گروه های ویژه

در این پژوهش به خوانش و بررسی چهار اثر برگزیده تعلیمی از متون داستانی کلاسیک فارسی، یعنی کلیله و دمنه، مثنوی معنوی، گلستان و بوستان، در جهت همخوانی آن ها با ویژگی ها و اهداف داستاهای فکری در برنامه فلسفه برای کودکان پرداخته شده است. در این پژوهش، از روش تحلیل محتوایی و قیاسی استفاده شده و با ذکر مقدمه ای در باب غنای داستانی گنجینه ادبیات فارسی و بررسی ویژگی های اساسی داستان های فلسفی، طبق اصول مطرح شده توسط سردمدارن این جریان، متیو لیپمن و فیلیپ کم و آن مارگارت شارپ، چهار معیار اصلی برای داستان های فلسفی تدوین شد که عبارت اند از 1. محتوای فلسفی، 2. مهارت های فکری، 3. کندوکاوپذیری، 4. شیوه پایان بندی. براساس این چهار معیار اساسی، حدود 98 داستان متناسب با اهداف برنامه فلسفه برای کودکان گزینش شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که در متون داستانی مذکور داستان هایی متناسب با اهداف داستان های فلسفی یافت می شوند که حداقل یک مفهوم فلسفی را دربر داشته باشند و به لحاظ سایر ویژگی ها (مهارت های فکری و کندوکاو پذیری و شیوه پایان بندی) برحسب شاخص های مدون در متن، در حد متوسط، با اهداف داستان های فلسفی تناسب داشته باشند.

۱۸۳.

ارزیابی انتقاد شوپنهاور از تحلیل علیت کانت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حمید طالب زاده

منبع: نشریه فلسفه سال ۴۱ بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱

کلید واژه ها: کانت ادراک علیت شوپنهاور اصل جهت کافی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۸۴ تعداد دانلود : ۸۸۴

شوپنهاور در کتاب ریشه چهار وجهی اصل جهت کافی، تفسیر کانت از اصل علیت را مطابق با بیانی که در بخش اصول فاهمه محض و در آنالوژی دوم آمده مورد انتقاد قرار داده است، این انتقادات در سه محور اصلی مطرح شده است. این نوشتار با بررسی انتقادات مذکور می کوشد تا از تبیین کانتی دفاع کند و نشان دهد که شوپنهاور به دریافت درستی از استدلالات کانت نرسیده است. اگر چه در این نوشتار موقعیت کانت در برابر نقدهای شوپنهاور تقویت شده است ولی نگارنده در صدد بیان این نکته است که دیدگاه کانت علیت را از معنای اصیل آن جدا می کند و معنای دیگری به آن می بخشد که با مقصودی که فلاسفه از طرح بحث علیت داشته اند سازگار نیست و از این رو نقدی از افقی دیگر به بیان کانت وارد است.

۱۸۴.

امکان معرفت و چیستی آن در معرفت شناسی فیلسوفان صدرایی و کارتزین ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن رهبر قاسم کاکایی

منبع: معرفت فلسفی سال دهم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۴ (پیاپی ۴۰)

کلید واژه ها: حکمت متعالیه معرفت شناسی شکاکیت امکان معرفت چیستی معرفت اقسام معرفت فیلسوفان دکارتی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۶۲۵ تعداد دانلود : ۱۲۷۲

در میان مباحث معرفت شناسی معاصر، دو مسئله امکان معرفت و چیستی آن، از جمله مباحث مهم به شمار می آیند. فیلسوفان حکمت متعالیه و فیلسوفان دکارتی، هر دو به امکان معرفت حقیقی اذعان دارند. همچنین آنها معرفت حقیقی را تعریف، و آن را به اقسام متفاوتی تقسیم می کنند. شکاکیت، تقسیم علم به حصولی و حضوری، سخن از تصور و تصدیق و اقسام آن و استفاده ایشان از منطق و به ویژه بحث قیاس و مباحث پیرامون آن، به منزله روش رسیدن به معرفت، از دیگر مباحث مهم در مقایسه معرفت شناسی این دو گروه در باب مسئله امکان و چیستی معرفت است.

۱۸۵.

مقایسه نظریه مثالِ افلاطونی و نظریه وجود جمعی از دیدگاه صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید احمد غفاری قره باغ احمد واعظی

منبع: معرفت فلسفی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۴۱)

کلید واژه ها: عقل مثال تشکیک طبیعت فرد مثال افلاطونی وجود جمعی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۱۹ تعداد دانلود : ۱۲۴۸

توجه به ارتباط بین عالم های وجودی و چگونگی این ارتباط، ازجمله الزامات یک فلسفه نظام مند است. نظریه مُثُل افلاطون، صرفا متمرکز بر یافتن «فرد» عقلی برای انواع جسمانی است. فارغ از چالش تشکیک در ماهیت، این نظریه در تبیین افراد مثالی و یا فرد الهی برای انواع جسمانی، ناتوان است؛ لیکن با شکوفایی فلسفه اسلامی در حکمت متعالیه و پردازش نظریه اصالت و تشکیک وجود، تبیین دقیق تری به نام نظریه وجود جمعی ارائه شده است که تناظر و تطابق همه عوالم را به ارمغان می آورد.

۱۸۶.

هستی شناسی خلأ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد حکیم

منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۷)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۷۳ تعداد دانلود : ۷۵۷

۱۸۷.

برون رفت علامه طباطبایی از مشکله رجعت در اندیشه صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد احمدی زاده محمدکاظم فرقانی

منبع: فلسفه دین سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۳)

کلید واژه ها: علامه طباطبایی حرکت جوهری ملاصدرا رجعت نفس شناسی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۳۷ تعداد دانلود : ۸۶۶

بر اساس قواعد فلسفی حکمت متعالیه، به ویژه در باب حرکت جوهری و نفس شناسی، بازگشت به زندگی دنیوی پس از مرگ امری دور از نظر است؛ از این رو، ابطال تناسخ در شبکه مفاهیم صدرایی امری آسان یاب خواهد بود، به ویژه زمانی که قاعده امتناع تراجع را در نظر بگیریم. اما وقتی به نصوص دینی اسلامی رجوع کنیم نوعی از بازگشت به زندگی دنیوی را می بینیم که غیر از تناسخ است و عموم مسلمانان، به ویژه شیعیان به آن معتقدند مانند احیاء مردگان و رجعت دسته ای از نفوس بشری در آخرالزمان که از باورهای شیعه است. در نگاه اول تبیین این اعتقاد بر اساس مبانی صدرایی و تفکیک آن از تناسخ به گونه ای که دلایل ابطال تناسخ شامل این اعتقاد نشود کار بسیار دشواری جلوه می کند اما برخی صدراییان مانند علامه طباطبایی به این مسئله پرداخته اند و به عنوان یک حکیم صدرایی ضمن حفظ مبانی فلسفی حکمت متعالیه می کوشند با تفکیک میان موت طبیعی و موت اخترامی این اعتقاد را تبیین و اشکال های وارد بر آن را رفع کند

۱۸۸.

امکان فلسفه تطبیقی بر اساس رویداد از آنِ خود کننده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی ناظمی قره باغ محمدجواد صافیان

منبع: نشریه فلسفه سال ۴۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲

کلید واژه ها: رویداد از آنِ خود کننده پرسش بنیادین پرسش راهنما پدیدارشناسی هرمنوتیک

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه فلسفه تطبیقی

تعداد بازدید : ۹۸۷ تعداد دانلود : ۵۷۹

امکان و نحوه فلسفه تطبیقی یکی از سؤالات مهم زمانه کنونی است. از جمله رهیافت هایی که در این حوزه تلاش داشته اند، رهیافت پدیدارشناسی است. هانری کربن از مهمترین بینانگذاران فلسفه تطبیقی و نزدیک به پدیدارشناسی است، اما علی رغم نکات مثبت متعدد، از جمله تلاش برای نقد تاریخ انگاری، اشکالاتی نیز بر رهیافت او وارد است. در نوشتار حاضر، تلاش بر این است تا با تمرکز بر اثر مهم هیدگر، افادات به فلسفه، راه غنی تری برای امکان فلسفه تطبیقی گشوده شود. این راه مبتنی است بر کشف پرسش راهنمای هر فلسفه بر مبنای پرسش بنیادین فلسفه، آنگاه مقایسه و تطبیق پرسش های راهنما با روش غیر سیستمیِ پدیدارشناسی- هرمنوتیک. این تلقی از فلسفه تطبیقی می تواند خود مبین وضع کنونی فلسفه و کیفیت تطبیق های درست در تاریخ فلسفه باشد.

۱۸۹.

جهان های ممکن در اندیشه پلنتینگا و نسبت آن با مفهوم نفسالامر در فلسفه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی زالی روح الله عالمی مهدی قوام صفری

منبع: متافیزیک دوره جدید سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۴

کلید واژه ها: نفس الامر وضعیت امور جهان ممکن بالفعل انگاری نام گرایی تقلیلی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۹ تعداد دانلود : ۱۱۷۲

اگرچه به نظر میرسد مفاهیم ضرورت و امکان (مفاهیم وجهی) مفاهیم جداییناپذیر مابعدالطبیعه هستند، فلاسفه تجربهگرا به طور سنتی این مفاهیم را مورد نقد قرار دادهاند. در قرن بیستم نیز چنین انتقاداتی توسط کوآین(Quine) در قالبی جدید صورت گرفته است. با وجود این، طرح مفهوم تکثر جهانهای ممکن در معناشناسی منطق موجهات، زمینهساز این باور شد که میتوان بر چالش تجربهگرایی غلبه کرد. در تبیین سرشت جهانهای ممکن، دو رویکرد متفاوت وجود دارد. گروهی از فلاسفه از رویکرد نام گرایی تقلیلی در بیان مفاهیم وجهی استفاده میکنند و سایر مفاهیم وجهی را به مفهوم جهانهای ممکن تقلیل میدهند و در مقابل، برخی از فلاسفه معتقدند مفاهیم جهانهای ممکن، ضرورت، امکان، ذاتی و عرضی اجزای یک شبکه هستند. در این مقاله ،پس از اشاره ای به رویکرد اول، انتقادی که پلنتینگا به عنوان نماینده شاخص جریان دوم به رویکرد نام گرایی تقلیلی وارد کرده است و همچنین تبیین او از ماهیت جهان ممکن شرح داده میشود و نشان داده خواهد شد که مفهوم کلیدی در اندیشه پلانتینگا وضعیت امور است و وی یک جهان ممکن را وضعیت اموری بیشینه میداند. این مسئله تبیین خواهد شد، که درک پلنتینگا از مفهوم جهانهای ممکن، با مفهوم نفسالامر در نظر حکمای مسلمان قابل تطبیق است اگرچه تمایزات مشهودی نیز با آن دارد.

۱۹۰.

بررسی و نقد برنامه فلسفه برای کودکان از منظر حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی ستاری

منبع: تفکر و کودک سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شمارة ۲ (پیاپی ۶)

کلید واژه ها: فلسفه برای کودکان حکمت متعالیه برنامه فلسفه برای کودکان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۸۵ تعداد دانلود : ۱۵۳۴

هدف کلی این مقاله بررسی و نقد برنامه فلسفه برای کودکان از منظرحکمت متعالیه است. سئوال کلی تحقیق عبارت است از این که مبانی فلسفی برنامه فلسفه برای کودکان چیست و براساس حکمت متعالیه چه نقدهایی بر آن وارد است؟ در این مقاله، از روش پژوهش تحلیلی ـ استنتاجی (Analytic – Deductive) استفاده شده است. شواهد نشانگر وجود وجوه اشتراک و افتراق میان برنامه فلسفه برای کودکان و مبانی فلسفی حکمت متعالیه است. بر این اساس نقدهایی به برنامه فلسفه برای کودکان از منظر حکمت متعالیه وارد شده است. با این حال با توجه به وجوه اشتراکی که میان این برنامه با حکمت متعالیه وجود دارد، با حذف عناصر ناهمسان و اضافه نمودن عناصر لازم و انجام اصلاحاتی در این برنامه، با در نظر گرفتن مدل بومی سازی شده این برنامه می توان آن را در نظام تعلیم و تربیت کشورمان به کار گرفت.

۱۹۱.

مقایسه تحلیلى دیدگاه ملاصدرا و طباطبایى در مسئله قضاء الاهى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابراهیم رستمی

منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۴ (پیاپی ۵۲)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۰۰ تعداد دانلود : ۵۴۲

۱۹۲.

نوآورى در فلسفه و فلسفه نوآورى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد فنایى اشکورى

منبع: معرفت فلسفی سال دهم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۸)

کلید واژه ها: فلسفه علم دین تاریخ فلسفه نوآورى فلسفه مقایسه اى فلسفه ورزى نقادى

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه درباره فلسفه

تعداد بازدید : ۱۲۵۷ تعداد دانلود : ۹۴۱

پیدایش و رشد هر علمى در گرو خلّاقیت و نوآورى است. فلسفه، که حاصل تأملات عقلانى درباره پرسش هاى بنیادى و نهایى در هر موضوعى است، یکى از عرصه هایى است که ضرورت دارد درباره تحول و نوآورى در آن بیندیشیم. مراد از نوآورى، برداشتن قدم نظرى جدیدى است که به پیشرفت، گسترش و تعمیق یک علم یا پیدایش یک شاخه علمى کمک کند. فلسفه نیز همچون دیگر حوزه هاى تفکر بشرى با نوآورى ظهور و توسعه یافته است؛ اما نگاهى به تاریخ فلسفه نشان مى دهد که این حوزه در مقاطعى از تاریخش دچار گونه اى رکود شده است. تأمل در پرسش هایى که در این زمینه مطرح اند، مى تواند راهگشا باشد. برخى از این پرسش ها بدین قرارند: آیا نوآورى در فلسفه ممکن است؟ چگونه مى توان در فلسفه نوآورى کرد و راهکارهاى آن چیست؟ عوامل و موانع نوآورى کدام اند؟ چه شیوه اى از آموزش و پژوهش در فلسفه مى تواند به نوآورى بینجامد؟ چه دانش هایى به نوآورى در فلسفه کمک مى کنند؟ آیا هر نوآورى اى مطلوب است؟ آیا اعتقاد به نوآورى با شکاکیت و نسبیت در معرفت تلازم دارد؟ آیا فلسفه معاصر اسلامى در مسیر نوآورى است؟ مقاله پیش رو تأملاتى درباره این گونه پرسش هاست، که در آن ضرورت نوآورى، قلمرو آن، زمینه ها و موانع آن و عناصرى که توجه به آنها در آموزش و پژوهش فلسفى مى تواند به نوآورى بینجامد، کانون تأمل قرار گرفته است.

۱۹۳.

معیارهای سنجش معرفت شهودی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: عبدالکریم عناقه سید رضا هاشمی

منبع: ذهن بهار ۱۳۹۱ شماره ۴۹

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۱۴ تعداد دانلود : ۷۶۵

۱۹۴.

هنر؛ تنها راه نجات (نگاهی به فلسفه هنر هایدگر و نسبت آن با اندیشه متفکران مسلمان)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: فرح رامین

منبع: مشرق موعود سال ششم بهار ۱۳۹۱ شماره ۲۱

کلید واژه ها: هنر زبان حقیقت زیبایی خیال

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۱۹۶ تعداد دانلود : ۱۸۱۱

در این «زمانه تنگدستی» که انسان با بهره گیری از تکنولوژی مدرن، انسانیتش در حد سیطره بر طبیعت تنزل یافته، مارتین هایدگر، هنر را تنها راه رهایی برای خروج از بحران مدرنیته معرفی می کند. هنر _ به معنایی کاملاً متفاوت و نامتعارف_ نقش و جایگاه ویژه ای در تفکر این فیلسوف آلمانی دارد. هنر در معنایی وجودشناختی عبارت است از انکشاف حقیقت و حقیقت، ظهور و انکشاف وجود است. از نظر هایدگر، هر هنری در ذات خود شعر است و شعر وسعتی به بلندای زبان دارد. زبان نیز در این فلسفه، تفسیری انتولوژیک دارد و محل ظهور وجود و حقیقت است. این مقاله، با تلاشی برای فهم و روایتی ساختاری از رساله «سرآغاز اثر هنری» هایدگر آغاز می گردد و در پایان با پرداختن به ماهیت هنر و زیبایی و بررسی منشأ آن از دیدگاه برخی متفکران مسلمان، بر آن است که نشان دهد افق اندیشه هایدگر در باب هنر برای شرق اسلامی، چندان غریب و دور آشنا نیست.

۱۹۵.

انحلال مسئله علم دینی در دیدگاه آیت الله جوادی آملی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید محمدتقی موحد ابطحی

منبع: ذهن تابستان ۱۳۹۱ شماره ۵۰

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه اندیشه های فلسفی در ایران معاصر

تعداد بازدید : ۱۶۴۵ تعداد دانلود : ۸۰۱

۱۹۶.

ابن رشد گرایی آکوئینی(نگاهی تطبیقی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: ابراهیم دادجو

منبع: ذهن پاییز ۱۳۹۱ شماره ۵۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۲۶ تعداد دانلود : ۶۲۹

۱۹۷.

نسبت نظریات معنا با واقع گرایی با تأکید بر نظریه معنا نزد علامه طباطبایی(ره)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: ابوالفضل کیاشمشکی سید علی هاشمی

منبع: ذهن بهار ۱۳۹۱ شماره ۴۹

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۰۸ تعداد دانلود : ۸۸۰

۱۹۸.

بررسی صفت علم به ذات حق تعالی از دیدگاه فلوطین و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: لاله حقیقت زهرا رستاخیز قصرالدشتی

منبع: اندیشه دینی تابستان ۱۳۹۱ شماره ۴۳

کلید واژه ها: ملاصدرا فلوطین علمِ ذات

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۲۴ تعداد دانلود : ۹۱۹

۱۹۹.

فلسفه برای کودکان (P4c): مضامین فلسفی در داستان های متون کلاسیک ادب فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد اکبری طاهره جاویدی کلاته جعفرآبادی بختیار شعبانی ورکی محمد تقوی

منبع: تفکر و کودک سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شمارة ۲ (پیاپی ۶)

کلید واژه ها: فلسفه برای کودکان داستان های متون کلاسیک ادب فارسی مضامین فلسفی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۰۵۷ تعداد دانلود : ۱۵۸۰

هدف از پژوهش حاضر بررسی مضامین فلسفی داستان های متون کلاسیک ادب فارسی به قصد استفاده در برنامه فلسفه برای کودکان است که با روش پژوهش فلسفی و استنتاج منطقی انجام شده است. برای این منظور نخست به برنامه فلسفه برای کودکان از منظر لیپمن و چگونگی توسعه آن و نیز توفیق لیپمن در گسترش برنامه فلسفه برای کودکان و پیدایش رویکردهای مختلف پرداخته شد، آنگاه نشان داده شد هر کدام از رویکردها به فلسفه برای کودکان به جنبه خاصی از فلسفه تاکید دارد. بدین ترتیب با توجه به نگاه کل گرایانه و با عنایت به ساحت های فلسفه، مسائل اساسی فلسفه در سه قلمرو هستی-شناسی، شناخت شناسی و ارزش شناسی مشخص و در هر قلمرو سوالات مهمی طرح و برای هرکدام از سوالات نمونه داستانی از متون کلاسیک ادب فارسی ارائه شده است. نتایج نشان داد که: فراهم نمودن محتوایی فلسفی متناسب با فرهنگ بومی برگرفته از متون کلاسیک ادب فارسی و بازنویسی آن ها متناسب با سن کودکان به عنوان رویکردی کل گرایانه که در آن به ابعادی چون؛ فرایند تفکر، محتوای فلسفی، غنای ادبی و فرهنگ وابستگی توجه داشته باشد، امکان پذیر است.

۲۰۰.

بررسى مفهوم و نقش فلسفه در «فلسفه برای کودکان» با توجه به روش متیو لیپمن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: على ستاری

منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۳)

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه فلسفه برای کودکان

تعداد بازدید : ۲۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۵۴۶

درخت حوزه‌های تخصصی