چکیده

النوستالجیا هو الشعور بالحزن أو الفرح عند تذکّر الماضی، والذی یرتبط ارتباطًآ وثیقًآ بالاغتراب السیاسی والاجتماعی والأخلاقی. یرتبط مفهوم الاغتراب أیضًآ بالفکر والشّعور والسّلوک البشریین، وقد ظهر فی العدید من مجالات الفکر والعمل. فی نهج البلاغه أیضًآ، للإغتراب حضور کبیر ولها أبعاد دلالیه مختلفه. استعراض لنهج البلاغه یعکس شعور الإمام (ع) بالتّشرد بسبب أحداث المجتمع من حوله. تحاول الدّراسه الحالیه دراسه النوستالجیا فی نهج البلاغه بطریقه وصفیه تحلیلیه ومن ثمّ علاقتها بالاغتراب والإجابه على السّؤال: ما هی العلاقه بین النوستالجیا وأنواع الاغتراب؟ وکیف تنعکس ظاهره الاغتراب فی نهج البلاغه؟ یبدو أن الاغتراب ظاهره تسبّب النوستالجیا. النوستالجیا هو طلب الاتّصال والاغتراب هو طلب الانفصال، والدّوافع الشّخصیه والمواقف السیاسیه والاجتماعیه فعاله فی خلق هذا الشّعور. تشیر نتائج الدّراسه إلى أن الإحساس بالاغتراب مرتفع فی أعمال الإمام (ع) وأنّ الاغتراب الاجتماعی و السیاسی والدّینی أکثر من الجوانب الأخرى. الشعور بالوحده فی المجتمع وکراهیه الحکام من أهم أسباب هذا الشعور. یعتبر تأثیر الإمام (ع) على الظروف البیئیه وسمات الشخصیه الخاصه فی حدوث عناصر النوستالجیا فی نهج البلاغه من أهمّ النتائج الّتی تمّ الحصول علیها من هذه الدراسه.

نوستالژی و ارتباط آن با اغتراب سیاسی، اجتماعی و دینی در نهج‏البلاغه

نوستالژی، احساس غم یا شادی هنگام یادآوری گذشته است که این احساس، ارتباطی نزدیک با اغتراب سیاسی، اجتماعی و اخلاقی دارد. مفهوم اغتراب نیز با اندیشه، احساس و رفتار آدمی درآمیخته‌ و در بسیاری از حوزه‌های فکری و آثار بروز یافته ‌است. در نهج‏البلاغه نیز اغتراب، حضوری قابل اعتنا دارد و دارای ابعاد معنایی گوناگون است. مروری بر نهج‏البلاغه، بیانگر انعکاس حس غربت امام (ع) به خاطر رخدادهای جامعۀ پیرامـونش است. پژوهش حاضر سعی دارد تا به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نوستالژی در نهج‏البلاغه و سپس به ارتباط آن با اغتراب، بپردازد و به این سؤال پاسخ دهد که رابطۀ نوستالژی با انواع اغتراب چیست؟ و پدیدۀ اغتراب در نهج‏البلاغه چگونه منعکس شده است؟ به نظر می‏رسد که اغتراب پدیده‏ای است که باعث نوستالژی می‌شود. نوستالژی تقاضای اتصال و اغتراب تقاضای انفصال است و انگیزش‏های فردی، اوضاع و احوال سیاسی، اجتماعی در ایجاد این حس مؤثر است. یافته‏های پژوهش بیانگر آن است که حس اغتراب در آثار امام نمود بالایی دارد و غربت اجتماعی، غربت سیاسی، و دینی بیشتر از سایر جنبه‏ها است. احساس تنهایی در جامعه، و نفرت از حاکمان از مهمترین عوامل بروز این احساس به شمار می‏رود. تأثیرپذیری امام (ع) از شرایط محیطی و ویژگی‏های خاص شخصیتی در بروز عناصر نوستالژیک در نهج‏البلاغه، از مهم‏ترین نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر به شمار می‏رود.

تبلیغات