درخت حوزه‌های تخصصی

آسانترین راه حل مشکل رشد بالای جمعیت ، اجرای برنامه های تنظیم خانواده است. درسال 1368دولت جمهوری اسلامی ایران، پس ازیک وقفةده ساله، سیاست رسمی کاهش موالیدتحت عنوان تنظیم خانواده را پذیرفت و اجرای آن را به وزارتخانه های بهداشت و درمان وآموزش پزشکی، وزارت فرهنگ وآموزش عالی و وزارت آموزش و پرورش و سازمان های ذیربط واگذارکرد. هدف اصلی این پژوهش بررسی ویژگی های مراجعه کنندگان به مراکز تنظیم خانواده و علت عدم مراجعه مجدد برخی از آنان به این مراکز است. مطالعه حاضر در برگیرندة زنان مراجعه کننده به مرکز بهداشت شمارة (2) شهراصفهان (خانه اصفهان) است. این مطالعه شامل دو قسمت است؛ قسمت اول مربوط به ویژگی های مراجعه کنندگان به مرکزتنظیم خانواده بوده که تعدادآنها 378 نفر که این قسمت شامل 8 سوال در رابطه با ویژگی های آنان بوده است، قسمت دوم آن مربوط به علت عدم مراجعه مجدد برخی از آنان است که تعداد آنها 311 نفر بوده است. این قسمت شامل 8 فرضیه در رابطه با علت عدم مراجعه است که با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی به تجزیه و تحلیل داده های آن پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان دادکه مهمترین علت عدم مراجعه به مرکز تنظیم خانواده مهاجرت یاجابه جایی محل سکونت 8/60 درصد است و تصمیم به حامله شدن به علت نداشتن تعداد فرزند دلخواه در مرتبه دوم، داشتن امکانات مالی برای تهیه وسایل جلوگیری با هزینه شخصی در مرتبه سوم قراردارد و با حذف عامل مهاجرت و جابه جایی محل سکونت، دلیل اصلی علت عدم مراجعه به ترتیب اهمیت تصمیم به حامله شدن به علت نداشتن تعداد فرزند دلخواه در مرتبة اول، داشتن امکانات مالی برای تهیه وسایل جلوگیری با هزینة شخصی در مرتبة دوم و مراجعه به مراکز خصوصی در مرتبة سوم و مخالفت شوهر در مرتبة چهارم قرارداشته است. ضمناً نتایج بررسی بیانگراین موضوع است که هرچه تحصیلات بیشتر باشد، تعداد فرزندان کمتر است و نیز هر چه سن مراجعه کنندگان پایین تر باشدگرایش آنها به برنامه های تنظیم خانواده بیشتر است.

خانواده نخستین هسته جامعه و از عوامل اصلی انتقال فرهنگ، اندیشه، اخلاق، سنت و عواطف از نسلی به نسل دیگر است و ثمره این نهاد فرزند است. برای به ثمر رسیدن فرزندان هر یک از پدر و مادر وظایفی را بر عهده دارند، در این میان بیشترین سهم در تربیت و تأثیرپذیری بر فرزندان را مادران بر عهده دارند؛ مادر از ابتدایی ترین مراحل پیدایش به عنوان مربی همراه انسان است. بنابراین سلامت روانی، جسمانی، اجتماعی و هویت مادران برای تربیت فرزندان سالم لازم و ضروری است. به همین دلیل در این پژوهش به بررسی رابطه بین سبک فرزندپروری والدین و ابعاد هویت اجتماعی مادران شهر ایلام پرداخته شده است. در ابتدا مطالعه های انجام شده در این حوزه مرور گردیدند، سپس بر اساس نظریه ای مبتنی بر آراء گیدنز شش فرضیه ارائه شد. برای آزمون فرضیه ها 400 نفر از مادران شهر ایلام به شیوه نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. روش تحقیق این مطالعه پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه است. نتایج حاصل از آزمون اتا نشان دهنده همبستگی بین متغیرهای ابعاد هویت اجتماعی و سبک فرزندپروری والدین است؛ از همه مهم تر همبستگی بین هویت اجتماعی مادران با سبک فرزندپروری مقتدرانه است. در واقع مادرانی که به هویت جنسی، ملی، قومی و گروهی تثبیت شده ای دست پیدا کرده اند شیوه تربیتی مقتدرانه که سالم ترین شکل روابط خانوادگی است را برای تربیت فرزندان خود اعمال کرده اند. در مقابل بحران هویت مادران به انتخاب نامناسب ترین سبک فرزندپروری؛ یعنی سبک فرزندپروری بی توجه منجر شده است.

هدف این مطالعه شناخت تأثیر ساختار قدرت در نهاد خانواده بر نگرش نسبت به سبک زندگی اسلامی شهروندان شهر گرگان بوده است. روش تحقیق پیمایشی و جامعه آماری آن را کلیه شهروندان 15 سال به بالای ساکن شهر گرگان تشکیل دادند. از میان آنها 400 نفر به عنوان نمونه بر اساس توزیع نقشه ی حوزه بلوک های شهری در 40 بلوک با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. داده ها با استفاده از پرسشنامه جمع آوری گردید. نتایج نشان داد که ابعاد نگرش مردم نسبت به سبک زندگی اسلامی: بعد شناختی 45/4 از 5؛ بعد عاطفی 30/4 از 5 و بعد رفتاری 22/4 از 5 می باشد. بررسی رابطه بین ساختار توزیع قدرت در خانواده با نگرش نسبت به سبک زندگی اسلامی حاکی از آن است که از یک طرف حوزه ی توزیع قدرت در خانواده ارتباط معناداری با نگرش نسبت به سبک زندگی اسلامی ندارد و از طرف دیگر، بین شیوه ی اعمال قدرت در خانواده با نگرش نسبت به سبک زندگی اسلامی، رابطه مثبت وجود دارد.

مشارکت اجتماعی دارای دو بعد است: مشارکت رسمی و غیر رسمی. با توجه به تقسیم بندی مشارکت، پرسش اصلی این پژوهش این است که مشارکت های رسمی و غیر رسمی زنان شهر تهران چه مقدار است؟ مناطق بیست و دو گانه شهر تهران در مقایسه باهم از چه وضعیتی برخوردارهستند؟ و چه عواملی بر این مشارکت ها تاثیرگذار است؟ این پژوهش با روش پیمایش و با استفاده از ابزار پرسش نامه انجام گرفت. جامعه آماری، زنان ازدواج کرده (متاهل، مطلقه و همسر فوت شده) ساکن شهر تهران هستند. در این پژوهش 406 نفر از زنان از بین مناطق 22 گانه شهر تهران به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. نتایج نشان دادند مقدار مشارکت اجتماعی زنان (رسمی، غیر رسمی و مشارکت اجتماعی کلی) پایین و مقدار مشارکت اجتماعی غیر رسمی زنان بیش تر از مشارکت رسمی است. زنان مناطق گوناگون تهران از نظر مشارکت اجتماعی باهم متفاوت هستند. بین دو مشارکت رسمی و غیر رسمی رابطه معنادار مستقیم مشاهده شد. هم چنین، بین زنان دارای درآمد و فاقد درآمد از نظر مشارکت اجتماعی تفاوت معنادار وجود دارد. بین سن، تحصیلات زنان با مقدار مشارکت آنان رابطه ای معنادار مشاهده نشد.

نرخ باروری در ایران طی چند دهه اخیر، تحولات چشمگیری داشته و خانواده ها را با چالش های متعدد در زمینه فرزندآوری روبه رو ساخته است. گروه های مختلف مردم از تلاش های صورت گرفته برای افزایش جمعیت استقبال نکرده اند. استمرار این روند جمعیتی پیامدهایی چون رسیدن جمعیت به زیر سطح جانشینی و سالخوردگی جمعیت در طی دهه های آتی را در پی خواهد داشت. بر این مبنا، پژوهش حاضر در نظر دارد با روش فراتحلیل به شناسایی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتار باروری خانواده در مطالعات ایرانی بپردازد. برای فراتحلیل، 60 پژوهش مرتبط در زمینه باروری در یک دهه اخیر (از سال 1380 تا به حال)  که در فصلنامه های معتبر داخلی به چاپ رسیدند، انتخاب شد. پس از بررسی 60  پژوهش، 36 مقاله به سبب نداشتن معیارهای اساسی برای ورود به فراتحلیل حذف شدند و 24 پژوهش انتخاب شد. براساس نتایج یافته های فراتحلیل، متغیرهای جمعیت شناختی مربوط به سن، تحصیلات به ویژه تحصیلات زنان، بعد خانواده، پایگاه اقتصادی و اجتماعی خانواده، راهبردها و مسائل تنظیم خانواده و جلوگیری از بارداری به ترتیب با بیشترین تعداد آزمون و با ضرایب اندازه اثر 253/1، 111/0- ، 371/0، 810/0و 169/0 مورد توجه پژوهشگران ایرانی در تبیین تغییرات نرخ باروری بودند. مقایسه نتایج حاصل از فراتحلیل با نظریات تبیین کننده تغییرات رفتار باروری نشان می دهد نظریه اجتماعی اقتصادی باروری بیش از سایر نظریات روند تحولات رفتار باروری خانواده های ایرانی را در یک دهه اخیر تبیین می کند.