درخت حوزه‌های تخصصی

پس از همگرائی صنایع مخابراتی و رایانه‌ای و در نتیجه فراهم شدن امکانات شبکه‌های جهانی برای انتقال داده‌ها و اطلاعات، فناوری اطلاعات در رأس دیگر مباحث مربوط به فناوری قرار گرفت. از مهم‌ترین زمینه‌های کاربرد فناوری اطلاعات می‌توان به توسعه آموزش در تمام سطوح اشاره کرد. یکی از خصیصه‌های فناوری اطلاعات که کاربری آن در کلیه شئون قابل ملاحظه است، سرعت توسعه است. این سرعت ناشی از بستر ارتباطی مناسبی است که اکنون در سراسر جهان گسترده شده است. دیگر خصیصه مهم فناوری اطلاعات پویائی و تحول پذیری بسیار وسیع آن است‌ به طوری که با اطمینان می‌توان آن‌را متحول‌ترین فناوری عصر حاضر دانست. بنابراین، یکی از مهم‌ترین و در عین حال مشکل‌ترین مراحل توسعه فناوری اطلاعات در زمینه آموزش، تصمیم‌گیری در مورد اولویت‌ها و همچنین خط مشی مورد نیاز برای این‌ کار است. در واقع سؤال اصلی آن است که از کجا آغاز کنیم، در مسیر کدام اولویت‌ها حرکت کنیم و به کدام هدف برسیم. اما یافتن این مسیر و تعریف مبدا و مقصد در محیط آموزش‌های الکترونیکی که دارای همان دو خصیصه توسعه سریع و تحول مداوم است کاری بسیار ظریف و دقیق است. در نتیجه لازم است اولویت‌ها در توسعه آموزش الکترونیکی از دیدگاه جغرافیای فرهنگی‌، جغرافیای آمادگی برای آموزش‌های الکترونیکی، ‌محتویات دروس الکترونیکی، ‌هزینه‌ها و بودجه‌ها و مهم‌تر از همه عامل نیروی انسانی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. توجه داشتن به عناوین اولویت‌ها حداقل اطلاعات لازم برای تعیین سیاست‌های اجرایی است. بدیهی است در مرحله بعد لازم است هر یک از عناوین به دقت تحلیل شده و در مقایسه با دیگر عناوین سنجیده شوند تا راهکارهای لازم برای قدم‌های بعدی مشخص شود. در نتیجه بر اساس اولویت‌ها و در واقع بر اساس تعیین آنها می‌توان به یک جمع‌بندی برای تعیین خط‌مشی توسعه آموزش‌های الکترونیکی در ایران رسید. آنچه در حال حاضر می‌تواند موجب نگرانی باشد اشتیاق شدید مردم و مسئولان به توسعه آموزش الکترونیکی بدون تعیین خط‌مشی لازم برای نیل به این امر است. در این مقاله سعی شده است ضمن برشمردن عناوین موضوعاتی که در تعیین خط مشی اهمیت دارند،‌ نظر مسئولان و دست‌اندرکاران آموزش‌های الکترونیکی به اهمیت برخی از آنها و به خصوص به سطوح مختلف اولویت‌ در بعضی از موارد جلب شود. در پایان ضمن ارائه مدلی برای تعیین خط مشی آموزش‌های الکترونیکی، اهمیت این موضوع در توسعه آموزش‌های الکترونیکی ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد.

"تغییر و تحولات دنیای امروز با آهنگی بسیار سریع و شتابان همة عناصر جامعه را دستخوش خود قرار داده است. پیامد این تحولات، تغییر یافتن معیارها است. معیار فقر و ثروت ملت‎ها جای خود را به میزان دسترسی آنها به دانش و اطلاعات ‎داده است و عصر صنعت، به عصر اطلاعات و دانش تبدیل شده است. در چنین فضایی تلویزیون آموزشی به عنوان یکی از مهم‎ترین پدیده‎های عصر اطلاعات ظهور می‎کند. از آنجا که فرهنگ و مقولة فرهنگ‎سازی یکی از مهم‎ترین ضرورت‎های هر جامعه است، تلویزیون آموزشی می‎تواند بالاترین نقش را در عرصة تقویت فرهنگ جوامع ایفا کند. با توجه به اهمیت روزافزون نقش تلویزیون آموزشی در جامعه و پیشرفت‌های قابل ملاحظه‎ای که در این زمینه هم در سطح جهانی و هم در سطح ملی و بومی صورت گرفته است، بر آن شدیم تا در گفتگویی با آقای دکتر داریوش نوروزی، مدیر گروه تکنولوژی آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی برخی از مهم‎ترین سؤالات، ملاحظات و نکات را در این زمینه مورد بررسی قرار دهیم. "

"عملیات روانی1 تلاش‌های برنامه‌ریزی شده‌ای است برای تغییر ادراکات2 و در نهایت رفتار مخاطبان معین. اجرا و انجام موفقیت‌آمیز سناریوی عملیات روانی توسط رسانه‌ها مستلزم درک درست آنان از مخاطبان آماج و شگردها، روش‌ها و ابزارهای مورد استفاده در ترغیب و متقاعد کردن3 آن مخاطبان است. از همین رو طراحان عملیات روانی رسانه‌ای باید به اطلاعاتی در مورد فرهنگ، شرایط و ویژگی‌های اجتماعی ـ سیاسی مخاطبان و موقعیت و شرایط کنونی حوادثی که استفاده از عملیات روانی را ناگزیر کرده است‌، دست یابند. ناگفته آشکار است که چنین اطلاعاتی باید درست، به روز و مرتبط با موضوع عملیات روانی باشد. افزون بر آن، طراحان و سناریونویسان عملیات روانی رسانه‌ای باید از توان و قابلیت غربالگری آن اطلاعات نیز برخوردار باشند. مشخص کردن فرایند دست‌یابی و بهره‌گیری از منابع چندگانة اطلاعات و ترکیب و ارتباط دادن داده‌ها به الگوی مربوط به مخاطبان آماج نوعی غربالگری اطلاعات مربوط به سناریوی عملیات روانی است. در این نوشتار راه و روش عملیات روانی، داده‌های اصلی مورد نیاز برای تحلیل مخاطبان آماج و بینش لازم در فرایند غربالگری اطلاعات برای بهره‌گیری از آن در جنگ روانی رسانه‌ای بررسی می‌شود، سپس شواهد مربوط به کنترل اذهان جهانیان توسط رسانه‌ها مرور خواهند شد. "

"نویسنده در این مقاله می‌کوشد تا نقش ایدئولوژیک و باورساز رمان را نشان دهد. رمان به مثابه یک ژانر ادبی خاص، محصول قرن هیجدهم است. در این قرن، رشد فناوری اوقات فراغت قابل توجهی برای بورژوازی فراهم ساخت. می‌بایست برای سرگرمی این طبقه تمهیدی اندیشید و یکی از تمهیدات، رمان بود. اما نقش آن در این حد نماند و به تدریج از این ابزار سرگرمی برای مقاصد دیگری از جمله ترویج ایدئولوژی‌ها و فلسفه‌های مختلف سود جسته شد. اهمیت این ژانر ادبی به جایی رسید که برخی از اندیشمندان، قرن بیستم را قرن رمان نامیدند. در این قرن بود که برخی از فیلسوفان برای ترویج اندیشه‌های خود از این ژانر به نیکی استفاده کردند. برای مثال می‌توان از ژان‌پل‌سارتر نام برد که عمده اندیشه‌های فلسفی خود را در قالب رمان بیان کرده است. هواداران انقلاب اکتبر روسیه نیز این قالب را مناسب ترویج عقاید خود دانستند و آثاری چون دُن آرام را آفریدند، البته مخالفان کمونیست‌های روسی نیز از اهمیت رمان غافل نبودند، در نتیجه‌ اثری مانند دکتر ژیواگو پدید آمد تا ردیه‌ای باشد بر تفکر مارکسیسم روسی. اهمیت رمان امروزه در حدی است که حتی می‌توان آثار آموزشی فلسفه و ادیان را در قالب آن دید، «دنیای تئو» و «دنیای سوفی» نشان‌دهنده اهمیت این قالب است. نویسنده پس از نشان دادن جایگاه رمان در تفکر معاصر، بر آن است که می‌توان و باید از این قالب برای ترویج آموزه‌های دینی سود جست و این پندار نادرست را که رمان تنها وسیله سرگرمی و وقت‌کشی است، کنار نهاد. وی آنگاه به نمونه‌هایی از رمان‌های فارسی و چگونگی رویکرد آنها به دین اشاره می‌کند و با تحلیل وضعیت رمان در ایران، توجه قرآن را به قصه به مثابه ابزار عبرت‌گیری و عبرت‌آموزی نشانه ظرفیت‌های فراوان این قالب در ترویج آموزه‌های دینی می‌داند. "

"استفاده از رسانه‎ها برای آموزش‎های مستقیم کاری به ظاهر ساده اما در واقع پیچیده است. آنچه در کلاس درس روی می‎دهد و به نتیجه‎ای مطلوب ختم می‎شود معلوم نیست در یک برنامة آموزش رسانه‎ای نیز به نتیجه خوشایندی منتهی شود. مقاله حاضر در صدد است تقابل و تأثیر متقابل سه مسئله را در برنامه‎های آموزش رسانه‎ای نشان دهد. 1ـ نظریه‎های ارتباط جمعی 2ـ نوع رسانه 3ـ نظریه‎های یادگیری از میان نظریه‎های مختلف ارتباطات جمعی، به نظریه همانندی رسانه‎ای پرداخته شده است. این نظریه معتقد است مردم با رسانه همچون یک فرد رابطه برقرار می‎کنند. در این مقاله تعامل میان این نظریه و رسانه رادیو که ویژگی‎های منحصر به فردی در میان سایر وسایل ارتباط جمعی دارد با این فرض که پذیرش هر رویکرد و نظریه یادگیری خود تأثیر دیگری بر ساخت و سازمان یک برنامه آموزش رسانه‎ای خواهد داشت مورد بحث قرار گرفته است"

"این مقاله به بررسی جایگاه نوین رسانه‎ها در برنامه‎ها و فعالیت‎های آموزشی مدارس می‎پردازد و چگونگی بهره‎گیری از رسانه‎ها را برای ارتقای سطح آموزشی مدارس تشریح می‎کند. در سال‎های اخیر رسانه‎ها به عنوان ابزارهای نوین آموزشی مورد توجه دست‎اندرکاران آموزش قرار گرفته‎اند و از آنها به عنوان مکمل فرایند یادگیری انفرادی و گروهی یاد شده است. استفاده بهینه از این ابزارها مستلزم تجهیز مدارس به مراکز رسانه‎ای و در صورت امکان‎پذیر نبودن دسترسی مدارس منفرد به این مراکز، استفاده از مراکز رسانه‎ای منطقه‎ای است. خدماتی که در این مدارس عرضه می‎شود فراتر از ارائه وسایل کمک آموزشی سنتی و یا کتابخانه‎های معمولی است که اکثر مدارس به آنها مجهز هستند. "

"در یک جامعه توسعه ‌نیافته در بحبوحة چالش‌های صورت گرفته برای مدرن‌سازی و توسعة اقتصادی، ارتباطات نقش مهمی بر عهده می‌گیرد و در کشوری که بیشتر مردم آن بی‌سواد هستند رادیو و تلویزیون اهمیتی بسیار بیشتر از رسانه‌های نوشتاری می‌یابد. AIR به عنوان یکی از سازمان‌های آموزشی هند از نخستین سال‌های پیدایش، این نقش را پذیرفته است و تعدادی از برنامه‌های خود را در جهت تحقق این هدف طراحی کرده است در تمامی برنامه‌ها تأکید اصلی بر آموزش و راهنمایی در معنای وسیع آن و دست یافتن به برخی اهداف سازنده در سطح ملی است. در این مقاله بحث کاربرد رادیو و تلویزیون در آموزش و توسعة ملی مورد بررسی قرارخواهد گرفت و با بیان نمونه‌های عینی و تجربی پخش برنامه در مدارس و دانشگاه‌های هند در مقایسه با بعضی از کشور‌ها و نقاط ضعف و قدرت آن با توجه به جمعیت، تعداد گویش‌ها و زبان‌های مختلف ارزیابی خواهد شد. در مجموع چکیده و حاصل ترجمة یاد شده گویای این مطلب است که در کشوری مانند هند با گویش‌ها و زبان‌های مختلف بهتر است به جای رسانه‌ای کردن آموزش و پرورش، سرمایه‌های موجود را در جهت بهبود و توسعة مدارس به کار گیرند و اگر به دلیل تراکم روستاها اصراری بر استفاده از رسانه‌ها در مدارس و دانشگاه‌ها است، برای آموزش غیررسمی در مدارس و کلاس‌های تطبیقی دانشگاه‌ها از رادیو استفاده کنند که در این زمینه کارایی بیشتری نسبت به تلویزیون و ماهواره دارد. "

"امروزه رسانه‌های غربی با حداکثر برد و کارایی در صدد کنترل کشورهای اسلامی برای حذف دین از تدبیر امور اجتماعی هستند. در این میان رسانه ملی ایران ضمن رقابت شدید با دیگر رسانه‌هایی که در سپهر رسانه‌ای کشور حضور دارند، باید به نیازهای فرهنگی و اجتماعی جامعه از جمله ترویج و تبلیغ دین اسلام پاسخ مقتضی بدهد. مقاله حاضر در پی تبیین این نکته است که ترویج و تبلیغ دین برای مخاطب عام نیاز به طراحی مدل خاصی دارد و بدین منظور باید به بافت اجتماعی، زمینه‌های ذهنی و شرایط زندگی مخاطبان توجه کرد تا بتوان به طور مؤثر به ایجاد یا تحکیم رابطه‌ای جدید میان مخاطبان و آموزه‌های دینی اقدام کرد. در این راستا نویسنده معتقد است برای پذیرش و ترویج یک رفتار دینی در جامعه که آن را می‌توان در قالب مناسک و آیین‌های مذهبی یا شبه مذهبی عرضه کرد باید دو اصل مشروعیت و مقبولیت را رعایت کرد. وی سپس می‌کوشد نشان دهد که پیوند بین مردم و این مناسک باید به طور طبیعی در بطن اجرای مناسک ایجاد شود نه از طریق میانجی‌های رسمی و برای تأمین این هدف می‌توان از نمودار پذیرش مخاطبان استفاده کرد. البته باید توجه داشت که ابداع مناسک رسانه‌ای مستلزم رعایت اصولی همچون استفاده از عناصر دینی دارای قابلیت فراگیری سریع، طراحی ساده (به منظور فراهم شدن امکان مشارکت عامه مردم) و… است. وظایف و نقش‌های رسانه برای رسیدن به این مهم عبارتند از: میانجی‌گری، نهادینه‌سازی و استفاده از گروه نوآوران و توجه به گروه دنباله‌روان. "

"حکومت‌ها با توجه به اهمیت رسانه‌های گروهی در انتقال ایدئولوژی‌ها و سیاست‌های مورد نظر خود، در استفاده از آنها تردید نمی‌کنند. استفاده تبلیغاتی بدین منظور می‌تواند نتایج متفاوتی در پی داشته باشد اما این که چنین تبلیغاتی تا چه حد مؤثر واقع می‌شود بستگی به عوامل متعدد دارد که از آن جمله می‌توان به باورها، تعصبات و پیش‌فرض‌های افراد هر جامعه اشاره کرد. مطلب حاضر، استفاده تبلیغاتی از رسانه را در حکومت‌های شوروی و آلمان نازی به عنوان کشورهای توتالیتر مورد بررسی قرار می‌دهد و ضمن مطرح کردن شیوه‌های مختلف بهره‌گیری از رسانه‌ها، میزان کارایی آنها را ارزیابی می‌کند. در پایان، تبلیغات کشورهای امریکا و بریتانیا در دوران جنگ جهانی دوم مطرح می‌شود و دلایل استفاده از تبلیغات، نوع رویکرد و میزان موفقیت هر کشور مورد بررسی قرار می‌گیرد. "

"تحولات پرشتاب فناوری‎های ارتباطی، به ویژه در حوزه اینترنت، زمینه‎ساز ورود انسان‎ها به «جامعه معرفتی» و مفهوم موج چهارم تکامل بشری است. نگارنده برای شناخت جنبه‎های آموزش در موج چهارم تکامل، ابتدا به مزیت‎های یادگیری الکترونی می‎پردازد و سپس آموزش در دانشگاه مجازی و شیوه‎های این آموزش را بررسی می‎کند تا امکانات تازه‎ای را که این نوع آموزش از طریق رسانه‎های الکترونی در اختیار آموزشگران قرار می‎دهد، برشمارد. از منظر نگارنده؛ گسترش شتابناک کاربران آموزش مجازی، وضعیت رسانه‎ها و آموزش را در ایران و جهان دگرگون کرده است. صاحبنظران ایران علی‎رغم اختلاف نظر پیرامون ایجاد بستر مناسب جهت بهره‎برداری از فرصت‎های رسانه‎ای موجود، از این منظر، بر اهمیت و ضرورت استفاده از آموزش مجازی اتفاق نظر کامل دارند و از تحولات جاری استقبال می‎کنند. "

"این مقاله به بررسی آموزش رسانه‌ای از دیدگاه حقوقی پرداخته است. کارکرد آموزشی رسانه‌ها واقعیتی است که آن را نمی‌توان نادیده گرفت. فراگیری وتأثیرگذاری، دو امتیاز و توانایی ویژه‌ای است که موجب رو آوردن دولت‎ها به آموزش‌های رسانه‌ای شده است. این نوع آموزش‌ که ممکن است به دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم صورت پذیرد، به رغم همه نقاط مثبت، نگرانی‌هایی را نیز دامن زده است. طبیعی است که حقوق نیز نمی‌تواند نسبت به این بیم و امیدها بی‌تفاوت بماند. به همین دلیل در متون معتبر حقوق بین‌الملل، به خصوص اسناد مربوط به یونسکو و در قوانین کشورها و از جمله ایران، مقرراتی در این زمینه وضع شده است که البته بیشتر ناظر به کلیات بوده و بایدها و نبایدها را چندان شفاف بیان نکرده است. "

"آموزش فرایندی است که طی آن برقراری ارتباطی تعریف شده بین یاددهنده و فراگیر منجر به ارتقای دانسته‌ها، افزایش اطلاعات، کسب مهارت و به طور کلی بروز تغییرات به نسبت ثابت در توانایی‌های ذهنی و عملی یادگیرنده می‌شود. از این دیدگاه آموزش را می‌توان نوعی ارتباط دانست، نوعی ارتباط خاص که هدف آن تنها انتقال و یا تبادل پیام نیست. در سیستم آموزش هدف وقوع یادگیری است در حالی که در یک سیستم ارتباطی هدف انتقال پیام است. به همین منظور در این نوشتار از میان اجزا و عناصر اصلی سیستم آموزشی بستر و شیوة ارائة آموزش بررسی می‌شود. "

"روند گسترش‌ رشته‌های‌ مرتبط‌ با رسانه (broadcasting) کُند‌ بوده‌ است‌. رشته‌های‌ رسانه‌ در مقطع‌ کارشناسی‌ در دهه‌ 1930 در ده‌ دانشگاه‌ برتر و سایر مؤسسات‌ آموزشی‌ آغاز شد (استرلینگ‌ 1994، ص‌ 8). بر اساس‌ بررسی‌ ادارة‌ آموزش‌ ایالت‌ متحدة‌ امریکا، حدود 300 دانشگاه‌ و کالج‌ حداقل‌ یک‌ درس‌ را در سال‌ 1930 در زمینة‌ رادیو ارائه‌ کرده‌اند، که‌ اساساً در گروه‌های‌ آموزشی‌ کلام‌ و انگلیسی‌ بوده‌ است‌ (هد و بارتین‌ 1956). اواخر دهة‌ 1940 وقتی‌ تلویزیون‌ رسانه‌ای‌ فراگیر شد، کالج‌ها و دانشگاه‌‌ها درس‌های مربوط‌ به‌ تلویزیون‌ را به‌ برنامه‌های‌ آموزشی‌ رشتة‌ رسانه‌ افزودند (نیون‌ 1961). از آن‌ زمان‌ شمار دانشجویانی‌ که‌ مشغول‌ تحصیل‌ در رشتة رسانه‌ بوده‌اند، پیوسته‌ افزایش‌ یافته‌ است‌. در حالی‌ که‌ در سال‌ 1956 تعداد دوره‌های‌ مربوط‌ به‌ رشتة‌ رسانه‌ در سطح‌ لیسانس‌ و فوق‌دیپلم‌ 86 مورد بود. سه‌ دهه‌ بعد این‌ رقم‌ به‌ 265 افزایش‌ یافت‌ (استرلینگ‌، ص‌ 9-8). به‌ همین‌ ترتیب‌ در حالی‌ که‌ در سال‌ 1956 تعداد دانشجویان‌ کارشناسی‌ و کاردانی‌ رشته‌های‌ آموزشی 3149 نفر بود، این‌ تعداد در سال‌ 1985 به‌ 34600 و در سال‌ 1996 به‌ 42055 نفر افزایش‌ یافته‌ بود (استرلینگ‌، 1994، کوزیگی‌ و بکر 1996). چنین‌ رشدی‌ تا اندازه‌ای‌ می‌تواند به‌ دلیل‌ به‌ رسمیت‌ شناخته‌ شدن‌ رسانه‌ و پخش‌ رادیو و تلویزیونی به‌ عنوان‌ یک‌ موضوع‌ مناسب‌ و پذیرفته‌ شده‌ برای‌ برنامه‌های‌ درسی‌ دانشگاهی‌ باشد (هد و مارتین‌ 1956). از آن‌ جا که‌ آموزش‌ در زمینه‌ رسانه‌ مورد پذیرش‌ قرار گرفته‌ است‌، سؤالی‌ که‌ باقی‌ می‌ماند این‌ است‌ که‌ چطور آموزش‌دهندگان‌ و مؤسسات‌ آموزشی‌ به‌ این‌ تقاضای‌ رو به‌ افزایش‌ پاسخ‌ می‌دهند. این‌ مطالعه‌ در پی‌ آن‌ است‌ تا برنامه‌های‌ آموزش‌ رسانه‌ای‌ را در کالج‌ها و دانشگاه‌های‌ ایالت‌ متحده‌ مقایسه‌ کند و بر مبنای‌ یافته‌های‌ آن‌ توصیه‌هایی‌ ارائه‌ می‌دهد که‌ یک‌ برنامة‌ درسی‌ نمونه‌ برای‌ آموزش‌ رسانه‌ای‌ چگونه‌ باید باشد. "

"در کشورهای پیشرفته، استفاده از رادیو و تلویزیون برای مقاصد آموزشی، سال‎هاست که به عنوان یک راهبرد آموزشی مورد توجه مسئولان آموزش و پرورش رسمی و بنگاه‎های رادیویی و تلویزیونی قرار گرفته است. این رسانه‎ها که به دلیل برخورداری از حوزة نفوذ و پوشش وسیع و گسترده می‎توانند بخشی از نقایص نظام آموزشی را برطرف سازند، هم به عنوان وسایل کمک آموزشی در کارآمدتر کردن و اثربخشی بیشتر آموزش‎های مدارس نقش مؤثر دارند و هم به عنوان ابزارهای آموزش از دور امکان بهره‎مندی همگان از آموزش را فراهم کرده و فرایند عدالت آموزشی را تسهیل می‎کنند. بنگاه رادیو و تلویزیونی BBC یکی از مطرح‎ترین و بارزترین بنگاه‎های رسانه‎ای از دهه‎های گذشته با اهتمام جدی به کارکردهای آموزشی رسانه برنامه‎هایی را برای استفاده دانش‎آموزان در مدارس و خانه تهیه و پخش می‎کند. BBC برای احراز کارکردهای خود و تهیه برنامه‎های با کیفیت بالا و متناسب با نیازهای دانش‎آموزان از همکاری اولیا و مربیان مدارس و مشاورة کارشناسان بهره می‎جوید. این مقاله نظام تهیه و پخش برنامه‎های آموزشی BBC را مورد بررسی قرار می‎دهد و از این رو می‎تواند مورد استفاده برنامه‎سازان و سیاستگذاران صدا و سیما، به خصوص شبکه آموزش سیما قرار گیرد. "