فرهنگ ایلام

امروزه در حالی که اغلب مطالب درباره تحلیل های کیفی از یک دیدگاه نظری نوشته شده اند و بیشتر جنبه نظری دارند تا عملی، باید گفت که اغلب تازه کارها و حتی محققان دارای تجربه بیشتر با «نحوه» انجام تحلیل کیفی دست به گریبان هستند؛ به نحوی که توانایی پیاده سازی آموخته های نظری خود و انجام یک تحقیق ب را ه صورت عملی ندارند؛ بنابراین نیاز به راهنمای انجام پژوهش به صورت عملی و گام به گام به شدت احساس می شود. در این مقاله، مراحل مختلف انجام پژوهش به روش تحلیل تماتیک به صورت یک راهنمای گام به گام ارائه شده است. مبنای این کار، مقاله «انجام پژوهش به روش تحلیل تماتیک: راهنمای عملی و گام به گام برای یادگیری و آموزش پژوهشگران» ماگویره و دلاهانت بود که سعی شد با تغییر و تحولات لازم با فضای پژوهشی و درک فضایی پژوهشگران داخلی انطباق بیشتری بیابد. در نهایت این راهنمای عملی و گام به گام با یک نمونه کار عملی توسط نگارندگان تکمیل شد

والیان فیلی یکی از سلسله های محلی ایران است که در لرستان پیشکوه و پشتکوه حکمرانی داشتند. در روزگار سلطنت قاجاریه قلمرو والیگری آنان صرفاً به قسمت کوچکی از این ناحیه به نام پشتکوه محدود گردید و با عنوان «والیان فیلی پشتکوه» مشهور شدند. یکی از نکات مبهم در مورد والیان فیلی پشتکوه، حدود و ثغور قلمرو حکومت محلی آنهاست؛ به ویژه اینکه واکاوی نوشته های دهه های اخیر نشان می دهد که علاقه ای نسبی در میان محققان معاصر در راستای برابرسازی قلمرو «پشتکوه» با حوزه «استان ایلام» شکل گرفته است؛ در واقع در این پژوهش ها نوعی بی توجهی نسبت به واقعیات تاریخی دیده می شود. در نوشتار حاضر از طریق بازخوانی و بررسی منابع تاریخی تلاش شد تصویر روشنی از قلمرو والیان فیلی پشتکوه ترسیم شود. نتایج پژوهش حاکی از این است که حوزه طبیعی پشتکوه شامل مناطق جنوب، جنوب غرب، غرب و شمال غرب کبیرکوه بوده که با توجه به ضرورت های سیاسی تاریخی دوره قاجار، به قلمرو جغرافیای سیاسی والیان تبدیل شده است. پشتکوه محدود به قسمت هایی از استان ایلام بوده و تمام حوزه این استان را در بر نمی گرفته است؛ پس نباید استان ایلام را با پشتکوه برابر دانست؛ در واقع، پنداشتِ برابر دانستن پشتکوه با حوزه استان ایلام از عدم آگاهی محققان معاصر سرچشمه می گیرد. 

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر هوش اخلاقی بر رفتار شهروندی سازمانی انجام شد و سؤال اصلی آن نیز در همین راستا تنظیم گردید. جامعه آماری پژوهش را تمامی کارکنان و طلاب حوزه علمیه فاطمه زهرای اطهر (س) شهر ایلام تشکیل دادند که در زمان پژوهش 100 نفر بودند؛ بنابراین نمونه گیری به روش سرشماری انجام شده است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها، توصیفی- پیمایشی می باشد. برای سنجش متغیر هوش اخلاقی از پرسشنامه لنیک و کیل (2005) و برای سنجش رفتار شهروندی سازمانی از پرسشنامه استاندارد پادسکاف و همکاران (1990) استفاده گردید. برای تعیین روایی هر دو پرسشنامه نیز از روایی سازه به کمک تحلیل عاملی تأییدی با کمک نرم افزار ایموس و برای محاسبه پایایی آنها از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار به دست آمده برای پرسشنامه هوش اخلاقی، 911/0 و برای رفتار شهروندی، 802/0 بود. تجزیه و تحلیل داده ها نیز از طریق تحلیل عاملی تأییدی به کمک نرم افزار Amos انجام شد. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که هوش اخلاقی بر رفتار شهروندی سازمانی، تأثیر مثبت و معناداری به میزان 580/0 دارد.

اوقات فراغت و نحوه گذران آن از جمله مفاهیم نوینی است که با پیدا شدن انواع تکنولوژی و پیشرفت صنعت در زندگی مردم معنای واقعی خود را یافته است. این پژوهش که با هدف بررسی نحوه گذران اوقات فراغت اساتید، دانشجویان و کارکنان زن دانشگاه ایلام با تأکید بر فعالیت های بدنی و ورزش انجام شده، توصیفی- تحلیلی و از نظر روش گردآوری اطلاعات، میدانی است. جامعه آماری تحقیق شامل اساتید، دانشجویان و کارکنان زن دانشگاه ایلام می باشد که 362 نفر از آنها با استفاده از جدول مورگان و روش طبقه ای، به عنوان نمونه انتخاب شد. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید که پایایی آن به روش آلفای کرونباخ (89/0 ) تعیین شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از روش های آماری توصیفی (میانگین، انحراف استاندارد و درصدهای ستونی) و آمار استنباطی (ANOVA، LSD و کروسکال والیس) استفاده گردید (05/0p<). نتایج تحقیق نشان داد که در میان فعالیت های مربوط به گذران اوقات فراغت، استفاده از موبایل در هر سه گروه، مهمترین فعالیت بود و فعالیت های بدنی و ورزش در بین اساتید، دانشجویان و کارکنان به ترتیب در اولویت های نهم، هفتم و هشتم قرار داشت. بررسی روابط بین متغیرها نیز نشان داد که بین متوسط درآمد، سن و تحصیلات با میزان ورزش کردن و اوقات فراغت در میان سه گروه، تفاوت معناداری وجود دارد. فعالیت های غیرحرکتی مانند استفاده از موبایل سهم عمده ای از ساعات فراغت را به خود اختصاص داده است و ورزش در این میان، جایگاه مطلوبی ندارد.

سالانه میلیون ها گردشگر از مکان های تاریخی مربوط به جنگ در سراسر دنیا بازدید می کنند و پیش بینی شده است گردشگری جنگ در قرن 21 نه تنها یک زیرمجموعه مهم در گردشگری تلخ خواهد بود، بلکه خود تبدیل به یکی از انواع پرطرفدار گردشگری در جهان خواهد شد. این نوع گردشگری از جمله فعالیت های خدماتی است که در سال های اخیر با سرعت زیادی توسعه یافته است. ایران ظرفیت های زیادی در زمینه گردشگری دفاع مقدس دارد و در حال حاضر میراث جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران از جمله مهمترین این پتانسیل هاست. پژوهش حاضر با هدف تحلیل داده ها و اطلاعات زیرساخت های گردشگری در شهرستان های استان مرزی ایلام انجام شد که آمار و ارقام آن از سالنامه آماری سال 1395 استخراج گردید. برای اولویت بندی از تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره ترکیبی (WASPAS) در محیط نرم افزار صفحه گسترده Excel و به منظور ترسیم نقشه توزیع فضایی زیرساخت های گردشگری استان ایلام از نرم افزار Arc GIS استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که در اولویت بندی شهرستان های استان ایلام از لحاظ برخورداری از زیرساخت های گردشگری دفاع مقدس، شهرستان ایلام با امتیاز 0٫612 و شهرستان مهران با امتیاز 0٫307 به ترتیب در رتبه اول و دوم هستند و شرایط مناسبی برای پذیرش کاروان های راهیان نور دارند. شهرستان های ملکشاهی و سیروان نیز به ترتیب با امتیازهای 0٫039 و 0٫031 در رتبه نهم و دهم قرار دارند؛ لذا نتایج پژوهش بر توجه ویژه مسئولین استانی و تصمیم گیرندگان در جهت ایجاد زیرساخت ها و شرایط مناسب برای گردشگری دفاع مقدس در این مناطق تأکید می کند.

رشد بی سابقه جمعیت و نیروی کار شهری، یکی از جنبه های نگران کننده توسعه از دهه 1950 به بعد بوده است. ناتوانی در تأمین اشتغال پایدار برای نیروی کار فزاینده، یکی از مستحکم ترین موانع در مقابل تحولات اقتصادی و اجتماعی در شهرهای کشورهای در حال توسعه به شمار می آید. در شهر ایلام بیکاری، مسئله عمده و مشکل بزرگی است که هر ساله با توجه به افزایش جمعیت نیازمند توجه ویژه ای می باشد. این شهر به دلیل مرکزیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی استان هر ساله شاهد خیل عظیم مهاجران از اقصی نقاط استان است و بر تعداد افراد جویای کار و نیازمند فرصت های شغلی آن افزوده می شود که در صورت عدم برنامه ریزی و سرمایه گذاری های بزرگ جهت اشتغال سالم آنان، شاهد گسترش طبیعی مشاغل غیررسمی و بی قاعده در شهر خواهیم بود. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و مطالعه آن، مبتنی بر عملیات میدانی (مشاهده مستقیم، تکمیل پرسشنامه های مختلف) و بهره گیری از اسناد و مدارک موجود است. جامعه آماری تحقیق (n) شامل کلیه شاغلان در بخش غیررسمی شهر ایلام می باشد و حجم نمونه (N) طبق فرمول کوکران، به تعداد 383 مورد برآورد گردید. شیوه نمونه گیری، تصادفی خوشه ای و چندمرحله ای از مناطق مرکزی شهر ایلام است. برای بررسی روایی و پایایی تحقیق از شیوه روایی صوری و محتوایی و روش بازآزمایی پرسشنامه استفاده شد که ضریب پایایی آن، 82 درصد به دست آمد. یافته های تحقیق نشان داد که فقدان اشتغال رسمی و عدم سرمایه کافی و تحصیلات مناسب، سبب افزایش شاغلان بخش اقتصاد غیررسمی در شهر ایلام شده است. مهاجرت های روستا- شهری نیز نقش بسزایی در گسترش و ایجاد این بخش از اقتصاد دارد. محل سکونت اکثر شاغلان در بخش غیررسمی شهر ایلام هم مناطق حاشیه نشین و فقیرنشین است.

در آثار هر شاعری مضامین ادبی، سیاسی، اجتماعی و عرفانی به چشم می خورد که بازخورد مسائل جامعه و اندیشه آن شاعر است. جلیل صفربیگی از شاعران مطرح و توانای ایلامی معاصر است که در شعر خود مضامین متنوع اجتماعی، عاشقانه و آیینی را  به کار گرفته است. تحقیق و پژوهش در این مضامین باعث شناخت بهتر فرهنگ، اعتقادات و زندگی اجتماعی مردم ایلام می شود. در این مقاله مهمترین مضامین شعری جلیل صفربیگی با تکیه بر مجموعه «الیمایس» که مشتمل بر رباعیات، اشعار سپید، غزلیات و دوبیتی هاست، با استفاده از شیوه توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه ای بررسی شد که نتایج آن نشان می دهد صفربیگی به عشق و مسائل اجتماعی از قبیل فقر، اختلاف طبقاتی و نبود حس نوع دوستی اشاره فراوان داشته است. در بخش رباعیات بیشترین مضمون های شعری به ترتیب عبارتند از: عشق و مشکلات اجتماعی از قبیل فقر و وضعیت بد اقتصادی جامعه، شعر آیینی و توجه به طبیعت، بخصوص خشکسالی و نابودی جنگل های بلوط. صفربیگی در رباعیاتش دیدگاهی منفی و ناامیدانه به مسائل و زندگی دارد که در اشعار سپیدش کمرنگ می شود. مضامین به کار رفته در اشعار سپید صفربیگی از قبیل همان مضامین قبلی است. غزلیات و دوبیتی های او نیز بیشتر عاشقانه هستند. در کل می توان گفت مضامین عمده شعر او، اجتماعی، آیینی و طبیعت گرایانه است.

از مهمترین درون مایه های شعر آیینی ایلام پرداختن به مدح و منقبت ائمه اطهار (علیهم السلام) است. بسیاری از شاعران معاصر ایلامی به سبب گرایش به مذهب تشیع، همواره عشق و ارادت خود را به معصومین (علیهم السلام) در لابه لای اشعارشان به زیبایی منعکس کرده اند. در این میان عرض ارادت و اظهار ادب به پیشگاه امام هشتم (ع) نمود چشمگیری داشته است. شاعران رضوی سرای ایلامی بارگاه نورانی آن امام همام را ملجأ آلام درونی خود یافته و با دیدی نوستالژیک از آن یاد کرده اند. گاه آن حضرت را به شفاعت خوانده و گاه آرزوی زیارت آستانش را در دل نشانده اند، گاه در غم شهادتش نالیده و گاه از فرخندگی میلادش به خود بالیده اند و بدین گونه در اثبات حقانیت و ولایت و بیان ارزش های والای امام، شعر خود را به زیور مدح ایشان آراسته اند. در این مقاله نگاه این شاعران به آن امام همام با بررسی هفده مجموعه شعری به شیوه توصیفی- تحلیلی واکاوی شد. از یافته های تحقیق حاضر آن است که مهمترین شاخصه شعری در بیان مضامین رضوی در شعر شاعران ایلامی وجود بعد نوستالوژیک است که توانسته است اشتیاق شاعران به زیارت امام و غم دوری و غربت از آستان مقدس آن حضرت را به خوبی تداعی کند.

این تحقیق که با هدف بررسی و انتخاب استراتژی بهینه برای شهرداری ایلام با بهره گیری از مدل ترکیبی SWOT-ANP تدوین شد از نوع توصیفی- تحلیلی و بر مبنای هدف، کاربردی می باشد. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه و جامعه آماری تحقیق متشکل از 49 نفر از خبرگان و صاحبنظران در شهرداری ایلام است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از مدل ترکیبی SWOT-ANP استفاده شد. در فرایند تحلیل و انتخاب استراتژی بهینه برای شهرداری ایلام از روش ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (IFE) و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (EFE) استفاده گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، مجموع نمرات نهایی نقاط قوّت و ضعف، فرصت ها و تهدیدها در شهرداری ایلام برابر با 60/1 است که این عدد فاصله زیادی تا میانگین مورد نظر (5/2) دارد. این امر نشان می دهد که شهرداری ایلام شرایط مناسب درونی ندارد؛ به طوری که از نظر عوامل داخلی و خارجی دچار ضعف است؛ همچنین نتایج نشان داد که استراتژی  SO بیشترین وزن را دارد و به عنوان بهترین استراتژی فعالیت و تمایل سرمایه گذاران بخش خصوصی برای همکاری در توسعه فضای عمران شهری و وجود زمینه مناسب برای سرمایه گذاران در شهر ایلام مانند تردد زوار در شهر ایلام و نزدیکی به مرز مهران انتخاب می شود.

تاریخ پوشاک بخشی از تاریخ تمدن است که از تحولات، شکل و فرم لباس از زمان های دور تاکنون گفتگو می کند. این پژوهش که با هدف بررسی و تحلیل مردم شناختی پوشاک بانوان ایلامی در دوران معاصر انجام شده است، چارچوب مفهومی آن مبتنی بر مفاهیم نظریات اندیشمندان دو مکتب کارکردگرایی و اشاعه می باشد. روش پژوهش در این مقاله کیفی بوده و اطلاعات آن با استفاده از دو روش کتابخانه ای و مشاهده میدانی و با استفاده از تکنیک مصاحبه و فیش برداری گردآوری شده است. یافته های پژوهش نشان داد که  مؤلفه های تأثیرگذار بر پوشاک بانوان ایلامی، عبارتند از: فعالیت اجتماعی، گذشت زمان و تغییرات سیاسی، شرایط اقلیمی و جغرافیایی، اعتقادات و باورهای فرهنگی و مذهبی جامعه، منزلت اجتماعی، قومیت و نحوه معیشت که در این میان، مهمترین مؤلفه تأثیرگذار بر روی پوشاک این قشر از جامعه، اعتقادات و باورهایی است که ریشه در سنن پیشینیان دارد. نتایج این پژوهش همچنین نشان داد که با تغییر زمان و تکنولوژی، پوشاک و زیورآلات دستخوش تغییر شده و کارکردها و نمادهای سنتی آن هم تحت تأثیر فرهنگ غالب دچار تحول گردیده است. پیشنهاد می شود به منظور آشنایی نسل جدید با این گنجینه باارزش (پوشاک) پژوهش هایی نیز در زمینه پوشاک سنتی مردان و کودکان اقوام مختلف ایرانی انجام پذیرد.