درخت حوزه‌های تخصصی

اساساً، رسالت آموزش و پرورش ارتقای فکری و روحی دانش آموزان است و چون این نهاد باید دانش آموزان را برای تفکر انتقادی آماده سازد، نقش کتابخانه مدرسه در این راستا، با هدف آموزش سواد اطلاعاتی مهمترین نقش است. کتابخانه های آموزشگاهی دیگر فقط محلی برای نگهداری کتابها نیستند و تبدیل به مراکز چندرسانه ای مدرسه شده اند که دانش آموزان را قادر می سازند با اطلاعاتی متنوع و وسیع به گونه ای معنی دار سروکارداشته باشند. این مراکز با کارمندانی آموزش دیده که آنها هم به نام متخصصان چندرسانه ای کتابخانه مدرسه شناخته می شوند، استفاده از منابع اطلاعاتی را نه تنها در مرکز چندرسانه ای مدرسه حمایت می کنند بلکه به ادغام این منابع در کلاسهای درس و از طریق برنامه درسی نیز کمک می کنند. از طرفی محققان در تحقیقات خود به این نکته پی برده اند که با وجود منابع اطلاعاتی غنی در کتابخانه های آموزشگاهی، موانعی در مقابل اطلاع جویی دانش آموزان وجود دارد که بررسی این موانع و ارائه راهکارها و الگوی عملی برای رفع آنها فواید قابل توجهی دربردارد. نوشته حاضر نیز در پی بررسی این موانع و شیوه های رفع آنهاست. از اینرو، ابتدا جایگاه کتابخانه های آموزشگاهی و سپس جایگاه کتابداران این کتابخانه ها در عصرحاضرمورد بررسی قرارگرفته، آنگاه با نگاهی اجمالی به مفهوم نیاز اطلاعاتی و رفتار اطلاع جویی، موانعی که در مقابل اطلاع جویی دانش آموزان توسط تحقیقات گوناگون کشف شده است، بررسی میگردد. در پایان نیز برخی از راهکارهای ارائه شده توسط محققان جهت رفع این موانع مطرح می گردد.

هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی روند موضوعی پژوهش های بین المللی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی است. این تحقیق با استفاده از تحلیل استنادی مقالات مجله «مرور سالانه علم اطلاع رسانی و فن آوری» بین سال های 2002 تا 2006 انجام شد. از 4663 منبع مورد استناد که بین سال های 1996 تا 2005 منتشر شده اند، حدود 76 درصد آنها شامل مواد چاپی و نزدیک به 8 درصد مواد الکترونیکی بودند. بیشترین گرایش به موضوع «ذخیره و بازیابی اطلاعات کامپیوتری» با فراوانی 839 (18 درصد) و کمترین گرایش به «ساختمان کتابخانه» با فراوانی 1 (02/0 درصد) است. موضوع های «علوم کتابداری و اطلاع رسانی» و «سازمان» تا اواسط دهه 1996 تا 2005 روندی نزولی داشته، پس از آن سیری صعودی پیموده اند. موضوع های «حرفه» و «استفاده کننده و استفاده از کتابخانه» که در دوره ده ساله با فراز و نشیب های متعددی روبه رو بوده اند، در سال 2005 به یکباره افزایش یافته اند. موضوع «کتابخانه ها و مراکز منابع» تا سال 2001 روندی صعودی داشته، در سال 2002 افت کرده، و پس از آن دوباره روندی صعودی پیدا کرده است. موضوع های «مواد»، «ارتباط اطلاعاتی» و «پیشینه های کتابشناختی»، روندی نزولی را طی کرده اند. «خدمات فنی»، «کنترل کتابشناختی»، «فن آوری اطلاعات و ارتباطات»، «رسانه» و «مدیریت پیشینه ها» تا میانه های دهه روندی صعودی داشته، اما در سال های پایانی از سیری نزولی برخوردار بوده اند. «ذخیره و بازیابی اطلاعات کامپیوتری» در طول دهه از روندی تقریباً متعادل با فراوانی بالا برخوردار بوده است، که در دو سال آخر روندی افزایشی را داشته است. و در نهایت موضوع «خواندن» و «دانش و یادگیری» روندی صعودی را طی کرده اند.