درخت حوزه‌های تخصصی

بناهای آرامگاهی در عصر اسلامی ایران نقش بسیار مهمی دارد. این بناها به طور گسترده در تمام نقاط ایران پراکنده اند و از آن ها اطلاعات دقیقی دربارة سبک های معماری، تزیینات، مصالح و دیگر ویژگی های مربوط به ساختار و شکلشان می توان به دست آورد. وجود حکومت های شیعی زیدیه در قرن چهارم هجری قمری و مرعشیان در قرن هشتم هجری قمری و نیز مهاجرت سادات و علویان به داخل فلات ایران و مناطق ری، قصران، دماوند، تبرستان، قومس و خراسان از دلایل گسترش این گونه بناها بوده است. با مرگ یا شهادت این افراد، مقابرشان کانونی برای رشد افکار شیعی و نیز قیام و خیزش های عدالت خواهانه می شده است. منطقة لواسانات و رودبار قصران (واقع در شمال تهران) ازنظر اقلیمی، تاریخی و فرهنگی در ارتباط مستقیم با ناحیة دماوند (واقع در حاشیة جنوبی رشته کوه البرز) بوده است. در این مقاله، بناهای عصر ایلخانی موجود در منطقة لواسانات و رودبار قصران با شماری آثار هم عصر در ناحیة دماوند مقایسه و تحلیل شده است. هدف از نگارش این مقاله، مطالعه و مقایسة ساختار معماری بناها، شباهت های سبکی و تفاوت های آن ها در دو منطقه، نوع مصالح به کار رفته و تزیینات آرامگاه هاست. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات به روش میدانی و اسنادی با رویکرد نظری مطالعات تاریخ فرهنگی گردآوری شده است.

گورستان در اکثر شهرهای امروز ایران، به فضاهایی باز در مقیاس های کلان و خارج از شهرها تبدیل شده است؛ همپای این امر، گورستان های تاریخی درون شهرها نیز به گونه ای متروک به حال خود رها شده است و اثری از پویایی فضای شهری در آنها دیده نمی شود. این در حالی است که به نظر می رسد فضای شهری با عملکرد گورستان، پتانسیل های فراوانی را از جنبه های فرهنگی و اجتماعی دارا است. از آنجایی که توسعه پایدار شهری از دهه 80 قرن بیستم در بسیاری از شهرهای جهان مطرح شده است و به تبع آن در ایران نیز مورد توجه قرار گرفته و در اهداف برنامه آتی مطرح است، لذا مساله روند متروک و فرسوده شدن گورستان های درون شهری در شهرهای ایران، و همچنین تک و کلان گورستانی شدن در آنها، به عنوان یکی از موانع دست یابی به توسعه پایدار شهری، امری قابل توجه و تامل برانگیز به نظر می رسد. روش مورد استفاده در این مقاله، راهبرد تحقیق کیفی با رویکرد نظریه های زمینه ای است. در زمینه مطالعات تحقیق پیش رو، بررسی نقش گورستان در شهر، به عنوان یک فضای شهری، در جوانب گوناگون فرهنگی و اجتماعی، هریک به نوبه خود می تواند یاری بخش حل این مساله باشد. در راستای دست یابی به توسعه پایدار، دستور کار 21 به عنوان مبنایی برای دست یابی به این توسعه به سه جنبه اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی پرداخته است و توجهی به امر فرهنگ و تنوع فرهنگی در آن دیده نمی شود. لیکن رویکرد این مقاله ابتدا بر لزوم توجه به جنبه فرهنگی در توسعه پایدار است و در این راستا به بیانیه یونسکو در رابطه با تنوع فرهنگی می پردازد. سپس با علم بر نقش فرهنگی و اجتماعی گورستان ها در شهر در کنار آگاهی از جوانب اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی توسعه پایدار، به بیان راهکارهایی برای ارتقای نقش گورستان ها در شهرهای ایران، به سوی دست یابی به توسعه پایدار پرداخته شده است به طور کلی پیشنهادی مبنی بر ترکیبی از چهار برنامه ذیل مطرح می شود:1. بازیابی، احیا و ارتقای کیفی گورستان های تاریخی موجود 2. گسترش این گورستان ها بنا به موقعیت و کاربری ها در بافت اطراف 3. مکان یابی مزار های جدید در موقعیت های مکانی و فضایی مناسب داخل شهر در قالب کاربری های متناسب با آنها؛ نظیر کاربری های فرهنگی و به خاک سپردن بزرگان در زمینه های همخوان با آن در جوار این فضا 4. بهره گیری از گورستان ها به منزله فضای سبز شهری. به نظر می رسد در اجرای هریک از این چهار برنامه پیشنهادی، که در بدنه اصلی مقاله به توضیح و تفصیل آن پرداخته خواهد شد، توجه به جوانب گوناگون فضای گورستان ضروری است و بدین وسیله در عین سنجش و بهینه عمل نمودن در شرایط ویژه هریک از آنها، می توان در جهت تقویت و بهبود عملکرد گورستان ها در دست یابی به توسعه شهری پایدار در کلان شهرهای ایران گام برداشت.

ریتون ها ظروفی آشامیدنی هستند، به شکل نیم تنه فوقانی بدن یا به شکل سر و شاخ یک حیوان . بر اساس نظر باستان شناسانی چون «گیرشمن»، «پرادا»، «هرتسفلد» و «پیر آمیه»، ریتون ها در ایران بیش از سایر تمدن های باستانی مورد استفاده بودند. هدف از استفاده از آنها انتقال نیروهای اساطیری حیوانات به کار رفته در ساخت آنها از طریق مایع نوشیدنی به بدن افراد بود. در دوره هخامنشی ریتون ها با استفاده از فلزات گرانبها مانند طلا و نقره ساخته شده و اغلب نمونه ها از تخت جمشید و یا گنجینه های ارزشمند هخامنشی کشف شده اند.<br /> روش پژوهش مقاله اسنادی است و با شیوه تحلیل محتوا 135 نمونه ریتون هخامنشی را بررسی می کند. هدف، شناخت شکل و فرم ریتون های هخامنشی و تحلیل ارتباط آنها با مفاهیم اسطوره ای است. با توجه به رواج استفاده آیینی از ریتون ها، مسئله پژوهش تحلیل ساختار این اشیاء و معرفی برخی از ایزدان اصلی و موردتوجه دوره هخامنشی با تکیه بر باورهای اساطیری و مذهبی مؤثر در ساخت ریتون هاست.<br /> بر اساس نتایج تحقیق، در دوره هخامنشی استفاده از ریتون های استوانه ای و مخروطی بیش از سایر انواع، متداول بوده است. حیوانات اساطیری متداول در ساخت ریتون ها عباتند از شیر (بال دار یا بدون بال)، گاو، بزکوهی و قوچ (حیوانات ملازم و مرتبط با تیشتر و بهرام) که ساخت ریتون با شکل این حیوانات به امید به دست آوردن حمایت ایزد و نیروی محافظت کننده وی صورت گرفته است. رواج اعتقاد به ایزدان «آناهیتا»، «مهر(میترا) »، «تیشتر» و « بهرام» بر استفاده از این حیوانات تأثیر فراوان گذاشته است و در میان ایزدان فوق بهرام و میترا، به عنوان پیروزمندترین پیروزها، بیش از سایر ایزدان مورد توجه بوده اند و سمبل آنها (شیر، بزکوهی بال دار یا بدون بال و قوچ) بر ساخت ریتون ها سایه افکنده اند. در نهایت با توجه به نتایج این پژوهش چهار ایزد بهرام، آناهیتا، مهر (میترا) و تیشتر با ویژگی های باروری و حاصلخیزی، سرزنده سازی، پیروزمندی و محافظت، مورد توجه ترین ایزدان دوران هخامنشی به شمار می روند.

ریشة واژة «عطر» از واژة لاتین «Perfume»گرفته شده و به معنی «بوی گذرا» است. عطردان ها ظرف هایی بودند که انواع عطر را (اعم از مایع روغنی، عطرینه ها و حتی مواد دارویی) در آن نگهداری میکردند. ایران یکی از مهم ترین مراکز تولید عطردان های شیشه ای است؛ با وجود این پژوهشی در این زمینه صورت نپذیرفته است. در این پژوهش، ضمن نگاهی اجمالی به پیشینة تاریخیِ تولید شیشه و فنّ ساخت آن، فرم و نقوش عطردان های شیشه ای ایران در دوران اسلامی بررسی و فنّ ساخت، فرم، اندازه و نقوش تزیینی آن ها مطالعه شده است.

رویکرد عملکردهای شهری در توسعه روستایی با هدف افزودن ابعاد فضایی و مکانی به برنامه ریزی منطقه ای توسط راندینلی مطرح و تاکنون در کشورهای متعدد مورد استفاده و بازنگری قرار گرفته است یکی از اصول ششگانه این رویکرد به کارگیری روش ها و تکنیک هایی است که به آسانی توسط برنامه ریزان منطقه ای قابل استفاده بوده و همچنین به آسانی برای سیاست گذاران قابل درک باشد در این مقاله سعی میشود با مروری بر روش های پینشهادی این رویکرد برای تعیین سلسله مراتب و نیز سطح بندی سکونتگاه ها نقاط قوت و ضعف این روش ها و نیز قابلیت کاربرد آنها در شرایط ایران با انجام مطالعه موردی در سکونتگاه های روستایی شهرستان های استان گلستان مورد بررسی قرار گیرد نتایج بدست آمده از این مطالعه نشان می دهدکه از دو روش پینشهادی رویکرد UFRD به عنوان روش های مکمل برای تعیین سلسله مراتب سکونتگاه ها می توان از روش السکالوگرام دستی با توجه به محدودیت های جدی آن و نیز و جود اطلاعات تفصیلی در مورد عملکرد های موجود در سکونتگاه های روستایی ایران صرف نظر کرده و فقط روش شاخص مرکزیت را به کار گرفت سطح بندی سکونتگاه ها که در رویکرد UFRD عمدتا بر اساس قواعد مارشال صورت گرفته است با مشکل جدی مواجه است به ترتیبی که این روش فقط در سکونتگاه های روستایی یک شهرستان از شش شهرستان استان گلستان قابل استفاده بود و در سکونتگاه های روستایی پنج شهرستان دیگر صادق نبود روش پینشهادی پرستون برای سطح بندی سکوتگاه ها نیز علیرغم نتایج مطلوبی که به دست می دهد دارای محدودیت ها و کاستی هایی است در این مقاله بنابراین برای سطح بندی سکونت گاه ها ترسیم نمودار ستونی شاخص مرکزیت سکونتگاه های روستایی پیشنهاد شده است که روشی است ساده تر و از طریق آن می توان سطح بندی سکونتگاه ها را به آسانی انجام داد .

مقاله حاضر به بررسی نقش آرم در فرایند ارتباط با جامعه می پردازد . هدف آن شناخت عوامل تاثیر گذار در این امر است . این مقاله از دو گفتار اساسی شکل گرفته است ؛ 1- انواع کارکردهای تصویر ، با تمرکز بحث بر روی آرم 2- گونه های کاربردی آرم . این دو مقوله از هر لحاظ مربوط به هم و عوامل آنها متاثر و بر ساخته یک دیگرند . تا کنون نظریه های گوناگونی در باره « ارتباط » ارائه شده است ، اما نظریه « رومن یاکوبسن » در باره ارتباط کلامی ، سودمندترین و کاملترین بحث است که به سادگی می توان آن را در گستره نظام های نشانه شناسی غیر زبانی به کار گرفت ...

با توجه به تفاسیر متفاوتی که در مورد «شهر و شهرسازی اسلامی» ارائه می شود، شناسایی ویژگیها و صفات «شهر اسلامی» یکی از ضروریات اولیه است. در این راستا شناخت مبانی و اصولی که منشاء این ویژگی ها و صفات هستند با اهمیت خاص خویش گام اول در این پژوهش می باشند. زیرا این مبانی و اصول هستند که بایستی بر هر آنچه که به صفت «اسلامی» متصف است تأثیر گذاشته و ویژگی های آنرا مشخص کنند. وجیزه حاضر سعی در معرفی برخی صفات شهر اسلامی دارد که اهم عناوین آن عبارتند از: شهر اسلامی ، شهر تجلی توحید: اصل توحید به عنوان صفت ممیزه اسلام با سایر مکاتب و ادیان تأثیری بنیادین بر شهر اسلامی دارد که این تأثیر را در زمینه های متفاوت می توان مشاهده کرد. شهر اسلامی ، شهر عبودیت و عبادت: عبودیت حضرت حق سبحانه و تعالی ، بعنوان هدف اصلی خلقت ، بایستی تأثیر مستقیمی بر شکل و سیمای شهر اسلامی داشته باشد. در این راستا ، فضاها و عناصر عبادی و روحانی ومعنوی نه تنها بر کالبد و سیمای شهر تسلط فیزیکی و روانی دارند بلکه عامل هویت شهر نیز هستند. شهر اسلامی ، شهر تقوی: مهمترین ویژگی تقوی در رابطه با شهر اسلامی عبارت از بین بردن و یا عدم ایجاد زمینه بروز گناه می باشد. شهر اسلامی ، شهر هدایت: شهر اسلامی بایستی به انحاء مختلف ساکنینش را به سمت ارزشهای اسلامی و هدفی که اساس خلقت انسان برآن استوار است هدایت نماید. شهر اسلامی: شهر ذکر و تفکر : انسان فطرتاً به بسیاری از اصول و ارزشها آگاه است که در روز الست پیمان به رعایت آنها بسته است. این اصول و ارزش ها نیازمند یادآوری و تذکر هستند، و شهر اسلامی به طرق گوناگون می تواند این تذکر دهی را انجام دهد. در جهت تکمیل نقش تذکردهی نیازمند ایجاد زمینه تفکر، بعنوان یکی دیگر از ارزشهای اسلامی هستیم که شهر اسلامی باید زمینه ساز آن باشد. شهر اسلامی ، شهر عدالت: عدل بعنوان بارزترین صفت فعل الهی ، از ویژگیهایی است که بایستی فعل انسان ( خلیفه الله) نیز به آن متصف باشد. با عنایت به تأکید تعالیم اسلامی در مورد رعایت عدل و الزام توجه به آن در همه ابعاد زندگی ، می توان تجلی آنرا در شهر اسلامی بعنوان یکی از مناسبترین و بهترین جایها دانست. شهر اسلامی ، شهر اصلاح: یکی از اساسی ترین وظایف انسان در زمین از اصلاح در زمین و اجتناب از فساد در آن می باشد، و شهر یکی از بهترین زمینه های رعایت این اصل و وظیفه انسانی است. شهر اسلامی، شهر شکر: با توجه به معنای شکر، شهر اسلامی با بکار بردن نعمات الهی در مکان مانسب خود ، نوعی خاص از تجلی شکر عملی را به نمایش می گذارد. شهر اسلامی، شهر عبرت: تعالیم اسلامی انسان را به عبرت گیری از گذشته فراخوانده است و لذاست که شهر اسلامی آیینه عبرت اعمال گذشتگان می باشد تا اهل خویش را به تکرار حسنات و اجتناب از سیئات ترغیب نماید. شهر اسلامی ، شهر امنیت: امنیت، از بسیاری جنبه ها مورد توجه تعالیم اسلامی است و لذا شهر اسلامی تجلی تأمین همه انواع امنیت و ایمنی برای شهروندان است. شهر اسلامی؟، شهر احسان: احسان انسان نسبت به همنوع آن تعالیم اسلامی نشأت می گیرد و ملحوظ داشتن آن بر سیما و کالبد شهر اثر گذاشته و شهر اسلامی را از شهرهای دیگران متمایز می نماید. شهر اسلامی ، شهر میانه: میانه روی بعنوان تجلی عینی تعادل در همه زمینه های معنوی و مادی حیات، صفتی است که در صورت رعایت ، می تواند در اتصاف شهری به صفت اسلامی نقشی ارزنده ایفا نماید. کلیدواژگان: اصلاح زمین ـ سیمای شهر ,شهر ,شهر اسلامی ,شهر مسلمین ,شهرسازی اسلامی ,فرهنگ ,محیط زندگی ,معنا ,وحدت

این مقاله ترجمه فصلی از کتاب فرهنگ انسان شناسی تئاتر است. در ابتدای این فصل، باربا انسان شناسی تئاتر را تعریف می کند: مطالعه رفتارهای اجتماعی ـ فرهنگی و نیز فیزیولوژیک انسان در موقعیتی اجرایی. به نظر او، اجراکنندگان سنتها و فرهنگهای مختلف از اصولی مشابه پیروی می کنندــ اصولی که می توان آنها را «مجموعه ای از توصیه های مفید» نامید. از موضوعات اصلی این مقاله رفتار روزمره و غیرروزمره یا، به تعبیری هندی، لوکادارمی و ناتیادارمی و تجلی آنها در کار اجراست. باربا در «تعادل پویا» به انرژی اجراکننده، فعال شدن آن در سطح پیش بیانی، معادلهای مفهوم انرژی در اجراهای شرقی، و نسبت فعال شدن انرژی با تعویض نقطه تعادل بدن (تعادل پویا) می پردازد. در «رقص تقابلها» نیز، کشمکش فنون بدنی روزمره و غیرروزمره و نمود آن در اجرا موضوع بحث است (در رقص بالیایی، تقابل کراس و مانیس). اما رقص تقابلها به واسطه حذف و ساده سازی عمل می کند؛ یعنی کنشها از زمینه خود جدا و بدین ترتیب آشکار می شوند. باربا با پرداختن به ایکبانا یا گل آرایی ژاپنی به نتایجی جالب می رسد؛ اینکه معانی انتزاعی از کار ظریف تحلیل و جابه جایی پدیده ها منتج می گردد و از امر انتزاعی نمی توان به امر انضمامی و عینی رسید. او با مثال ایکبانا نشان می دهد که چگونه نیروهایی که در زمان بالفعل می شوند معادل فضایی می یابند و این امر در اجرا با گسستن از فنون بدنی روزمره تحقق می یابد. بدن مصمم و داستانی در اجرای غربی و شرقی از دیگر مباحث این مقاله است. بحث با تبیین کانونهای انرژی اجراکننده (در تشدید و فعال سازی نیروهای دخیل در تعادل، در تقابلهایی که پویش حرکات را تعیین می کنند، در عملکرد ساده سازی و جانشینی که عناصر بنیادین کنش را برجسته و بدن را از فنون روزمره دور می سازند) و با طرح اهمیت بازی کردن در نقش جنس مخالف و بررسی اصطلاح شاکتی پایان می پذیرد. باربا مکرراً به انواع اجراهای شرقی (نو، کابوکی، کیوگن، اپرای پکن، بویو، رقص مالیایی، رقص هندی) و بعضی اجراهای غربی (مایم، باله) ارجاع می دهد.

رویکرد برنامه ریزی طراحی محور به عنوان رویکردی نوین در تهیه طرح های توسعه شهری در آستانه قرن 21 وارد ادبیات شهرسازی دنیا گردیده است. این رویکرد سعی در برقراری تعامل میان نظام های برنامه ریزی شهری و طراحی شهری دارد و الگوی ارتباط خطی و منفک میان این دو را نقد می کند. مقاله حاضر پس از مرور ادبیات شهرسازی که عمدتا مبتنی بر جستجوی خاستگاه و چرایی پدید آمدن این رویکرد می باشد، به بسط و تبیین اصول و ویژگی های این رویکرد می پردازد. برنامه ریزی طراحی محور به عنوان رویکردی که به شهر به عنوان محیطی یکپارچه می نگرد، می تواند در ارتقا کیفیت محیط شهری از طریق تغییر در روند تهیه طرح های توسعه شهری موثر باشد. از طرفی نظام نوین برنامه ریزی انگلستان به عنوان نظامی که این دیدگاه در تحول آن ایفای نقش کرده است یکی از موضوعات مقاله حاضر می باشد.تاثیر این رویکرد در نظام برنامه ریزی شهری انگلستان تابدانجا انجامید که توجه به پارامترهای کیفیت محیط شهری در طرح های توسعه شهری نهادینه گشت. این تاثیر در تمامی سطوح طرح های توسعه شهری می تواند وجود داشته باشد و تاثیر آن از کلان تا خرد پر رنگ تر شود. در نهایت این مقاله توصیه هایی برای ورورد این رویکرد به نظام برنامه ریزی ایران را شامل می شود.