مهدی مهرعلیزاده

برنامه ریزی فرهنگی، سیاسی و اجتماعی رژیم پهلوی پس از کودتای 28مرداد در تعارض با دین و مسایل مربوط به آن و از جمله روحانیت قرار گرفت. بنابراین تقابل میان روحانیت و رژیم پهلوی به دلیل تعارض شدید در اهداف و برنامه ها قابل پیش بینی بود. جریان فرهنگی رژیم پهلوی با بهره بردن از امکانات نسبتاً گسترده رسانه ای خود در بخشهای مطبوعات و رادیو و تلویزیون و حمایت مجموعه فرهنگی تبلیغاتی سرمایه داری جهانی از آن، در پی حذف یا انزوای روحانیت از عرصه مسایل سیاسی جامعه ایران بود. برای رژیم برخورد با روحانیت ، از شیوه های مبارزاتی متفاوتی، گاهی در قالب ایجاد تفرقه میان حوزه ها و گاهی در معرفی مخالفان مذهبی به عنوان چهره مصدقی و توده ای با به کارگیری شگردهایی که بتواند از قداست و نفوذ روحانیت و نهاد مرجعیت بکاهد استفاده می کرد. در این پژوهش سعی می گردد تا به مواضع و چالشهای رژیم پهلوی و نهاد مرجعیت و روحانیت نسبت به یکدیگر و چگونگی واکنش آیت الله بروجردی به عنوان مرجعیت تشیع در برابر رژیم پهلوی پرداخته شود.

برخورد خشونت‏بار رژیم غرب‏گراى پهلوى با قیام مردم ایران در خرداد ماه 1342، تنها گروه باقى مانده در میدان مقابله با رژیم، یعنى جریان مذهبى را موقتا از عرصه سیاسى ایران کنار نهاد و صحنه فرهنگى ـ سیاسى کشور را به دور از اغیار در اختیار گرفت. فرصت پیش آمده، زمان مغتنمى بود تا رژیم پهلوى سلطه سیاسى ـ نظامى خود را در ایران به سلطه فرهنگى مبدل کرده، از این طریق، تضمینى برضرورت تداوم حضور غرب در ایران بیابد. در اصفهان که از جمله مهم‏ترین شهرهاى ایران بود، ضرورت اعمال تغییرات اجتماعى ـ فرهنگى در جهت تعمیم غرب‏گرایى، احساس مى‏شد، از این رو، رژیم پهلوى با همه توان، تلاش گسترده‏اى را در به‏کارگیرى ابزارى، چون گسترش لژهاى فراماسونرى، شبکه‏هاى امریکایى لاینز و روتارین‏ها و احزاب دولتى، براى ایجاد استحاله فرهنگى در اصفهان آغاز کرد. همکارى و مساعدت‏هاى مصرانه کارشناسان امریکایى در کارگردانى و حتى اجراى فرایند فرهنگى مورد نظر در اصفهان، چشم‏گیر و مؤثر بوده است.