درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۳۶۱ تا ۱٬۳۸۰ مورد از کل ۱۳٬۱۵۸ مورد.
۱۳۶۱.

تأملی در ماهیت وحی و زبان قرآن از دیدگاه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 65 - 76

کلید واژه ها: وحی نبوت مخصوص قوای سه گانه زبان رمز و مجاز تأویل زبان اشتراک معنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۲ تعداد دانلود : ۲۱۲
وحی، القای خفی امر عقلی است در بیداری به توسط فرشته وحی یا همان عقل فعال بر لوح قلب نبی. پیامبر چون در قوای سه گانه نظری و عملی و متخیله به حد اعجاز و سرآمدی برسد به مقام دریافت وحی نائل می شود. آنچه پیامبر در مقام باطن و عقل و از عالم غیب دریافت می کند به واسطه قوه تخیل و بدون هیچ مزاحمتی در حس مشترک و احساس او به صورت مسموع و متمثل ظاهر می شود. ابن سینا قائل به زبان رمز و اشاره و غلو در تأویل آیات قرآنی است و در باب صفات تشبیهی حق تعالی قائل به زبان اشتراک معنوی و تشکیک است و درباره صور اخروی و نعم اهل بهشت زبان قرآن را مجاز گویی و استعاره در لفظ می داند که ملاصدرا به سختی با آن مخالفت کرده است.
۱۳۶۲.

سکنا یا اُنس گرفتن مردان به زنان در قرآن و حدیث با رویکرد ریشه شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 99 - 112

کلید واژه ها: خانواده زن کشش جنسی تفسیر قرآن فقه الحدیث ریشه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۱ تعداد دانلود : ۸۰۷
سکنا یا انس گرفتن مردان به زنان در قرآن کریم و احادیث بارها گوشزد شده است، ولی فهم این آموزه، نه تنها امروز که در سده های متقدم نیز با ابهاماتی نزد مفسران و شارحان حدیث روبه رو بوده است. امروز هم برای مخاطبان حاضر این پرسش در میان است که در این نصوص سخن از چه نوع نسبتی میان مردان با زنان است و محتوای این نصوص تا چه اندازه به استوارسازی مبانی خانواده و تا چه اندازه به لذت جویی مردان مربوط می شود و چرا گرانیگاه این نسبت زنان است. در مقاله حاضر کوشش شده است تا با ریشه شناسی و استفاده از روش های زبان شناسی تاریخی به تحلیل آیات و احادیث مربوط پرداخته شود و در موارد نیاز از مطالعات تطبیقی متون ادیان نیز استفاده شده است. به عنوان دستاورد پژوهش می توان گفت آموزه قرآنی سکنا، کاملاً ناظر به استوارسازی مبانی خانواده است و آموزه انس در احادیث، یا برآمده از آن است که ماده قرآنی «س ک ن» به ماده «ا ن س» نقل به معنا شده و تحولات اجتماعی به موازات تحولات زبانی مسیر این آموزه را تغییر داده است؛ یا به موازات آموزه قرآنی سکنا، نسبت انس میان مرد و زن به عنوان یک آموزه دیرین در ادیان ابراهیمی و نه تفسیر سکنا، در روایات اسلامی مطرح گشته است.
۱۳۶۳.

مواجهه فرهنگی انبیاء^ با قوم گرایی از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ ۱۹۵-۲۱۴

کلید واژه ها: قوم گرایی مواجهه انبیاء فرهنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۶ تعداد دانلود : ۳۰۸
وابستگی افراطی به فرهنگ نیاکان که در جامعه شناسی به قوم گرایی تعبیر می شود، یک واقعیت اجتماعی فرازمانی است و مختص عصر انبیاء^ نبوده و اکنون نیز در قالب گرایش های افراطی اسلامی: طالبان، داعش، بوکوحرام، جبهه النصره و گروه صحابه پدیدار شده است. با توجه به این که انبیاء در خط مقدم مبارزه با این تفکر قرار داشته اند، بازخوانی روش های آنها در جهت کنترل و اصلاح این پدیده از متن قرآن کریم، برای رهبران و فرهنگیان امروز جوامع اسلامی، ضرورت پیدا خواهد کرد. از جمله نتایج مقاله حاضر آن است که انبیاء^ در تقابل با این تفکر ناسالم اجتماعی، روش های فرهنگی زیر را به کاربرده اند: تلاش در تغییر نگرش قوم گرایان، رشد عقلانیت و بارورسازی اندیشه و خرد و ارائه تحلیل جامع از حالات روحی و روانی اکثریت مردم و نقد آنها.
۱۳۶۴.

پیش فرض های معنایی موثر در مصداق یابی «آخِرُ ما نَزَل»

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 11 - 31

کلید واژه ها: آخرین آیه منزل نزول قرآن آیه اکمال آیه دین پیش فرض های تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۸ تعداد دانلود : ۸۱
بررسی آخرین آیات نازل شده بر پیامبر گرامی اسلام (ص) که به «آخرُ ما نَزَل» مشهور است، یکی از مباحث تقریباً ثابت منابع تاریخ قرآن محسوب می شود. تعدّد و اختلاف اقوال پیشینیان در خصوص مصداق آخرین آیه نازله، از علل جدّی تر شدن این مسأله است. این نوشتار، با این فرضیه که برداشت های تفسیری و ویژگی های درون متنیِ دست کم برخی از این آیات، منجر به تلقّی «آخر ما نزل» بودن آن ها شده، تلاش کرده است با واکاوی منابع متقدّم، روایات مربوط به معرفی آخرین آیه نازل شده بر رسول اکرم (ص) را استخراج نموده و تمام آیاتی را که به عنوان آخرین آیه نازله معرفی شده اند، فهرست نماید. آنگاه با توصیف و تحلیل مضمون این آیات، آن دسته از ویژگی های معنایی منحصر به فرد یا مشترک آن ها را که زمینه چنین برداشتی از سوی قائلان به آخرین آیه منزل بودن آن ها را فراهم آورده است، برجسته نماید. اشاره ضمنی به پایان حی و نیز مسئله معاد، از جمله این پیش فرض ها هستند. درنهایت می توان گفت این فرضیه به صورت نسبی و موردی، و نه مطلق، قابل اثبات است.
۱۳۶۵.

تفسیر المیزان و چگونگی تناسب لفظی و معنوی آیات قرآن در سور جزء ۲۸

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۳ 61 - 35

کلید واژه ها: تناسب آیات تفسیر المیزان جزء 28 تناسب ادبی تناسب مفهومی غرض آیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲ تعداد دانلود : ۱۰۵
تناسب آیات از موضوعات پراهمیت و عین حال چالش برانگیز میان قرآن پژوهان و مفسران است. در این تحقیق پس از بیان شرح مفاهیم و نیز تبیین مبانی نظری و رویکرد علامه طباطبایی(ره) در رابطه با دانش تناسب آیات، با محوریت جزء 28 قرآن کریم به تبیین نمونه هایی از موارد توجه مفسر المیزان به اشکال مختلف تناسب آیات پرداخته شده است. بررسی این موضوع با محوریت المیزان، از طرفی به لحاظ درک میزان اهتمام مفسر در این اثر ارزشمند به دانش تناسب آیات و در نتیجه تقویت نظری مبانی علم تناسب، و از طرفی دیگر، از حیث ملاحظه مصادیقی از تناسب میان آیات و آشنایی با روش و رهیافت مؤلف  در این رابطه، واجد اهمیت می باشد. روش انجام تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی با تأکید بر تحلیل نمونه ای است. یافته ها نشان می دهد که به رغم عدم اعتقاد علامه به توقیفی بودن مطلق ترتیب و نظم آیات قرآن کریم، توجه و دقت نظر ایشان به ارتباط و پیوستگی و حکمت توالی آیات به ویژه در نظر گرفتن تناسب غرضی آیات یک سوره، نشانگر پذیرش تناسب میان آیات قرآن کریم و اهمیت بالای آن در نزد مفسر است. در این میان، تفسیر المیزان، نمونه های متعددی از اشکال مختلف تناسب اعم از تناسب ظاهری و تناسب موضوعی و مفهومی را در آیات سوره های جزء 28 قرآن کریم به تصویر می کشد که به ویژه از مجرای توجه مفسر به سیاق و اتصال آیات قبل و بعد و کشف رابطه میان آنها در کنار اهتمام به تبیین غرض و هدف کل آیات یک سوره یا دسته ای از آیات آن، حاصل شده اند.
۱۳۶۶.

بررسی انتقادی تفسیر ابن عاشور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 283 - 304

کلید واژه ها: آسیب شناسی تفسیر ابن عاشور التحریر و التنویر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۳۲۷
محمدطاهر بن عاشور (1296 1393 ق.) عالم و فقیه تونسی با توجه به جامعیت و احاطه بر علوم مختلف، در کتاب سی جلدی التحریر و التنویر، آیات قرآن را تفسیر کرده است. مقاله پیش رو در پی پاسخ به این پرسش است که آیا ابن عاشور توانسته به دور از هر عیب و نقصی به هدف خود دست یابد؟ نویسنده پس از بررسی تفسیر ابن عاشور، نخست به معرفی مؤلف و ساختار تفسیری او پرداخته، سپس اشکالات وی را کشف، تبیین و پس از آن به برخی از مصادیق آن اشاره می کند. بخشی از آسیب ها و اشکالاتی که در این مقاله ذکر شده، اشکالات ساختاری، و بخشی از آن ها اشکالات روشی است که اهم آن عبارت است از: ضعف تقسیم بندی، حجم زیاد و ایراد مطالب غیر ضروری، ضعف استدلال، نقل نادرست اقوال، ارجاع نامناسب، کم توجهی به تناسب و نظم میان آیات، ناآشنایی با تشیع و تحمیل آرای فرقه ای بر آیات. روشی که در تحقیق پیش رو اتخاذ گردیده، انتقادی بوده است.
۱۳۶۷.

مفهوم شناسی جهاد کبیر در قرآن کریم و تبیین عرصه های آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 187 - 206

کلید واژه ها: جهاد جهاد کبیر اطاعت از کافران مقابله با کافران سوره فرقان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵۲ تعداد دانلود : ۷۸۱
جهاد کبیر تنها ترکیب وصفی در حوزه جهاد، در آیات قرآن کریم است. از آنجایی که در آیات قرآن و نیز سنت اهل بیت، جنبه نظامی در موضوع جهاد پررنگ و برجسته است، شایسته است موضوع «جهاد کبیر» مورد بررسی قرار گیرد تا روشن شود آیا جهاد کبیر نیز در حوزه نظامی است یا به عرصه های دیگری مربوط می شود. مفسران و فقها نوعاً در مورد جهاد به معنای جنگ نظامی به تفصیل بحث کرده اند، اما در باب جهاد کبیر و مصداق و عرصه های آن پژوهش چندانی صورت نگرفته است. لذا مسئله اصلی مقاله پیش رو، تبیین چیستی مفهوم جهاد کبیر در قرآن کریم و بیان مهم ترین عرصه های آن است که نوآوری مقاله را تشکیل می دهد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به نظر مفسران و تحلیل دیدگاه های آنان موضوع جهاد کبیر را مورد پژوهش قرار می دهد. براساس یافته های تحقیق، جهاد کبیر مشتمل بر دو ویژگی «جهاد» به مفهوم عام آن یعنی همراه بودن امری با سختی و به کار بردن نهایت تلاش در جهت تحقق هدف است. در عین حال، ابزاری که در جهاد کبیر استفاده می شود نظامی نیست، بلکه بسته به اختلاف موجود در تفسیر آیه 52 سوره فرقان، «معارف و آموزه های قرآن کریم» و یا «تبعیت نکردن از کافران» است. جهاد فرهنگی، جهاد اقتصادی، جهاد سیاسی و جهاد علمی مهم ترین عرصه های جهاد کبیر است که دشمن می تواند با دور کردن امت اسلامی از این صحنه های جهاد، جامعه اسلامی را به اطاعت از خود وادار نماید.
۱۳۶۸.

تحلیل روابط بینامتنی علم الهی در قرآن کریم و صحیفه سجادیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 119 - 136

کلید واژه ها: قرآن صحیفه سجادیه علم الهی بینامتنی تناص روابط بینامتنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۲۶۹
یکی از رویکردهای مهمی که نگرش نوینی را در افق مطالعات علوم انسانی و دینی فراهم آورده، پژوهش های بینامتنی است. بازآفرینی متون، حاصل رویکرد ادبی - زبانی به متن غایب و متن حاضر است. این نوع نگرش، متونی را بررسی می کند که متون جدید را پدید می آورند و هر متن ادبی را به منزله جذب و دگرگون سازیِ دیگر متون گذشته یا هم زمان با آن می داند. هدف از این جُستار، به تصویر کشیدن انس و همنشینی امام سجاد(ع) با قرآن کریم و نیز اثرپذیری آن حضرت از وحی قرآنی در مقوله علم الهی است. خاستگاه قرآنی معارف صحیفه در این مدل مطالعاتی نیز بسیار نمایان است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی با استقصای متن انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهند این تعامل، از نوع نفی متوازی و نفی جزئی بسامد بیشتری دارد. در صحیفه سجادیه، گاه با کاربست عین الفاظ قرآن و گاهی با اندکی تغییر در لایه صرفی و نحوی آیات، پیوندی عمیق با قرآن کریم برقرار می شود تا از این طریق کارکرد تربیتی و تعلیمی صحیفه در بازنمونی مفاهیم و تعالیم قرآنی نمایان تر شود.
۱۳۶۹.

پیوند اسماء الهی در فواصل آیات، با مضامین و غرض سوره احزاب(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۹۵) 127 - 149

کلید واژه ها: اسماء الهی فواصل آیات مضامین آیات غرض سوره مناسبت سوره احزاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۳۶۲
تحلیل اسماء به کار رفته در فواصل آیات از جمله مباحث مهم تفسیری است. قرآن پژوهان، با اعتقاد به توقیفی بودن چینش کلمات وآیات، اسماء مذکور در پایان آیات را بررسی نموده، تا ضمن فهم دقیق آنها؛ به ارتباطشان با محتوای آیات و غرض سوره دست یابند. این پژوهش، با رویکردی تحلیلی، با تکیه برمتون تفسیری و کتب لغت، به دنبال تبیین نحوه ارتباط اسماء الحسنای پایان آیات با مضامین و غرض سوره احزاب می باشد. یافته ها نشان می دهد که این ارتباطِ نظام مند، علاوه بر خود آیه، با آیات قبل و بعد مرتبط بوده، به گونه ای که با حذف آنها، یا جانشین کردن اسامی دیگر، در معنا و غرض آیه اضطراب ایجاد شده و از رونق بلاغت آیات کاسته می شود. پربسامدترین دلایل آن نیز تعلیل، تکمیل، تهدید، تأکید و تمهید برای احکام جدید بوده است. همچنین بررسی این اسماء، قرینه قابل اطمینانی برای کشف و تثبیت غرض سوره خواهد بود.
۱۳۷۰.

واکاوی دیدگاه مفسران درباره وحی به زنبور عسل در آیه 68 نحل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 63-80

کلید واژه ها: آیه 68 نحل زنبور عسل وحی به زنبور وحی رسالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۸۶ تعداد دانلود : ۲۹۳
آیات 68 و 69 سوره نحل به فرآیند تولید یکی از نعمت هایی که محصول وحی الهی به زنبور عسل است، پرداخته است. مهمترین فراز این آیات، کاربست واژه وحی نسبت به زنبور عسل است. در چیستی و چگونگی این وحی نظرهای مختلفی مطرح شده که جنبه حشره بودن زنبور بر بسیاری از این نظرها سایه افکنده و سبب گرایش برخی از مفسران به نظرهایی مانند غریزی بودن این نوع از وحی شده است. در مقاله حاضر ضمن گزارش و نقد دیدگاه های مختلف مفسران در این باره به تبیین نظر مختار پرداخته است. نظر مفسران در خصوص وحی به زنبور عسل، ذیل دو دسته عمده وحی رسالی و غریزه حیوانی مطرح شده است. بر پایه نتایج به دست آمده: وحی در این آیه ارتباطی با اعمال غریزی زنبور عسل ندارد، بلکه این وحی از سنخ وحی ای است که خدای متعال به انبیاء(ع) فرستاده که به احتمال زیاد همراه با قول خاص حیوانات است.
۱۳۷۱.

بررسی دلالت اظهار دین بر نفی تکثرگرایی در عصر ظهور بر پایه آیه 9 صف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 169-184

کلید واژه ها: آیه 9 صف عصر ظهور تکثرگرایی اظهار دین غلبه دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۵ تعداد دانلود : ۳۲۳
تکثرگرایی یکی از باورداشت های برخی اندیشمندان غربی است، این اندیشه بر پایه راه های مختلف نجات بخشی، پایه گذاری شده است. دین اسلام، انحصار راه حق را به خود اختصاص داده است، برخی از آیات قرآن کریم با محورداشت «اظهار دین» می تواند به عنوان پاسخ درون دینی به تکثرگرایی قرار گیرد، این پژوهش کوشیده است تا افزون بر ترسیم بازنمایی از عصر ظهور با توجه به آیه نهم سوره صف، میزان رسمیت داشتن تکثر ادیان در عصر ظهور را تبیین نماید. بر پایه یافته های تحقیق، قرآن کریم آینده جهان را در پیروزی جبهه حق و غلبه اسلام بر سایر ادیان دانسته است، اسلام تنها راه حقیقت برای دستیابی به نجات است و در عصر ظهور این نجات بخشی با رهبری امام عصر # تحقق خواهد یافت.
۱۳۷۲.

رابطه فقه القرآن و تربیت جسمانی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال دوم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴) 34 - 55

کلید واژه ها: تربیت تربیت جسمانی احکام فقهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۲۹۳
تربیت فرایند پرورش دادن و به فعلیت درآوردن استعدادهای گوناگون انسان در ابعاد مختلف آن با اصول و برنامه ای از پیش تعیین شده است، به گونه ای که انسان ها در حرکتی آزادانه و آگاهانه با پذیرش درونی، رشد و بالندگی خویش را در مسیر حرکت به کمال و ارزش های مطلوب استمرار بخشند. تربیت از منظرهای گوناگون به انواعی تقسیم می شود که یکی از آنها تربیت جسمانی است. پرسش اصلی این است که چه رابطه ای میان احکام فقهی قرآنی و تربیت جسمانی وجود دارد؟ به بیان دیگر آیا احکام فقهی قرآنی به گونه ای تشریع شده اند که در راستای تربیت جسمانی هم باشند یا تنها به تربیت روحی و عقلانی توجه کرده اند. پژوهش پیش رو به روش توصیفی- تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای به این پرسش پاسخ می دهد و به این نتایج دست یافته است: 1. فقه القرآن سه مبنا دارد: اختیار تکوینی، توانایی فردی و سرشت تشخیص خوبی از بدی و درستی از نادرستی. 2. قرآن کریم در سه بُعد تغذیه، بهداشت و ورزش احکامی را در راستای تربیت جسمانی مطرح کرده است. 3. از دیدگاه قرآن طیب بودن و ضررنداشتن تغذیه معیار تغذیه برای تربیت سالم جسمانی است؛ بنابراین احکامی که موجب ضرر به جسم باشد، از دیدگاه قرآن وجود ندارد، به جز موارد تزاحمِ با اهم مانند جهاد. رویکرد فقهی - قرآنی می تواند بیانگر نوآوری و اهمیت پژوهش پیشِ روی باشد.
۱۳۷۳.

بررسی شناختی استعاره های حوزه مفهومی اسماء زمان در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 33 - 48

کلید واژه ها: قرآن کریم زبان شناسی شناختی اسماء زمان بهره برداری استعاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۳۴۷
استعاره های مفهومی در زبان شناسی شناختی ریشه دارند. کارکرد این نوع استعاره ها، برجسته سازی مفاهیم انتزاعی و معانی پنهان آنها با استفاده از شگرد مؤلفه سازی است. زمان ازجمله مفاهیم انتزاعی پرکاربرد در قرآن کریم است. این جستار از رهگذر روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده و در گردآوری داده ها از روش MIP سود جسته شده است. این پژوهش در نظر دارد انواع استعاره های مفهومی اسماء زمان را در قرآن، مشخص و محورهای معنایی به کارگیری آنها را تبیین کند. نتیجه جستار حاضر به این امر اشاره دارد که در ساختار استعاره های مفهومی اسامی زمان از جسم انسان، ارزش های او و محیط زندگی اش به منزله حوزه های مبدأ استفاده شده و همچنین براساس عمومیت، پنج الگوی استعاری شکل گرفته است که در میان آنها، حوزه های مکان و حرکت، بیشترین بسامد استعاری را دارند. این استعاره ها محورهای معنایی چون هدفمندبودن خلقت، ارزشمندی و نظم آن را برجسته ساخته اند.
۱۳۷۴.

مفهوم شناسی واژه ی رجم در قرآن کریم بر اساس دیدگاه محمد شحرور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیایی ۱۴) 1-19

کلید واژه ها: قرآن رجم سنگسارکردن راندن محمد شحرور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲۴ تعداد دانلود : ۳۱۷
واژه ی رَجم در زبان عربی به معنای سنگسار کردن است. این واژه و مشتقات آن در قرآن کریم چهارده مرتبه به کار رفته است. مفسران و قرآن پژوهان در معنا و مفهوم این لفظ بیشتر جانب معنای حقیقی آن را در نظر گرفته اند و با توجه به همان معنای نخستین، سنگسارکردنِ زناکاران را در اسلام منجّز دانسته اند. در حالیکه با دقت در آیاتی که واژه رجم و مشتقات آن در آنها به کار رفته است، روشن می گردد که اراده معنایی حقیقی از این واژه در آیات نامبرده شده، صحیح و دقیق نمی باشد. بلکه در تمامی این موارد، رجم در معنای مجازی بکار رفته است و دارای معانی ای چون تبعید کردن، طرد کردن و راندن با زور است. جستار پیش رو می کوشد با بررسی و نقد دیدگاه مفسران در این زمینه و با تکیه بر دیدگاه محمد شحرور مفسر معاصر سوری، با روشی توصیفی- تحلیلی، درستیِ دلالت معنای مجازی این واژه را ثابت نماید. و در نهایت به این نتیجه می رسد که جز در سوره ی کهف که در آن رجم به معنای خروج کلام است، در بقیه موارد به معنای راندن و اخراج با زور از دیار خویشتن می باشد.
۱۳۷۵.

نقش گرایش های متعالی در رفتارهای اجتماعی انسان از دیدگاه قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۴) 59-76

کلید واژه ها: گرایش های متعالی انسان رفتار اجتماعی انسان خداگرایی کمال طلبی عدالت طلبی عزت طلبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۳۵۰
این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به بررسی نقش اثباتی و سلبی گرایش های متعالی در رفتارهای اجتماعی انسان از منظر قرآن می پردازد. هدف پژوهش نشان دادن تأثیر این گرایش ها بر رفتارهای اجتماعی آدمی از حیث ایجاد، تقویت، جهت دهی یا ترک و تضعیف آنهاست. یافته های پژوهش حاکی است که از نظر قرآن، گرایش به خدا و کسب رضای الهی و محبت به خدا در دو رفتار ایثار و انفاق، اثر اثباتی از نوع صدور، تقویت یا جهت دهی دارد. همچنین گرایش به خدا و کسب محبت و رحمت الهی و نیز کمال طلبی، در فعل جهاد به نحو صدور و تقویت رفتار اثرگذارند. به علاوه، گرایش به خدا و محبت الهی در تربیت و اصلاح خانواده، نقش اثباتی از نوع جهت دهی، و در تعالی جامعه نقش اثباتی از نوع صدوری دارد؛ اما همین گرایش در مهار و مدیریت رفتار جنسی، و نیز عدالت طلبی در پرهیز از قضاوت های سطحی، تأثیر سلبی از نوع ترک دارد. نقش کمال طلبی در منت گذاری در انفاق سلبی است. همچنین عزت طلبی و گرایش به خدا، در دوستی با دشمنان خدا نقش سلبی از نوع ترک رفتار دارند.
۱۳۷۶.

بررسی تطبیقی استعاره مفهومی «قول» و «کلام» در قرآن کریم : رویکردی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 115 - 133

کلید واژه ها: قرآن کریم زبانشناسی شناختی استعاره مفهومی قول کلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۶ تعداد دانلود : ۴۰۰
پژوهش حاضر می کوشد با بررسی تطبیقی دو مورد از پرکاربردترین جلوه های زبان در قرآن یعنی «قول» و«کلام» بر اساس نظریه استعاره مفهومی، روشن سازد که اولاً این دو مفهوم، چگونه با استعاره مفهومی بازنمایی شده اند ثانیاً به تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزاره های دینی پردازد. بررسی173 عبارات استعاری مرتبط با واژه های «قول» و «کلام»بیانگر آن است که این دو واژه در قرآن با استفاده از حوزه های مبدأ همسان شئ و ظرف مکان، حوزه های مبدأ متفاوت حرکت و مظروف و همچنین دو حوزه مقصد مشترک(آفرینش و قضاء حتمی) ساختاربندی شده است. به علاوه از آنجا که سخن گفتن، رویدادی بشری و تجربه پذیر برای انسان است، اموری انتزاعی مانند خلقت و قطعیت قضاء الهی در قرآن کریم به کمک کلام و قول در جایگاه حوزه مبدأ، مفهوم سازی شده است که همین امر یکی از اصول نظریه استعاره مفهومی یعنی یکسویگی را نقض می نماید.
۱۳۷۷.

«سبک شناسی سوره نساء» «براساس تحلیل زبانی، ادبی و فکری»

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 51 - 78

کلید واژه ها: سوره نساء سطح زبانی سطح ادبی سطح فکری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۲۱۸
قرآن، کلام خداوند و معجزه ی جاودان پیامبر(ص)، سخنی بی نظیر و پیامی روشنگر است که در دل هر آیه ی آن، هزاران نکته نهاده شده است .از ویژگی های بارز قرآن کریم، گزینش واژگان، چیدمان عبارات و اسلوب های بیانی سوره های آن در بافتی منسجم و بی نظیر است. بر این اساس سبک شناسی قرآن کریم، همواره مورد توجه پژوهشگران و ادیبان دوره ی معاصر قرار گرفته است. با توجه به این امر، پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر دانش بلاغت که با سبک شناسی ارتباطی تنگاتنگ دارد، به بررسی سوره ی «نساء» از میان سوره های قرآن کریم پرداخته است و رابطه ی ترادفی بین واژگان، تکرار، مشترک لفظی، تضاد، افراد، جمع، تعریف، تنکیر، استفهام، تقدیم و تأخیر، مجاز، آواشناسی و ساختارهای صرفی، نحوی، بلاغی و فکری مختلف در این سوره را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. یافته های این جستار بیانگر این حقیقت است که تمامی کلمات مفرد، جمع، مکرّر، نکره و معرفه در این سوره، متناسب با محتوای آیه در جایگاه ویژه ی خود قرار گرفته اند، در سطح صوتی و آوایی نیز یک نوع هماهنگی و توازن در موسیقی و ایقاع سوره به چشم می خورد، به گونه ای که تکرار بعضی صوت ها، حروف و کلمات در افزایش ایقاع زیبای سوره و آهنگین بودن آن مؤثر واقع شده است.
۱۳۷۸.

ارتباط معنایی تقوا و ریب در آیه 2 سوره بقره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 171 - 194

کلید واژه ها: تلائم هدایتگری قرآن هدایت پذیری ریب تقوی هدایت شک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۱۲۳
فحص و تدقیق در مباحث علم زبان شناسی به خصوص معنی شناسی، ابعاد گوناگون یک متن را گشوده و در معنایابی و مفهوم سازی ترکیبات قرآنی، نقش محوری و اساسی را ایفا می کند. در بیان مفسران از آیات ابتدایی سوره بقره چنین فهمیده می شود که قرآن در هدایت و یا در لاریب بودن، صاحب جایگاه والایی است، اما براساس این مقال درک همنشینی ریب و تقوی در ترکیب آیه توجه عمیقی می طلبد چه اینکه چرا خداوند هدایت را به شرط تقوا، متناظر راه نداشتن شک در قرآن بیان می کند؟ روش استفاده شده در این مقال توصیفی- تحلیلی است. حاصل آنکه اخلاق و تقوای الهی شرط لازم بهره مندی از هدایت قرآن است که این عقیده با الهام از تفسیر آیه شریفه (ذلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ ) به دست آمده است. «ریب» شک ساده نیست تا از طریق آگاهی زدوده شود. انسان مریب از حقیقت امر آگاه است و راه هدایت الهی را کتمان و انکار می کند. پس آنان را باید به پرهیزگاری و ترس از خدا فراخواند. از این رو هدایت گری کتاب وحی تنها برای متقین است. وجه تازگی مقاله تفاوت نگاه آن به نسبت تفاسیر است؛ مفسران به لاریب بودن قرآن و هدایت گری آن تنها برای متقیان اشاره داشته اند، اما در نسبت تقوی و ریب سکوت کرده اند. نتیجه پژوهش این است که انسان متقی به جهت نداشتن «ریب» مشمول هدایت گری قرآن است. 
۱۳۷۹.

The Quotes and Narrations Regarding Absolving Sunni Caliphs in Shiite Documents and their Validation

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۱, Issue ۱, July ۲۰۲۰ 151 - 166

کلید واژه ها: Absolving Caliphs Shiite quotes Declare Caliphs absolving Ahl_al_Bayt (AS)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰ تعداد دانلود : ۱۰۳
Absolving is one of the most important issues in Shiite texts and documents. There are some quotes in Shiite documents that clarify absolving Sunni Caliphs, especially first and second Caliphs. That is an important issue in the relations between Muslim branches. This paper tries to evaluate different quotes about absolving Caliphs in Shiite documents. It is done by analyzing library data. The results show that such quotes contradict the verse of Quran invites to unity, especial quotes about absolving, Ahl_al_beyt’s manner, the principle of piety and secrecy, etc., and are not validatable. Some of the reasons for the weakness of such quotes are hierarchy, the unreliability of some narrators, etc., which results through document analysis. Another result of analyzing quotes' origins is the invalidity of some primary sources. However, proving such an issue doesn’t mean denying the Caliphs absolving in Shiite beliefs. Avoiding to declare Caliphs absolving is very important, also swearing and slander.
۱۳۸۰.

انسان سازمانی نامطلوب از منظر قرآن (مطالعه موردی فرعون)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۷ 7 - 37

کلید واژه ها: قرآن کریم انسان انسان سازمانی نامطلوب فرعون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۱۳۱
از آنجا که انسان عنصر مقوم سازمان بوده و نقش تعیین کننده در صعود و سقوط آن دارد دیدگاه های مختلفی در باره ماهیت و توانمندی ها و ویژگی های آن مطرح شده است که نیازمند بحث و بررسی است. قابلیت ها و کارکردهای منحصر به فرد انسان موجب شده است که دانش سازمان و مدیریت دیدگاه های چهارگانه ای را مانند: انسان موجود اقتصادی، انسان موجود اجتماعی، انسان موجود خود آگاه و انسان موجود پیچیده، درباره ماهیت آن ارائه نمایند. به لحاظ جایگاه مهم و نقش اساسی انسان در سازمان، یکی از ابعاد قابل تأمل او سازمانی بودن و یا به تعبیری انسان سازمانی است که با دو چهره انسان سازمانی مطلوب و انسان سازمانی نامطلوب نمایان می شود. هرچند دانش سازمان و مدیریت تلاش کرده هم در زمینه تعریف انسان و هم ویژگی های انسان سازمانی مطلوب و نامطلوب داده ها و اطلاعاتی را عرضه نماید، لیکن در هر دو مورد بدلیل عدم آگاهی نسبت به ماهیت و ویژگی های انسان، با خلاء و کاستی مواجه است. ازاین رو، ضرورت تحقیق حاضر در این است که با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی به تبیین و تشریح ویژگی های انسان سازمانی نامطلوب (با تمرکز بر ویژگی های فرعون) از منظر قرآن کریم، پرداخته است. بر پایه مطالعات صورت گرفته و بر اساس یافته های پژوهش می توان گفت که استکبار، تکذیب حق، خود برتربینی، طغیان، تهدید، تحمیق زیردستان و گمراه سازی از مهم ترین ویژگی های انسان سازمانی نامطلوب از منظر قرآن کریم است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان