فهیمه باب الحوائجی

تبیین موضوع: مسکن از نیازهای اصلی زندگی در سراسر دنیا به شمار می آید و در شهرها، مسئله بزرگی برای شهروندان و مسئولین محسوب می شود. هدف این مقاله، شناسایی و تحلیل شاخص های مؤثر در بخش مسکن و تبیین این شاخص ها در برنامه ریزی مسکن شهری در ایران در بازه زمانی 40 ساله (سال های 1357 تا 1396) مستخرج از مرکز آمار ایران است.روش: مقاله حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی است. رویکرد کلی حاکم بر آن تحلیل محتوای کیفی است که در قالب آن اسناد و گزارش ها، اسناد بالادستی شامل برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و طرح جامع مسکن و سایر اسناد مرتبط با موضوع مسکن مورد بررسی قرارگرفته اند. در بخش تحلیل به منظور شفاف سازی و درک بهتر، از شکلهای مربوط به میانگین های آماری که در نرم افزار Spss و Excell تهیه شده اند، استفاده شده است.یافته ها: نشان دهنده آن است که تعداد شاخص های مؤثر بخش مسکن در دهه 60 با توجه به حوادث رخ داده در این دوران از قبیل جنگ، تصویب قانون زمین شهری و ... و سیاست های در نظر گرفته شده توسط دولت در زمینه تخصیص مسکن به شهروندان بالاتر از سایر دوره ها بوده است. از میزان این شاخص ها در سال های بعد به ویژه دهه 80 و 90 کاسته شده اما در این دهه ها بر فراوانی شاخص های مسکن افزوده شده است.نتایج: شاخص های مطرح در این دهه ها مشابه بوده و در طی گذشت زمان تغییر چندانی در آن ها رخ نداده و به صورت ثابت و سنتی باقی مانده اند. تغییر این شاخص ها در برنامه ریزی مسکن در شهرهای ایران امری لازم و ضروری است.

هدف: . ترسیم شبکه معنایی اسناد دیوانی دوره قاجار از طریق مقوله بندی و برقراری روابط اصطلاح نامه ای هدف پژوهش است. روش: پژوهش حاضر، از لحاظ هدف کاربردی است که از روش تحلیل محتوای کمّی، کیفی و اکتشافی استفاده شده است. برای مفهوم شناسی شبکه ای و درک ارتباط سیستمانیک و تا حدودی سلسله مراتبی میان مفاهیم از نرم افزار مکس کیودا استفاده شد. با تحلیل و واکاوی پربسامدترین مفهوم اسناد دیوانی دوره قاجار از طریق کدگذاری مفاهیم اسناد شبکه معنایی حاصل از آن ترسیم شد. همچنین از نرم افزارهای اس.پی.اس.اس. و اکسل در بخش کمّی پژوهش استفاده شده است. یافته ها: بالاترین بسامد فراوانی مربوط به مفهوم القاب و مناصب با فراوانی 6920 مقوله فرعی یافت شد. با توجه به اهمیت این مفهوم در ساختار دیوان سالاری دوره قاجار، ترسیم شبکه معنایی حاصل از آن براساس رابطه های معنایی اصطلاحنامه ای (سلسله مراتبی، هم ارزی و وابسته) ارائه شده است. این شبکه معنایی براساس مقوله های اصلی و فرعی استخراج شده از القاب و مناصب دیوانی ترسیم شد. مقوله های اصلی عبارت انداز: القاب و مناصب مالی-دیوانی، القاب و مناصب نظامی-دیوانی، القاب و مناصب درباری-دیوانی، القاب و مناصب دیوانی-دیوانی و القاب و مناصب شرعی و قضایی- دیوانی. همچنین پربسامدترین مقوله اصلی مقوله القاب و مناصب مالی-دیوانی با (34 درصد) و پربسامدترین مقوله های فرعی مناصب مستوفی و مستوفی الممالک از مقوله مالی- دیوانی است. نتیجه گیری: شبکه معنایی حاصل از این پژوهش یکی از روش های بازیابی داده است که با استفاده از دانش معناشناسی به تعیین موضوع، تحلیل و مفهوم سازی نیاز اطلاعاتی پژوهشگران کمک می کند. همچنین کاربران اسناد به گستره موضوعی و در نهایت به دانش گستری و تولید دانش در اسناد دیوانی دوره قاجار پی می برند. ترسیم نقشه معنایی اسناد دیوانی دوره قاجار در موضوع مطالعات اسناد دیوانی دوره قاجار، شروعی برای هوشمندسازی، خودکارسازی و کارآیی بیشتر هستی شناسی تخصصی مطالعات آرشیوی است. در پژوهش حاضر تلاش شد برای دست یافتن به راهکارهای نوین احاطه و تسلط بر دایره مفهومی واژگان اسناد دیوانی، الگوهای ادراکی در روابط معنایی اسناد، به صورتی قابل فهم، برای رایانه و نظام های ذخیره و بازیابی ساخته شود، به طوری که هم نمایه ساز و هم جستجوگر (متخصصان و اصطلاح شناسان موضوعی) بتوانند از گستردگی و زمینه ارتباط میان مفاهیم آن و اندیشه های مرتبط با این مفاهیم به خوبی بهره گیرند.

پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی پدافند سایبری در سازمان های داده محور در حوزه نگهداری داده انجام می-شود. این پژوهش، از نوع اکتشافی و کاربردی بوده و با رویکردی آمیخته با بهره گیری از دو روش دلفی و پیمایشی صورت می گیرد. در ابتدا، با مطالعه اسناد و منابع موجود مرتبط با سازمان های داده محور، حوزه نگهداری داده به لحاظ اهمیت سایبری آن در مقایسه با سایر سازمان ها و همچنین پنج بُعد شامل شناسایی، حفاظت، کشف، پاسخگویی و بازیابی، مولفه ها و شاخص های پدافند سایبری بر اساس چارچوب NIST شناسایی و احصاء می شوند. پرسشنامه ای مبتنی بر طیف لیکرت طراحی و با بهره گیری از تعداد 15 نفر خبره، طی اجرای دو مرحله دلفی، هر یک از ابعاد، مولفه ها و شاخص ها بر اساس ویژگی نگهداری داده سازمان های داده محور، پالایش و پرسشنامه نهایی سازی می شود. در نهایت، با استفاده از روش پیمایش تحلیلی، به منظور پاسخگویی به پرسش اصلی پژوهش، پرسشنامه در اختیار حجم نمونه 288 نفره که به صورت تصادفی ساده از جامعه مورد مطالعه انتخاب گردیده اند، قرار گرفته و با استفاده از الگوسازی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تائیدی مورد بررسی، تحلیل و در نتیجه، الگوی پدافند سایبری ارائه خواهد شد. پنج بُعد همراه با 21 مولفه و 70 شاخص پدافند سایبری در حوزه نگهداری داده در سازمان های داده محور شناسایی و احصاء می شوند، ضمناً به استناد انجام تحلیل عاملی تائیدی بر روی الگوی احصاء شده، تأثیرگذاری هر یک از بُعد های پدافند سایبری بر سازمان داده محور تأیید و داده های تجربی، داده های نظری را پشتیبانی و در نهایت الگوی پدافند سایبری مربوطه در سازمان های داده محور ارائه می شود.

هدف: تعیین پرکاربرد ترین مؤلفه های مدیریت داده های پژوهشی از دید کتابداران کتابخانه های دانشگاهی علوم پزشکی قطب 7 کشور بوده است. روش پژوهش: در پژوهش حاضر از روش آمیخته (کیفی-کمی) استفاده شده است. داده های بخش کیفی متشکل از 20 نفر از خبرگان رشته، انتخاب و فرم های نظرسنجی با هدف اجماع نظرات، در 3 راند برای ایشان ارسال و ارزیابی انجام شد. در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته، نظرات 127نفر از کتابداران کتابخانه های دانشگاهی مورد نظر گردآوری شد. داده های کمی بوسیله آزمون های t ، فریدمن، تحلیل عاملی و مدل یابی معادلات ساختاری با نرم افزار PLS، تجزیه وتحلیل شدند. یافته ها: 6 مؤلفه در مدیریت داده پژوهشی از میان مؤلفه های دوازده گانه شناسایی شده در فازهای دلفی، پرکاربردترین آنها در کتابخانه های دانشگاهی علوم پزشکی قطب 7 کشور بوده اند که به ترتیب شامل: زیرساخت داده؛ نقش نظارتی؛ استفاده مجدد؛ بودجه؛ سازماندهی؛ اشتراک گذاری) بوده اند. میانگین بارهای عاملی 6 مؤلفه مذکور در کتابخانه های دانشگاهی مورد پژوهش، بالاتر از 6/0 (قابل قبول) بود. ضریب آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و مقدار AVE برابر با 5/0 بوده، لذا تمامی معیارها در متغیرهای پنهان، در محدوده قابل قبول بوده اند. نتایج آزمون های t و فریدمن در بخش کمی نشان داد که از نگاه کتابداران در مقوله های فوق الذکر تفاوت معناداری نسبت به سایر مؤلفه ها وجود دارد. نتیجه گیری: بنابر نظر کتابداران کتابخانه های دانشگاهی علوم پزشکی قطب 7 کشور، مؤلفه های زیرساخت داده، نقش نظارتی، استفاده مجدد، بودجه، سازماندهی و اشتراک گذاری، کاربردی ترین مؤلفه ها در مدیریت داده های پژوهشی در اینگونه کتابخانه ها هستند که می توان از آنها به عنوان معیاری برای اجرای پژوهش های آتی و نیز جهت ساخت ابزاری برای انجام پژوهش های مرتبط استفاده کرد.

هدف: کتابخانه های عمومی نه تنها یکی از تأثیرگذارترین نهادهای اجتماعی هستند بلکه می توانند منعکس کننده سیر تحولات در عرصه های دیگر از جمله توسعه صنعتی نیز باشند. در این پژوهش سعی شده است با تمرکز بر نسل شناسی کتابخانه های عمومی، به تغییر روند خدمات این کتابخانه ها متناسب با ویژگی های انقلاب های صنعتی بپردازد. بنابراین، هدف این پژوهش، تحلیل و مرور تغییرات و تحولات کتابخانه های عمومی متأثر از انقلاب های صنعتی، از شکل گیری کتابخانه های سنتی در انقلاب صنعتی اول تا رسیدن به کتابخانه های پلتفرمی در انقلاب صنعتی چهارم است. کتابخانه به مفهوم پلتفرم، بستری اجتماعی برای مشارکت همه افراد و نهادها و با هدف فراهم کردن زمینه های تبادل اطلاعات و دانش عمل می کند.روش: از جنبه روش شناسی، این مقاله یک مطالعه مروریِ رواییِ غیرنظام مند است که در آن از رویکرد سندی استفاده شده است. به منظور گردآوری و استخراج اطلاعات، جستجوی جامعی در پایگاه های اطلاعاتی ایرانی و بین المللی انجام شد. متون و اسناد مرتبط با عبارت های دقیق انقلاب صنعتی یاIndustrial Revolution و کتابخانه عمومی یا Public Library در بازه زمانی 2000 تا 2018 میلادی بازیابی و مرور شد.یافته ها: یافته های این پژوهش، ضرورت شناخت ویژگی های نسل های کتابخانه های عمومی بر اساس پارادایم های انقلاب های صنعتی با توجه به خصیصه هایی مانند فناوری و ابزار، مخاطب و ذی نفع، مأموریت و چشم انداز و زیرساخت و منابع بود که بیانگر ضرورت تغییر کتابخانه ها به سمت نسل کتابخانه های پلتفرمی برای بقا و تداوم خدمت تأثیرگذار در دوران انقلاب صنعتی چهارم است. با توجه به تغییر اکوسیستم اجتماعی متأثر از انقلاب صنعتی چهارم، کتابخانه ها باید برای استمرار حیات و توسعه و افزایش اثربخشی خود، نگرش و عملکرد شان را تغییر دهند و با شناسایی مجدد دارایی ها، ارزش ها، فلسفه وجودی و منطق کارشان مبتنی بر تفکر پلتفرمی برای همنواسازی و خلق و تبادل ارزش ها با ذی نفعان، به خصوص منابع و ذینفعان بیرونی خود، اقدام کنند.

هدف: هدف این پژوهش ارائه مدل هویت دیجیتال و دولت هوشمند با نقش میانجی رهبری تحول دیجیتال در دستگاه های دولتی ایران است. روش پژوهش: پژوهش حاضر کوشیده است با پیروی از رویکرد آمیخته و با بهره یردن از نظریه داده بنیاد و با رویکرد کلاسیک گلیزر و استرواسی در قالب طرحی (اکتشافی و توصیفی-پیماشی) تصویری روشن و جامع از هویت دیجیتال در دولت هوشمند در دستگاه های دولتی ایران با نقش میانجی رهبری تحول دیجیتال ارائه نماید. جامعه آماری این مطالعه شامل دو بخش است: در بخش اول که ازطریق رویکرد کیفی و با بکارگیری روش نظریه داده بنیاد انجام گرفته است با 20 نفر از خبرگان در بخش دولت الکترونیک و هویت دیجیتال، مصاحبه به عمل آمد. در بخش دوم پژوهش پرسشنامه در بین 384 نفراز کارکنان دولت در بخش های مختلف توزیع گردید، تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزارSPSS  SMARTPLS3 است. یافته ها: مولفه های هویت دیجیتال شامل سودمندی، همه جانبه،ایمن، ارائه حق انتخاب، متناسب با هدف؛ و عوامل مربوط به دولت هوشمند: خدمات هوشمند، محیط هوشمند، امنیت هوشمند، منابع هوشمند، تعامل هوشمند، سازمان دهی دیجیتال،حکمرانی دیجیتال، نقشه راه دیجیتال؛ عوامل مربوط به رهبری تحول دیجیتال: سازمان دهی دیجیتال، حکمرانی دیجیتال، نقشه راه دیجیتال است. نتیجه گیری : نتایج کلی پژوهشی حاکی ازاین است که هویت دیجیتال در دولت هوشمند در دستگاه های دولتی کشور با نقش میانجی رهبری تحول دیجیتال تاثیرگذار است که مقدار ضریب بتا هویت دیجیتال بر رهبری دیجیتال تحول آفرین برابر با 485/0،  و مقدار ضریب بتا مربوط به رهبری تحول دیجیتال بر دولت هوشمند برابر 745/ ، ضریب بتا مربوط به مسیر سوم برابر 256/0می باشد.

امروزه با گسترش خدمات وب معنایی نیاز موتورهای جست وجو به شبکه های مفهومی و هستی نگاری های دامنه جهت استنتاج و استدلال منطقی از پرسش های کاربران و همچنین، بازیابی بهینه (دقیق و مرتبط) رو به فزونی است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و با هدف تح لی ل ساختار شبکه م فاهی م ح وزه امنیت اطلاعات انج ام، و ساختار دامنه آن از طریق روش های ترک ی ب ی هم رخ دادی واژگ ان و تحلیل شبکه های اجتماعی کشف شد. جامعه آماری این پژوهش متشکل از ۱۰۲۲۷ مدرک علمی در حوزه امنیت اطلاعات اعم از کتاب ها، مقالات مجلات و م قالات هم ایش ها در س ط ح بی ن ال ملل و بر گرفته از پایگاه استنادی «اسکوپوس» و «وبگاه علوم» طی سال های ۲۰۱۳- ۲۰۱۷ است. برای پیش پردازش کلید واژه ها و ابر برچسب ها از نرم افزار «زوترو»، جهت تطبیق آن ها با واژه نامه های امنیت اطلاعات و علوم کامپیوتر از نرم افزار «اکسل» و جهت مصورسازی و تحلیل شبکه های موضوعی از «وی اُاِس ویوِر» و «گفی» استفاده شده است. با بررسی ۱۹۶۴۸ کلید واژه و ابر برچس ب، ۲۰۷ کلی دواژه با توجه به آخرین نس خه واژه نامه امنیت اطلاعات استخراج شد. یافته های پژوهش نشان داد که این شبکه ۱۴ خوشه دارد: ۵ خوشه آن بالغ، ۷ خوشه نیمه بالغ و ۲ خوشه نابالغ هستند و به طور کلی، شبکه مفهومی حوزه امنیت اطلاعات از انسجام و تراکم خوبی برخوردار است. مفاهیم «امنیت» و «امنیت اط لاع ات»، «سی ست م های اطلاعاتی»، «حری م خص وصی»، «اط لاع ات»، «ارتباطات از راه دور»، «رم ز ن گاری» و«رم ز گذاری»، «احراز هویت»، «امنیت سایبری»، «شبکه»، «پردازش ابری»، «حملات ضد امنیتی»، «کنترل دسترسی ها»، «سیستم های تشخیص نفوذ»، «پروتکل های امنیت»، «ریسک»، «مدیریت ریسک و چارچوب های آن»، و «قرارداد ها و توافقات سطح دسترسی»، از مهم ترین مفاهیم این شبکه و دارای بالاترین میزان مرکزیت بینابینی در شبکه هستند. نحوه ارتباطات و پیوندهای درونی آن ها با همدیگر از نوع مستقیم است.

هدف:. با توجه به نوبودن مفهوم تفکر پلتفرمی بویژه در حوزه کتابخانه ها و به منظور برجسته سازی تفاوت کتابخانه پلتفرمی و خدمات آن ها این پژوهش در پی شناسایی مقوله ها و مؤلفه ها و گویه های مهم در تفکر پلتفرمی برای اثربخشی خدمات کتابخانه های عمومی از نگاه متخصصان است تا بتوان از آن به عنوان الگویی برای پیاده سازی تفکر پلتفرمی به شکلی تأثیرگذار در کتابخانه های عمومی استفاده کرد. روش : تکنیک دلفی، با مشارکت ۱۵ متخصص علم اطلاعات و کتابخانه های عمومی انجام شده است. پرسش نامه ای بر اساس مفاهیم و مؤلفه های مرتبط با تفکر پلتفرمی برای کتابخانه های عمومی مبتنی بر ادبیات موضوع برپایه متون تخصصی در زمینه تفکر پلتفرمی و با توجه به دیدگاه های صاحبنظران و تجارب مدیریتی نویسنده نخست در کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد  تدوین کردیم و روایی آن تائید شد. به منظور اطمینان از پایایی پرسش نامه و همسانی درونی پرسش های آن، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. مقدار کلی آلفای کرونباخ برای پرسش نامه ۸۷۷/۰ به دست آمد که رقم مناسبی است. نتایج دور اول دلفی سبب شد تا پرسش نامه ای که برای ترسیم مدل تفکر پلتفرمی در کتابخانه های عمومی برای متخصصان ارسال شده بود، از دو ستون مؤلفه و گویه به سه ستون مقوله، مؤلفه و گویه تغییر کند. در دور دوم دلفی، از بین همان افراد قبلی، تعداد متخصصان مشارکت کننده، ۱۴ نفر بود. پس از دریافت و واکاوی بازخوردهای دو دور پرسش نامه دلفی، مقوله ها و مؤلفه ها و گویه های تفکر پلتفرمی برای توسعه خدمات کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد شناسایی شدند. یافته ها:. میانگین تایید مقوله ها، مؤلفه ها، و گویه های تفکر پلتفرمی توسط متخصصان 5/87 % بود. دور دوم دلفی نشان داد که مشارکت کنندگان تمام مقوله ها، مؤلفه ها و گویه ها را برای تفکر پلتفرمی در کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد تأیید کردند. درنهایت ۶ مقوله ، ۱۷ مؤلفه و ۸۹ گویه برای ارائه ی تفکر پلتفرمی برای توسعه و اثربخشی خدمات کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد یافته شد. نتیجه گیری: باتوجه به نتایج به دست آمده بعد از تحلیل داده ها در دو دور دلفی، موضوعات اصلی در قالب مقوله و در زیرمجموعه آن، مؤلفه ها قرار گرفتند و مصداق های پرسش نامه ی اولیه، تفکیک شده و در ذیل هر مؤلفه، تعدادی گویه تدوین گردید و بهره گیری از مقوله ها و مؤلفه ها برای ترسیم مدل تفکر پلتفرمی برمبنای آن ها امکان پذیر شده است.

توجه به ابعاد تعامل به عنوان مفهومی اساسی در محیط های رایانه ای برای درک و ترسیم کارکرد روانی و رفتارهای کاربران و در نتیجه، طراحی بهینه نظام های بازیابی تعاملی اطلاعات ضروری است. از طرف دیگر، مسئله تعامل به دلیل ماهیت پیچیده ای که دارد، توجه همزمان به عوامل شخصی-شناختی، رفتاری و محیطی کاربران در فرایند بازیابی اطلاعات و درک درست این مؤلفه ها را می طلبد. از این رو، هدف پژوهش حاضر ارائه چارچوب و تعیین عناصر اصلی و فرعی تعامل بازیابی اطلاعات مبتنی بر نظریه شناختی اجتماعی «بندورا» و توسعه سیاهه وارسی بعد تعامل بازیابی اطلاعات در کتابخانه های دیجیتال مبتنی بر این نظریه است. پژوهش حاضر در دو مرحله به روش کتابخانه ای و پیمایشی، یعنی نظرسنجی از خبرگان و پانل «دلفی» انجام شده است. نخست، با بررسی متون مختلف، مؤلفه های مختلف تعامل در سامانه های کتابخانه های دیجیتال و همچنین، مؤلفه های تأثیرگذار نظریه شناختی اجتماعی در رفتار اطلاعاتی استخراج و ارزیابی شد. سپس، ابعاد و مؤلفه های تعامل مبتنی بر نظریه شناختی-اجتماعی با استفاده از آرای خبرگان دانشگاهی برآوُرد و در پرسشنامه ای در قالب طیف «لیکرت» پنج گزینه ای تنظیم و اعتبارسنجی گردید. مؤلفه های اصلی شامل سه بعد تعامل با اطلاعات، تعامل با رابط کاربری و تعامل با وظایف، و مؤلفه های فرعیِ هر یک از آن ها گروه معلول، و نظریه شناختی-اجتماعی با سه مؤلفه اصلی شخص، محیط، و رفتار، گروه علت ها را تشکیل می دهند. جامعه خبرگان، بر اساس روش نمونه گیری گلوله برفی، شامل ۱۷ متخصص حوزه بازیابی اطلاعات بود. با توجه به مقادیر بالای ض ریب ت وافقی «کن دال» در دو مؤلفه شخص و رفتار ح دود ۰/۷۷ و ضریب ۰/۷۲ در مؤلفه محیط در مجموع، ۶۰ مؤلفه در این سه بعد مورد توافق و اجماع واقع شد. بر اساس یافته های پژوهش و در ضمن مراحل دوگانه دلفی و پس از حذف مؤلفه هایی با میانگین کمتر از عدد ۳ در طیف «لیکرت»، تعداد ۲۱ مؤلفه در بُعد شخص، ۲۰ مؤلفه در بُعد رفتار و ۱۹ مؤلفه در بُعد محیط مورد تأیید خبرگان پژوهش قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که گویه اعتبار در هر سه مولفه شخص، رفتار، و محیط و گویه های جامعیت و پیچیدگی وظیفه کاری عینی در مؤلفه محیط و گویه دشواری وظیفه کاری ذهنی در مؤلفه رفتار از نظر خبرگان پژوهش نیز کم اهمیت بود و در نتیجه، حذف شدند. چارچوب به دست آمده از این پژوهش می تواند به عنوان مبنای پژوهش های آتی در جهت کاربست این مؤلفه ها با تأکید بر سه جنبه اساسی رفتار کاربر در طراحی بهینه نظام های بازیابی تعاملی اطلاعات قرار گیرد. .

هدف:  پژوهش پیش رو به بررسی وضعیت کاربرد هستی شناسی ها در کتابخانه دیجیتال از طریق تحلیل مطالعات این حوزه می پردازد. روش پژوهش: روش پژوهش مطالعه پیش رو کیفی و از نوع فراترکیب است. به منظور گردآوری داده ها در این مطالعه از روش کتابخانه ای و برای تحلیل آن از الگوی هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو استفاده شد. جامعه مورد مطالعه، مطالعات (مقاله و پایان نامه) مرتبط در حوزه کاربرد هستی شناسی ها در کتابخانه های دیجیتال است که از پایگاه های علمی داخلی و خارجی بازیابی شد. به منظور اطمینان از کیفیت مطالعات مورد بررسی از چک لیست ارزیابی کسپ استفاده شد. در نهایت از بین 267مطالعه بازیابی شده، 43 عنوان انتخاب و تحلیل شد. یافته ها: تجزیه و تحلیل مطالعات حوزه کاربرد هستی شناسی در کتابخانه دیجیتال به شناسایی 4 مقوله، 8 مولفه و 48 بٌعد در این حوزه انجامید. مقولات اصلی در این حوزه شامل کاربرد هستی شناسی در خدمات کتابخانه دیجیتال، کاربرد هستی شناسی در ساختارهای کتابخانه دیجیتال، زمینه های کاربرد هستی شناسی در کتابخانه دیجیتال و کاربرد هستی شناسی ها در پوشش دامنه موضوعی کتابخانه دیجیتال می شوند. اصالت: در این مطالعه که به نظر می رسد تاکنون مشابه آن انجام نشده است، سعی شد تا تحلیل جامعی از حوزه کاربرد هستی شناسی در کتابخانه های دیجیتال، وضعیت موجود و ابعاد و زوایای آن ارائه شود. همچنین با روشن شدن و تبیین موضوعاتی که کمتر به آن ها پرداخته شده است، زمینه های پژوهشی تازه ای برای محققان این حوزه ارائه شد.

هدف : هدف پژوهش ارائه مدلی کاربردی از سامانه توصیه گر (پیشنهاددهنده) در حوزه خدمات شخصی سازی کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی است، این سامانه، با تحلیل الگوهای رفتاری کاربران و ارائه پیشنهادهای دقیق و مورد نیاز، آنان را از مرور داده های غیر مرتبط بی نیاز می سازد. از مزایای این سامانه می توان شناسایی دقیق نیازهای اطلاعاتی، افزایش کیفیت جستجو، کمک به انتخاب صحیح منابع اطلاعاتی و پیش بینی نیازهای آتی کاربران را برشمرد. روش : پژوهش کاربردی است و با استفاده از کاوش قوانین انجمنی و الگوریتم FP-Growth انجام شده است. جامعه تعداد 960 نفر کاربر نرم افزار کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی در فاصله دو سال بوده، که بر مبنای الگوی مجموعه داده های مکرر، 170 درخواست پرتکرار از میان کل دیتاست های موجود استخراج شد. نتایج از طریق پیاده سازی این داده های پرتکرار در نرم افزار رپید ماینر، به دست آمد. یافته ها : بهترین حالت دسترسی به مجموعه داده های تولید شده، با تنظیم درجه حداقل پشتیبانی 02/0 و حداقل اطمینان 095/0 است که منجر به کشف الگوریتم های شرطی (اگر – آنگاه) گردید. این یافته نشان می دهد: اگر کاربری در زمان جستجوی نرم افزار کتابخانه دیجیتال موضوعاتی همچون (علم اصول، اجتهاد، سنت و...) را انتخاب نماید، به دلیل سابقه جستجو های پر تکرار کاربران پیشین با همین موضوعات، از سوی سامانه توصیه گر، آنگاه عناوین مرتبطی با موضوع اصول فقه پیشنهاد خواهد شد. نتایج: طراحی مدل سامانه توصیه گر و اجرای آن، منجر به افزایش آگاهی و عدم سردرگمی کاربران و ارتقاء سطح کیفیت خدمات و رضایت آن ها و در نهایت حفظ کاربران فعلی و جذب کاربران جدید خواهد شد.

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف تبیین میزان همخوانی انواع موجودیت های داده ای فرانمای تولید داده های ساختارمند با بازنمایی آن ها در فهرست اصطلاحات نوع خاص منبع استاندارد مارک 21 انجام شد. روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف، یک پژوهش کاربردی است که بر اساس روش تحلیل محتوا صورت گرفت و جامعه پژوهش را انواع موجودیت های داده ای فرانمای تولید داده های ساختارمند تشکیل می دادند. برای گردآوری داده ها، از ابزار سیاهه وارسی مبتنی بر فهرست اصطلاحات نوع خاص منبع مارک، برای بررسی میزان همخوانی با انواع موجودیت های داده ای فرانمای تولید داده های ساختارمند، و روش مشاهده طراحی شده استفاده شد که برای این منظور در ابتدا هر یک از موجودیت های آثار خلاقانه و سپس موجودیت های دیگر در فرانمای تولید داده های ساختارمند با اصطلاحات نوع خاص منبع در استاندارد «مارک» مورد تحلیل، و انواع موجودیت های داده ای مرتبط شناسایی و تعیین شدند. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان داد که 64 درصد از اصطلاحات نوع خاص منبع در مارک وجود دارد که در فرانمای تولید داده های ساختارمند هیچ نوع موجودیت داده ای معادل آنها تعریف نشده، و تنها 36 درصد اصطلاحات نوع خاص منبع مارک با فرانمای تولید داده های ساختارمند همخوان است. بدین معنی که برای 100 اصطلاح نوع خاص منبع مارک فقط 36 معادل در فرانمای تولید داده های ساختارمند وجود داشت. در این میان، 24 اصطلاح از اصطلاحات نوع خاص منبع مارک با موجودیت آثار خلاقانه در فرانمای تولید داده های ساختارمند همخوانی کامل و دقیق داشتند و 12 اصطلاح با سایر موجودیت های فرانما همخوان بودند. نتیجه : برای توصیف و سازماندهی اشیای دیجیتالی، به دلیل آنکه بیشتر موجودیت های داده ای موجود در وب، نسخه دیجیتالی شده اشیای محتوایی فیزیکی هستند، بنابراین ویژگی های هر دو نسخه باید مدنظر قرار گیرد. همچنین با توجه به اینکه فرانمای تولید داده های ساختارمند بخشی از موجودیت های داده ای بافت کتابشناختی را در نظر نگرفته، در نتیجه این فرانما چنان چه بخواهد نگاره دانش را تکمیل کند، باید برای توصیف تمام اصطلاحات نوع خاص منبع بافت میراث فرهنگی (از جمله بافت کتابشناختی) فرانمای مناسب و ویژه طراحی نماید. نیز توصیه می شود، اصلاحات و واژگان تخصصی سایر بخش های بافت میراث فرهنگی (بافت موزه و آرشیو) با موجودیت های داده ای فرانمای تولید داده های ساختارمند تطبیق داده شوند تا زمینه برای بازنمون کامل دانش در بافت میراث فرهنگی فراهم گردد.

پژوهش حاضر با هدف بهبود کارکردپذیری صفات و روابط میان موجودیت های آثار خلاقانه «فرانمای تولید داده های ساختارمند» با بازنمایی آن ها در الگوی مرجع کتابخانه ای (ال آر ام) بر اساس روش تحلیل محتوا انجام شد. جامعه پژوهش را صفات (ویژگی ها و روابط) موجودیت کتاب از مجموعه موجودیت های آثار خلاقانه فرانمای تولید داده های ساختارمند تشکیل می دادند. برای گردآوری داده ها، از ابزار سیاهه وارسی مبتنی بر موجودیت ها، ویژگی ها و روابط الگوی مرجع کتابخانه ای (ال آر ام) برای بررسی میزان همخوانی با صفات موجودیت کتاب در فرانمای تولید داده های ساختارمند، و روش مشاهده طراحی شده استفاده شد. برای این منظور هر یک از صفات موجودیت کتاب در فرانمای تولید داده های ساختارمند با ویژگی ها و روابط موجودیت های مرتبط در «ال آر ام» مقایسه، و ویژگی ها و روابط همخوان شناسایی و استخراج شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد که برای صفت های « نویسنده»، «قالب فایل»، «بستر نحوی رمزگذاری» و «رسانه مرتبط» در صفت های فرانمای تولید داده های ساختارمند در موجودیت «آثار خلاقانه» و صفت های «درخواست کننده» و «جنسیت» در موجودیت «شخص» در این فرانما هیچ رابطه یا ویژگی ای در الگوی «ال آرام» مطابقت نداشت. به این دلیل که «ال آرام» یک الگوی مفهومی و سطح بالاست و به موجودیت های بافت کتابشناختی و ویژگی ها و روابط آن ها در بالاترین سطح و بدون توجه به چهار گروه استانداردهای حوزه سازماندهی دانش یعنی استانداردهای محتوایی، فراداده ای، قالب بندی و تبادل داده ها به عنوان بستر بازنمون آن ها می پردازد، بنابراین این گونه صفات باید در استانداردهای فراداده ای و محتوایی لحاظ شوند. در «ال آر اِم»، نقش های پدیدآورندگان، معادل ندارند و دلیل آن مستقل بودن الگو از این چهار گروه استاندارد است و امکان افزودن نقش ها بر اساس خط مشی سازماندهی هر مرکز اطلاعاتی و کتابخانه وجود دارد. در سایر موجودیت های «کتاب»، «شیء» و «سازمان» تمامی صفت ها با ویژگی ها یا روابط در «ال آر ام» همخوانی داشتند، و الگوی «ال آرام» با وجود نگرش جامع و کلی همه را پوشش می داد. «ال آرام» نسبت به روابط بین موجودیت ها دید کاملی داشته، روابط بین موجودیت ها در آن گویاسازی شده ، و متناسب با بافت کتابشناختی شناسایی و کشف شده اند. در حالیکه در فرانمای تولید داده های ساختارمند بسیاری از روابط بین موجودیت های داده ای متناسب با بافت هدف تعیین نشده است. این فرانما باید صفاتی را برای توصیف موجودیت ها درنظر بگیرد که روابط را متناسب با هر بافت پوشش دهد. با رعایت توصیه های الگوهای مفهومی بافت میراث فرهنگی در تعیین و توسعه ویژگی ها بخصوص روابط میان موجودیت های داده ای از سوی طراحان فرانمای تولید داده های ساختارمند، کاستی های کارکردپذیری این فرانما در محیط های داده ای رفع می شود و نیز کاربردپذیری آن بهبود می یابد.

هدف از این پژوهش، بررسیِ جامعِ انواع الگوهای مدل کسب وکار داده محور به منظور کمک به فعالان حوزه های کارآفرینی و نوآوری، به ویژه کسب وکارهای دیجیتالی است. این مقاله یک مطالعه استدلالی-انتقادی است که از روش مروریِ روایی با رویکرد سندی استفاده می کند. به منظور گرد آوری و استخراج اطلاعات، یک جستجوی جامع در اسناد موجود در پایگاه های اطلاعاتی ایرانی ، بین المللی و بعضی از شرکت های مشهور مشاوره مدیریت جهان انجام شد. جامعه آماری این پژوهش، کلیه متون و اسناد مرتبط با کلیدواژه مدل کسب و کار داده محور در بازه زمانی 2000 تا 2018 میلادی بود. پس از مطالعه اسناد، ابتدا در بخش ادبیات پژوهش 26 الگوی مدل کسب وکار داده محور فهرست گردید و پس از بررسی شباهتها، 20 الگو احصا شد. در دومین بازنگری این موارد، 13 الگو متمایز از هم شناسایی شدند و در سومین دور بررسی ، ضرورت نیاز این 13 الگو به 5 ابزار مکمل، تشخیص داده شد و سپس به این موارد اشاره گردید. الگوهای مدل کسب و کار داده محور می توانند به نوآوران و کارآفرینان کمک کنند تا متناسب با گروه های مشتریان خود از این الگوها بهره برداری نمایند و یا حتی از کسب وکارهای موفق جهان که از این الگوها استفاده می کنند، ایده بگیرند. در این پژوهش برای اولین بار تمام انواع مدل های کسب و کار داده محور از منظرهای مختلف گردآوری شدند. اگر شرکت ها بخواهند عملا از این الگوها استفاده کنند می بایست به مجموعه ای از ابزارهای مکمل نیز مجهز شوند. عمده ابزارهای مکمل، در خصوص اخلاق داده، شناسایی ذینفعان داده ای و تنظیم داده با کسب وکار، نقش آفرینی می کنند.

هدف: استخراج و ترسیم شبکه مفهومی اسناد شرعی موجود در آرشیو ملی ایران روش/ رویکرد پژوهش:. داده ها با با استفاده از سیاهه وارسی گردآوری شد. برای ماتریس سازی مفهوم-واژه از نرم افزار راوَرماتریس ، و برای استخراج، تحلیل و ترسیم مفاهیم از نرم افزار پروتژه 5 استفاده شد. یافته ها و نتیجه گیری: استفاده از تحلیل محتوای کیفی روش مناسب برای تعیین سلسله مراتبِ «فرارده-زیررده» در ساخت هستی شناسی اسناد شرعی است. برای مفهوم شناسی شبکه ای، روابط معنایی افقیِ واژگانی بین نمایه واژه ها و توصیفگرهای اسناد شرعی با استفاده از نرم افزار پروتژه 5 در قالب زبان های استاندارد اُ.دبلیو.اِل و آر.دی.اف پیاده سازی و ترسیم و شبکه مفهومی طراحی شد تا به عنوان ابزاری استاندارد برای ذخیره و بازیابی اطلاعات به کار گرفته شود.

هدف: بهینه سازی بازیابی معنایی اطلاعات با استفاده از روش های برچسب گذاری و هستان شناسی. روش شناسی: این پژوهش کاربردی با رویکرد تحلیل محتوا انجام شده است. 313 مقاله فارسی در موضوع بازیابی اطلاعات در یک پایگاه اطلاعاتی با قابلیت های جستجوی موضوعی برای دو گروه پیش آزمون و پس آزمون گردآوری شد . پس از برچسب گذاری 5700 واژه به کمک نرم افزار پردازش زبان طبیعی دانشگاه فردوسی مشهد، هستان شناسی مفاهیم و روابط معنایی آنها در محیط پروتژ طراحی و پیاده سازی شد. دقت نتایج بازیابی شده در دو مرحله پیش و پس آزمون سنجیده شد. یافته ها: سطح معنا داری آزمون Z ، به لحاظ آماری و اطمینان 99/0 ، تفاوت معنا داری را میان میزان دقت نتایج مرتبط بازیابی شده در دو گروه پیش آزمون و پس آزمون نشان داد. بنابراین، این ابزارها کارایی پذیرفتنی دارند. نتیجه گیری: دو روش پردازش زبان طبیعی و هستان شناسی به ارتقای بازیابی معنایی اطلاعات منجر می شود.

هدف: هدف پژوهش ارائه طرح تدوین الگوی تولید کتاب های حسی لمسی (از دیدگاه کارشناسان تولید و مربیان آموزشی کودکان 3 تا 6 ساله نابینا وکم بینا)است. روش پژوهش: پژوهش حاضر کاربردی و از نوع ترکیبی می باشد. در بخش کیفی جهت به دست آوردن وفاق نظر کارشناسان تولید و نشر کتاب های حسی لمسی، از روش دلفی و در بخش کمّی برای تجمیع نظر مربیان آموزشی به صورت پیمایشی تحلیلی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. ضریب روایی محتوای پرسشنامه بالاتر از 99/0 و شاخص روایی محتوای آن بالاتر از 79/0 گزارش شد. پایایی پرسشنامه  نیز براساس ضریب آلفای کرونباخ برابر با 863/0 سنجیده شد. جامعه آماری شامل کلیه 33 کارشناس تولید و نشر کتاب های حسی لمسی می باشد که از بین آن ها 21 کارشناس به عنوان اعضای پانل دلفی در بخش کیفی پژوهش به صورت نمونه در دسترس انتخاب شدند. در بخش کمّی نیز کلیه  76 مربی آموزشی در حال خدمت از 23 مرکز آموزشی در سطح ایران که در ارتباط با کتاب های حسی لمسی فعالیت می کنند، انتخاب شدند. یافته ها: در روش دلفی طی سه مرحله، با توجه به پایین بودن میزان ضریب کندال در دور سوم (565/0) چنین نتیجه گرفته شد که در نهایت فرایند نظرخواهی کارشناسان تولید و نشر، در دور سوم با 37 گویه پرسشنامه متوقف شود. بررسی مقایسه معیارهای تولید کتاب های حسی لمسی از دیدگاه مربیان آموزشی جهت تعیین میزان تأیید آن ها بیان گر آن است که معیار فنی تولید (72%)، معیار محتوا (74%)، و معیار ارائه نیز (72%) مورد تأیید قرار گرفت. در این میان کارشناسان، بیشترین میزان را به معیار محتوا با مقادیر (74%) اختصاص دادند. مربیان آموزشی نیز معیارهای تولید کتاب های حسی لمسی را با مقادیر (72%) مورد تأیید قرار دادند. نتیجه گیری: جهت پی بردن به مهم ترین معیارهای تولید کتاب های حسی لمسی از دیدگاه کارشناسان تولید و نشر و مربیان آموزشی، پس از تجزیه و تحلیل مؤلفه ها و تبدیل آن ها به عامل های جدید، به کمک تحلیل عامل اکتشافی و شاخص کای دوی نسبی و عامل تأییدی برازش شده مقتصد، ارائه  الگوی طرح  تولید کتاب های حسی لمسی تدوین و پیشنهاد شد.

مقدمه: مقوله قدرت (حکومت، ثروت و دین) می تواند هم بسترساز پژوهش حقیقی و هم ویرانگر و منحرف کننده دانش باشد. با تأمل در نظریه استثمار زیست جهانِ یورگن هابرماس می توان نقش و تأثیر قدرت های تمامیت خواه را بر روند جریان آزاد اطلاعات و امکان تغییر زیست جهان دانش و شکل گیری رابطه سلطه پذیر و سلطه گر را دریافت. هدف این پژوهش، تحلیل زیست جهان دانش و تأثیر استثمار زیست جهان دانش بر مدیریت کلان دانش بود. روش شناسی: رویکرد این پژوهش کیفی و روش آن نظریه زمینه ای بوده است. شرکت کنندگان در پژوهش 20 نفر از اعضای هیأت علمی و متخصصان علوم اجتماعی و علم اطلاعات و دانش شناسی بودند که مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند و تجزیه وتحلیل اطلاعات بر اساس سه روش کدگذاری مورد استفاده در نظریه زمینه ای، شامل کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی با استفاده از نرم افزار تحلیل های داده های کیفی MAXQDA10  انجام گردید. یافته ها: قدرت های تمامیت خواه با حذف، دستکاری و مانع تراشی در جریان آزاد اطلاعات و با تحریف، تخریب و دستکاری اطلاعات و همچنین با وابسته کردنِ نهادهای اطلاع رسانی در پی اثرگذاری بر تولید دانش و روند پژوهش هستند تا با اسطوره سازی و اقناع گری شهروندان، موجب آن شوند که پدیده استثمار زیست جهان دانش به واقعیت تبدیل شود. نتیجه :با اطلاع رسانی هدایت شده توسط قدرت های تمامیت خواه، مراکز اطلاع رسانی از ماهیت وجودی شان دور می گردند؛ به تبع مخدوش شدن اطلاعات، نشر اطلاعات آلوده و اطلاع رسانی هدایت شده، شاهد استثمار زیست جهان دانش و در نهایت شکل گیری مدیریت دانش سوگیرانه و پدیده توهمِ دانایی در جامعه خواهیم بود.  در این پژوهش انواع مدیریت دانش کلان مانند مدیریت دانش ارزشی؛ مدیریت دانش تخریبی؛ مدیریت دانش انحصاری؛ مدیریت تحمیل دانش آلوده و مدیریت دانش پنهانی مطرح شده است.

هدف پژوهش حاضر شناسایی و رتبه بندی الزامات رضایتمندی کاربران پایگاه استنادی علوم جهان اسلام( ISC ) بر اساس مدل کانو است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع، توصیفی- پیمایشی از شاخه میدانی می باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه اعضاء هیئت علمی تمام وقت دانشگاه های تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام نور بود. ابزار گردآوری پرسشنامه محقق ساخته بر اساس مدل کانو بود. پرسشنامه استفاده شده دارای 38 سوال به صورت زوجی، یک سوال عملکردی (مثبت) و یک سوال غیر عملکردی (منفی) بود. روایی آن از دیدگاه صاحب نظران بررسی و مورد تایید قرار گرفت. برای تعیین پایایی از آزمون آلفای کرونباخ (81/0) استفاده شد. حجم نمونه طبق جدول مورگان 382 نفر در نظر گرفته شد که در چارچوب نمونه گیری در دسترس پرسشنامه ها توزیع و گردآوری گردید. داده های بدست آمده بر اساس جدول ارزیابی مدل کانو با استفاده از نرم افزار اکسل و اس پی اس اس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد از 19خواسته بررسی شده در پرسشنامه، هفت(7) خواسته اساسی، پنج (5)خواسته عملکردی و هفت(7) خواسته جذاب بود. پاسخگویان هیچ خواسته ای را به عنوان معکوس در نظر نگرفته و همچنین نسبت به هیچ کدام از گزینه ها بی تفاوت نبوده اند. نتایج نشان داد از هفت خواسته اساسی، ارائه وضعیت رتبه بندی با بیشترین ضریب رضایت (52/0)، از پنج خواسته عملکردی، ارائه وضعیت استنادی مقاله بازدید شده توسط کاربر در سایر پایگاه های استنادی توسط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با بیشترین ضریب رضایت (60/0) و از هفت خواسته جذاب، اطلاع رسانی در خصوص انتشارات مورد علاقه کاربر با بیشترین ضریب رضایت (74/0) در صدر قرار دارند.

این پژوهش با هدف طراحی هستان نگاری «تحکیم خانواده، با استخراج مفاهیم و روابط بین آنها از منابع دانش حوزه مطالعات زنان (گرایش علوم اجتماعی) در ایران انجام شد.  پژوهش از نظر هدف کاربردی است و از روش تحلیل حوزه (رویکرد آشولد و گرونینگر) و هم چنین از روش دلفی برای تأیید مفاهیم و تأیید نهایی هستان نگاری استفاده شد. از جامعه آماری، شامل 792 کتاب و 2144 مقاله علمی پژوهشی، تعداد 9295 مفهوم عینی و ضمنی استخراج شد و پس از دسته بندی، استانداردسازی و سپس نظرسنجی مفاهیم طی پالایش دلفی، نخستین مدل مفهومی حوزه «تحکیم خانواده» شکل گرفت. این مدل شامل یک هسته مفهومی، 3 مفهوم، 9 مقوله، 24 زیرمقوله و 66 زیرمفهوم بود. درخت هستان نگاری با ایجاد روابط بر مبنای وزن کلمات کلیدی، با یک هسته مفهومی، دو رده اصلی، 110 رده فرعی و 199 زیررده ایجاد شد و در مجموع با 212 رابطه سلسله مراتبی و ویژگی شیء، روابط معنایی بین مفاهیم برقرار شد. این مصنوع در نرم افزار 5.5 protégé اجرا شد و با افزونه های OntoGraf، OWLViz و VOWL قابل نمایش شد. هستان نگاری FamilyOnto به عنوان یک سند راهبردی در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های آینده مدل سازی مفهومی حوزه مطالعات زنان تأثیرگذار است، هم چنین، به عنوان ابزاری برای ذخیره و بازیابی معنایی مؤثر کاربران و در تعاملات پژوهشی متخصصان حوزه، مفید است.