بازخوانی ویژگی های معماری و عملکردی مساجد نصیرالملک و مشیرالملک شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
معماری دوره قاجار به سبب ارتباطات با کشورهای دیگر، دچار تغییراتی می شود. معماری مساجد شیراز نیز از قاعده مستثنی نبوده است. مساجد مشیرالملک و نصیرالملک، از بناهای دوره قاجار بوده که به دلیل قرارگیری در این تحولات و تحت تأثیر پیشینه معماری شیراز، دارای ویژگی های خاص تزئینی در کاشی کاری و تحولاتی در کالبد و فضاهای معماری هستند که بیشتر از نظر هنری مورد توجه پژوهشگران بوده اند. از این رو، هدف این مقاله ضمن بررسی روند تاریخی این دو بنا، بازخوانی ویژگی های به وجودآمده در عناصر تشکیل دهنده این مساجد و بررسی عملکرد نیایشی- آموزشی آنها است. به عبارت دیگر، مهم ترین پرسش های پژوهش این است که عملکردهای مساجد مشیرالملک و نصیرالملک چه بوده و ویژگی های معمارانه کمتر پرداخته شده این دو بنا چه هستند؟ در فرآیند پژوهش کنونی و به منظور دست یابی به سؤالات و اهداف تحقیق، از بررسی های میدانی و از راهبرد ترکیبی شامل موردپژوهی و تفسیری- تاریخی برای معرفی، دسته بندی و یافتن ارتباط های تطبیقی استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهند که مساجد نصیرالملک و مشیرالملک، دارای تناسبات دقیقی در اجزای معماری خود نظیر؛ حیاط، حوض و نما هستند. از سویی دیگر، این دو بنا عملکردی نیایشی- آموزشی داشته و نسبت به بناهای دوران گذشته در عناصر کالبدی خویش دچار تغییر و دگرگونی هایی شده اند. این ویژگی ها به طور عمده در عناصری همچون؛ مهتابی، ایوان چلیپایی، برج ساعت و نماهای بنا به چشم می خورند.