درخت حوزه‌های تخصصی

بر این باوریم که زبان مجموعه ای نظام مند و به هم پیوسته است که در عین یکپارچگی و تشکّل، پیوسته در حال تحول و دگرگونی است. یکی ازگسترده ترین حوزه های دستخوش تحول این نظام حوزه معنایی و ساختاری است. پیرو این تحولات در مطالعه ی تاریخی – جغرافیایی واژگان تاریخ بیهقی در منطقه شرق خراسان رضوی(تایباد)،به این نکته رسیده ایم که باوجودآنکه نزدیک به هزار سال از زمان تألیف این اثر می گذرد، امروزه هنوز در گویش محلی مردمان این خطه، واژگانی دیده می شود که به سه گونه متحول شده اند: یا به همان شکل به کاررفته در تاریخ بیهقی (در تلفظ و معنا) استعمال می شوند، یا همراه با تحولات آوایی، دچار تحول معنایی نیز گردیده اند و یا باوجود حفظ شکل ظاهری، ازنظر معنایی نیز کاملاً تغییر کرده اند. این مقاله به روش میدانی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای ضمن توجه بر مطالعات تحول معنا در زبان، به بررسی سیر تحول معنایی-ساختاری چندی از این واژگان در گویش شرق خراسان رضوی(تایباد) می پردازد. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که دگردیسی تحولات معنایی-ساختاری واژگان تاریخ بیهقی در گویش شرق خراسان رضوی بیشتر از نوع دگرگونی داخلی و براثر مشابهت واژگان بوده است.

زبان ها و گویش های محلّی، به مثابه بخشی از فرهنگ و تمدّن هر ملّت، به دلایل متعدّدی همچون مهاجرتِ گویشوران بومی، در خطر فراموشی قرار گرفته اند؛ از این رو، این وظیفه بر دوش متخصّصان علم زبان است که با انجام مطالعات علمی درصدد احیاء و ثبت این گویش ها برآیند. در پژوهش پیش رو، واژه بست های لری خرم آبادی معرّفی و به لحاظ جایگاه اتّصالشان به هسته، وابسته یا گروه به دو دسته جایگاه دوم و وند گروهی تقطیع و بررسی زبان شناختی شده اند. روش انجام کار در نوشتار پیش رو، شاملِ تهیه پرسش نامه (215) جمله ای، مصاحبه با گویشوران بومی، استخراج و بررسی واژه بست های این گونه زبانی با الگوگیری از شقاقی (1392) است، البتّه مدل های خارجی نیز در این زمینه بررسی واقع شده است. یافته های حاصل از بررسی داده ها نشان داد، واژه بست ها در این زبان به میزبان خود پی بست می شوند؛ همچنین، تکواژهای کسره اضافه، معرفه گی، نکره گی، تخصیص نکره و ضمایر پی بستی در مقوله پی بست های جایگاه دوم و تکواژهای مفعول معرفه، هم پایگی، تأکید فعلی، قید افزایش و فعلِ پیوستی در مقوله پی بست های وند گروهی جای می گیرند. نتایج برگرفته از یافته ها بیان گر آن است که در این زبان، وندهای گروهی با توجّه به تثبیت جایگاهشان در مقایسه با پی بست های جایگاه دوم، روی پیوستار به وندها نزدیک تر هستند. کلیدواژه ها: لری خرم آبادی، واژه بست، پی بست، جایگاه دوم، وند گروهی. زبان ها و گویش های محلّی، به مثابه بخشی از فرهنگ و تمدّن هر ملّت، به دلایل متعدّدی همچون مهاجرتِ گویشوران بومی، در خطر فراموشی قرار گرفته اند؛ از این رو، این وظیفه بر دوش متخصّصان علم زبان است که با انجام مطالعات علمی درصدد احیاء و ثبت این گویش ها برآیند. در پژوهش پیش رو، واژه بست های لری خرم آبادی معرّفی و به لحاظ جایگاه اتّصالشان به هسته، وابسته یا گروه به دو دسته جایگاه دوم و وند گروهی تقطیع و بررسی زبان شناختی شده اند. روش انجام کار در نوشتار پیش رو، شاملِ تهیه پرسش نامه (215) جمله ای، مصاحبه با گویشوران بومی، استخراج و بررسی واژه بست های این گونه زبانی با الگوگیری از شقاقی (1392) است، البتّه مدل های خارجی نیز در این زمینه بررسی واقع شده است. یافته های حاصل از بررسی داده ها نشان داد، واژه بست ها در این زبان به میزبان خود پی بست می شوند؛ همچنین، تکواژهای کسره اضافه، معرفه گی، نکره گی، تخصیص نکره و ضمایر پی بستی در مقوله پی بست های جایگاه دوم و تکواژهای مفعول معرفه، هم پایگی، تأکید فعلی، قید افزایش و فعلِ پیوستی در مقوله پی بست های وند گروهی جای می گیرند. نتایج برگرفته از یافته ها بیان گر آن است که در این زبان، وندهای گروهی با توجّه به تثبیت جایگاهشان در مقایسه با پی بست های جایگاه دوم، روی پیوستار به وندها نزدیک تر هستند.  

در دو دهة نخست سدة بیست و یکم، برخی از اندیشمندان فرانسوی کتاب هایی پیرامون بحران ادبیات و پژوهش های ادبی در دوران هم روزگار نوشته اند. یکی از این نوشته ها جستار کوتاهی است با نام ادبیات در مخاطره به قلم تزوتان تودوروف که انتشارات فلاماریون آن را در سال 2007 چاپ کرده است. بن مایة اصلی این جست ار که به بررسی کارکرد و جایگاه ادبی ات از سدة هجدهم به این سو م ی پردازد نوعی نگرانی است. نوشتة پیش رو می کوشد تا افزون بر شناساندن این کتاب و دادن چکیده ای از بخش های مختلف آن، درستی داور ی ها و گزاره های نگارنده اش و همچنین کاستی هایش را کوتاه بررسی کند.

این مقاله به بررسی چهارده قالب معنایی اندام واژه های بیرونی می پردازد. قالب معنایی، چارچوب یکپارچه دانشی است که به ارائه کلی الگوهای ذهنیِ باورها، تجربه ها، آداب و رسوم، تصورات و موارد مشابه می پردازد. در این پژوهش برآنیم به این دو پرسش پاسخ دهیم که «قالب های عمده اندام واژه ها در زبان فارسی به لحاظ نحوی چگونه نمود می یابند؟»  و «چه عناصر معنایی در این قالب ها بازنمایی می شوند؟». هدف مقاله حاضر، شناسایی ساختمان معنایی و نحوی قالب های اندام واژه های بدن در زبان فارسی است. داده های پژوهش، اغلب فرهنگ نگاشتی هستند. قالب ها با الگوگیری از وب گاه فریم نت از تعریف های فرهنگ واژگان استخراج شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در میان قالب های اندام واژه ها فقط یک قالب به قالب اصلی اندام واژه ها اختصاص دارد و سیزده قالب دیگر قالب های مرتبط با اندام واژه ها هستند. اندام واژه ها به دو صورت آشکار و ضمنی حضور دارند. حضور اندام واژه ها به شیوه های گوناگون مانند ساخت واژی، نحوی و معنایی مشخص شده است. حضور آشکار در ساختمان صوری پاره گفته های زبانی مانند اسم، صفت و فعل مرکب و همچنین آرایش جمله قابل مشاهده است. حضور ضمنی در رابطه معنایی اسم ها، صفت ها و فعل ها، خواه بسیط خواه مرکب با واحدهای واژگانی گوناگون به چشم می خورد.  

پژوهش کنونی با الهام از نظریه توجه اشمیت (1990) به بررسی تأثیر افزایش آگاهی زبان آموزان نسبت به ویژگی های عروضی بر روی مهارت شنیداری آنان می پردازد. به همین منظور، تعدا 70 زبان آموز با سطح متوسط ، به عنوان افراد شرکت کننده در این پژوهش و با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس هدفمند انتخاب شدند. آن ها به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند در گروه ازمایش در هر جلسه ویژگی های عروضی زبان انگلیسی با زبان اموزان تمرین می شددر حالی که در گروه کنترل زبان اموزان فقط به متنهایی گوش داده و سوالات تعقیبی را پاسخ می دادند . جمع آوری داده های پژوهش به وسیله آزمون تعیین سطح آکسفورد (OPT) و پیش آزمون و پس آزمون مهارت شنیداری انجام شدند. تحلیل توصیفی و استنباطی داده ها نشان داد که گروه آزمایش با اتکا به افزایش آگاهی ایجاد شده نسبت به ویژگی های عروضی در تلفظ توانست عملکرد معناداری نسبت به گروه کنترل در بهبود مهارت شنیداری داشته باشد.یافته های پژوهش می تواند در خدمت معلمان قرار بگیرد تا آن ها با آگاهی از نحوه پیاده سازی صحیح آموزش مهارت شنیداری به واسطه ویژگی های عروضی، مهارت شنیداری زبان آموزان و در نهایت کیفیت یادگیری آنان را فزایش دهند.

تاکنون بسیاری از محققان به پیچیدگی ساختاری شعر سرزمین بی حاصل سروده تی. اس. الیوت اشاره کرده اند که این پیچیدگی ها در روابط پرسوناژها نیز نمود یافته است. در این مقاله، گفتار و رفتار پنج زوج از میان مجموع پرسوناژهای این شعر، براساس تئوری "تحلیل رفتار متقابل" اریک برن، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. به همین منظور، آسیب شناسی روانی زوجها در این شعر واکاوی خواهد شد تا ریشه مشکلات حل و فصل نشده آنها شناسایی شده و به این وسیله، درک روشن تری از روابط بین آنان حاصل شود. نتایج این تحقیق گویای آن است که از میان پنج زیرگروه مورد بررسی جهت آسیب شناسی ساختاری ، در مجموع دو مورد آلودگی بالغ به کودک، دو مورد آلودگی بالغ به والد و یک مورد بالغ طردکننده مشاهده می شود. بنابراین، حضور موثر حالت من بالغ که می تواند باعث ایجاد تعادل بین دو حالت من والد و من کودک شود، در روابط درون فردی و بین فردی این زوجها کمرنگ است.

در پژوهش حاضر، استعاره شناختی را به عنوان ابزاری مؤثر برای تحلیل زبان که یکی از نمودهای ذهن است، به کار می گیریم. در استعاره شناختی، بخشی از ویژگی های یک مفهوم فیزیکی بر بخشی از ویژگی های یک مفهوم انتزاعی تر منطبق می گردد و زمینه درک و بیان آن را فراهم می سازد. روش انجام این پژوهش، تحلیلی- معناشناختی است و مفهوم ترس در چارچوب نظریه اصلاح شده کوچش (Kövecses, 2020) مورد بررسی قرار می گیرد. وی بر این باور است که بسیاری از استعاره ها بر مبنای ملاحظات فرهنگی پدید می آیند و نه لزوماً بر اساس تجارب جسمانی مانند عامل ترس، تصور کردنِ بسیاری از پدیده ها و رویدادهایی که بدیُمن انگاشته شده اند. اهمیت پژوهش حاضر، شناساییِ نظام شناختیِ عبارت های گسترده و به ظاهر پراکنده متضمنِ مفهوم ترس است و سعی برآن بوده که نظم نهفته در پسِ ده ها عبارت، در ساختار به هم مرتبطِ شناختی، توصیف گردد. بررسی منتخبی از رایج ترین عبارت های شناختیِ زبان های فارسی و عربی ، نشان می دهد که بسیاری از جنبه های مفهوم ترس در این دو زبان، مشترک و برخی دیگر مختلف است. داده های فرهنگ بنیاد این پژوهش، عمدتاً جزء استعاره های متجانس اند؛ یعنی هر دو زبان از استعاره های مشترک در سطح عام استفاده نموده، سپس اطلاعات شناختی فرهنگی خود را به آن افزوده و استعاره های خاص زبانی به وجود آورده اند. برای نمونه، استعاره «ترس، انجماد سیال درون ظرف است» در زبان عربی، استعاره عامِ (ترس سرما است) را انتخاب و عبارت فرهنگ بنیادِ (خوف یجمد الدم فی العروق) را به وجود آورده است، در حالی که در فارسی غالبا انجماد خود ظرف است که نمود زبانی دارد (تنم یخ کرد).

فرایند دوبله موجب انتقال و پیدایش نمودهای التقاط در محصولِ فرهنگ مقصد می شود. چنین نمودهایی ممکن است در سطح های مختلف دیداری کلامی، دیداری غیرکلامی، شنیداری کلامی و شنیداری غیرکلامی شناسایی شوند. مقاله حاضر به بررسی نمودهای غیرکلامی التقاط در فیلم های بلند دوبله شده به فارسی می پردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در سطح های دیداری و شنیداریِ فیلم های دوبله شده، نمودهای التقاط گوناگونی از نوع غیرکلامی وجود دارد. هر دو سطح دیداری غیرکلامی و شنیداری غیرکلامی در (باز)تولید و انتقال نمودهای التقاط در دوبله نقش مهمی دارند. سطح دیداری غیرکلامی بیشترین نمودهای التقاط را در میان لایه های غیرکلامی نشان داده است. در این سطح، هویت خارجی بیشتر از طریق نوع پوشش و زیورآلات نشان داده شده است. نمودهای مشاهده شده التقاط در مقوله های اشیا و زبان بدن هم از رخداد فراوانی برخوردار بودند. در سطح شنیداری غیرکلامی، نمودهای التقاط از طریق صداها، موسیقی، و آواز شناسایی شدند که در بین آن ها موسیقی دارای بیشترین رخداد است.

حادثۀ چرنوبیل یکی از حوادث دردناک عصر ماست که در زمان خود به دلیل مسائل سیاسی چندان به آن پرداخته نشد. کتاب «زمزمه های چرنوبیل» اثر سویتلانا آلکسیویچ به شیوۀ مستندنگاری و مصاحبه با بازماندگان این حادثه، به شرح این ماجرا پرداخته است. کتاب مذکور پس از برنده شدن جایزۀ نوبل، از شهرت جهانی برخوردار گردید و به بسیاری از زبان های زندۀ دنیا ترجمه شد. نوشتار حاضر ضمن معرفی کتاب و ترجمۀ آن، به شرح ماجرای چرنوبیل می پردازد.

نظامی بزرگ ترین شاعر بزمی و داستان سرای ایران از معدود شاعرانی است که به علت کسب علوم و فنون مختلف همچون فلسفه و کلام، علوم قرآنی، نجوم و دیگر علوم به عنوان حکیم ملقب شده است. آشنایی او با قرآن و حدیث و به کارگیری علوم بلاغی و بدیعی همچون تلمیح، اقتباس، اشاره، ترجمه و دیگر آرایه های قرآنی بررسی زیبایی شناسی شعر این حکیم فرزانه را اجتناب ناپذیر کرده است. در این جستار ضمن بررسی و تفکیک معنای ادبی هر یک از آرایه های اشاره، تلمیح، اقتباس و ترجمه،تحمیدیه های او که یکی از شاهکارهای ادب فارسی و مشحون از آیات است، شناسانده می شود تا دریابیم نظامی با تسلطی که بر قرآن و حدیث داشته است چه زیبایی هایی در تحمیدیه های خود خلق کرده که این گونه مانا و جاودانه شده اند؟ در شش منظومه او هفت تحمیدیه خلق شده که دارای ویژگی هایی است که مخاطب امروز به راحتی با آن ارتباط برقرار می کند. در این مقاله ضمن تحلیل این تحمیدیه ها، بسامد اشارات و تلمیحات قرآنی و تأثیرپذیری نظامی در تحمیدیه ها نشان داده شده است.

از جمله عناصر وجهی، «نمود واژگانی» است که به عنوان مشخصه معنایی در فعل موجود است و روند و چگونگی انجام فعل را نشان می دهد. مهم ترین مفاهیمی که در نمود واژگانی مد نظر قرار می گیرند، ایستایی، پویایی، قوت، ضعف، تکرار، استمرار، امتداد، لحظه ، و سرعت است. این مقاله بر آن است که نمود واژگانی را ابزاری برای درک وجهیت و حالتمندی امام علی (ع) قرار دهد. به همین منظور با اشاره به دسته بندی نمود واژگانی، متن نامه 53 نهج البلاغه مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته، آن گاه به تبیین ارتباط میان این عنصر وجهی با ایدئولوژی و نگرش امام(ع) پرداخته شده است. با توجه به این نکته که بیشتر مباحث این نامه مبتنی بر مسائل تربیتی است، افعال وضعیتی نسبت به افعال رخدادی و عملیاتی بیشتر مشاهده شدند. افعال رخدادی و دستاوردی موجود در نامه نیز بر تأکید امام(ع) به تحرک و سرعت در انجام امور ظاهری و بیرونی اشاره می کنند. بنابراین از میان مفاهیم واژگانی ایستایی، پویایی و تداوم بیشتر مشاهده شدند.