسمه ها و نقاشی های رنگین بر در و دیوار خانه ها، نماهای شهری، وسایل نقلیه (چون دوچرخه، موتور، ریگشا، تاکسی و اتوبوس)، فضاهای داخلی و خارجی ساختمان معابد و هم چنین معابد کوچک خصوصی حتی در شکاف درختان از رنگ استفاده می کنند. رنگ های سفید، قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی و سیاه به صورت نمادین با زندگی آیینی – مذهبی آنان که به فرهنگ تبدیل شده عجین است. زندگی سنتی- مذهبی که رنگ در آن جایگاه ویژه ای دارد چنان در سرزمین پهناور هند و جمعیت عظیم آن ریشه گسترده که بر جامعه مدرن امروزی و اقشار تحصیل کرده و روشنفکران نیز تأثیر گذاشته است. بعضی از رنگ ها منسوب به خدایان است و برخی دیگر که در رنگ آمیزی معابد به کار رفته ابتدا ریشه در طبیعت داشته و به تدریج و بر اثر تکرار به نماد تبدیل شده و به عنوان رنگ های مقدس جاویدان شده اند. ریشه یابی این رنگ ها و تأثیرپذیری از اقلیم و آیین در معبد و مسجد نشان می دهد که در تفکر مذهبی- آیینی هندوان برخی از رنگ ها به خدایان نسبت داده شده که گاه این ها منشأ طبیعی دارند. آیین هندو با توجه به نمادگرایی ویژه خود، برای بسیاری از رنگ ها ارزش های نمادین قائل است که حضور این رنگ ها در معابد و بعضاً تأثیر آن در مساجد هند آشکار است. رنگ در مساجد و معابد اولیه بیشتر تابع رنگ طبیعی مصالح بومی و اقلیمی است؛ اما به تدریج معابد با رنگ های نمادین تزئین می شود. برخی از این رنگ ها از جمله سفید، سبز، آبی و گاه صورتی در مساجد نیز به چشم می خورند.

شهرداری تهران در سال های اخیر دست به اقدامات متنوع و متعددی در انجام پروژه های شهری و در راستای محورهای مختلف توسعه زده که چهره و مناظر جدیدی را برای شهر ایجاد کرده است. آسیب شناسی انجام گرفته نشان می دهد ویژگی های مثبت و منفی بسیاری در این پروژه ها قابل بحث و بررسی است که می توان در چهار گام تعریف پروژه، برنامه ریزی و طراحی، اجرای پروژه و ارزیابی و بازنگری به آنها پرداخت. عدم توجه به اولویت ها و ضرورت های پیش بینی شده در طرح های بالادست و «برنامه ـ محور» نبودن روند تعریف پروژه از آسیب های موجود در طرح های تهران امروز است. همچنین عدم «نیازسنجی» در کنار امکان سنجی پروژه ها نیاز به لزوم یا ضرورت آنها را مشخص نمی کند. در برنامه ریزی و طراحی پروژه ها، آسیب هایی در روند انتخاب مشاوران برنامه ریزی و طراحی و همچنین نظارت بر عملکرد آنها وجود دارد. به علاوه، پیوست های مختلف اجتماعی، اقتصادی، و زیست محیطی در برخی موارد از استقلال و استحکام لازم برخوردار نیستند. روند تصویب پروژه های شهری و ضعف در مشارکت مردمی در فرایند تهیه و تصویب برنامه ها جزء نقاط ضعف پروژه های تهران است. در بخش اجرا، عدم تبیین نظام تحقق پذیری و شفافیت پروژه ها مورد تحلیل و نقد است. در نهایت نیز در مرحله بازنگری و ارزیابی عدم وجود شاخص های ارزیابی و نیز فقدان سازمان ناظر بر این بازنگری از دیگر مسائلی هستند که نقاط قوت و ضعف این پروژه ها را مشخص می کنند. در این میان نقد و تحلیلی ساختاری در این فرایند می تواند به راهکارهایی برای ارتقای کیفی پروژه ها کمک کند.

نووارگی(مدرنیته) و تحولات ناشی از آن در شهرسازی و تغییر ماهیت و مفهوم شهر که در ایران از دوران قاجار آغاز گردید(ر.ک. به حبیبی، 1373، الف)، در دولت پهلوی(1320-1300) در مرحله حساسی قرار می گیرد. در این مقطع می توان شاهد مفهوم نوگرایی(مدرنیسم) به مثابه یک الگو در شهرها (به ویژه شهر تهران) بود که در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، کالبدی، مدیریتی و برنامه ریزی شهری به شدت اثر می گذارد(ر.ک. به حبیبی، 1373، ب). اما سؤال اصلی در این میان کشف نکات پنهان در تحول و دگرگونی شهر است، نکاتی که می تواند چگونگی نووارگی و نوگرایی ایرانی در این سال ها را طرح کند. نکاتی که در لابلای سطور رمان ها، اشعار و یا داستان های کوتاه مشاهده می گردد. در این دوران نوشته های ادبی چه آنها که از زبان نویسندگان مخالف، و چه آنها که از سوی بی طرفان یا طرفداران حکومت و دولت شنیده می شوند، می توانند بخش هایی از واقعیت تحول شهر را رویارو قرار دهند و اگر پذیرفته شود که: «ادبیات آینه ای تمام نما در برابر حوادث و رخدادهای جاری و تاریخ ملت هاست»(اکبری شلدره ای، 1382، 11) می توان آنچه در این روزگاران به قلم آمده است را محملی برای تحلیل و تفسیر شهر قرار داد