فاطمه مدرسی

فاطمه مدرسی

مدرک تحصیلی: استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۱۱۴ مورد.
۲۱.

دلایل بلاغی ذکر نهاد در داستان شیخ صنعان از دیدگاه علم معانی به استاد عبچالحسین زرین کوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۲۸) 47 - 68

کلید واژه ها: عطار شیخ صنعان نهاد منطق الطیر علوم بلاغی معانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۳۴۴
نهاد، بخشی از جمله و رکن اصلی کلام است. برای ذکر نهاد باتوجه به احوال مخاطب دلایل بلاغی متعدد ذکر کرده اند. این مقاله بر آن است تا اغراض بلاغی ذکر نهاد را در حکایت شیخ صنعان، از منطق الطیر عطار ، بررسی و نقد کند. پژوهش حاضر براساس مطالعات کتابخانه ای و با روش توصیفی تحلیلی انجام شده و یافته ها براساس تحلیل محتوا بررسی شده است. حاصل این پژوهش نشان می دهد عطار، به 25 غرض ثانوی در ذکر نهاد توجه داشته و گاهی اظهار معانی متعدد به طور توأمان نیز در یک جمله رخ داده است. اغراض بلاغی ذکر نهاد در این حکایت نشان می دهد که تعظیم، هشدار به مخاطب، اصل ذکر نهاد و نبودن سببی بر حذف آن، استغاثه و تثبیت حکم برای جلوگیری از انکار، بیشترین بسامد را داشته اند که متناسب با موضوع و هدف حکایت، بر مقتضای حال و مقام آمده اند. باید یادآوری کرد عطار به سایر کارکردهای بلاغی ذکر نهاد مانند اغراق و ادعا، تحقیر، بسط کلام، التذاذ، شگفتی، شمول حکم، تخییر، ملامت، تفاخر و ... نیز توجه داشته است؛ بنابراین راز زیبایی رازآلود و نهان این داستان، نغزکاری های زیباشناختی است که در علم معانی کاربرد دارند.
۲۲.

بررسی واژه های شناور در رساله «ارشاد المریدین» کمال الدین حسین خوارزمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 19-43

کلید واژه ها: دستور واژه های شناور مفردات خوارزمی ارشاد المریدین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۳ تعداد دانلود : ۶۲۵
واژه های شناور یا مفردات، آن دسته از واژه هایی هستند که عنوان صرفی ثابتی ندارند. به عبارتی، این واژه ها ما بین دو حوزه ساختواژه و نحو قرار می گیرند. از یک سو، واژه اند و از دیگرسو، تعیین معنای دقیق آنها مستلزم دقت در روابط نحوی و جایگاه آنهاست. بنابراین، مقولاتی واژگانی-نحوی به شمار می روند. از این رو، باید در ارتباط با دیگر واژه های جمله سنجیده شوند تا بتوان آن ها را به یکی از مقولات نحوی زبان فارسی نسبت داد. مقاله حاضر با شیوه توصیفی- تحلیلی سعی دارد که این واژه ها را در متن کتاب «ارشاد المریدین» کمال الدین حسین خوارزمی بررسی کند. برایند پژوهش حاکی از آن است که واژه های بس/ بسی، تا، چند/ چندین، چنین/ چنان، چون/ چو، همچو/ همچون، چه، دگر/ دیگر، که، مگر، هم، همه، هیچ، یک/ از واژه های شناوری هستند که در این متن به کار رفته اند. بیشتر این واژه ها در نقش های دستوری قید (پرسش، منظور، زمان، شرط، استثنا، تردید، افزایش، نفی و ترتیب)، صفت (مقدار، پرسشی، مبهم و تعجبی)، حرف اضافه، مسندالیه، همپایگی، ضمیر (مبهم، پرسشی، غیرپرسشی و شمارشی) به کار رفته اند. در این میان «که» پرکاربردترین واژه شناور این متن است که جمله بعد از آن در نقش ضمیر غیرپرسشی، پیوند، مسندالیه، صفت، مفعول، قید زمان و قید شرط ظاهر شده است.
۲۳.

بررسی ارتباط واژگانی شمس با واژگان آفتاب و خورشید در غزلیات شمس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال پانزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵۵ 81 - 106

کلید واژه ها: آفتاب اسطوره خورشید شمس غزلیات شمس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۸ تعداد دانلود : ۶۷۵
در این پژوهش ارتباط سه واژه آفتاب، خورشید و شمس بر مبنای واژه گزینی در بن مایه های عرفانی مورد بررسی قرار گرفته است. کاربرد واژه ها در غزلیات به دو صورت بررسی می شود: مواردی برای تصویر سازی و مواردی برای توصیف شمس تبریزی. مولوی در تصویر سازی همانند دیگر شاعران از واژه آفتاب استفاده کرده است، اما در توصیف شمس تبریزی با آگاهی به پیشینه اساطیری و دینی واژه خورشید، ابتدا با بینش عرفانی، آن را با واژه شمس آمیخته و با تأویل هرمنوتیکی، واژه شمس را از حدّ نشانه به کلمه رسانده و توانسته با دو واژه خورشید و آفتاب، همسان و به عنوان یک بن مایه یا اصطلاح عرفانی ثبت نماید. با همسانی شمس با خورشید تمام ویژگی های اساطیری و عرفانی واژه خورشید در شمس ظاهر شده است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی به این نتیجه رسیده است، همان گونه که خورشید پرستی در اسطوره دیده می شود مولوی نیز به شمس پرستی پرداخته و شمس را به عنوان خدای اساطیر نگریسته و با فنا در شمس به جست وجوی خویشتن خویش در فرآیند فردیّت رسیده است؛ این مقوله با روان شناسی یونگ قابل تفسیر می باشد، در این تفسیر شمس بهانه ای برای رسیدن مولانا به خداوند است.
۲۴.

بن مایه های حماسی در خاوران نامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی سال ۷۲ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۳۹ 1-32

کلید واژه ها: خاوران نامه بن مایه قهرمان سفر اژدها نام پوشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۹ تعداد دانلود : ۳۹۷
عنصر یا عناصری که به داستان شکل واحد می دهند، و اجزا و عناصر آن را به هم می پیوندند، بن مایه خوانده می شود. این عنصر یا عناصر ساختار داستان را مستحکم می کنند و در موقعیت های روایی خاص و به سبب تکرارشوندگی، برجستگی و معنای ویژه ای به آن می بخشند. این بن مایه ها علاوه بر برجسته نمایی، در حرکت داستان نیز مؤثر واقع می شوند. در بسیاری از حکایت های فارسی، بن مایه، ساختار داستان را شکل می دهد. بدین معنا که حکایت به تمامی بر گرد آن بن مایه دور می زند و حوادثی که در داستان پدید می آید، حول همان بن مایه شکل می گیرد. مهم ترین بن مایه هایی که در آثار حماسی کارکردی فعال و پیش برنده دارند عبارت اند از قهرمان، سفر قهرمان، خواب و رؤیا، کتمان نام، پیشگویی، جنگ، گشودن قلعه، اژدها و اژدهاکشی، جادو و جادوگران، ابزارهای جنگی و... . ابن حسام خوسفی، سراینده خاوران نامه ، در پروردن داستان و مضمون اثر خویش، از این بن مایه ها به نحو شایسته ای بهره جسته و سبب ارتقای هنری و تأثیربخشی آن و نیز برجستگی داستان شده است. ما در این نوشته به بررسی این بن مایه ها می پردازیم.
۲۵.

کارکرد عرفانی عناصر اسطوره ای، دینی و ملّی در غزل های صائب تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۶ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶۲ 70 - 89

کلید واژه ها: کارکرد عرفانی اسطوره شعر قرن یازدهم صائب تبریزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۸۹
مضمون پردازی از هنرهای برجسته شعر دوره صفوی و به ویژه صائب تبریزی است. استفاده از عناصر اساطیری، مذهبی و ملّی نیز در این میان ضمن یاری رساندن به مضمون سازی و خلق مضامین جدید، گاه برداشت های عرفانی صائب را از این عناصر بازتاب می دهد. این مقاله سعی دارد با شیوه تحلیلی- توصیفی، این عناصر و نحوه استفاده صائب از آن ها را بررسی نماید. ابتدا با یک تقسیم بندی این موارد در سه دسته کلّی اساطیری، مذهبی و ملّی جای داده شد و سپس با بررسی اشعار صائب، نحوه استفاده وی از این عناصر در بیان مضامین عرفانی چون طلب، عشق، استغنا، توحید (وحدت)، فنا و مضامین مرتبط با این مفاهیم با ذکر مثال های شعری بررسی گردید. نتیجه این بررسی نشان می دهد که صائب در مضمون سازی از این عناصر، گاه اشارات عرفانی ظریفی را در اشعارش مطرح ساخته و در این میان سهم اساطیر مذهبی (شامل عناصر اسلامی که منبع آن بی شک قرآن کریم بوده ) از سایر عناصر بیشتر و برجسته تر است.
۲۶.

کردارهای شاهان در شاهنامه فردوسی

نویسنده:
منبع: شفای دل سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 79 - 103

کلید واژه ها: شاهنامه فردوسی کردارهای شاهان کشورداری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۲ تعداد دانلود : ۹۰۸
شاهنامه نمودار بی بدیل زندگی انسان ایرانی از نخستین روزگاران است. در این اثر ارزشمند بسیاری از جنبه های زندگی بشری، همچون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همراه با جزئیات آن به تصویر در آمده است. در این میان با توجه به اینکه شاهنامه، نامه شاهان ایران است اعمال و کردارهای آنان در کانون توجه قرار می گیرد، از این رو طبیعی به نظر می رسد که مردمان این سرزمین اعمال شاهان خود را مورد سنجش قرار دهند و بر طبق این اعمال، آنان را بستایند و یا نکوهش کنند. در این پژوهش ضمن بررسی و استخراج اعمال شاهان در شاهنامه کوشیده شده است تا به نوعی کردارهای صاحبان تخت و تاج مورد ارزیابی قرار گیرد .در این میان توجه شاهان به برخی اعمال که شرایط اجتماعی و سیاسی اقتضا می کرد بسیار بیشتر بوده است. می توان گفت بیشترین عملی که در شاهنامه صورت گرفته است نامه نوشتن و فرستادن قاصد توسط شاهان جهت انجام امور کشورداری بوده و همین امر سبب شکل گیری بسیاری از روابط گردیده و سهم بزرگی در پیشبرد اهداف شاهان در دوره حکومت خود داشته است.
۲۷.

قرائتی لکانی از غزل «ماه و پلنگ» حسین منزوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پارسی معاصر سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۵) 63-78

کلید واژه ها: ساحت خیالی ساحت نمادین ژاک لکان ماه و پلنگ حسین منزوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۶ تعداد دانلود : ۷۲۶
مقاله حاضر مفهوم عشق را مطابق با مدل نظری لکان در غزل «ماه و پلنگ» حسین منزوی بررسی می کند. نظریات لکان، مبتنی بر مفاهیم بنیادین روانکاوی فرویدی است که با خوانشی خلاقانه از مفهوم ضمیر ناخودآگاه، به تکمیل و تعدیل نظریات روانکاوی کلاسیک می پردازد. از نظر لکان ناخودآگاه بدون زبان وجود ندارد و از طریق زبان است که میل پا به عرصه ظهور می گذارد. تأکید و توجه بر ماهیت زبانی ناخودآگاه، ناخودآگاه لکانی را از ناخودآگاه فردی فروید و ناخودآگاه جمعی یونگ جدا می کند. ناخودآگاه لکانی اثر نظام نمادین ترا فردی (Trans-individuol) بر سوژه است. در این پژوهش، ابتدا نظریه های لکان را درباره رشد روانی سوژه و مفاهیم وابسته به آن در رابطه با «ساحت خیالی» و «ساحت نمادین» به اختصار تبیین خواهیم کرد و سپس در بخش پایانیِ این نوشتار، کاربردپذیریِ این مفاهیم را در غزل مشهور «ماه و پلنگ» حسین منزوی خواهیم سنجید. کلیت شعر بازنمایی نمادین شکست سوژه شعری در دستیابی به ابژه عشق است. در این شعر، سوژه/ شاعر در «امر خیالی» در اتّحاد و یگانگی با مادر به سر می برد؛ سپس در «امر نمادین» که حاکمیت زبان و انفصال از «امر خیالی» است، گرفتار می آید و با «فقدان» روبرو می شود. در اینجاست که دچار ضایعه حیث واقع شده و از سازوکار «جابجایی» بهره می گیرد تا بر آن جدایی غلبه کند اما آن اتحاد پیشین دیگر دست یافتنی نیست.
۲۹.

محمد طرزی افشار و ویژگی های زبانی او(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 125-151

کلید واژه ها: طرزی افشار زبان شعری فرمالیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱۲ تعداد دانلود : ۳۴۳
چکیده محمد طرزی افشار شاعر عهد شاه عباس دوم و شاه صفی از ایل افشار است که متاسفانه، تاکنون چون مرواریدی مکنون در صدف خمول و گمنامی مانده است. زبان او در آثارش ویژگی خاصی دارد که در آثار شاعران دیگر کمتر دیده شده است. این پژوهش بر آن است تا به طریق تحلیلی اشعار طرزی را بررسی کند و نشان دهد تغییراتی که طرزی در آن روزگاران در مورد واژگان انجام داده، امروزه تحت عنوان هنجارگریزی مطرح می گردد. در اینگونه فراهنجاری، شاعر، واژگان و ترکیبات جدیدی را ابداع می کند که در زمان وی کاربرد نداشته است. نتایج تحقیق نشان می دهد طرزی از اسم عام مصدر جعلی ساخته و از ترکیب اسم خاص و نشانه مصدری «یدن» نیز در ساختن فعل های تازه بهره برده است. دو اسم مترادف (معطوف ومعطوفٌ علیه) نیز، که به صورت مصدر جعلی درآید، از کلام طرزی، طرز دیگر می سازد. وی تنها از کلمات مفرد مصدر جعلی نمی سازد بلکه در این خصوص از واژگان مرکب یا عبارت هم استفاده می کند و به این ترتیب، واژگانی نو ابداع می نماید. از مضاف و مضاف الیه هم واژه می پردازد. ساخت مصدر جعلی از حرف و ضمیر در اشعار طرزی دیده می شود و این نکته شامل حروف عربی هم می شود.
۳۰.

کارکرد ساخت های همپایه در قابوس نامه و تأثیر آن بر متون نثر فنی در آفرینش اطناب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۵)

کلید واژه ها: نثر بینابین نثر فنی اطناب ساخت های همپایه قابوس نامه کلیله و دمنه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۷ تعداد دانلود : ۴۱۸
یکی از شگردهای ایجاد اطناب در کلام، استفاده از ساخت های همپایه با  سازه های متوالی است. از آنجا که هر یک از سازه های تشکیل دهندة       ساخت های همپایه، حامل یک پیام و مفهوم هستند، مناسب ترین ابزار برای توضیح یا توصیف امور و پدیده ها به شمار می روند؛ به همین دلیل، نویسندة قابوس نامه هر جا در صدد است مطلبی را با توضیحات مفصل تر به مخاطب ارائه دهد، به فراوانی از ساخت های همپایه بهره می برد. نصرالله منشی نیز در ترجمه کتاب کلیله و دمنه به پیروی از قابوس نامه از این شگرد زبانی برای گام نهادن به عرصة اطناب استفاده کرده است؛ اما از آنجا که در نثر فنی، توصیف جای توضیح را می گیرد، نویسندة کلیله از ساخت های همپایه برای توصیف امور و پدیده ها بهره برده است. لذا کارکرد ساخت های همپایه در قابوس نامه و کلیله ودمنه متفاوت است. بدین معنی که، در قابوس نامه ساخت های همپایه به منظور ارائة توضیحات مفصل تر و در کلیله ودمنه برای توصیفات دقیق تر به کار رفته اند. این پژوهش، نتیجة کند و کاوی است که به منظور تحلیل و بررسی کارکرد ساخت های همپایه در قابوس نامه و تأثیر آن بر متون نثر فنی (به ویژه کلیله و دمنه) در آفرینش اطناب انجام شده است.
۳۲.

مدح و اغراض آن در قصاید ابوالقاسم قائم مقام فراهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادب و زبان دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۴۱

کلید واژه ها: مدح قاجار قصاید قائم مقام فراهانی اغراض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۵ تعداد دانلود : ۹۷۴
یکی از زیرمجموعه های انواع ادبی، «مدح و ستایش» است که بنا به وجود توصیفات اغراق آمیز و صله طلبی های خفّت بار برخی از شاعران در دوران متمادی، بهره گیری از این نوع ادبی، مورد انتقاد و حتّی نکوهش برخی از محقّقان و شاعران نیز واقع شده است؛ امّا گفتنی است که مدح و ستایش گری در آثار برخی از شاعران، دارای اغراضی غیر از خوشایندی ممدوح، دریافت صله، کسب اعتبار و... می باشد. این پژوهش بر اساس منابع کتابخانه ای و شیوه توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، و برآیند تحقیق، حاکی از آن است که «ابوالقاسم قائم مقام فراهانی» سیاستمدار ادیب دوره قاجار، در قصاید دیوان اشعار خود -که دارای انواع ادبیِ «گلایه»، «اندرز»، «هجو»، «نکوهش»، «مطایبه» و «طنز» است- مدیحه سرایی را ابزاری در جهت بیان اغراضی همچون: تهنیت (تهنیتِ فتوحات/ تهنیت و نکوهش خائنان)، اعتذار (پوزش، امان طلبی، گلایه و دادخواهی)، قَدْح (انتقاد و نکوهش) و تهییج و ترغیب مخاطب، قرار می دهد.
۳۳.

بررسی دگرگونی ادب تعلیمی در جریان های شعر معاصر در ارتباط با تحولات اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال نهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۴

کلید واژه ها: ادب تعلیمی شعر معاصر اجتماع جریان دگرگونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۹ تعداد دانلود : ۶۳۴
ادب تعلیمی، از آغاز شعر فارسی تاکنون به صورت نوع ادبی مجزا یا درآمیخته با انواع دیگر ادبی کاربرد داشته و در هر دورة ادبی متناسب با تغییرات سبکی آن دوره، دگرگونی های آرامی را پذیرفته است. این گونة ادبی با انقلاب مشروطه و تغییر در مبانی نظری شعر، چندین دگرگونی اساسی یافت؛ مهم ترین دگرگونی آن همسوشدن با تحولات سیاسی و اجتماعی کشور بود؛ درنتیجه تعالیمی مانند سفارش مخاطب به وطن دوستی و مبارزه با استبداد و استعمار افزایش یافت. در این پژوهش چهار جریان اصلی شعر معاصر (شعر مشروطه، سنت گرایان معاصر، شعر نو، شعر مقاومت) ازنظر این دگرگونی سبکی بررسی می شود. نتیجة بررسی بیانگر این نکته است که دگرگونی های اجتماعی در همة جریان ها بر ادب تعلیمی تأثیر گذاشته و آن را به سمت شعر پایداری و اعتراضی هدایت کرده است. این تأثیر در جریان های مشروطه و شعر نو و جریان مقاومت کاملاً آشکار است؛ اما در جریان سنت گرایان نمودی ندارد؛ گفتنی است در همة جریان ها نگرش شاعران در بیان آموزه های اخلاقی هماهنگ با مسائل جامعه تغییر یافته است.
۳۴.

کارکردهای هنری ردیف دردیوان عطارنیشابوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی (بوستان ادب) سال نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۱)

کلید واژه ها: شعر عطار تکرار کارکردهای ردیف فراهنجاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۹ تعداد دانلود : ۹۰۰
ردیف مختص زبان فارسی است، زیرا ردیف با زبان فارسی یک نوع پیوستگی طبیعی دارد که در ادب هیچ زبانی، به وسعت شعر فارسی نیست. ردیف در بردارنده موسیقی و مایه قدرت نمایی شاعران است. در این پژوهش تلاش گردید با بررسی آماری، بسامد بالای ردیف در شعر عطار نیشابوری مشخص گردد، زیرا عطّار از جمله شاعرانی است که در به کار بردن انواع ردیف طبع آزمایی کرده است با بررسی آماری دقیق و تک به تک غزلیات و قصاید دیوان عطّار این برآیند حاصل گردید که از تعداد 633 غزل در دیوان عطّار 473 مورد مردفّ هستند، یعنی 72/74 درصد که دلنشین-ترین و موسیقایی ترین غزلیات عطّار به حساب می آیند .بیشتر ردیف های شعر عطّار را ردیف های فعلی (تام) تشکیل می دهد که هم موسیقی شعر را غنا بخشیده است و هم در پویایی و تحرک شعر نقش بارزی دارند، همچنین در گسترش و تقویت صور خیال شعر او و تکمیل مفهوم شعر و القای احساس و افکار شاعر مؤثر افتاده است. افزون بر این، ایجاد وحدت تخیل و اندیشه ،پوشاندن عیوب قافیه، ایجاد صور خیال و مفاهیم جدید، اقتباس شعر و ردیف از دیگران، نشان دادن افکار شاعر، تقارن دیداری و شنیداری، القای حس درونی شعر، ایجاد وحدت بین شاعر و مخاطب، فرا هنجاری و...از کارکرد های مهم ردیف در غزل های عطار می باشند.
۳۵.

معرفت شهودی در کلام شمس تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 63-89

کلید واژه ها: شمس معرفت شهودی معرفت عقلی دل تزکیه نفس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۴ تعداد دانلود : ۵۳۰
بینش عرفانی نوعی از حکمت دینی مبتنی بر وحی است که مؤمنان به این نوع بینش، هستی حقیقی را از آن خدا می دانند و ماسوی الله را باطل می پندارند و معتقدند که آنچه هست جلوه ای است از او. صاحبان این بینش، عشق به حق و تصفیة باطن از تعلّقات جسمانی را وسیلة نیل به معرفت می بینند. آنان عقل بحثی را به سبب تقیّد آن به مقولات ذهنی از وصول به کمالی که غایت وجود انسان است، ناتوان می یابند. از نظر عرفا از جمله شمس بهترین راه شناخت حق تعالی، معرفت شهودی است. در این پژوهش تلاش می شود، جایگاه شهود و عقل در تفکر شمس نشان داده شود. برآیند پژوهش حاکی از آن است که شمس بر این باور بود که استدلال اگرچه گره گشای پاره ای از مشکلات است، اما برای طالبان کوی حقیقت کافی نیست. از دیدگاه شمس توحید حقیقی، دیدار شهودی است. برای وصول به چنین معرفتی باید در طریق سلوک قدم نهاد و مجاهدت ها ورزید. تا با زدودن دل انوار ربوبی بر قلب و قوای ادراکی سالک بتابد و ابواب مشاهدت و مکاشفت بر وی گشاده گردد.
۳۶.

تجلّی خویشکاری های زن در نوحه ها و مویه های زنان شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادب و زبان دوره ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۰

کلید واژه ها: اسطوره حماسه سوگواری مویه کهن الگوی زن خویشکاری الهه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵۶ تعداد دانلود : ۹۶۸
زن و خویشکاری های او، یکی از موضوعات مهم و دقیق مباحث اسطوره شناسی و حماسی است، به گونه ای که کارل گوستاو یونگ، زن – مادر را یکی از کهن الگوهای خود معرّفی کرده است. در اساطیر ایران و جهان، زنان نقش های مختلف و متعدّدی دارند که بر اساس جوامع و فرهنگ های آن ها، گاهی این نقش ها با یکدیگر تفاوت دارند. خویشکاری های زنان در اساطیر، به شکل خویشکاری های الهه ها و ایزدبانوان به منصة ظهور در می آید و در حماسه ها به صورت اعمالی که از زنانی شاخص سر می زند. تأثیر نقش ایزدبانوان بر زنانِ حماسی گاه مستقیم و گاه غیرمستقیم و ضمنی است. یکی از راه های نمود خویشکاری های زنان در حماسه ها، رفتار و کردار آنان در مصیبت ها و سوگواری های شان است. در جستار حاضر با روشی تحلیلی- توصیفی و بررسی مویه ها و سوگواری های برخی از زنان شاخص شاهنامه؛ یعنی تهمینه، فرنگیس، جریره، کتایون و دخترانش به پاره ای از نقش های زن از جمله، نصیحتگری، شفقّت و مهربانی، زایش، ستیزه با دشمن، برکت بخشی و بخشندگی، پرورش و ... دست می یابیم که این نقش ها از مهم ترین خویشکاری های الهه های مادر و کهن الگوی زن است.
۳۷.

اسطورة آفرینش در آیین ایزدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۹۳

کلید واژه ها: اسطورة آفرینش آیین ایزدی اقوال ایزدی اساطیر ریشه و بن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۸ تعداد دانلود : ۷۹۲
اسطوره روایتی قدسی از خلقتی آغازین است که با آیین، مراسمات و ادبیّات جامعه پیوستگی دارد. اساطیر ریشه و بن، ادامه دهنده و مکمّل اسطورة آفرینش اند. آیین ایزدی، آیینی محلّی در منطقه ای کوچک از کردستان عراق است که دارای دو کتاب مقدّس و مجموعه ای سروده های دینی شفاهی است. این سروده ها در مراسم هایی مانند تولّد، مرگ، اعیاد و هر مراسمی که در آن زایشی نو اتفاق می افتد، خوانده می شوند. این پژوهش به بررسی عناصر اسطوره ای رایج در سروده ها و اقوالی می پردازد که با اسطورة آفرینش آغازین در ارتباط است. روش تحقیق از نوع تحلیلی-توصیفی است. این سروده ها مستقیماً از نسخه ای گرفته شده اند که خلیل جندی ره شو به زبان کردی تدوین کرده است. عناصر اسطوره ای اصلی در این قول ها عبارتند از: درّ (مروارید)، بحر، خرقه، مرکب، گاو و ماهی. با دقّت در عناصر اسطوره ای در متون مقدّس و سروده های دینی ایزدیان که دربارة آفرینش ثبت شده است، مشخّص می گردد که عناصر «درّ»، «بحر» و «ماهی» به مبحث زمین، زنانگی و زایندگی اشاره دارند. «خرقه» با توجه محتوای متون، نشان دهنده تأثیر عناصر صوفیه و عرفان اسلامی است. «مرکب» نیز از آنِ خدای آسمان است. عنصر مقدّس «گاو»، نمادی از خدایان آسمان و کشتن آن در عید اصلی ایزدیان، با ازدواج مقدّس و اسطورة آفرینش آغازین در ارتباط است.
۳۸.

نگاه جامعه شناختی به اشعار فروغ فرخزاد

نویسنده:
منبع: زن و فرهنگ سال هفتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۸ 37-57

کلید واژه ها: فروغ فرخزاد جامعه شناسی جامعه شناختی انتقاد نماد طنز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸۱ تعداد دانلود : ۵۷۳
جامعه شناسی ادبیات، از نگرش های نوین به ادبیات است که می کوشد تفسیری علمی و عملی از آثار ادبی ارائه نماید به گونه ای که بتوان از آنها به مثابه انعکاسی از واقعیات جامعه در حل مسائل و حتی بحران های اجتماعی بهره برد؛ توجه به مسائل اجتماعی با انقلاب مشروطیت به عنوان یکی از مؤلفه های شعری مطرح شد و در شعر نو، توسط نیما و طرفدارانش به اوج رسید و در جریان «سمبولیسم اجتماعی» ادامه یافت. فروغ فرخزاد یکی از شاعران برجسته این جریان است که در دوره دوم شاعری توجه ویژه ای به شعر اجتماعی نشان داده است. این پژوهش با هدف بررسی جامعه شناسی اشعار فرخزاد، کوشیده به شیوه تحلیلی – توصیفی دیدگاه جامعه شناختی او را نسبت به مسائل اجتماعی بررسی کند. نتایج تحقیق نشان داد: فرخزاد در شعرهای اجتماعی خود در برابر مقوله های اجتماعی عصرش واکنش نشان داده و به عنوان یک منتقد توانست نابرابری های اجتماعی،تضادها،تباهی ها، استبداد، فقر و بی عدالتی و ... را با نمادگرایی و طنزپردازی به بیانی طبیعی و تأثیرگذار بیان کند و تصویری واضح و واقعی از جامعه عصر پهلوی دوم ارائه نمود.
۳۹.

اسطورة شاهان پیشدادی در متون تاریخی فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی پاییز ۱۳۹۵ شماره ۶۹

کلید واژه ها: شاهنامه متون تاریخی اسطوره زدایی پ‍ی‍ش‍دادی‍ان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۴ تعداد دانلود : ۱۰۱۵
«اسطوره زدایی» به معنی تاریخی کردن و حقیقی جلوه دادن عناصر، پدیده ها و شخصیّت های اسطوره ای است. عنوان اسطوره زدایی برای نخستین بار دربارة تأویل متون دینی، به ویژه پیام مسیح مطرح شد. اسطوره زدایی را گاهی می توان در معنی دریافت باطن و مکنون نمادها دید و برخی اوقات اسطوره زدایی به معنی حذف داستان ها و حکایات اسطوره ای در متون دینی و غیردینی است و زمانی به معنی تاریخی جلوه دادن عناصر، پدیده ها و شخصیّت های اسطوره ای است. آنچه در این پژوهش به شیوة توصیفی تحلیلی مورد واکاوی و بررسی قرار می گیرد، اسطوره زدایی در معنای واقعی جلوه دادن پدیده ها و شخصیّت های اسطوره ای است تا در نتیجه به اینپرسش پاسخ داده شود که آیا در تاریخ، از شاهان و پهلوانان پیشدادی اسطوره زدایی شده است یانه. برآیند تحقیق حاکی از آن است که با تأمّل در شخصیّت های اسطوره ای پیشدادیان در متون تاریخی به نیکی می توان دریافت که نویسندگان این گونه کتاب ها برای شخصیّت های اسطوره ای پیشدادیان، زمان و مکان جغرافیایی و نسب و برخی از ویژگی های تاریخی و... قائل شده اند که مغایر با برخی از خصوصیّات اسطوره ای آنهاست و از این رهگذر، از آنها صبغة اسطوره ای را زدوده اند.
۴۰.

کارکرد ساخت های همپایه در قابوس نامه و تأثیر آن بر متون نثر فنی در آفرینش اطناب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۲)

کلید واژه ها: کلیله و دمنه نثر فنی اطناب قابوس نامه نثر بینابین ساخت های همپایه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۷ تعداد دانلود : ۸۳۸
یکی از شگردهای ایجاد اطناب در کلام، استفاده از ساخت های همپایه با سازه های متوالی است. از آنجا که هر یک از سازه های تشکیل دهندة ساخت های همپایه، حامل یک پیام و مفهوم هستند، مناسب ترین ابزار برای توضیح یا توصیف امور و پدیده ها به شمار می روند؛ به همین دلیل، نویسندة قابوس نامه هر جا در صدد است مطلبی را با توضیحات مفصل تر به مخاطب ارائه دهد، به فراوانی از ساخت های همپایه بهره می برد. نصرالله منشی نیز در ترجمه کتاب کلیله و دمنه به پیروی از قابوس نامه از این شگرد زبانی برای گام نهادن به عرصة اطناب استفاده کرده است؛ اما از آنجا که در نثر فنی، توصیف جای توضیح را می گیرد، نویسندة کلیله از ساخت های همپایه برای توصیف امور و پدیده ها بهره برده است. لذا کارکرد ساخت های همپایه در قابوس نامه و کلیله ودمنه متفاوت است. بدین معنی که، در قابوس نامه ساخت های همپایه به منظور ارائة توضیحات مفصل تر و در کلیله ودمنه برای توصیفات دقیق تر به کار رفته اند. این پژوهش، نتیجة کند و کاوی است که به منظور تحلیل و بررسی کارکرد ساخت های همپایه در قابوس نامه و تأثیر آن بر متون نثر فنی (به ویژه کلیله و دمنه) در آفرینش اطناب انجام شده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان