درخت حوزه‌های تخصصی

ارتقاء سطح کیفی برنامه‎های رادیو و تلویزیونی و ضرورت ارزیابی آنها، از دیر باز در کانون توجه دست‎اندرکاران امور سیاستگذاری و تولید سازمان قرار داشته است. ارزیابی درونی نیز به عنوان رویکردی کاملاً فنی و روشمند، به تازگی مورد توجه محافل علمی قرار گرفته است. تأکید اصلی ارزیابی درونی، ارتقاء سطح کیفیت با توجه به مشارکت اعضای تشکیل‎دهنده گروه یا سیستم و در نتیجه، افزایش سطح انگیزش گروه و حرکت اعضا به سمت بهبود کیفیت و مرتفع نمودن معضلات موجود است. در این مقاله، با پرداختن به مفاهیم و نظریات مختلف در خصوص ارزیابی، به ارزیابی درونی به عنوان روشی بسیار مؤثر در ارزیابی برنامه‎های رادیویی و در نتیجه ارتقاء سطح کیفی آنها اشاره می‎شود و در نهایت، مراحل اجرایی ارزیابی درونی در گروه‎های مختلف برنامه‎ساز رادیویی مورد بحث و بررسی قرار می‎گیرد.

در بسیاری‌ از تحقیقات‌ و پیمایش‌های‌ انجام‌ شده‌ که‌ به‌ ارزشیابی‌ برنامه‌های‌ تلویزیونی‌ اختصاص‌ دارند، مفهوم‌ تنوع‌ به‌ عنوان‌ یکی‌ از متغیرهای‌ مهم‌ در رضامندی‌ مخاطبان‌ مورد توجه‌ قرار گرفته‌ است‌ اما تعریف‌ عملیاتی‌ و شیوه‌های‌ سنجش‌ آن‌ اغلب‌ نادیده‌ گرفته‌ شده‌ است‌. در این‌ مقاله‌ سعی‌ می‌شود تا ضمن‌ ارائه‌ تعریفی‌ روشن‌ و جامع‌ از تنوع‌ در سطح‌ برنامه‌ها، شبکه‌ها و سیستم‌های‌ تلویزیونی‌ چند شبکه‌ای‌، روش‌های‌ سنجش‌ آن‌ نیز مورد بررسی‌ قرار گیرد. از این‌ رو نگارنده‌ ضمن‌ اشاره‌ به‌ روش‌های‌ قدیمی‌تر و مقایسه‌ آنها با روش‌ چند مقیاسی‌ سنجش‌ تنوع‌، بر اولویت‌ این‌ روش‌ تأکید می‌ورزد و در خاتمه‌ مقاله‌ با به‌ کارگیری‌ این‌ روش‌ در سنجش‌ تنوع‌ برنامه‌ها و شبکه‌های‌ تلویزیونی‌ کشور فنلاند، کارآمدی‌ آن‌ را مورد آزمون‌ قرار می‌دهد.

عدم رضایت بینندگان برنامه های تلویزیونی از کیفیت تصویر موضوعی است که منجر به کاهش توانائی این رسانه در جذب و حفظ مخاطبان خود می شود . لذا برای جلوگیری از مخدوش شدن کیفیت تصویر در مسیر انتقال آن از استدیوی پخش به مصرف کننده ( مخاطب ) باید در ابتدا عوامل ایجاد کننده از استودیوی پخش به مصرف کننده ( مخاطب) باید در ابتدا عوامل ایجاد کننده خرابی را مورد شناسایی قرار داد و سپس برای کنترل و نظارت دائم بر آنها از فناوری مدد گرفت . در این مقاله سعی شده است موضوع های کاملا فنی در این زمینه به زبانی تا حد امکان ساده وغیر فنی مورد بررسی قرار گیرند.

امروزه رسانه‌های گروهی نقش اساسی و مهمی را در شکل دادن به حیات ملت‌ها ایفا می‌کنند و ازجمله عوامل موثر در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع و مخصوصا کشورهای درحال توسعه به‌شمار می‌آیند. اما به رغم کارکردهای مثبت رسانه‌ها، متاسفانه امروزه کشورهای سلطه‌جو با نفوذ در عرصه های گوناگون نظام ارتباطی و رسانه‌ای، تمایلات و خواسته‌های نامشروع خود را به مخاطبان جهان سوم تحمیل می‌کنند. از یک‌سو شبکه‌های وسیع خبررسانی که عمدتا در اختیار مجموعه‌های سیاسی و اقتصادی غرب قرار دارند با ارسال اخبار و اطلاعات تحریف شده و مغرضانه، افکارعمومی جهان سوم را گمراه می‌کنند و از سوی دیگر با برنامه‌های تلویزیونی و سینمایی جذاب به القاء اطلاعات و باورهای نادرست درباره مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، به مخاطبان جهان سوم می‌پردازند. در مقاله حاضر تلاش شده است جنبه‌های مختلف این جریان و علل آن بررسی شود.

مولف درابتدا به تعریف سه مقوله کودک، تلویزیون و آموزش می‌پردازد و سپس به بررسی انگیزه تماشای تلویزیون در کودکان اشاره‌کرده و نظریه ویلبرشرام را دراین باره تشریح می‌کند. وی در ادامه می‌کوشد تابه این پرسش پاسخ دهد که کودکان چه وقت و چه قدر تلویزیون تماشا می‌کنند؟ به چه نوع برنامه‌هایی بیش‌تر علاقه دارند و اهمیت تاثیر تلویزیون برآنان، تاچه حد است؟ پیچیدگی تاثیر تلوییون برکودکان و میزان دانستنی‌های کودک، تاثیر تلویزیون بر ارزش‌ها و نقش آن در الگوسازی کودکان از مباحث دیگر این مقاله است. در پایان نیز به وظایف سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی‌ ایران، محققان و برنامه‌سازان کودک وهم‌چنین آموزش‌ و پژوهش‌های مربوط به این زمینه، اشاره شده است.

برقراری ارتباط مثبت و مؤثر و تناسب پیام با شرایط محیط و گیرنده، همواره مستلزم ارزیابی کیفیت ارتباط و سنجش تأثیرات پیام است. بدیهی است این ارزیابی، در ارتباطات غیرمستقیم که از طریق رسانه‎های جمعی صورت می‎گیرد، به مراتب پیچیده‎تر از ارتباطات مستقیم رو در روست. نگارنده در این مقاله کوشیده است ضمن برشمردن علل و ابعاد این پیچیدگی، با مرور سه دیدگاه علمی ـ تحقیقی گرین‎برگ و همکاران در دانشگاه ایالتی میشیگان، تحقیق رزن‎گرین و همکاران و نظریه جان‎وابر ـ آرای اندیشمندان را در باب روش‎ها و شاخص‎های ارزشیابی برنامه‎های تلویزیونی به بحث بگذارد. از نظر وی، پیچیدگی فرایند ارزشیابی در رسانه‎های جمعی به ویژه تلویزیون، روش‎های سنتی را در این خصوص ناکارآمد و تدوین یک نظام جامع ارزشیابی تلویزیونی مشتمل بر شاخص‎ها و روش‎های ارزیابی پیکره برنامه‎سازی، برنامه‎ها، آگهی‎ها، هویت شبکه‎ها و کل زنجیرة تولید را ایجاب کرده است.

ارتباط یکی از ویزگی های مهم جامعه انسانی در همه دوران هاست و رشد و گسترش آن در دوران ما چنان سریع و بی سابقه بوده است که صاحبنظران آن را فصل ممیز جامعه معاصر از همه دوران ها و جوامع پیش از این دانسته اند و عصر ما را عصر ارتباطات نامیده اند . چنین جایگاهی ، به طور طبیعی موجب پیدایش حجم عظیمی از مطالعات و بررسی های علمی و اجتماعی در خصوص ابعاد گوناگون این پدیده پیچیده شده و از آنجا که هر گونه ارتباط بر ارکان چهار گانه فرستنده گیرنده ،پیام و ابزار انتقال پیام استوار بوده است ، مطالعات و تحقیقات مرتبط با این حوزه نیز عمدتا حول این چهار محور شکل گرفته است از میان این ارکان ، شاید بتوان گیرنده پیام یا مخاطب را مهم ترین رکن دانست . چرا که هر گونه ارتباط ، با هدف تاثیر گذاری بر مخاطب صورت می گیردو لازمه تحقق هر هدفی که از طریق ایجاد ، گسترش ، تنوع و تکثر رسانه ها در دنیای ما دنبال می شود ، برقراری ارتباط با مخاطب است . از این رو شناخت مخاطب لازمه نیل به اهداف فرهنگی ، سیاسی ، اقصادی و اجتماعی خاصی است که صاحبان و سیاستگزاران رسانه ها در صدد دستیابی به آنها هستند زیرا مخاطبان امروز انتخاب گرند و گستره وسیع شبکه های مختلف رسانه ای قدرت انتخاب انان را بالا برده و در چنین شرایطی اعتبار رسانه تا حدود زیادی به میزان رضایت و اقتاع مخاطبان وابسته است .نشریه پژوهش و سنجش به منظور ایفای رسالت علمی پژوهشی و رسانه ای خود این شماره را به بحث درباره مخاطب و رسانه اختصاص داده و کوشیده است با استفاده از دیدگاه های اساتید و کارشناسان درون و برون سازمانی ، در تنویر ابعاد گوناگون این حوزه مطالعاتی مشارکت نماید. امید است مجموعه مقالات این شماره که در سه عنوان مخاطب شناسی و نظریه ها ، مخاطب شناسی و کارکردها و مخاطب شناسی و فناوری سازماندهی شده است ، مورد استفاده اساتید مدیران ، برنامه سازان پژوهشگران و دانشجویان علاقه مند به این حوزه قرار گیرد.

میان متنیّت اندیشه‌ای است که در دوران اخیر، اهمیت بیش‌تری در تحلیل رسانه‌ها یافته است. استفادة فزاینده از این اصطلاح تا حد زیادی مدیون تأثیر نظریه‌های فرانوگرا بر طرز تفکر موجود در مورد، محصولات رسانه‌ای معاصر و تحلیل آن‌ها بوده است. اما با این حال همة رویکردهایی که در آن‌ها از مفهوم میان متنیّت استفاده می‌شود، در چهارچوب فرانوگرایی قرار نمی‌گیرند. به همین خاطر در این بخش، پیش از پرداختن به معرفی و کند و کاو اندیشه‌های فرانوگرا، شماری از تعاریف میان متنیّت ارائه خواهد شد و میزان سودمندی این اندیشه‌ها و رویکردهای مربوط به آن در تحلیل متون رسانه‌ای، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. پس از آن نیز بحث در مورد اندیشه میان متنیّت، در ارتباط با نمونه‌ها و مثال‌هایی از رسانه‌های مختلف: تبلیغات تجاری، موسیقی‌های ویدئویی (پاپ) و فیلم‌های معاصر هالیوود، ادامه خواهد یافت.

جهانی شدن از دید نگارنده ادغام بازارهای جهانی درزمینه تجارت و سرمایه‌گذاری مستقیم و جابه‌جایی و انتقال سرمایه، نیروی کار و فرهنگ در چارچوب سرمایه‌داری و آزادی بازار و نهایتا سر فرود آوردن جهان در برابر قدرت سرمایه‌داری جهانی است. ظهور این فرایند به تعیین حاصل واقعیت‌های تاریخی، جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی است که فهم درست آن بدون درک صحیح این واقعیت‌ها امکان‌پذیر نیست. نگارنده ضمن بررسی این واقعیت‌ها به نقش برجسته رسانه‌ها به منزله مهم‌ترین ابزار جهانی شدن اشاره می‌کند و در پایان به بررسی تاثیر این ارتباط وثیق جهانی شدن و رسانه بر پژوهش‌های رسانه‌ای می‌پردازد.

جهانی‌گرایی، پدیده‌ای که بر همه جنبه های زندگی تاثیر می‌گذارد، در نظر هر کارشناسی داستان متفاوتی دارد و هرکس درباره‌اش نظریه‌ای ارائه می‌کند. در این مقاله، نظریه‌های عمده جهانی‌گرایی ارائه می‌شود. ابتدا، محدوده واژه‌های «جهانی‌گرایی» به تناسب ویژگی‌ها و نظریه‌ها و سپس به مفهوم جهانی‌سازی و امریکایی سازی اشاره می‌شود. مهم‌ترین نظریه‌های جهانی گرایی بخش اصلی این مقاله را تشکیل می‌دهند و عمده‌ترین نظریه‌های جهانی‌گرایی را می‌توان دراین چهار گروه خلاصه کرد: 1- جهان گستری؛ 2- مخالفان جهانی گستری؛ 3- تحول گرایی؛و 4- محیط زیست‌گرایی. در این مقاله، به نظریه‌های جهانی‌گرایی در ایران نیز اشاره‌ای می‌شود که بازتابی از نظریه‌های جهانی گرایی در ایران نیز اشاره‌ای می‌شود که بازتابی از نظریه‌های جهانی‌اند و بیش‌تر زیر چتر نظریه تحول‌گرایی، با عنوان «راه سوم» جمع‌ شده‌اند.

جهانی‌شدن عمدتا به منزله روندی پرشتاب از تعاملات اقتصادی مابین فرهنگ‌ها و کشورها تلقی می‌شود که توسط نظامی عظیم از فناوری ارتباطی مدرن حمایت می‌گردد. در گسترش روند جهانی شدن دونهاد بین‌المللی یعنی بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول مسئولیتی اساسی داشته‌اند. کشورها تحت فشار رقابت در عرصه اقتصاد جهانی، از این موسسات و افراد خارجی می‌افتد. در مقابل روند تخریبی جهانی شدن که این موسسات، بانک‌ها و شرکت‌های چند ملیتی آن را رهبری می‌کنند، جنبش بشر دوستی خود را متعهد ساخته که برای سی‌سال آینده در جهت آفرینش یک ملت انسانی جهانی کار کند،‌ملتی جهانی که در آن تفاوت‌های فرهنگی، به جای محو شدن، تبدیل به ارزش شوند. پدیده جهانی‌شدن فرصتی برای تبادل اندیشه، اعتقادات، باورها و الگوی فرهنگی به وجود آورده است و به همه نشان داده است که تفاوت‌های انسان‌ها در مقابل تجارب و آرزوهای مشترکشان بسیار اندک‌اند.

مقاله حاضر به بررسی نحوه تعامل برترین فناوری‌های رسانه‌ای به ویژه در سال‌های آغازین هزاره سوم پرداخته و آن‌را از دیدگاه جهانی شدن ارزیابی می‌کند. از آن‌جا که بحث‌ جهانی شدن در زمینه‌های مختلف (اعم از اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، فناوری، صنعت، بهداشت و...) مطرح است، این موضوع مورد توجه است که آیا رسانه (به معنای رایج آن در کشور به ویژه موضوع مورد توجه است که آیا رسانه(به معنای رایج آن در کشور به ویژه به مفهوم رادیو و تلویزیون)نیز در مسیر جهانی‌شدن قرار دارد یا نه؟ و اگر چنین است چه عوامل و ویژگی‌های کاربردی و فنی در هدایت رسانه به سمت جهانی شدن موثر هستند. نهایتا این که از دیدگاه فناوری، بستر چنین حرکتی کدام است و چه ویژگی‌هایی دارد؟ آیا دارا بودن رویکرد جهانی از خصوصیات عارضی فناوری‌های حاضر است یا از ویژگی‌های ذاتی آن؟ این مقاله ضمن تلاش برای ارائه پاسخ‌های در خور به این پرسش‌ها، تاثیرات متقابل فناوری‌های نوین و رسانه سنتی و جهت‌گیری آینده هریک را به بحث و بررسی می‌گذارد.