درخت حوزه‌های تخصصی

موارد دیگر

حدیث علوم حدیث
کلیات معارف حدیثی
تاریخ حدیث فقه الحدیث مباحث کلی در احادیث مفهوم شناسی مکاتب حدیثی منابع و نسخ حدیثی موارد دیگر
عوامل تضعیف حدیث فعالیت های حدیثی متون حدیث نقد نظریات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۶۲۵ مورد.
۲۱.

دراسة رؤیة الإمام علي (ع) في التفکير الرعائي و مفاهیِمه (دراسة الحالة: خطب نهج البلاغة)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه ۶ خریف و شتاء ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۱۱) 153 - 167

کلید واژه ها: الإمام علی (ع) التفکیر الرعائی نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۰
نظرًا لأهمیه التفکیر فی تحدید مصیر الإنسان الدنیوی والأخروی، ودعوه الأدیان السماویه، وخاصه الإسلام، إلی التفکیر والتأکید علی التأمل، ترکزت هذه الدراسه على التفکیر الرعائی ومکوناته فی خطب نهج البلاغه. یُعتبر هذا النوع من التفکیر هو أحد أنواع التفکیر الفلسفی الثلاثه التی قام المفکرون المعاصرون بتوسیعها وتطویرها، ومن هنا فإن هدف هذه الدراسه هو فحص التفکیر الرعائی ومکوناته المتمثله فی التفکیر التقدیری، الفعّال، المعیاری والعاطفی فی خطب الإمام علی (ع). طریقه البحث المستخدمه فی هذه الدراسه هی تحلیل المحتوى النوعی بطریقه قائمه على المقارنه، حیث یتم تحدید وتصنیف أمثله المکونات الرعائیه فی خطب نهج البلاغه، ویتم الترکیز على شرح وتوضیح کل منها وفقًا للتواتر الإحصائی والنسبه المئویه. وأظهرت نتائج البحث أنه تم التأکید فی کثیر من الخطب على التفکیر الرعائی وعناصره المرتبطه به، وتشمل بعضها: الحمد والشکر لله، البحث عن الحقیقه، الابتعاد عن الغفله، العداله، الانتباه إلى الآخره، تشجیع الخیر، الالتزام بالعهد، وتَفَوُّقَ أهل البیت. کما أظهرت الدراسه أن الإمام علی (ع) أولى اهتمامًا بمکوِّن التفکیر التقدیری بین مکوِّنات التفکیر الرعائی، وکان مکوِّن التفکیر المعیاری أقل انتشارًا فی خطب نهج البلاغه مقارنه مع المکوِّنات الأخرى. لهذا یمکن أن یکون هذا المصدر الإسلامی الغنی مفیدًا فی تعزیز وتنمیه التفکیر الرعائی بطریقه فعاله ومؤثره.
۲۲.

استخدام الحالات المختلفة للفنّ البلاغي «آیروني» في نهج البلاغة(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه ۶ خریف و شتاء ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۱۱) 25 - 36

کلید واژه ها: نهج البلاغه الإمام علی (ع) البلاغه آیرونی قلب المعنى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲ تعداد دانلود : ۱۲
من وجوه إعجاز کلام الإمام علی (ع) وبلاغته؛ أنه ذو أبعاد مختلفه، بمعنی أن کلماته، مع امتلاکها فنوناً ومضامین أدبیه وبلاغیه متنوعه، فقد تجلت فی مجالات مختلفه وحتى متعارضه من ناحیه المعنى، وصار لها استعمالا معنویا مزدوجا مضاعفا. وبإمکاننا أن نری هاتین الخاصیتین الممیِّزتَین، فی استعمال صنعه «آیرونی» البلاغیه، التی یعتبرها البعض «قلباً» لمعنى الکلمه. الأمر الأکثر أهمیه فی هذه الصنعه هو وضع عنصرین متضادَّین من ناحیه الللفظ والمعنی بجانب بعضهما البعض، وذلک بغرض مفاجأه الجمهور وإیصال رساله مهمه. یسعی هذا المقال أن یقدِّم تعریفاً دقیقاً لهذا الفنّ البلاغی «آیرونی» من خلال تحدید أمثله على تجلیاته فی خطب نهج البلاغه وتحلیل سبب استخدامه، کما یحاول أن یعالج مظهرا آخر من مظاهر الإعجاز اللفظی والدلالی لکلام لإمام علی (ع)، وذلک بإعاده القراءه لصنعه بلاغیه اُستُخدِمَت فی نهج البلاغه. وتُبیِّنُ نتائجُ البحث أن فنَّ «آیرونی» قد کثُرَت حالاتُ استخدامه فی کلام الإمام علی (ع)، ومن هذه الحالات: التعبیر عن الجمل المتناقضه، والألفاظ القاسیه، والإخفاء المتعمد، ومدح النفس، والتّنبُّوء عن الغیب، والتجاهل المتعمد، والتساوی بین الشیئین المتباینین.
۲۳.

تطبيق نظرية الاتساق النصي لهاليداي ورقيه حسن علی الخطبة 222 من نهج البلاغة (الإحالة والحذف والاستبدال أنموذجا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه ۶ خریف و شتاء ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۱۱) 77 - 93

کلید واژه ها: نهج البلاغه الخطبه 222 الاتساق الإحاله الحذف الاستبدال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۲
لقد زودت النظریات اللسانیه الباحثین بآلیات وأدوات مفیده لدراسه النصوص الأدبیه وتحلیلها. إحدى هذه النظریات هی نظریه الاتساق التی تدرس العلاقات بین عناصر النص المختلفه على المستویین النحوی والمعجمی. بما أن أسلوب کتاب نهج البلاغه ومضمونه وبلاغته وفصاحته کان ولایزال محل اهتمام الباحثین، یسعی المقال هذا من خلال استخدام المنهج الوصفی التحلیلی، دراسه عناصر الاتساق النحوی فی المجالات الثلاثه: الإحاله، والحذف، والاستبدال فی الخطبه 222، ومعرفه مدی تماسکها وترابطها. أهم النتائج تشیر إلی أن الخطبه تحظی بدرجه کبیره من التماسک والاستمراریه والترابط، ویعد عنصر الإحاله عاملا أکثر أهمیه فی انسجامها وترابطها. ومن بین العناصر الإحالیه، فإن الضمائر وخاصه ضمائر الغائب یکون لها تردد کبیر فی الخطبه، وبما أن موضوع الخطبه هو وصف صفات العباد وأهل الذکر فإن معظم الضمائر تحیل إلى هذین المرجعین، کما أن عناصر الاتساق النحوی الأخرى رغم قله تکرارها، کانت فعاله فی تماسک نص الخطبه وانسجامه واستمراریته
۲۴.

تحلیل علاقات التناص بین القرآن ونهج البلاغه مع التأکید على النفی المتوازی فی الرساله 45(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الخامسه ربیع و صیف ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ق) العدد ۲ (المتوالی ۱۰) 47 - 59

کلید واژه ها: القرآن الکریم نهج البلاغه الرساله 45 التناص

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱ تعداد دانلود : ۶۶
یتناول هذا البحث الذی یستعین بأسلوب تحلیل المحتوى والمصادر المعجمیه والتفسیریه لنهج البلاغه، کیفیه استخدام الکلمات العلویه للقرآن الکریم فی الرساله 45 من نهج البلاغه (فحص الأدله القرآنیه لهذه الرساله ونوع علاقات التناص بینهما). من ناحیه، نحاول أن نقوم بتقییم أصل الکلام العلوی فی آیات القرآن الکریم، ومن ناحیه أخرى، نقوم بتقدیم فهم شامل ودقیق للقضایا الأخلاقیه والاجتماعیه التی أثیرت فی هذه الرساله من وجهه نظر أمیر المؤمنین. الغرض من هذا البحث هو دراسه الصله بین مصدرین دینیین قیّمین هما القرآن ونهج البلاغه. لذلک، من أجل تنویر الأذهان حول المفاهیم القرآنیه والتعالیم العلویه والتعرف على طریقه استخدام القرآن للفهم الدقیق، فقد تم بحث وتحلیل التناص مع الترکیز على النفی المتوازی. وقد تحقق هذا الهدف من خلال تحدید مکوِّنات التناص وتطبیقها على العلاقه بین القرآن ونهج البلاغه فی الرساله 45. تُظهِرُ نتائج هذا البحث أنه تمّ استخدام الکلمات العلویه للقرآن الکریم فی هذه الرساله أحیاناً بذکر الآیه الدقیقه، دون تغییر (التناص الکامل) وأحیاناً مع تغییر طفیف فی النص، حسب محتوى العنوان (التناص التصحیحی) وأحیاناً باستخدام مضمون الآیه (التناص المضمونی). یتمتع هذا النوع من التشابک والتناص بذروه الخطابه، ویُقَدِّمُ مؤشرات ونماذج خالصه من التعالیم العلویه ذات الأصل القرآنی فی شؤون الشعب وواجبات الحکومه.
۲۵.

الأثر المتبادل بین الأخلاق والسیاسه بناءً على الخطبه الشقشقیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه ربیع و صیف ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ق) العدد ۲ (المتوالی ۸) 11 - 26

کلید واژه ها: الأخلاق الإمام علی (ع) السیاسه الشقشقیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۱ تعداد دانلود : ۱۵۹
تعتبر ثنائیه الأخلاق والسیاسه إحدى النظریات حول العلاقه بین الأخلاق والسیاسه. إن نهج الفکر الحکومی للإمام علی؟ هو أن السیاسه دون دعم معنوی تجلب العدید من الأضرار الفردیه والاجتماعیه. توضح هذه الدراسه، من خلال دراسه فکر الإمام علی؟ والتأکید على الخطبه المتسامیه لنهج البلاغه وأسلوب المکتبه والمنهج الوصفی التحلیلی،انه على الرغم من الضعف الأخلاقی فی خلق ظاهره العنف فی سیاسه الحکام  إن المجتمع یسیر فی الاتجاه الخاطئ، ومن الخطأ أن نتوقع من الناس أن یتصرفوا على أساس الأخلاق ونتیجه لذلک، فإن فعالیه مقاربات وممارسات النظام الحاکم ستکون موضع تساؤل خطیر. تؤثر عواقب السیاسات غیر المؤذیه على مجالات الفرد والمجتمع والحکومه، وسیعانی المجتمع الذی یحکمه النظام الدینی من أضرار قاتله أکثر. یمکن تحلیل ابتکار هذا البحث وفق جزء من الخطبه الشقشقیه بحیث یشوه الآثار الأربعه للعنف المضلل والتمرد والتنوع وعدم التوازن فی المجتمع. ومن ناحیه أخرى، یحاول القائد الأخلاقی بالتفاوض، واستخدام الإصلاحات المناسبه لاسکات الخصم ومنع المزید من التشنجات فی المجتمع، وحمایه حقوق المعارضین والحفاظ على کرامه الإنسان، - سیاساتِه المسؤوله لتعزیز وتقویه الأسُس الفکریه تحسین معتقدات وممارسات الفرد والمجتمع والحکومه.
۲۶.

تحلیل العلاقات التناصیه لـ «الدنیا» فی نهج البلاغه والقرآن الکریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 17 - 29

کلید واژه ها: نهج البلاغه القرآن الدنیا التناص الکامل التناص الکامل المعدل التناص الإشاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۱۶۲
إن التناص هو نظریه تبحث فی العلاقات والتفاعلات بین النصوص وفقًا لهذه النظریه، یعطی کل نص معنى بناءً على النصوص التی تمت قراءتها من قبل ولطالما کان للقرآن تأثیر فی الأعمال الإسلامیه، خاصه فی أحادیث الأئمه. ومن النصوص التی یمکن تحلیل علاقتها مع آیات القرآن بشکل کبیر هو نهج البلاغه. ومن الموضوعات التی تأثر بها نهج البلاغه بشکل کبیر بالقرآن هی «الدنیا» حیث یتم فی کلا النصین رسما ثلاث صور للدنیا: «عالم الممدوح» و«عالم المذموم» و«سبب مدح الدنیا وذمها». یحاول البحث الحاضر الذی یرکز على موضوع «الدنیا» باستخدام المنهج الوصفی التحلیلی للإجابه على سؤال وهو کیفیه تحلیل العلاقات التناصیه ل «الدنیا» فی نهج البلاغه والقرآن؟ وأشارت نتائج البحث إلى أنه فی مثال التناص الکامل، حیث استخدم الإمام علی۷ آیه: ﴿أَرَضیتُمْ بِالْحَیاه الدُّنْیا مِنَ الْآخِره﴾ دون تغییر بنیتها. وفی التناص الکامل المعدل نوقش مثالان، من بینهما قول الإمام ۷: «قَدْ خَسِرْتَ دَارَ الدُّنْیَا ودَارَ اﻵْخِرَه» مأخوذ من الجمله القرآنیه: ﴿خَسِرَ الدُّنْیا والْآخِره﴾، مع اختلاف أن بعض التغییرات قد طبقت فی هیکل الآیه. لکن التناص الإشاری له الحجم الأکبر، ولهذا المستوى من العلاقه التناصیه تمت مناقشه ثلاثه أمثله، بما فی ذلک ت قول الإمام ۷: «خُذْ مِنَ الدُّنْیَا مَا أَتَاکَ» مستوحى من الجمله القرآنیه: ﴿وَ لا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیا﴾.
۲۷.

دراسه خطبه رقمی 27 و 34 من نهج البلاغه على أساس نظریه الأفعال الکلامیه لجون سیرل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 89 - 102

کلید واژه ها: نظریه الأفعال الکلامیه لسیرل الإمام علی (ع) خطبه رقم 27 و 34

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۱۷۱
یعتبر الأفعال الکلامیه جانبًا مهمًا من جوانب براغماتیه اللغه التی اقترحها أوستین لأول مره ولاحقًا من قبل جون سیرل وهو أعطى تصنیفًا مکونًا من خمسه أجزاء. یعتمد أساس نظریه سیرل فی الکلام أو الفعل الکلامی على حقیقه أن أدوار الأفعال والجمل یمکن تقسیمها إلى خمس فئات: الإخباری والتوجیهی والتعبیری والالتزامی والإعلانی .استخدام مناهج مثل نظریه الأفعال الکلامیه، یسمح للباحث بأن ینظر إلى بحثه من زوایا مختلفه و استکشاف الزوایا غیر المرئیه للنص. فی هذا البحث وباستخدام المنهج الوصفی التحلیلی، یتم دراسه خطبه رقم 27 و34 على أساس نظریه جون سیرل اللغویه. توضح دراسه عدد الأفعال الکلامیه فی الخطب المذکورین أن معظم الأفعال فی الخطبتین یتم التعبیر عنها مباشره بصوره فعل کلامی- أخباری، لکن المسأله التی تؤدی إلى فهم أفضل لمعنى کلام الإمام علی(ع) وعمق الخطبتین هی الفعل الإخباری غیر المباشر الذی یتمثل فی صوره الفعل التوجیهی والتعبیری والالتزامی والإعلانی. لذلک فإن ما یساعد المتلقی على تحقیق الفعل الموضوعی فی الکلام هو الانتباه إلى السیاق الموقفی وکلام المتحدث.
۲۸.

ظاهره التعریف فی خطب نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 115 - 129

کلید واژه ها: الامام علی (ع) نهج البلاغه البلاغه المعانی التعریف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۱۴۸
إحدی القضایا الهامه فی البلاغه موضوع التعریف والذی یندرج فی قضایا علم المعانی ولاستخدامه أغراض بلاغیه عالیه یمکن استشفافها فی نهج البلاغه أی استشفاف ولاستخدام الکلمه معرفه أرجحیه لما یحتویه من معنی لایمکن التعبیر عنه بالتنکیر. وإن التعریف یعتبر من الأسالیب البلاغیه التی تقتضیها أحوال المخاطبین ویقصدها المتکلم وقد تکلم النحاه عنها من الناحیه الإعرابیه المحضه والبیانیون وعلماء البلاغه کان حدیثهم من زاویه أخری ومجال آخر حیث تحدثوا عن الأغراض و الدواعی التی یکون من أجلها التعریف. وفی ظل ما تضمنته خطب نهج البلاغه من أغراض سنقف أمام بعض ما ورد فیها من التعریف لنکشف عن اسرار التعبیر به ملتزمین بآراء العلماء. فللوصول علی هذا الهدف اعتمدنا علی المنهج التحلیلی الوصفی. وقمنا بإحصاء هذه الظاهره وتبیین جمالیاتها فی خلال الخطب وأوردنا المعانی الرائعه لها فی بعض الخطب کالتعظیم والتحقیر والاختصار والایجاز والاختصاص و ... ونتائج البحث تشیر إلی أنّ وجود المعارف فی النص یمنح إلی النص الوضوح ویجعل المخاطب أن یدرکه ویفهمه أکثر من قبل و یجعل ارتباطه عمیقا بالنص
۲۹.

النظریه الکویریه فی تصور الأفعال فی نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 159 - 170

کلید واژه ها: الأفعال نهج البلاغه القیام تجسید الاعمال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۱۴۸
تجسید الأفعال یعنی تجسید الکائنات غیر المادیه فی الشکل والجسم والجسد، مثل المعتقدات والأخلاق والصفات وأفعال الإنسان وأعماله فی القیامه. ویکفی فی أهمیه الموضوع (کما ورد فی کلام المفکرین المسلمین) أن یکون مصطلحًا لاهوتیًا وفلسفیًا، ویعتبر من موضوعات بحث القیامه. حتى القرن العاشر الهجری، کان لهذه النظریه خصوم من الرواه، حتى نظر الشیخ بهاء والملا صدرا إلى الموضوع بنظره إیجابیه وحاولا شرح ها. کما أن لدى الصوفیین وذوقی الذوق ما قالوه فی هذا الصدد، وهو قریب من رأی هذه المجموعه من المؤیدین. فی هذا المقال، مع مراعاه آراء المؤیدین (فی قوه حججهم) مع التکیف مع الآیات والأحادیث، وجد أن النظریه ناجحه فی تبریر العقوبه والثواب فی القیامه. وعلى هذا الأساس فإن عوامل سعاده الإنسان وبؤسه تنبع من داخل روحه أکثر مما یأتی إلیه من الخارج. من ناحیه أخرى، یمکن رؤیه آثار المؤیدین بوضوح فی کلمات علی (ع). ما أمامک مکتبه وجهد وصفی وتحلیلی فی هذا الاتجاه، مشتق من دراسه کتاب نهج البلاغه وشروحه.
۳۰.

تحلیل لخطاب الإمام علی بالخطب العامه فی نهج البلاغه فی الأیام الأولى للدوله (دراسه حاله: مبدأ حفظ الحدود الإلهیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 1 - 16

کلید واژه ها: نهج البلاغه علی تحلیل الخطاب الخصوصیه و الحفاظ على الحدود الالهیه الکتاب والتراث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۵۶
یسعى هذا البحث إلى اکتشاف وإعاده بناء الخطاب الذی یحکم أجواء المجتمع فیما یتعلق بکیفیه الحفاظ على الحدود الإلهیه، عندما بدأ حکم الإمام علی و اکتشاف آرائه فیها. تتطلب إعاده بناء کلمات الإمام علی فی الأیام الحرجه لبدایه الحکومه تجاوز معنى الافتراضات واکتشاف السیاق الاجتماعی والمعتقدات الدینیه للأشخاص الذین کانوا الجمهور المباشر لهذه الکلمات. یوضح تحلیل کلام الإمام کخطاب أن الخطاب الذی یحکم المجتمع الإسلامی بعد خمسه وعشرین عامًا من وفاه النبی صلى الله علیه وسلم قد وجد انحرافات کثیره عن کتاب (القرآن) والسنه والإمام علی فی بدایته. عن الحکومه بخطابه الخاص، وأبرز وجهه الالتزام اللفظی والسلوکی بکتاب الرسول صلى الله علیه وسلم وتقلیده، وقد حاول تصحیحه. هذا الجزء من خطاب الإمام علی فی نهج البلاغه، والذی کان له جانب عام، والذی ألقاه فی ذی الحجه عام 35 ق، تم فحصه بأسلوب «تحلیل الخطاب» والترکیز على «مبدأ المحافظه على الدین». حدود إلهیه وتقرر أن یکون خطاب الإمام علی قائمًا على الوعی والکفاءه والترکیز على الناس والمساواه بین الجمیع فی التمتع بالملکیه العامه والرحمه والمحبه. فی حین أن الخطاب الذی یحکم أجواء المجتمع هو بالضبط عکس خطاب علی .
۳۱.

شرح المقاربات النظریه للمجتمع المدنی ومقارنتها مع تعالیم نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 77 - 88

کلید واژه ها: المجتمع المدنی نهج البلاغه القانون الحکومه حقوق المواطنه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۵۴
إن ضمان حقوق الإنسان الفردیه والاجتماعیه، بما فی ذلک حق المواطنه، والحق فی تقریر المصیر، وحریه التعبیر، وحریه الفکر إلخ، هی من القضایا التی یتم التأکید علیها فی وجهات نظر المجتمع المدنی. یمکن رؤیه معظم هذه الحقوق فی منطق نهج البلاغه. فی هذا المقال، وباستخدام المنهج المقارن والتحلیل المفاهیمی، ومقارنه المناهج النظریه ل "المجتمع المدنی" بتعالیم نهج البلاغه، یسعى المؤلف إلى تقدیم إجابه للسؤال التالی: هل یمکن وفقاً لتعالیم نهج البلاغه الحفاظ على مستوى الإیمان وأداء الواجبات الدینیه، وتثمین واجبات المجتمع المدنی وخلق نوع من الانسجام فی التدین ومتطلبات المجتمع المدنی؟ ومن وجهه نظر نهج البلاغه، فهل یعتبر الإنسان فی المجتمع الدینی ملزماً فقط بتنفیذ الأوامر أو أنه ملزم کذلک بمراعاه الحقوق الدینیه مثل حق المواطنه، وحریه التعبیر، وحریه الفکر، والحق فی تقریر المصیر و الحق فی الرقابه على الحکام، والتی یؤکده علیها المجتمع المدنی؟ بناءً على نتائج البحث، یمکن القول إنه بغض النظر عن بعض الأسس النظریه للمجتمع المدنی وبالإشاره إلى الإنجازات القانونیه والاجتماعیه وبعض النماذج العملیه للمجتمع المدنی، یمکن إقامه علاقه منطقیه بین مفهوم المجتمع المدنی والمجتمع الدینی.
۳۲.

حقوق المواطنه فی نهج البلاغه بالاستناد إلى الخطبه ۲۱۶(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه ربیع و صیف ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ق) العدد ۲ (المتوالی ۸) 55 - 67

کلید واژه ها: حقوق المواطنه المواطنون الحکومه الإمام علیّ علیه السلام نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۱۴۱
هذه الدراسه، التی أجریت بالمنهج الوصفی التحلیلی، تعد حقوق المواطنه مزیجًا من واجبات ومسؤولیات المواطنین تجاه بعضهم البعض، والمدینه والحکومه أو السلطات الحاکمه، بالإضافه إلى الحقوق والامتیازات التی تقع على عاتق مدیری المدینه أو الحکومه أو السلطات الحاکمه بشکل عام. وبحسب تعالیم نهج البلاغه، فإن حقوق الحاکم أو الحکومه والمواطنین متبادله. فی دستور جمهوریه إیران الإسلامیه، تم ذکر حقوق الشعب فی ۲۳ أصلًا، حیث ینظر المشرع فی حقوق المواطنه. تنقسم هذه الحقوق إلى ثلاث فئات: الحقوق المدنیه والسیاسیه - الحقوق الاقتصادیه والاجتماعیه والثقافیه - الحقوق القضائیه، حیث تمت الإشاره إلى أهم الأمثله علیها بالاستناد إلى أقوال الإمام علی (ع) ومنها حق تقریر المصیر والحریه السیاسیه والولاء للحاکم کأمثله على الحقوق المدنیه والسیاسیه وتطبیق العداله والتنویر والاهتمام بالتعلیم کأمثله على الحقوق الاقتصادیه والاجتماعیه والثقافیه. أما فی مجال الحقوق القضائیه، فیجب على الحاکم إنشاء محاکم سلیمه لإنفاذ حقوق المواطنین واتخاذ الإجراءات اللازمه لإقامه الحدود الإلهیه. یمکن أن یؤدی احترام الحقوق المدنیه إلى حفظ کرامه وسلطه الحکومه الإسلامیه، وإقامه العدل فی المجتمع وغیرها، وعدم احترام هذه الحقوق یمکن أن یکون له آثار ضاره.
۳۳.

نهج البلاغه مصدر إلهام الحضاره الإسلامیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه ربیع و صیف ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ق) العدد ۲ (المتوالی ۸) 159 - 169

کلید واژه ها: الحضاره الإسلامیه نهج البلاغه المیزات الحضاریه التوحید العداله المشارکه الاجتماعیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷ تعداد دانلود : ۱۶۵
لا یمکن دراسه الحضاره الإسلامیه، وهی من أهم الفترات التاریخیه، إلا من خلال تحدید وشرح دعائمها. فتقوم الحضاره الإسلامیه علی عده أرکان، منها القرآن الکریم، والحدیث النبوی، وتعالیم الأئمه المطهّرین، وعلوم وحضارات الأمم الأخری، وأخیرًا الإبداع والابتکار. فتتمیز هذه الفتره من التأریخ بسمات فریده مثل: التوحید، والعقلانیه، والإنسانیه، والتسامح، والسعی لتحقیق التوازن بین المادیه والروحانیه. وتعدّ التعالیم العلویه من الأسس المهمه فی تکوین الدوله واستمرار الحضاره فی الطریق الإسلامی. ویحتسب نهج البلاغه من مصادر هذه التعالیم السامیه، وفیه تم تقدیم حلول مختلفه لإقامه الدوله الإسلامیه، وهو أمر ضروری للحضاره الإسلامیه، والإداره السلیمه للمجتمع علی أسس مدرسیه وإنسانیه، وقد تم إیضاح معالم الحضاره الإسلامیه فی مختلف المجالات الفردیه والاجتماعیه. فتسعی الدراسه الحالیه إلی استکشاف میزات الحضاره الإسلامیه من منظور نهج البلاغه بطریقه وصفیه تحلیلیه. وتشیر نتائج هذا المقال إلی أن خطب الإمام علی (ع) وتوجیهاته السیاسیه والأخلاقیه فی نهج البلاغه تعرّفنا إلی المیزات آلتی لها دور حیوی فی تأسیس الحضاره الإسلامیه مثل التوحید، والعداله الاجتماعیه والاقتصادیه، وحکم الجداره، والإداره القائمه علی التقوی، والمشارکه الاجتماعیه والسیاسیه للشعب.
۳۴.

النوستالجیا و علاقته بالاغترابات السیاسی والاجتماعی والدینی فی نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه ربیع و صیف ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ق) العدد ۲ (المتوالی ۸) 171 - 181

کلید واژه ها: الإمام علی(ع) نهج البلاغه النوستالجیا الاغتراب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۶۳
النوستالجیا هو الشعور بالحزن أو الفرح عند تذکّر الماضی، والذی یرتبط ارتباطًآ وثیقًآ بالاغتراب السیاسی والاجتماعی والأخلاقی. یرتبط مفهوم الاغتراب أیضًآ بالفکر والشّعور والسّلوک البشریین، وقد ظهر فی العدید من مجالات الفکر والعمل. فی نهج البلاغه أیضًآ، للإغتراب حضور کبیر ولها أبعاد دلالیه مختلفه. استعراض لنهج البلاغه یعکس شعور الإمام (ع) بالتّشرد بسبب أحداث المجتمع من حوله. تحاول الدّراسه الحالیه دراسه النوستالجیا فی نهج البلاغه بطریقه وصفیه تحلیلیه ومن ثمّ علاقتها بالاغتراب والإجابه على السّؤال: ما هی العلاقه بین النوستالجیا وأنواع الاغتراب؟ وکیف تنعکس ظاهره الاغتراب فی نهج البلاغه؟ یبدو أن الاغتراب ظاهره تسبّب النوستالجیا. النوستالجیا هو طلب الاتّصال والاغتراب هو طلب الانفصال، والدّوافع الشّخصیه والمواقف السیاسیه والاجتماعیه فعاله فی خلق هذا الشّعور. تشیر نتائج الدّراسه إلى أن الإحساس بالاغتراب مرتفع فی أعمال الإمام (ع) وأنّ الاغتراب الاجتماعی و السیاسی والدّینی أکثر من الجوانب الأخرى. الشعور بالوحده فی المجتمع وکراهیه الحکام من أهم أسباب هذا الشعور. یعتبر تأثیر الإمام (ع) على الظروف البیئیه وسمات الشخصیه الخاصه فی حدوث عناصر النوستالجیا فی نهج البلاغه من أهمّ النتائج الّتی تمّ الحصول علیها من هذه الدراسه.
۳۵.

تحلیل أسلوب «بلغنی» التعبیری فی نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه ربیع و صیف ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ق) العدد ۲ (المتوالی ۸) 27 - 40

کلید واژه ها: الإمام علی (ع) نهج البلاغه أسلوب بلغنی التوبیخ الرقابه والإشراف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۲ تعداد دانلود : ۱۶۰
یعد تعبیر "بلغنی" من التعابیر البارزه فی نهج البلاغه. وتم استخدام هذا التعبیر ۱۳ مره فی مواضیع مختلفه، وتکرار هذا التفسیر فی تعابیر مختلفه مع تماسکه النصی إلى جانب وحده غرض التوبیخ، جعل من کلمه "بلغنی" أسلوبًا للتعبیر؛ أسلوب یمکن أن یجعل خطاب نهج البلاغه أکثر وضوحًا. ففی هذا البحث تم شرح طرق استخدام کلمه بلغنی بالمنهج الوصفی التحلیلی، وحسب المحور النحوی، یتم تحلیل المفاهیم المستمده من مجموعه العبارات. وتظهر نتیجه البحث أن أسلوب تعبیر بلغنی مصحوب بکلمات أخرى مثل «بلغنی أنّ، فقد بلغنی، وقد بلغنی، لقد بلغنی ولئن بلغنی أنّ وغیرها». بناءً على الموضوع والغرض المحدد الذی تم تقدیمه بهیکل مختلف بحیث تکون الاختلافات الطفیفه فی کل بنیه مناسبه لموضوع بلغنی والغرض منه وترتبط بمحوره النحوی. بالإضافه إلى هذا الأسلوب المتمثل فی کلمه بلغنی فی التعبیر فی المحورین النموذجی والنحوی بشکل عام، فإنه یحتوی أیضًا على رسائل یمکن اعتبار أهمها بعدًا رقابیًا قویًا فی هیکل حکومه الإمام (ع).
۳۶.

دراسه أسلوبیه مقارنیه للخطبه ۲۷ والرساله ۲۸ من نهج البلاغه (المستوی الترکیبی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه ربیع و صیف ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ق) العدد ۲ (المتوالی ۸) 69 - 81

کلید واژه ها: الأسلوبیه المقارنیه المستوی الترکیبی الإمام علی (ع) نهج البلاغه الخطبه ۲۷ الرساله ۲۸

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۴۵
الأسلوبیه هی منهج علمی وتطبیقی فی دراسه وتحلیل النصوص وهی تحاول التعرف على الأفکار والذوات الداخلیه للمؤلف عبر الظواهر الأسلوبیه وکشف علاقتها بالمعانی المؤسسیه. فهذه الدراسه وفقًا للأسلوبیه المقارنیه. تهدف الی دراسه أبرز مظاهر المستوی الترکیبی فی خطبه ۲۷ ورساله ۲۸ لنهج البلاغه من خلال المنهج الترکیبی – الإحصائی کما یحاول تبیین الفروق والتشابهات لهذین الأدبیین المختلفین. ومن خلال الدراسه المقارنیه بین هذین النصین علی المستوی النحوی تبیّن أن هناک الکثیر من أوجه التشابه بینهما مثل غلبه تواتر الجمل الفعلیه والإخباریه القصیره، والطرق المتناسقه الأخری، وعلی الرغم من وجود الاختلاف بین الأجناس الأدبیّه، إلّا أنّهما متقاربان فی الأسلوب حیث یقدّمان دلالات وإیحاءات متشابهه للملتقی. على الرغم من أوجه التشابه الموجوده، فإنّ الاختلافات الکمیه والنوعیه فی البنیه النحویه، مثل النسبه العالیه لاستخدام الاستفهام الإنکاری وتقنیه التکرار النحوی، وأولویه أنواع الجمل فی الرساله، والاختلافات الأخرى، أدّت إلی سیاق مختلف وفرید لکل منهما، وتستحضر المعانی الدلالیه المناسبه لکل نص بطریقه فعاله ومقنعه فی ذهن الملقی.
۳۷.

تحلیل النموذج المبدئی لـ «التکبر» فی بناء نظره عالمیه سردیه؛ روایه الخطبه القاصعه من نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 63 - 75

کلید واژه ها: الخطبه القاصعه التکبر السردیات النموذج المبدئی العولمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۳۷
لقد حلل الإمام علی (ع) موضوع "التکبر" بحذر شدید فی خطبته القاصعه فی نهج البلاغه. تهدف هذه المقاله إلى النظر فی أهمیه "التکبر " فی روایه خطبه القاصعه، والتی یتم التعبیر عنها جنباً إلى جنب مع روایه خلق آدم (علیه السلام) وإبلیس من منظور مقوِّمات السرد الأساسیه ونظریه دیفید هیرمان (2009) وتحلل توالی الأحداث فی بحث النموذج المبدئی ثم العولمه السردیه فی بحث العوالم المحتمله. تنطلق المقاله بالاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی من أنّ موضوع التکبر تتحوّل إلى نموذج مبدئی کان منذ بدایه خلق آدم (علیه السلام) إلى بعثه النبی محمد (صلى الله علیه وآله) وإمامه الإمام علی (علیه السلام) إحدى الروایات فوق السردیه المعرفیه للعقل البشری، وبصفتها روایه فوق سردیه فی عالم الکبریاء الإلهی، فإنها تبنی عالمین محتملین یُطلق علیهما العالم الخارق للإنسان والعالم اللخارق للشیطان. أخیراً، خلص المقال إلى أن الإمام علی (ع) من خلال إظهار الشیطان کمؤشر على التکبر فی مواجهه عالم الکبریاء الإلهی ثم من خلال تقدیم شخصیات متعجرفه ومتواضعه عبر التاریخ حتى عصره، یقدم مقوله نموذجیه معرفیه ویُظهر أخیراً مؤشر الإدراک الحسی المناسب للنسیج العقلی للإنسان فی هذا النموذج المعرفی من خلال تقدیم فرضیه الإنسان المثالی والذی یتمتع بالتشابه والتوافق مع عالم الکبریاء الإلهی.
۳۸.

منهجیه شرح أعلام نهج البلاغه لعلی بن ناصر السرخسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 145 - 158

کلید واژه ها: تبیین منهج شروح نهج البلاغه أعلام نهج البلاغه الشرح اللغوی الأدبی علی بن ناصر السرخسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۵ تعداد دانلود : ۱۲۸
یُعدّ التعریف بشروح نهج البلاغه من خلال المناهج والاتجاهات المختلفه وسیلهً للوصول إلی أفضل طرق شرح نهج البلاغه. والقضیه الأساسیه التی یبحث عنها هذا البحث، هی التعریف بطریقه شرح علی بن ناصر السرخسی فی شرحه «أعلام نهج البلاغه». یتطرق هذا الشرح فی مجلد واحد، إلی معانی المفردات والألفاظ المشکله والغریبه فی کلمات الإمام أمیر المؤمنین  لیقوم بإیضاحها وشرحها مستفیدًا من آراء اللغویین والآیات القرآنیه والأحادیث النبویه وأشعار العرب. کما أنه خلال شرحه الموسوم بسمه الاختصار یستفید من الآیات والروایات النبویه ویناقش القضیه المهدویه والشعر والأحداث التاریخیه والفلسفیه- الکلامیه کذلک یعتنی فی شرحه بنسخ نهج البلاغه الأخری وبتعلیقات السید الرضی والشروح السابقه. السرخسی لم یذکر جمیع عبارات نهج البلاغه فی شرحه بل یقتصر علی العباره التی ینوی شرحها. کما أنه وبسبب جنوحه ومقدرته علی تبیین القضایا اللغویه والصرف والنحو والبلاغه، نجد أن هذه الجوانب تطغی علی سائرالقضایا ویأخذ أسلوبه فی الشرح صبغه أدبیه. یهدف هذا البحث باستخدام المنهج الوصفی أن یدرس منهج السرخسیّ فی شرحه کلام الإمام أمیر المؤمنیین @فی کتاب نهج البلاغه. الکلمات المفتاحیه : تبیین منهج شروح- نهج البلاغه- أعلام نهج البلاغه- الشرح اللغوی-الأدبی علی بن ناصر السرخسی
۳۹.

تصنیف انعکاس آیات القرآن الکریم فی نهج البلاغه «دراسه حاله التقوی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه ربیع و صیف ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ق) العدد ۲ (المتوالی ۸) 41 - 54

کلید واژه ها: القرآن نهج البلاغه بین المتون التقوى الاستشهاد الاقتباس التلمیح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۵۹
ن التقوی هی من المواضیع المهمه التی أکد علیها القرآن الکریم والسنه النبویه بشکل خاص. حیث فی کتاب نهج البلاغه قام الإمام علی علیه السلام بصفته مولى المتقین بالتفسیر والشرح کثیرًا حول هذا الموضوع وصلته بالمسائل الأخرى. فی کثیر من الأحیان، فإن الإمام علی۷ فی موضوع التقوى له نظره للآیات القرآنیه، وهذه الآیات تنعکس بأشکال مختلفه فی کلامه، مما یشیر إلى الارتباط العمیق بینه وبین القرآن الکریم، وفی الواقع، یشیر هذا الأمر إلى العلاقه الوثیقه بین الثقلین. ینقسم هذا الانعکاس إلى ثلاثه أقسام وهی الإستشهاد، الإقتباس والتلمیح. هذه الدراسه ذات الطریقه الوصفیه التحلیلیه هی محاوله لدراسه هذه الأنواع وإظهار الارتباط بین القرآن الکریم ونهج البلاغه فی موضوع ومسأله التقوى؛ کما أن التقوى فی القرآن الکریم قد جاءت بتفاسیر وأمثله مختلفه؛ فإن الإمام علیه السلام دأیضًا من حیث اللفظ والمعنى ومن خلال الإستفاده من القرآن الکریم قام بتفسیره وتوضیحه؛ وکذلک قام بتبیین المؤشرات، الأرضیه، العوامل، الأدوات، الآثار والعقبات فی موضوع التقوى وصفات المتقین، وربط مواضیع متعدده من خلال الأقسام المذکوره مع هذا البحث بحیث یکون مصدر ومنبع جمیع ذلک الکلام هو الوحی.        
۴۰.

دراسه العلاقات الدَّلالیه بین مفردات خطب نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه ربیع و صیف ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ق) العدد ۲ (المتوالی ۸) 111 - 125

کلید واژه ها: اللفظ والمعنی علم الدلاله نهج البلاغه تعدد المعانی علم اللغه الترادف والتضاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۱۴۵
هذه الدراسه تحاول الکشفَ عن تقنیات التماسک النصیّ المنتظمه فی خطب نهج البلاغه فبرغم کثره البحوث والدراسات التی عُنیت بذلک، لم تُدرس خطب نهج البلاغه من وجهه نظرٍ لسانیه کما لم یبحث الدارسون والشارحون والمترجمون قضیه العلاقات الدلالات القائمه بین القضایا الأدبیه و اللغویه والدینیه. فعلم الدلاله حجر أساس لمعارف لغویه حدیثه. فمن أجل هذا یقصد الباحث فی هذه المقاله إلى أن یعالج العلاقات الدلالیه بین مفردات خطب نهج البلاغه بأسلوب وصفی - تحلیلی ، فیحاول هذا البحث تسلیط الضوء علی أن نصّ نهج البلاغه لیٍس هو مفردات ومصطلحات دینیه فحسب، بل هو یفید دلالات ذات وقع کبیر فی نفسیه القرّاء، إذ یعمد الإمام علی إلى توظیف أنواع المفردات بدلالاتها المختلفه فی کلامه الرصین. وقد أثبتت نتائج هذه الدراسه أن الإمام علی  قد تناصّ فی کلامه مع التعبیر القرآنی وصوره وأسالیبه لأن لغته تطابُق صادق بین المعنى والأداء اللفظی فکان ذلک سرّ بلاغته وفصاحته التی انفرد بها عن أبناء عصره. فضلًا عن کونه قد استبدل البناء اللغوی الجاهلی بآخر جدید لم یألفه العرب فی العصور المنصرمه ولم یتصوروا أن غیر الشعر یمکن أن یؤثر فیهم .ولا شکّ فی أن دراسه اللمحات الدلالیه هی مفتاح لکشف سرِّ إعجازه وبلاغته.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان