درخت حوزه‌های تخصصی

ظهور و شیوع سیل آسای منابع الکترونیکی بر روی وب، مشکلاتی را عاید کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی ساخته است، از جمله اینکه چگونه این منابع را توصیف و دستیابی موضوعی به آنها را فراهم کنند تا از این طریق کشف و بازیابی آنها را تسهیل نمایند. گذشت زمان نشان داده است کارایی سرعنوانهای موضوعی کتابخانه کنگره در محیطهای الکترونیکی، محدود و تا حدودی غیرممکن مینماید. از این رو، تهیه طرحی که حاوی سرعنوانهایی غنی، ساده، قابل فهم و مهم تر از همه منطبق با محیط الکترونیکی باشد، میتواند مفید واقع شود. این مقاله به معرفی و بررسی سرعنوانهای FAST (اصطلاحگان موضوعی ـ چهریزه ای) میپردازد که برای سازماندهی،کشف، و بازیابی اطلاعات در قرن 21 تدوین شده است و مبتنی بر واژگان کنترل شده LCSH بوده ولی چهریزه ای تر و دارای پس همارایی بیشتری است.

در پژوهش حاضر تولیدات علمی دانشگاه­های علوم پزشکی کشور در طول دهه گذشته از نظر کمی و کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. داده­های خام مورد استفاده در این پژوهش از پایگاه «وب آو ساینس» برای فاصله زمانی 1999 تا 2008 گردآوری شده­است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان داد که تعداد تولیدات علمی دانشگاه­های علوم پزشکی کشور طی سال­های مورد بررسی روندی رو به رشد داشته­، به­طوری­که از 259 مدرک در سال 1999 به 4532 مدرک در سال 2008 رسیده­است. به عبارتی نزدیک به 17 برابر افزایش داشته­است. عمده­ترین شکل تولیدات علمی به صورت مقاله بوده و زبان انگلیسی زبان چیره در تولیدات علمی این مؤسسات است. زمینه موضوعی فارماکولوژی و دارو بیش از دیگر زمینه­های موضوعی مورد توجه نویسندگان بوده­است. به­رغم نوساناتی که در تعداد استنادات دریافتی تولیدات علمی و «اِچ ایندکس» این دانشگاه­ها در طول دهه مورد بررسی بوده، تعداد خوداستنادی افزایش چشمگیری داشته­است ولی از نظر میانگین استناد به ازای هر مورد در طول یک دهه، سیری نزولی مشاهده شد.

در این پژوهش، ابتدا یک سیاهه وارسی جامع در دو دسته معیار کلی محتوا و کارایی شامل 42 شاخص در زیرگروههای صحت، اعتبار، جدید بودن، کیفیت نوشته، کاربرپسندی، قابلیت جستجو و قابلیت مرور، براساس سیاهه های وارسی در دسترس، تدوین گردیده و سپس کیفیت محتوا و کارایی سایتهای وب بازیابی شده در حوزه علوم کتابداری و اطلاع رسانی در چهار مقوله بازیابی اطلاعات، مدیریت دانش، راهنماها و مراکز تحقیقاتی در دو راهنمای YAHOO و ODP براساس این سیاهه وارسی مورد مقایسه قرار گرفته است.نمونه مورد پژوهش شامل 14 سایت از راهنمای YAHOO و 28 سایت از راهنمای ODP میباشد که به روش تصادفی نظام یافته انتخاب گردیده است. روش مورد استفاده برای انجام این پژوهش که توصیفی و از نوع کاربردی است، تحلیل محتوا بوده است.این تحقیق نشان داد که به جز در مورد شاخصهای «زمان ایجاد سایت»، «روزآمدبودن پیوندها»، «وجود HELP»، «امکان ایجاد تغییر در اندازه حروف متن»، «مشخص بودن جعبه جستجو» و «امکان جستجو در سایت»، در مورد سایر شاخصها در دو راهنمای مورد بررسی تفاوتی معنا دار وجود ندارد و در تمامی شش شاخص فوق ، راهنمای YAHOO دارای وضعیت بهتری نسبت به راهنمای ODPمیباشد. در خاتمه نیز سیاهه وارسی تدوین شده در این پژوهش که به عنوان ابزار گردآوری داده ها مورد استفاده قرار گرفته، برای طراحی و نیز ارزیابی محتوا و کارایی سایتها توصیه گردیده است.

این پژوهش به ارزیابی اوپکهای مبتنی بر وب کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران پرداخته است. بدین منظور از روش کتابخانه ای جهت یافتن ویژگیهای اوپکها استفاده گردیده است. ویژگیهای به دست آمده جهت بیان معیارهای ارزیابی به صورت سیاهه وارسی دسته بندی و طراحی شد و به وسیلهی آن اوپکهای مورد نظر از طریق مشاهده مورد ارزیابی قرار گرفت. ارزیابی 9 اوپک نشان میدهد که نیاز به بازنگری در طراحی این اوپکها وجود دارد. به طور کلی از نظر دسترس پذیری و قابلیت استفاده از نظام جستجو اوپکها وضعیت نسبتاً خوبی داشتند. در زمینه های مراحل دستیابی به اطلاعات، کاربرپسندی، ارائه انواع مختلف منابع اطلاعاتی و تعامل مستقیم میان کاربر و نظام، اوپکها وضعیت مناسبی نداشتند. همچنین نتایج این پژوهش نشان میدهد در طراحی این اوپکها کمتر به کاربران نهایی و نیازهای آن ها توجه شده است.

در این پژوهش سعی شده اهداف وانواع اطلاعات مورد استفاده ، روش ها وکانال های دستیابی به اطلاعات ،نحوه ی آشنایی وموانع ومشکلات پژوهش گران دانشگاه تربیت مدرس در رابطه با وب جهان گستر مورد بررسی قرار گیرد. اساسی ترین مشکلات آنها در دستیابی به اطلاعات وب جهانگستر عبارت از ترافیک شبکه ،نامناسب بودن خطوط ارتباطی ودرنتیجه پایین بودن سرعت دسترسی به اطلاعات است که مهم ترین پیشنهاد آنها دراین زمینه ،بهبود خطوط ارتباطی است . طبق آزمون فرضیه اول پژوهش،نمی توان اظهار داشت که پژوهش گران براساس نوعشغل خود ومتنناسب با آن با امکانات وب جهانگستر آشنا می شوند ،و طبق آزمون فرضیه دوم ،این پژوهشگران متناسب و مطابق اهداف خود به استفاده از شبکه وب جهانگستر مبادرت نمی ورزند.از مهم ترین پیشنهادهای نهایی پژوهش میتوان به همکاری بیشتر کادر اطلاع رسانی وفنی مستقر درسایت های اینترنت دانشگاه تشکیل کلاس های آموزشی وب جهانگستر ،تقویت سطح زبان انگلیسی ،بهبود خطوط ارتباطی ،افزایش تعداد رایانه ها وایجاد تسهیلات Credit Card اشاره کرد.

پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان اثربخشی عناصر ابرداده ای بر رتبه بندی صفحات وب توسط سه موتور کاوش عمومی «گوگل»، «یاهو»، و «ام اس ان» انجام پذیرفت. اثربخشی پنج عنصر ابرداده ای نشانه عنوان زبان «اچ .تی. ام. ال»، ابرنشانه های کلیدواژه ها و توصیف زبان «اچ.تی.ام.ال»، ابرداده های عنوان و موضوع از قالب ابرداده ای «دابلین کور» که بر بازنمون موضوعی صفحات وب متمرکزند، با روش تجربی آزموده شد. 84 صفحة وب در گروههای گواه و آزمون به عنوان جامعة مورد مطالعه تحت دامنة فرعی http://metadata.irandoc.ac.ir منتشر شد. از میان موتورهای کاوش انتخابی، دو موتور کاوش یاهو و گوگل، صفحات را نمایه سازی کردند. کلیدواژه های منحصر به فرد و تکرار شونده که در مرحله طراحی در قالب عناصر ابرداده ای به صفحات گروه آزمون افزوده شده بود، بررسی شد و میزان معنیداری تفاوت رتبه صفحات دو گروه با استفاده از آزمون غیرپارامتری «یو.من.وایتنی» محاسبه گردید. نتایج، نشانگر اثربخشی دو عنصر «عنوان» و «توصیف زبان اچ.تی.ام.ال» در هر دو موتور کاوش مورد مطالعه است. کلیدواژه های منحصر به فرد در ابرنشانه کلیدواژه های «اچ.تی.ام.ال» و ابرداده موضوع دابلین کور به بهبود رتبه صفحات در یاهو انجامید. در حالی که تکرار کلیدواژه ها در بخش سرآیند صفحه وب، باعث بهبود رتبه در موتور کاوش یاهو شد، گوگل عملکردی معکوس داشت

در سالهای اخیر وبلاگ به عنوان یکی از محصولات نسل جدید اینترنت یا آنچه وب2 نامیده می شود جای خود را در شبکه گسترده اینترنت به خوبی یافته است، کتابداران و اطلاع رسانان نیز با توجه به ماهیت رشته خود و نقش های متفاوتی که به عنوان کتابدار در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی ایفا می کنند می توانند از وبلاگ به عنوان محملی سریع و آسان برای اطلاع رسانی و اشتراک دانش استفاده نمایند. در این پژوهش تعداد 150 وبلاگ کتابداری و اطلاع رسانی انگلیسی زبان به منظور بررسی و تحلیل روابط میان نوع وبلاگ ها (شخصی، کتابخانه ای و گروهی) و ساختار محتوایی و فنی آنها، به صورت نمونه گیری هدفمند و با استفاده از شیوه های وب سنجی، انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفته اند، در این مطالعه سعی شده تا با تحلیل آماری ارتباط معناداری بین نوع وبلاگ ها (شخصی، کتابخانه ای و گروهی) و هر یک از جنبه های محتوایی و فنی آنها به پرسشهای پژوهش در مورد معناداری یا عدم معناداری روابط در میان نمونه مورد پژوهش پاسخ داده شده و به نقش این مسئله در جامعه وبلاگهای کتابداری و اطلاع رسانی پی برده شود. یافته های پژوهش نشان می دهند که بین نوع وبلاگها و نحوه روزآمدی آنها ارتباط معناداری وجود دارد، همچنین بین نوع وبلاگها و محتوی آنها نیز ارتباط معنادار است. اما بین نوع وبلاگ و نوع ابزار وبلاگ نویسی ارتباط معناداری وجود ندارد و در برخی موارد هم رابطه معناداری در سطوح مختلف وجود داشته است مانند رابطه بین اهداف وبلاگ نویسی و نوع وبلاگ ها که در چهار مورد معنادار نبوده و در پنج مورد معنادار بوده است. محققین این پژوهش معتقدند که روابط مذکور احتمالا می توانند در جامعه وبلاگ های کتابداری و اطلاع رسانی ایرانی هم وجود داشته باشند که با انجام پژوهشهای مشابهی این مسئله قابل بررسی خواهد بود.

این مقاله با مرور و بررسی مقالات پژوهشی، تاثیر استفاده از ابربرچسب را در بهبود بازیابی اطلاعات از وب جهان گستر مورد مطالعه قرار داده است. نتایج نشان داد که بیشتر پژوهش های انجام شده، بر تاثیر کاربرد ابربرچسب در بازیابی اطلاعات تاکید می کند. اما، از آنجا که در نتایج یکی از پژوهش های اخیر، اختلاف معناداری در استفاده و عدم استفاده از ابربرچسب یافت نشد، نیاز به پژوهش های بیشتر را در این زمینه الزامی کرد. آنچه مسلم است این ابزار به نویسنده و طراح وب سایت کمک می کند تا مقداری کنترل روی نحوه نمایه-سازی وب سایت خود توسط موتوهای کاوش داشته باشند و این امتیازی نیست که بتوان به راحتی از آن گذاشت .