محسن فرهادی نژاد

یکی از چالش های جدّی در اداره اثربخش سازمان ها به ویژه در بخش دولتی، حصول اطمینان از وجود مدیرانی شایسته در بالای هرم سازمانی است. وجود چنین مدیرانی می تواند منابع محدود این بخش را در میان محدودیت های بی شمار دیگری که سازمان های دولتی را احاطه کرده است، به شکل مطلوب اداره کند. لذا هدف این پژوهش، کشف کلیدی ترین شایستگی های مورد نیاز برای اداره اثربخش امور در بخش دولتی می باشد. از آنجا که کاوش در دنیای ذهنی و تجارب افراد و استخراج نگرش آنها مستلزم بهره گیری از روش های کیفی پژوهش بوده و از سویی، یکی از بهترین روش های کیفی که با هدف و سؤال این مطالعه سازگاری دارد، نظریه داده بنیاد است، از این روش برای انجام تحقیق بهره گیری شد. به منظور جمع آوری داده ها نیز از مصاحبه های نیمه ساختاریافته استفاده شد که در نهایت و پس از رسیدن به اشباع نظری، با انجام مصاحبه با 25 نفر از مدیران واجد شرایط، داده های لازم گردآوری و تحلیل شد. مجموعه داده های جمع آوری شده پس از طی فرایند مقایسه مستمر داده ها و کدگذاری های باز، محوری و انتخابی، در قالب 430 کد اولیه، 27 مفهوم، 9 مقوله و سه طبقه، سازماندهی شدند. حاصل نهایی تحلیل داده های گردآوری شده، در قالب یک نظریة داده بنیاد اولیه با عنوان «نظریة مدیریت اثربخش در سازمان های دولتی ایران» ارائه شد. این نظریه به دنبال آن است تا مجموعه ویژگی های شخصیتی، نگرشی، رفتاری، مهارت ها و شایستگی های یک مدیر دولتی را که می کوشد به گونه ای اثربخش در سازمان های دولتی ایران فعالیت کند، با توجه به شرایط محیطی تبیین کند. بر اساس این نظریه، مدیران دولتی اثربخش به منظور دستیابی به سطح مطلوب اثربخشی، باید دارای مجموعه ای از شایستگی های فردی، تعاملی و سازمانی باشند. در واقع؛ این یافته ها بیانگر سیمای مدیریت دولتی اثربخش در سازمان های ایرانی است که می تواند به عنوان یک شاخص برای مدیران و سازمان هایی که قصد دارند درجة اثربخشی خود و مدیران خود را ارزیابی کنند نیز مورد استفاده قرار گیرد.

در این مقاله ابتدا به بررسی ابعاد و ویژگیهای دولت الکترونیک ، مزایا و آثار ناشی از استقرار آن و تاثیر به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در عملکرد حکومتها می‌پردازیم و سپس حکومت داری خوب به عنوان مقوله‌ای جامع و ارزشمند در حوزه نوسازی دولت مورد بررسی قرار خواهد گرفت . در ادامه نیز به ارتباط میان دولت الکترونیک و حکومت داری خوب اشاره خواهد شد و به نقاط پیوند میان این دو مقوله اشاره می‌شود . پس از مطالعه این نوشتار ، خواننده درخواهد یافت که دولت الکترونیک ابزاری مناسب به منظور تحقق عینی حکومت داری خوب است ...

هدف پژوهش حاضر شناسایی علل سوت زنی سازمانی و دلایل عدم تمایل به سوت زنی در سازمان های دولتی بود که با روش ترکیبی متوالی اکتشافی انجام شده است. مشارکت کنندگان بخش کیفی، مدیران و کارکنان دولتی بودند که با روش نمونه گیری هدفمند 75 نفر به عنوان مشارکت کننده در این پژوهش انتخاب شدند. جامعه آماری بخش کمی کارکنان سازمان های دولتی شهرهای تهران، مشهد و سمنان بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 157 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتیجه تحلیل داده های کیفی منجر به شناسایی 32 مضمون پایه درزمینه دلایل سوت زنی کارکنان گردید که در قالب 6 مضمون سازمان دهنده (رویکرد سلامت محور، رویکرد منفعت طلبانه، رویکرد عدالت خواهانه، رویکرد اخلاق گرایانه، رویکرد تکلیف گرایانه، رویکرد انتقام جویانه)، سازمان دهی شدند و 26 مضمون پایه در خصوص عدم تمایل به سوت زنی سازمانی احصا شد که بر اساس قرابت معنایی در قالب 4 مضمون سازمان دهنده (عوامل مربوط به سازمان، عوامل مربوط به افشاکننده، عوامل مربوط به افشاشونده، عوامل مربوط به موضوع تخلف) قرار گرفتند. یافته های بخش کمی نشان می دهد که رویکردهای عدالت خواهانه، اخلاق گرایانه، سلامت محور، منفعت طلبانه، تکلیف گرایانه و انتقام جویانه به ترتیب به عنوان مهم ترین دلایل تصمیم به سوت زنی بوده و عوامل مربوط به افشاشونده، عوامل مربوط به سازمان، عوامل مربوط به موضوع تخلف و عوامل مربوط به افشاء کننده به ترتیب مهم ترین علل سکوت در برابر مشاهده رفتارهای نامطلوب را تشکیل می دهند. رتبه بندی گویه های مرتبط با علل سوت زنی بیان کننده این است که جلوگیری از تکرار تخلفات، احساس بی عدالتی نسبت به خود و احساس مسئولیت به عنوان مهم ترین علل سوت زنی و ناامیدی از ضمانت اجرایی در صورت افشای تخلفات، نفوذ بالای فرد متخلف و عدم حمایت سازمانی از افشاگران به عنوان دلایل اصلی سکوت در برابر تخلفات تلقی می شود.

در این مقاله که به عبارتی نقطه طلاقی دو خط فکری نسبتا مشابه در ادبیات مدیریت می باشد ، مقوله کارآفرینی سازمانی و نظام پیشنهادات و ارتباطات متقابل آنها و تاثیر و تاثر آنها بر یکدیگر مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت . به نظر می رسد که این دو رویکرد از یک سرچشمه سیراب می شوند ، چراکه هر دو در جستجوی راهی برای شناسایی فرصتها و بهره گیری بهتر از منابع موجود با تاکید بر منابع انسانی می باشند ...

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر مزاج کارکنان بر تمایل به افشاگری آنان با نقش تعدیل گری متغیرهای جمعیت شناختی انجام شده است. این مطالعه از حیث هدف، کاربردی و از نوع توصیفی بوده، و با روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش300 نفر از کارکنان ستاد شرکت نفت یکی از مناطق غرب کشور می باشد که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 169 نفر از آنان به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شد. برای انتخاب اعضای نمونه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. جهت جمع آوری داده ها از پرسش نامه استاندارد تعیین مزاج سلمان نژاد و پرسش نامه پارک استفاده گردید و داده ها با استفاده از نرم افزار Smart PLS2به منظور مدل یابی به روش حداقل مربعات جزئی، تجزیه و تحلیل شد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بین گرمی/ سردی مزاج کارکنان و تمایل به افشاگری آنان ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد و ارتباط بین تری/ خشکی مزاج کارکنان با تمایل به افشاگری آنان منفی و معنادار است. همچنین متغیرهای جمعیت شناختی به عنوان تعدیل گر، نقشی در ارتباط بین مزاج و تمایل به افشاگری کارکنان ندارند.

با توجه به نرخ بالای تغییرات در سطح مدیران دولتی که منجر به ظهور تعداد قابل ملاحظه ای از مدیران تازه کار در این بخش شده است، جای خالی الگویی که بتواند راهنمای این مدیران در عرصه پیچیده مدیریت دولتی باشد، به شدت احساس می شود؛ از طرفی به دلیل فقدان مطالعات بومی در این زمینه، پژوهشگران بر آن شدند تا با بهره گیری از تجربه های مدیران دولتی اثربخش، الگویی را تدوین کنند که نخست، بر مبنای داده های واقعی بنا شده باشد و دوم از فضای مدیریت دولتی ایران برخاسته باشد؛ بدین منظور و با علم به اینکه روش های کیفی به ویژه روش نظریه پردازی داده بنیاد می توانند چنین دستاوردهایی را در اختیار قرار دهند، مقرر شد تا بر اساس این شیوه با مدیران دولتی اثربخش (درمجموع 25 نفر) مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام شود تا به این پرسش کلیدی پاسخ دهند که «به نظر شما اگر مدیران تازه کار، بخواهند به مدیرانی اثربخش (با عملکرد برتر) تبدیل شوند، باید چگونه عمل کنند؟» پس از تحلیل داده ها و با استفاده از نرم افزار 8 Nvivo مشخص شد که مدیران تازه کار برای تبدیل شدن به مدیرانی اثربخش باید چهار راهبرد را در دستور کار خود قرار دهند که به ترتیب اهمیت عبارت اند از: راهبردهای مدیریت بر خود، راهبردهای مدیریت بر کار، راهبردهای مدیریت بر دیگران و راهبردهای مرتبط با محیط.

تاب آوری، یکی از عوامل عمده ای است که می تواند عامل جدی در دستیابی فرد به پیشرفت و موفقیّت باشد. هدف اصلی این مطالعه، واکاوی نقش بیوریتم و ابعاد آن در تاب آوری کارکنان است. براساس پیشینه پژوهش و مدل مفهومی، سه فرضیه تدوین شد. برای بررسی نرمال بودن داده ها و آزمون فرضیه ها، از نرم افزار SPSS استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل کارکنان رسمی و غیر رسمی اداره مرکزی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران است که تعداد آنان 300 نفر می شود بنابراین، با استفاده از جدول مورگان حجم نمونه برابر با 169 نفر تعیین و نمونه گیری به روش تصادفی ساده انجام شد. با توزیع 180 پرسش نامه، تعداد 169 پرسش نامه از بین نمونه آماری جمع آوری شد. نحوه انجام پژوهش به این صورت بود که برای به دست آوردن چرخه های بیوریتمی از نرم افزار Biorhythm Calculator 3.02 بر حسب جنسیت و تاریخ تولد استفاده شد. سپس پرسش نامه برحسب نتایج نرم افزار برای نمونه ها در مدت زمانی مشخص ارسال شد. پس از بررسی برازش مدل و پایایی و روایی داده ها آزمون فرضیه ها نشان داد که هر سه بعد بیوریتم به عبارت دیگر بیوریتم ذهنی (000/0=P و 257/19=F)، بیوریتم فیزیکی (026/0=P و 028/5=F) و بیوریتم احساسی (002/0=P و 788/9=F) در میزان تاب آوری کارکنان سازمان آتش نشانی تأثیر معناداری دارند. به این صورت که هنگامی که هر یک از بیوریتم های افراد در بخش مثبت قرار دارد میزان تاب آوری آن ها بیشتر از زمانی است که آن بیوریتم در بخش منفی و روزهای بحرانی است . در نتیجه می توان بیان کرد دانش بیوریتم می تواند در افزایش بهره وری و بازده شخصی و تاب آوری فردی به کار گرفته شود.

مطالعات گذشته نشان میدهند زمانی که رهبران، رهبری تحولآفرین سبز را اجرا میکنند، بهطور مثبتی مسئولیت زیستمحیطی شرکت را تحت تأثیر قرار میدهند. هدف این پژوهش بررسی تأثیر رهبری تحولآفرین سبز بر رفتارهای سبز کارکنان با نقش میانجی نگرش زیستمحیطی در سازمان حفاظت محیطزیست استان ایلام در سال 1397 انجام گرفت. در این پژوهش 130 نفر با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. جهت گردآوری دادهها از پرسشنامههای رهبری تحولآفرین سبز، نگرش زیستمحیطی و رفتار سبز استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها از طریق مدلسازی معادلات ساختاری با استفاده از نرمافزار Smartpls2 انجام شده است. نتایج حاصل از آزمون مدل نشاندهنده برازش مناسب مدل میباشد. نتایج آزمون فرضیهها نشان میدهد که رهبری تحولآفرین سبز بر نگرش زیستمحیطی و رفتار سبز تأثیر مثبت و معناداری دارد، علاوه بر این، نقش میانجی نگرش زیستمحیطی در رابطه میان رهبری تحولآفرین سبز و رفتار سبز تأیید گردید.

مقدمه: تاب آوری، توانایی انسان در مقابله با شرایط پرخطر و استرس زاست، اما همه افراد به طور یکسان تاب آور نیستند. به دلیل ماهیت استرس زا بودن حرفه پرستاران، تاب آوری کیفیتی ضروری برای پرستاران است. پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش مزاج در پیش بینی تاب آوری، با توجه به نقش تعدیل گر جنسیت در بین پرستاران انجام شد روش: روش شناسی در این پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی می باشد. مشارکت کنندگان شامل پرستاران بخش های مختلف بیمارستان امام (ع) شهرستان کرمانشاه بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و فرمول کوکران تعداد 165 نفر (104 زن و 61 مرد) انتخاب شدند. در جمع آوری داده ها از پرسشنامه استاندارد تعیین مزاج سلمان نژاد و پرسشنامه تاب آوری کانر – دیویدسون (CD-RISC) و برای تحلیل داده ها از آزمون تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شده است. یافته ها: یافته های بدست آمده از این پژوهش، نشان می دهد که گرمی مزاج پرستاران، تاب آوری آنان را افزایش و سردی مزاج این میزان را کاهش می دهد و خشکی مزاج پرستاران، میزان تاب آوری را کاهش و تری مزاج پرستاران موجب افزایش تاب آوری می شود. همچنین تعدیل کنندگی جنسیت در رابطه بین تاب آوری و مزاج مورد تأیید قرار گرفت. بدین معنا که تأثیر مزاج بر تاب آوری پرستاران، در زنان و مردان متفاوت است. نتیجه گیری: مزاج پرستاران نقش مهمی در میزان تاب آوری آنها دارد و یافته های پژوهش این رابطه را تأیید می کند. پیشنهاد  می شود که برای جذب و استخدام پرستاران سنجشی در بخش مدیریت منابع انسانی بیمارستان ها در مورد تعیین مزاج آنان صورت گیرد و پرستارانی که مزاج متناسب با شغل استرس زای پرستاری دارند، انتخاب شوند.

در این مطالعه تلاش شده با استفاده از الگوی «چارچوب ائتلاف مدافع»، تغییر و شکل گیری خط مشی طرح تحول نظام سلامت مورد بررسی قرار گیرد. برای این منظور از دو روش کتابخانه ای و مصاحبه استفاده شده است. برای انتخاب مصاحبه شوندگان از روش گلوله برفی و در مقام تجزیه و تحلیل داده های مصاحبه، روش تحلیل تم استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 12 نفر از کارشناسان و خبرگان نظام سلامت، نشان دهنده توانایی چارچوب ائتلاف مدافع در توضیح فرآیند تغییر خط مشی نظام سلامت بوده و بر این اساس، می توان چهار مرحله در شکل گیری طرح تحول را به صورت زیر تبیین کرد: 1. اتفاق نظر و اجماع ملی؛ 2. تغییر ائتلاف حاکم 3. پیدایش گرو ه های مخالف؛ 4. انتخاب راهبرد مواجهه و تحقق خط مشی. همچنین، بر اساس این چارچوب 5 طبقه بازیگران و ائتلاف ها، باورها و مسائل، شرایط و رویدادهای بیرونی و درونی، تغییر و یادگیری مذاکره ای، منابع و محدودیت ها شناسایی شد.  

خاموشی هوشیارانه وضعیتی است که فرد تصمیم می گیرد اطلاعات مهم را به دلایل خاصی بپوشاند. هویت اصلی خاموشی هوشیارانه، اکراه بیشتر فرد برای دادن خبر بد نسبت به تمایلش برای ارائه خبر خوب و درنتیجه خاموش بودن است. در این راستا، هدف اساسی پژوهش حاضر تأثیر ابعاد فرهنگ هافستد بر عملکرد کارکنان و ارتباطات سازمانی با توجه به نقش میانجیِ خاموشی هوشیارانه است. جامعه آماری پژوهش حاضر، کلیه کارکنان سازمان های دولتی شهر سمنان است. برای این منظور با توجه به جدول کرجسی و مورگان نمونه ای به تعداد 285 نفر انتخاب شد. ابزار گرد آوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد (هافستد، 1994؛ رامینگونگ و اسنانسینگ، 2013؛ یلدریم، 2014 و کوپمانس و همکاران، 2012) است و برای تجزیه و تحلیل داده های تحقیق از مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار اسمارت پلاس استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که شاخص فاصله قدرت، فردگرایی، مردانگی، اجتناب از عدم اطمینان و جهت گیری بلندمدت بر خاموشی هوشیارانه تأثیر مثبت و معنی داری دارد. از دیگر یافته های پژوهش می توان به تأثیر منفی خاموشی هوشیارانه بر عملکرد کارکنان با ضریب مسیر 488/0- و ارتباطات سازمانی با ضریب مسیر 514/0 - اشاره کرد. وجه تمایز این پژوهش با مطالعات انجام شده درزمینه ابعاد فرهنگ هافستد در این است که در مطالعه حاضر بر نقش متغیر خاموشی هوشیارانه تأکید شده که در تحقیقات گذشته مغفول مانده بود.

باتوجه به اهمیت سهم کلیدی شایستگی ها و عملکرد مدیران در موفقیت سازمان ها به ویژه در بخش دولتی، پژوهش حاضر به آسیب شناسی وضعیت موجود نظام انتصاب در سازمان های دولتی کشور پرداخته و سعی دارد عواملی را که به برپایی یک نظام انتخاب و انتصاب اثربخش منجر می شود، معرفی کند. این پژوهش با رویکرد آمیخته (کیفی - کمی) انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی، پرسش نامه محقق ساخته است. برای تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی از نرم افزار Max QDA11 و در بخش کمی از نرم افزار SPSS23 استفاده شده است. مشارکت کنندگان در بخش کیفی پژوهش، 18 نفر از مدیران دولتی و در بخش کمی نیز، 303 نفر از کارکنان بخش دولتی بودند. یافته های پژوهش بیانگر این است که در بعد عوامل مؤثر بر انتصاب مدیران، غلبه روابط بر ضوابط، اولویت دادن به وابستگی های حزبی، توجه به همگرایی فرد مورد نظر با مدیر و اعمال فشارهای سیاسی برای انتصاب و در بعد عوامل مؤثر بر رسیدن به گزینه های مدیریت نیز وابستگی های حزبی و جناحی، اعمال نفوذ از بیرون سازمان، دستور مقام های مافوق و برخورداری از سوابق سیاسی و اجرایی، بالاترین اهمیت را دارا می باشند. همچنین مشخص شد که تعهد به شرایط احراز پست ها در انتصاب ها، الزام به طی دوره های آموزشی قبل از انتصاب و الزام به طی کردن سلسله مراتب سازمانی به عنوان عوامل مهم تر از میان 13 عامل دیگر در ایجاد یک نظام انتصاب مبتنی بر شایستگی نقش دارند.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر رهبری مخرب بر سلامت روانی کارکنان با نقش میانجی احساس استقلال و خود کارآمدی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل 370 نفر از کارکنان شاغل دریکی از پالایشگاه های مجتمع گاز پارس جنوبی بود که با استفاده از جامعه محدود 171 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. داده های گردآوری شده با روش مدل سازی معادلات ساختاری و با رویکرد حداقل مربعات جزئی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که رهبری مخرب بر سلامت روانی کارکنان، احساس استقلال و خود کارآمدی، تأثیر منفی و معناداری دارد. احساس استقلال و خود کارآمدی بر سلامت روانی کارکنان تأثیر مثبت و معناداری دارد. و همچنین احساس استقلال و خود کارآمدی کارکنان، تأثیر رهبری مخرب بر سلامت روانی را میانجی گری می کند.

در حوزه های روانشناسی و مدیریت، مالکیت روان شناختی به عنوان یک پیش آیند روان شناختی مهم برای انگیزه ها، نگرش ها و رفتارهای مدیران در محل کار معرفی شده است. هدف از این پژوهش فهم پدیده احساس مالکیت روان شناختی نسبت به مشاغل مدیریتی در میان مدیران دولتی است که با رویکرد پدیدارشناسی انجام شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف توسعه ای–کاربردی بوده و به منظور گردآوری داده ها از مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق شامل مدیران سازمان های دولتی در استان ایلام بود. نمونه گیری تحقیق حاضر به صورت هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت که شامل مصاحبه با 20 نفر از مدیران سازمان های دولتی بود. برای تجزیه وتحلیل داده های گردآوری شده از روش تحلیل تماتیک با رویکرد تحلیل مضمون استفاده شده است. یافته ها در برگیرنده یک مضمون، هشت مقوله اصلی و بیست ویک مقوله فرعی می باشد. با در نظر داشتن عوامل شکل دهنده مفهوم پدیده ی مالکیت روان شناختی شامل: دلبستگی، پیوستگی، پایبندی، احساس مسئولیت، سلطه جویی، هویت یابی، خودمختاری و خودکارآمد پنداری، سازمان های دولتی باید در جهت مدیریت این پدیده اقدامات سازنده ای انجام دهند.