علوم قرآنی

نمایش ۲۰۱ تا ۲۲۰ مورد از کل ۲٬۰۱۴ مورد.

۲۰۱.

مصحف حضرت علی(ع)در منابع علم ائمه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: الهام محمدزاده سید محمد مرتضوی سید مرتضی حسینی شاهرودی

منبع: پژوهشنامه علوی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۳)

کلید واژه ها: تفسیر تأویل شأن نزول ترتیب نزول مصحف امام علی (ع) منابع علم امام

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۸۶ تعداد دانلود : ۶۸۴

مصحف امام علی(ع) که نسخه دست نوشته آن حضرت از قرآن کریم به املاء پیامبر اکرم(ص) می باشد جزء میراث و منابع گران بهای علوم امامان شیعه است. وجود این مصحف بر طبق روایات هر دو مذهب شیعه و اهل سنت مورد تأیید قرار گرفته و غیرقابل انکار می باشد. دیدگاه مشهور عالمان شیعه این است که محتوای مصحف علی(ع) در ترتیب سوره ها و احتمالاً در تعداد اندکی از آیات و وجود تفسیر و تأویل آن ها با مصحف موجود تفاوت دارد. اما برخی از معاصران معتقدند که میان این مصحف با قرآن موجود در چینش آیات و سُوَر تفاوتی نیست بلکه صرفاً در مصحف علی(ع) تفسیر، تأویل و شأن نزول آیات ذکر شده است. در این نوشتار ضمن معرفی محتوای این مصحف، دیدگاه های مختلف شیعه و سنی مورد بررسی قرار گرفته و شبهات وهابیت در رد وجود مصحف پاسخ داده شده است. نیز به نقد و بررسی دیدگاه های متفاوت دانشمندان شیعه در نحوه چینش آیات و سُوَر مصحف امام(ع) پرداخته و ضمن نقد برخی از نظریات که تفاوت دو مصحف را فقط به چینش سوره ها فروکاهیده اند، دیدگاه معاصران مقبول تر ارزیابی گردیده است.

۲۰۲.

کشف استدلالی ترتیب نزول سوره فتح با روش روایی- اجتهادی

نویسنده: محمد خامه گر

منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۳)

کلید واژه ها: سوره نور سوره فتح روایات ترتیب نزول سوره ها روش های کشف ترتیب نزول سوره ها

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۹۵ تعداد دانلود : ۴۴۵

قرآن پژوهان و مفسران برای کشف ترتیب نزول سوره های قرآن، دو روش دارند: یکی روش اجتهادی محض که بدون توجه به روایات ترتیب نزول و براساس ویژگی های ظاهری یا محتوایی سوره ها ترتیب نزول آن ها را مشخص می کنند؛ دوم روش روایی محض که روش رایج متقدمان بوده است. در این روش برای شناسایی ترتیب نزول سوره های قرآن، به نقل روایات ترتیب نزول بسنده می کردند. در این نوشتار برای نخستین بار روش جدیدی را به نام روش روایی- اجتهادی معرفی، با آن ترتیب نزول سوره فتح را شناسایی و با شواهد متعدد، جایگاه نزولی این سوره را اثبات می کنیم. روایات ترتیب نزول، چهار دیدگاه درباره جایگاه نزولی سوره فتح آورده و آن را سوره نازل شده پس از سوره های ممتحنه، تغابن، صف و نور گزارش کرده اند. اگرچه اکثر روایات ترتیب نزول، این سوره را در ردیف آخرین سوره های نازل شده، سوره 112 یا 113، گزارش کرده اند، در این نوشتار با شواهد متعدد به روش روایی- اجتهادی ثابت کرده ایم این سوره پس از سوره نور نازل شده است و در رتبه 93 جدول ترتیب نزول قرار دارد.

۲۰۳.

کاربست نظریه پیش نمونه و شبکه شعاعی در معناشناسی شناختی تقوا در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: مریم نیلی پور علیرضا قائمی نیا شعبان نصرتی

منبع: ذهن تابستان ۱۳۹۵ شماره ۶۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۶۴ تعداد دانلود : ۸۵۰

۲۰۴.

کاوشی در شرح و تفسیر روایات اعراب القرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: احمد طاهری نیا

منبع: قرآن شناخت سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۶)

کلید واژه ها: اعراب لحن اعربوا القرآن اعربوا حدیثنا روایات اعراب القرآن

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۶۳ تعداد دانلود : ۱۹۶۳

برخی روایات با تعبیر «أَعْرِبُوا الْقُرْآنَ» به اعرابِ قرآن امر کرده است. مفسران، دانشمندان علوم قرآنی و شارحان حدیث، احتمالات مختلفی دربارة معنای این روایات مطرح کرده اند. این پژوهش با هدف تبیین بهتر و روشن تر این روایات به بررسی، شرح و تفسیر آنها پرداخته و به این نتیجه رسیده است که «اعربوا» در برخی از این روایات، از اعراب به معنای اثرِ ظاهر یا مقدری مشتق شده است که به موجب عوامل مختلف در آخر کلماتِ مُعْرَبْ آورده می شود؛ در نتیجه «اعربوا» در آنها امر به درست خواندن کلمات قرآن از نظر اعراب است که خلاف آن «لحن» به معنای خطا در اعراب کلمات است. در برخی دیگر نیز «اعربوا» از اعراب، به معنای روشن و بیان کردن معانی کلمات مشتق شده، و امر به تأمل و تدبر در معنای کلمات و آیات قرآن است.

۲۰۵.

راهبردی زبان شناختی در ترجمه قرآن از دیدگاه کارکرد نقش های زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا ناظمیان

منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره سوم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۵

کلید واژه ها: روش ترجمه ترجمه قرآن انسجام قرآن نقش های زبان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۳۳ تعداد دانلود : ۶۹۹

این مقاله کارآییِ روش یکنواخت در ترجمه قرآن را برای رویارویی با آیات گوناگون به نقد می گذارد. مسئله این است که اتخاذ روش یکنواخت در ترجمه آیات متنوع به چه میزان می تواند ترجمه ای معادل از آیات ارائه دهد؟ و روشی که می تواند متناسب با تنوع آیات در ترجمه برگزیده شود چیست؟ روش تحقیق تحلیلی-تطبیقی خواهد بود. در بخش تحلیلی به دو نظریه رجوع می شود. 1. نظریه ترجمه بر اساس کارکرد نقش های زبان که استدلال می کند برای رسیدن به تعادل در ترجمه، روش ترجمه باید متناسب با نوع کارکرد زبان در تولید متن اصلی انتخاب شود. 2. نظریه انسجام قرآن که استدلال می کند قرآن در عین برخورداری از انسجامی کلی، موضوعات و اهداف متنوعی را در آیات دنبال کرده و بنابراین از اسلوب های بیانیِ مختلفی بهره برده. از این دو استدلال نتیجه گرفته می شود که برای ترجمه قرآن باید به نوع کارکرد زبان در تولید هر آیه متناسب با موضوع و هدف آیه دقت کرد و متقابلا همان نوع از کارکرد زبان را در زبان مقصد فعال کرد. در بخش تطبیقی، چهار نمونه از چهار روش مختلفِ ترجمه انتخاب می شود و در رویارویی با چهار آیه با بیان مختلف به طور مقایسه ای تحلیل می شود. این تحلیل در سطح نمونه ها نشان می دهد هر یک از روش ها در رویارویی با یک آیه، در رسیدن به تعادل در ترجمه از منظر نوع کارکرد زبان، موفق تر از سه روش دیگر عمل کرده است.

۲۰۶.

تحلیلی بر معناشناسی واژه «کَبَد» در قرآن کریم با الهام از روش توشیهکو ایزوتسو(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: احمد اسدی محبوبه غلامی شعبان نصرتی

منبع: ذهن پاییز ۱۳۹۵ شماره ۶۷

کلید واژه ها: ایزوتسو کبد معناشناسی قرآن معناشناسی کبد

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۱۰ تعداد دانلود : ۷۷۰

گام نخست برای دست یابی به معارف قرآن کریم، شناخت دقیق معانی واژگان آن است. در سال های اخیر با رواج رویکرد معناشناسی در مطالعات قرآنی، شیوه ای نو در این عرصه پدید آمده است. هدف این شیوه، اکتشاف معنایی است که در لایه های متن نهفته شده است تا بتوان از طریق ساختار الفاظ قرآن، معنای دقیق و جامع واژه مورد نظر را استخراج نمود. از مشهورترین این روش ها، روش ایزوتسو است. این مقاله با استفاده از روش ایشان و تکمیل آن در بخش های ارتباط آیات در محدوده سوره و در قرآن کریم، نخست واژه «کَبَد» را از منظر لغوی و سپس معناشناسی بررسی و با استفاده از واژگانِ با معنای نزدیک، متضاد و موازنه ساختاری متن، در چند مرحله آن را تجزیه و تحلیل نموده و به این نتیجه رسیده است که مغایر مفهوم متداول واژه کَبَد، این واژه معنای منفی در بر ندارد و به محدودیت های عالم ماده و حکمت الهی در اختیار انسان اشاره دارد.

۲۰۷.

دستان ابولهب، تحلیل انتقادی نظریه اُری رُبین درباره آیه نخست سوره «المسد»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجید معارف حسام امامی دانالو

منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلید واژه ها: اُری رُبین غزال کعبه تَبت یَدا فرزندان ابولهب سوره المسد

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات تاریخ قرآن

تعداد بازدید : ۱۱۸۰ تعداد دانلود : ۶۳۴

اُری رُبین، از اسلام پژوهان غربی، با طرح سؤالاتی، ارتباط داشتنِ اسباب نزول مطرح شده از سوی مفسران مسلمان را با آیه نخست سوره «المسد»، رد می کند. او به این نتیجه شگفت انگیز دست می یابد که این آیه مربوط به سرقت غزال طلایی کعبه است که ابولهب پیش از بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم انجام داده است و مفسران مسلمان که تربیت یافته فرهنگ بت شکنی رایج در قرن نخست هجری بودند و نمی توانستند مذمت شدن ابولهب برای نابود کردن چنین غزالی را بپذیرند، تفسیر این آیه را تغییر دادند و آن را با دشمنی ابولهب نسبت به پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم پیوند زدند. در مقاله حاضر نویسندگان برآنند که ضمن گزارش دیدگاه رُبین دراین باره، با استفاده از منابع علمی به نقد دیدگاه او پرداخته و مواضع ضعف و نارسایی استدلال وی را نشان دهند. حقایقی از تاریخ اسلام، ظرایف ادبی قرآن کریم و ناکارآمدی منابع و نااستواری روش وی در ارائه نظریه اش، ازجمله دلایلی است که در روند این مقاله بر عدم صحت دیدگاه رُبین اقامه شده اند.

۲۰۸.

تفاوت تعبیر در آیات مشابه قرآن بر پایه تخطی از اصول همکاری گرایس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی حبیب اللهی محمدرضا ستوده نیا مهدی مطیع

منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۴

کلید واژه ها: آیات متشابه لفظی تلویح اصل شیوه بیان اصول همکاری گرایس اصل کیفیت اصل ربط

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۵۹ تعداد دانلود : ۷۱۳

از دیرباز قرآن پژوهان و مفسران مسلمان در پی یافتن اسرار حِکمی، نکات بلاغی، و پیام های ضمنیِ نهفته در تعبیرات و ساختارهای قرآنی بوده اند. در این میان، آیات متشابه لفظی که در آن ها با تکرار یک مفهوم با اندک تفاوت لفظی و دستوری روبه روییم از جایگاهی ویژه در این گونه مطالعات برخوردار بوده اند. از آنجا که تبیین اختلاف دو جمله مشابه بیشتر به سطح مراد جدی گوینده یا نویسنده مربوط می شود، بررسی آیات مشابه نیز باید از این دریچه انجام گیرد. در میان علوم جدید، دانشی که به بررسی معنای مورد نظر تولیدکننده گفته بپردازد، علم کاربردشناسی است. از جمله مؤلفه هایی که در سال های اخیر وارد این دانش شده و مباحث مفصلی را به دنبال داشته است، موضوع معنای ضمنی یا تلویح است. تلویح مقصودی است که متکلم از تولید یک پاره گفت در نیت دارد و در جمله تنها به آن اشاره شده است و از این رو مخاطب باید با توجه به قرائن زبان شناختی، بافت و تلاش فکری خود، آن معنا را استنباط کند. در این نوشتار در صددیم با استفاده از اصول همکاری پیشنهادی گرایس، به استخراج تلویحات محاوره ایِ نهفته در برخی آیات مشابه لفظی پرداخته و از این منظر تفاوت معنایی این آیات را ترسیم نماییم.

۲۰۹.

مبانی تاریخمندی قرآن و تحلیل و نقد مبنای وحی شناختی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد عربصالحی

منبع: فلسفه دین سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۲۹)

کلید واژه ها: قرآن تاریخمندی دیالکتیک شأن نزول ظرف نزول

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۹۲ تعداد دانلود : ۹۵۸

تاریخمندی قرآن مبانی و ادله مختلفی دارد؛ در این مقاله ضمن برشمردن کل مبانی به یک مبنا به تفصیل پرداخته خواهد شد و آن مبنای وحی شناختی تاریخمندی قرآن است. رابطه وحی با واقعیت های عینی زمان نزول و تأثیرپذیری یا عدم تأثیر پذیری وحی از آنها، از جمله موضوعات مهمی است که در سده اخیر مجادلات و شبهات زیادی را سبب شده است. پذیرش تأثر قرآن از واقعیات زمانه بدون شک یکی از مبانی نظریه تاریخمندی قرآن است؛ نظریه ای که بشری شدن و قابل نقد و رد بودن قرآن یا برخی از آموزه های آن را به دنبال داشته و تنها منبع غیرمحرف آسمانی را از جهات دیگری زیر سؤال می برد. مطابق این مبنا وحی حیث دیالکتیک با واقعیت های زمان نزول دارد و به تبع آنها نازل شده است؛ به نحوی که اگر آن واقعیت ها دگرگون بود وحی هم متفاوت می شد؛ محور نقدها در این مقاله بر نفی حیثیت دیالکتیکی وحی است و در ادامه نحوه تعامل وحی با واقعیت های زمان نزول تبیین شده است.

۲۱۰.

تحلیل عناصر نقشمند در انسجام بخشی به ساختار آوایی متن قرآنی (بررسی موردی سوره های قمر، رحمن و واقعه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد پاشازانوس علیرضا نظری مریم فولادی

منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلید واژه ها: قرآن متن انسجام زبان شناسی ساختار آوایی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۱۲ تعداد دانلود : ۱۵۰۰

پیوند زبان شناسی با تحلیل و بررسی متون به ویژه متن ادبی بسیار عمیق و به هم تنیده است. در این بین، زبان-شناسی متن و عوامل متنی از جمله انسجام، از اهمیت بالاتری برخوردار است. بحث انسجام به معنای اصطلاحی آن نخستین بار توسط هالیدی و حسن مطرح گردید، به طورکلی در سه سطح واژگانی، دستوری و آوایی قابل بررسی است؛ ولی به سبب گستردگی این مباحث، پژوهش حاضر، صرفا سطح آوایی در تعدادی از عوامل آوایی چون سجع، جناس، موازات، التزام، ترصیع و تصدیر، مدنظر قرار داده و تلاش کرده است تا کارکرد انسجامی این عوامل را با توجه به تاثیری که در یکپارچگی متن دارند، در چند سوره از قرآن مورد بررسی قرار دهد، چرا که بررسی متن قرآن، از منظر انسجام آوایی آن، کمتر در میان پژوهش ها دیده می شود. از این رو این عوامل با استقراء تام در سوره های قمر، رحمن و واقعه، به روش توصیفی- تحلیلی مورد تحلیل قرار گرفته و به کمک داده های آماری، بسامد و نسبت هر یک از این عوامل در انسجام بخشی به متن سوره ها، مشخص گردیده است، یافته ها نشان می دهد که سجع از مهم ترین عوامل انسجام آوایی در این سوره هاست که نقش بسزایی در ارتباط میان آیات و در نتیجه یکپارچه ساختن تمامِ متنِ سوره داشته است و در مقابل، ترصیع کمترین نقش را در انسجام متن داشته است و عوامل آواییِ التزام، موازات، جناس و تصدیر نیز به ترتیب در مراتب بعدی از اهمیت انسجامی قرار داشته اند.

۲۱۱.

کارکرد قرائن سیاقی در تعریف و تنکیر واژه « بلد » در آیات متشابه لفظی سور بقره و ابراهیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زهرا محققیان اعظم پرچم رضا شکرانی

منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلید واژه ها: قرآن سیاق آیات متشابه لفظی قرائن لفظی قرائن غیرلفظی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۷۷ تعداد دانلود : ۷۱۱

یکی از موارد مهم در تفسیر آیات قرآن کریم، توجه به سیاق است. تاکنون پیرامون سیاق، تعریف آن، کارکردها، محدوده و شرایط استفاده از آن، تحقیقات متعددی انجام گرفته؛ نوشتار حاضر صرف نظر از تمامی آنها، به بررسی کارکرد سیاق و انواع قرائن موجود در آن، جهت تفسیر و تبیین علت اختلاف آن دسته از آیات متشابه لفظی پرداخته که از ناحیه تعریف و تنکیر اسماء با یکدیگر متفاوت اند. مورد مطالعه این نوشتار، آیات 126 سوره بقره و 35 سوره ابراهیم هستند که در تمامی واژگان، همانند یکدیگر بوده و تنها از ناحیه تعریف و تنکیر واژه «بلد» با یکدیگر اختلاف دارند. واکاوی سیاقی هر یک از این آیات و بررسی انواع قرائن موجود در آنها، حاکی از آنست که تکرار این دو آیه، ناشی از تفنن در کلام نبوده و هر یک معنایی متفاوت با دیگری را افاده می نمایند. مطابق یافته های این پژوهش، در تبیین علت اختلاف این آیات، توجه به قرائن مختلف سیاقی همانند قرائن لفظی و نیز قرائن غیرلفظی همانند مقام کلام و مکان نزول این آیات، نقش ویژه ای را ایفا کرده و راهگشای مؤثری هستند. بنابراین جهت تفسیر و تبیین آیات متشابه لفظی، می بایست به تمامی ابعاد سیاق توجه نمود و از تمامی قرائن موجود در آن بهره برد.

۲۱۲.

معناشناسی محکم و متشابه در آیه هفتم سوره آل عمران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجید حیدری فر

منبع: مطالعات تفسیری سال هفتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۶

کلید واژه ها: متشابهات آیات متشابه آیه ۷ آل عمران آیات محکم

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات مفهوم شناسی

تعداد بازدید : ۲۹۱۱ تعداد دانلود : ۷۹۳

بر اساس آیه ۷ آل عمران، آیات الاهی دو دسته اند: محکمات و متشابهات. گونه نخست ام الکتاب و اصل آن است و گونه دوم نیز دو شناسه دارد: دستاویزی برای فتنه جویان بیماردل و تأویل پذیری، از این رو باید شناسه های محکم و متشابه را بررسی نمود. این نوشتار پاسخ های گونه گون قرآن پژوهان و مفسّران را برشمرده و همه را بر کرسی نقد نشانده و در پایان دیدگاه برگزیده را پیش نهاده است. به نظر نگارنده شناسه محکم و متشابه این است: نصّ یا ظهور آیات محکمات، بیانگرِ مراد واقعی گوینده آنها است، ولی متشابهات در حال برخورداری از ظهور و پیراستگی از هر گونه ابهام و اجمال و پیچیدگی لفظی و معنایی، نسبت به مقصود خدای سبحان نارسانایند. این گفته با عنایت به رهنمودهای درونی سوره آل عمران هویدا می گردد.

۲۱۳.

واکاوی ملاک تحدی در قرآن و نقد منطق تنزّلی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید محمدحسن جواهری

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۷۹)

کلید واژه ها: معجزه تحدی اعجاز ترتیب نزول اعجاز بیانی اعجاز تأثیری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۴۹ تعداد دانلود : ۸۲۷

مسأله «تحدی» یکی از اصلی ترین مسائل حوزه اعجاز و به ویژه اعجاز قرآن کریم است که در تعریف معجزه نقشی بنیادی دارد. قرآن در آیات متعددی به صراحت همگان را بدون هیچ محدودیت زمانی و مکانی به مبارزه طلبیده است، لیکن در مراتب و دامنه تحدی و اوصاف کیفی و کمّی متن معارض، اختلاف نظرهای اساسی رخ داده و شبهاتی طرح شده که لازم است با رفع برخی ابهام ها و اتخاذ مبانی دقیق بر پایه مفاهیم آیات تحدی، شبهات رفع و دفع شود. نگارنده در پژوهشی تازه در آیات تحدی می کوشد با تحلیلی بر پایه قراین پیوسته آیات، مراتب و دامنه تحدی را باز شناسد. با این رویکرد پرسش های زیر تعقیب می شود: 1. کمّیت مورد نظر قرآن در تحدی ثابت یا متغیر و در هر فرض چگونه است؟ 2. با توجه به قراین پیوسته آیات تحدی، آیا منطق تنزّلی قابل طرح است؟ 3. نسبت سیر تنزیلی آیات تحدی با منطق تنزّلی مراتب تحدی چیست؟ 4. آیا ملاک مورد نظر در تحدی با گذر زمان تغییر می پذیرد یا خیر، و بر پایه هر یک، چه نتایجی به دست می آید؟ 5. دلیل استفاده از ملاک های متفاوت برای تحدی در آیات تحدی چیست؟

۲۱۴.

پژوهشی درباره منع ورود مشرکان به مکه در پرتو آخرمانَزَل بودن سوره مائده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امیر احمدنژاد زهرا کلباسی

منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۹)

کلید واژه ها: مساجد مشرکان مسجد الحرام سوره توبه سوره مائده

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات تاریخ قرآن

تعداد بازدید : ۱۱۲۹ تعداد دانلود : ۳۷۶

آیه 28 سوره توبه مهمترین مستمسک حکم منع ورود مشرکان به مساجد و اماکن مقدس از سوی مفسران و فقیهان بوده است. برخی فقیهان دلایل دیگری در اقامه این حکم نیز ارائه کردند که از سوی گروه دیگری از ایشان مورد نقد و رد واقع شده است. آیه 28توبه نیز، علاوه بر آنکه دلالتی بر نجاست ذاتی غیرمسلمانان ندارد، با آیه 2مائده که آخرین سوره نازله قرآن است و جواز سفر مشرکان به مکه و لزوم حفظ امنیت آنان را صادر نموده، در تعارض است. واکاوی در سیاق آیات هر دو سوره نشانگر آن است که در سوره توبه تنها مشرکان حربی از ورود به مسجدالحرام منع شده و در سوره مائده جواز ورود مشرکان غیرحربی صادر شده است. از دیگرسو جریان شناسیِ شکل گیری حکمِ مشهور منعِ ورود مشرکان به مساجد در فقه فریقین، نشانگر آن است که این فتوی نخستین بار توسط خلیفه دوم صادر شده که با پیروی عمربن عبدالعزیز و برخی از خلفای عباسی از فرمان او، به شروط عمریه مشهور گردیده و به تدریج در میان فقهای شیعه و سنی شهرت یافته است.

۲۱۵.

معیارهای تشخیص روایات جعلی اسباب نزول

نویسنده: ناصر عابدینی

منبع: حسنا سال هشتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۱

کلید واژه ها: اسباب نزول جعل نشانه های جعل

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۶۴ تعداد دانلود : ۱۸۴۵

روایات اسباب نزول همانند سایر روایات دیگر در طول تاریخ از پدیده ای به نام« جعل» در امان نبوده است و روایات جعلی همچون سایر حوزه های حدیث به این حوزه نیز راه یافته است. مخالفت با قرآن، مخالفت با عقل، مخالفت با اجماع، ضعف سندی، قراین معنوی؛ از جمله معیارها و مولفه های تشخیص روایات جعلی است. اما در حوزه اسباب نزول علاوه بر موارد فوق؛ مخالفت با تاریخ، هماهنگی با جریان های حاکم، خلط جری و تطبیق با سبب نزول، مهمترین عامل در پیدایش روایات جعلی اسباب نزول بوده که نویسنده با ذکر شواهدی در این پژوهش به اثبات آن پرداخته است.

۲۱۶.

تفاوت معناشناختی واژگان «اصطفی» و «اختار» در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سیده فاطمه شاه مرادی کبری راستگو ابوالفضل کاظمی

منبع: سراج منیر سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۲

کلید واژه ها: ترادف معناشناسی سیاق تغییر معنایی اصطفی اختار

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۰۶۲ تعداد دانلود : ۶۵۷

ظاهر برخی از واژه های قرآن، نظریّة ترادف کلمات این کتاب آسمانی را در ذهن برخی صاحب نظران برجسته نموده، به طوری که عدّه ای، چه ضمن بیان معنای لغوی و چه بیان تفسیر این واژه ها، مترادف بودن اینگونه کلمات را برگزید ه اند، حال آنکه بررسی معناشناسانه و توجّه به سیاقِ طرح این واژه ها، تفاوت ها و ظرافت های ممیّزانة آن را تبیین می نماید، واژه های «اصطفی» و «اختار» از این قبیل هستند. واژة «اصطفی» در قرآن کریم دلالت به برگزیدگى دارد و این برگزیدگی مخصوص پیامبران و انسان های نیکو و کسانی است که با مجاهدت، خود را برای خدا خالص کرده اند و با دوری از گناه، ایمان و انجام عمل صالح صاحب درجات عالی شده اند و شایستگی برگزیدگی از سوی خداوند متعال را پیدا کرده اند، امّا لفظ «اختار» در مواردی به کار رفته که مطلق انسان مورد نظر بوده است و یا در جایی که بین دو چیز مقایسه ای روی داده، سپس موردی با توجّه به فضیلتی انتخاب شده است. بنابراین، کاربرد این کلمات در سیاق های مختلف معنایی، غیر از معنای آنها در سیاق دیگری را می رساند و این مهم، اهمیّت توجّه بیش از پیش به سیاق آیات برای یافتن معنای لغوی را روشن و تبیین می کند.

۲۱۷.

تنویع و تقسیم مباحث علوم قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: علی اوسط باقری

منبع: قرآن شناخت سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۶)

کلید واژه ها: علوم قرآن تقسیم مباحث علوم قرآن تنویع مباحث علوم قرآن مبادی علوم قرآن مسائل علوم قرآن

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی

تعداد بازدید : ۹۲۵ تعداد دانلود : ۴۳۸

هر دانشی دربردارندة مباحث متنوعی است و این تنوع در علوم قرآن به سبب تنوع ابعاد موضوع آن یعنی قرآن، گسترده تر است. آیا مباحث دانش علوم قرآن در دسته هایی مترتب بر هم قابل دسته بندی اند یا آنکه هیچ ترتیب خاصی بین آنها وجود ندارد و هیچ دسته بندی ای برای آنها متصور نیست؟ برای پاسخ به این پرسش، به روش توصیفی تحلیلی، تنویع مباحث علوم قرآن در کتاب های قدیمی علوم قرآن مورد توجه قرار گرفته، دسته بندی هایی که محققان برای علوم قرآن به معنای عام و دانش علوم قرآن پیشنهاد کرده اند بررسی شده و در نهایت برای رفع نواقص دسته بندی های پیشنهادی، دسته بندی جدیدی ارائه شده است. مباحث مطرح در علوم قرآن در دسته های ذیل قرار می گیرند:1. مباحث مقدماتی، 2. مباحث مربوط به شناخت ماهیت، ویژگی ها و اوصاف قرآن، 3. تاریخ قرآن، 4. مباحث مربوط به الفاظ قرآن، 5. مباحث مربوط به فهم و تفسیر قرآن، و 6. مباحث مربوط به ترجمة قرآن.

۲۱۸.

مطالعة حوزه های معنایی «صبر» در آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا امانی زهرا عبادی صدیقه رضایی

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هفتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۵

کلید واژه ها: معناشناسی قرآن کریم صبر حوزه های معنایی روابط همنشینی روابط جانشینی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۳ تعداد دانلود : ۸۶۱

«صبر» در آموزه های دینی، به عنوان یکی از مفاهیم اساسی ایمان شناخته می شود. این واژه به همراه مشتقّات خود، ۱۰۳ بار در قرآنبه کار رفته است که نشان از اهمیّت ویژة این خصیصة اخلاقی از دیدگاه دین مبین اسلام و قرآن کریمدارد. این واژه با حفظ معنای لغوی و اصطلاحی با بسیاری از مفاهیم اخلاقی و دینی ارتباط معنایی پیدا می کند. بر این اساس، تبیین ارتباط صبر با مفاهیمی نظیر نماز، ایمان، تقوا، اسلام، یقین، نیکی و... از جمله مباحثی است که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد. لذا مقالة حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی بر آن است که در یک فرایند منظّم به شناسایی این واژه در لغت نامه ها و پس از آن، با نگرشی فراگیر به کلّ متن قرآن، به تحلیل و بازیابی شبکه ای معنای صبر بپردازد. بررسی معنای صبر در منظومة آیات قرآنی، موضوع محوری این پژوهش است. واژة «صبر» در آیات قرآنی با تعدادی از مفاهیم و واژگان، همچون «تقوا»، «نماز»، «زکات»، «امر به معروف و نهی از منکر»، «ایمان»، «اسلام»، «یقین» و «نیکی» همنشین شده است. واژگان «حلم» و «أناه» نیز با واژة «صبر» رابطة جانشینی دارند. همچنین، واژة «صبر» با واژگانی مانند «عجله» و «جزع» رابطة تقابل دارد و از این دو واژة متقابل نمونه هائی در قرآندیده می شود.

۲۱۹.

تجوید؛ از وجوب تا حرمت (رعایت قواعد تجویدی از دیدگاه فقیهان شیعه و اهل سنت)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدعلی محمدی

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیستم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۷۵)

کلید واژه ها: قرآن حکم وجوب ت‍ج‍وی‍د حرمت تجوید علمی تجوید عملی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی قرائت اصول قرائات

تعداد بازدید : ۱۹۱۳ تعداد دانلود : ۳۳۲۶

درباره لزوم یا عدم لزوم رعایت قواعد تجویدی، نظریات متفاوت و گاه متضادی وجود دارد. از سویی برخی دانشوران، رعایت قواعد تجوید را حرام می دانند. از دیگر سو، عده ای آن را همانند نماز، واجب عینی می دانند. برخی از دانشوران نیز بین یادگیری قواعد تجوید و عمل به آن تفکیک قائل شده اند. چنان که در این بین، تفصیل های دیگری نیز به چشم می خورد. در این مقاله ضمن یادآوری مهم ترین نظریات در این باره، از حدود و معیار وجوب مباحث تجوید سخن گفته شده است. نگارنده معتقد است تنها رعایت قواعدی از مباحث تجویدی واجب است که عمل نکردن به آن، مخل صحت قرائت باشد و برخلاف نظریه مشهور، تشخیص صحت و فساد باید به کارشناسان واگذارشود، نه عرف مردم.

۲۲۰.

بررسی مرجع ضمیر «هذا»

نویسنده: زهره اخوان مقدم شیرین رجب زاده

منبع: حسنا سال هفتم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۷

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی قرائت

تعداد بازدید : ۸۵۶ تعداد دانلود : ۵۷۹

درخت حوزه‌های تخصصی