مطالعات شبه قاره

یکی از مباحث اساسی در حقوق مسئولیت مدنی، مسئولیت افراد ناتوان ذهنی(صغار و مجانینِ فاقد تمیز و ناتوان در ادراک) است که در حقیقت یکی از مهم ترین ابعاد ناظر به کیفیت دخالت عناصر ذهنی و روانی است و در تمامی نظام های حقوقی دنیا از دیرباز محل مناقشه بوده است. بنابراین پرسش اصلی این است که چنانچه از سوی افراد ناتوان ذهنی، خسارتی به دیگری وارد شود، آیا افراد مذکور، مسئول جبران خسارت وارده هستند؟ براساس تحقیق حاضر که پژوهشی توصیفی- مقایسه ای، براساس ابزار کتابخانه ای است، علی رغم اینکه حقوق مسئولیت مدنی در قبال این مسئله، بر سر یک دو راهی قرار دارد؛ از یک سو مسائل عاطفی، اخلاقی و ناظر به انصاف و عدالت ماهوی، خواهان تعدیل مسئولیت مدنی این افراد می باشد و از سوی دیگر، دغدغه ایجاد شرایط مطلوب اجتماعی در سایه عدالت صوری محض، بر حمایت از شخص زیان دیده تأکید دارد، به نظر نگارندگان، در این مسأله، آمیزه ای از عدل ماهوی (در سایه احساسات عمومی- عاطفی) با نظم (در سایه مطلوبیت اجتماعی) می تواند توازن و دورنمای مناسبی در راستای برقراری هدف غاییِ عدالت و توازن، ترسیم نماید و تعدیل مسئولیت این اشخاص را مبرهن سازد.

در مطالعات تطبیقی ادیان و مکاتب عرفانی مختلف اصطلاحاتی به کار می رود که با وجود اختلاف زبانی می توانند دارای تشابهات زیادی باشند. مفاهیم تری کایه ((Trikaya در مهایانه بودائی و حضرات خمس در عرفان اسلامی از جمله این اصطلاحات هستند. بحث جهان شناسی عرفانی و چگونگی سلسه مراتب هستی در مکاتب عرفانی از اهمیت بالایی برخوردار است. دو مفهوم حضرات خمس در عرفان اسلامی و تری کایه در آئین مهایانه بودایی از مهم ترین مفاهیمی است که برای تبیین مراتب هستی و تجلیات حقیقت در این مراتب هستی مطرح شده است.سئوال اصلی در این پژوهش اینست که با توجه به اینکه مفهوم خداوند به معنای مصطلح آن در آموزه های بودا بصورت صریح مطرح نشده و مفاهیم تری کایه نیز بعد از بودا در فرقه مهایانه مطرح شده است،چگونه می توان مراتب بودهی ستوه، نیروانه، دهرمه کایه، نیرمایه کایه و سم بوگه کایه را از آموزه های مکتب مهایانه با مراتب جبروت، لاهوت، هاهوت، ملکوت و ناسوت در عرفان اسلامی با در نظر گرفتن جنبه های تمایز و تشابه مورد مقایسه قرار داد؟ و این مسأله را که حقیقت واحد برای ظهور و حضور خود در عالم، تجلیات خاص خود را دارد در این دو مکتب با روش تحلیل مقایسه ای تبیین کرد.

یکی از دوره های مهم فرهنگ ایرانی دوره صفویه است؛ در این دوره، تبادلات فکری و فرهنگی موثری بین فرهنگ ایرانی و فرهنگ شبه قاره هند، وجود داشته است. از سویی تاثیر شبه قاره بر فرهنگ ایرانی در اصطلاحاتی همانند «سبک هندی» آشکار است و از سو دیگر، بسیاری از شاعران ایرانی در دربارهای هند نقش مهمی در پرورش تفکر و زبان فارسی در شبه قاره داشته اند. این تاثیر و تاثرها جزیی جدایی ناپذیر از فرهنگ دوره صفوی است. هدف این مقاله، شناخت بهتر پیوندهای فرهنگ شبه قاره و ایران در دوره ای خاص است و بر این مبنا، یکی از سوالات این تحقیق، چگونگی تاثیر و تاثر فرهنگ ایرانی و هندی و پیگیری آن در شعر و معماری این دوره با تاکید بر اشعار صائب است. دیگر اینکه چه ویژگی های مشترکی بین معماری و شعر این دوره قابل شناسایی است. بنابراین این مقاله، با روش تحلیل مقایسه ای، به پنج مورد مشترک در هر دو هنر می پردازد و نمونه هایی برای آن ها ذکر می کند. این پنج مورد عبارتند از: توجه به جزییات دقیق، قرینه سازی، استفاده از رنگ های متباین، تزیینات و عدم نوآوری و تقلید، از جمله این موارد هستند که در این مقاله بررسی شده اند.

دیپلماسی حقوق بشر متشکل از دو کلمه است، دیپلماسی، که ابزاری جهت کسب منافع ملی است و حقوق بشر. هندوستان به عنوان دومین کشور پرجمعیت و هفتمین اقتصاد دنیا، سابقه حقوق بشری ضعیفی دارد. سوال اصلی نوشتار این است که تاثیر دیپلماسی حقوق بشری بر سیاست خارجی این کشور چیست؟ پاسخ این سوال در قالب مفهوم دیپلماسی چندسطحی پی گرفته خواهد شد. دیپلماسی حقوق بشری باید در سه سطح ملی، منطقه و بین الملل، ظرفیت یابی و مورد مداقه قرار گیرد چرا که همخوانی این سطوح وابستگی تامی با اجرای دیپلماسی حقوق بشری کنش مند دارد. در سطح ملی متغیرهای سنتی و تاریخی آنان در قانون اساسی تجلی یافته است که ریشه های دیپلماسی حقوق بشری هند را تشکیل می دهند، در سطح منطقه همسایگان، سازمان های منطقه ای و ژئوپلیتیک به متغیرهای اثرگذار اضافه می شوند، هند در پی گسترش شرکا، بسط نفوذ، وابستگی اقتصادی و تنش زدایی در منطقه است. در سطح بین الملل ساختار رفتار خاصی با رویکرد عملگرایانه را به هند تحمیل می کند. هند علاوه بر تبادل با غرب با تأکید بر روابط اقتصادی تلاش در تلطیف مواضع غرب دارد ولی از طرفی مواضع آن توسط شرکای آن در بریکس تعدیل می شود. هند تلاش می کند در نهادهای هنجارساز و بین المللی حضور فعال داشته باشد ولی نهایتاً رویکرد حقوق بشری آن بیشتر پرستیژی و عملگرایانه است تا هنجاری. این تحقیق توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی نگاشته شده است.

تبلیغات تجاری مقایسه ای یکی از شیوه های مرسوم تبلیغ کالاست که با برجسته کردن نقاط قوت و مزایای محصولات تبلیغ کننده، مصرف کننده را به خرید آن ترغیب می کند. علی رغم سابقه نزدیک به نیم قرن این شیوه و تصویب قوانین متعدد در خصوص آن در کشورهای توسعه یافته، در فقه امامیه و حقوق کشورهای درحال توسعه ایران و هند در این خصوص قانون خاصی وجود ندارد. باید دید آیا می توان مشروعیت این شیوه تبلیغ کالا و خدمات را بر اساس مبانی فقهی و ضوابط حاکم بر حقوق این دو کشور، پذیرفت؟ براساس یافته های پژوهش که به روش تحلیلی-توصیفی صورت گرفته، از برخی اصول قانون اساسی و مقررات مربوط به منع رقابت نامشروع، تبلیغ خلاف واقع، مقررات ناظر به علائم تجاری و حقوق رقابت این دو کشور می توان این گونه برداشت نمود که علی الاصول تبلیغات مقایسه ای، امری قانونی و مشروع تلقی می گردد جز در مواردی که موجب گمراهی مصرف کننده شده یا به حقوق رقبای تجاری خللی وارد آورد، بااین وجود خلأ وجود قانون خاص در هردو نظام حقوقی احساس می شود و قانون گذار می بایست با تصویب قانون خاص، نسبت به قانونی کردن آن اقدام کرده و تشتت موجود در رویه قضائی را به حداقل برساند.

نظریه اضطراب تأثیر یکی از گونه های بینامتنیت است که به وسیله هارولد بلوم (تولد: 1930م)، محقق برجسته آمریکایی در نیمه دوم قرن بیستم مطرح گردید. این نظریه که بیش از همه بر روانکاوی و دیدگاه های فروید تأکید دارد، برای مطالعه روابط خویشاوندی میان متون بویژه برای تبیین روابط بیش متن های متعدد با یک پیش متن مورد استفاده قرار می گیرد. لذا در این پژوهش ترجیع بندهای زیب النساء مخفی به عنوان شاعر «دیرآمده» یا «پس آمده» که تحت تأثیر ترجیع بند عاشقانه سعدی سروده شده و گاه گوشه چشمی به ترکیب بند جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی داشته، به شیوه توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته و تلاش می گردد به این سؤال اساسی پاسخ داده شود که وی به عنوان شاعر فرزند (پسر) تا چه حد توانسته خود را از دلواپسی نفوذ یا اضطراب تأثیر سعدی به عنوان شاعر پدر برهاند؟ قرابت مضمون، وزن و قالب مشترک و شباهت نزدیک بیت برگردان و استفاده از قافیه و ردیف های یکسان بیانگر آن است که زیب النساء مخفی در سرودن ترجیع بندهای خود هرچند از مکانیسم دفاعی انکار بهره جسته، اما نتوانسته بر اضطراب تأثیر خویش غلبه کند و از آن گذر نماید.

رمانتیسم از جمله مکتب های ادبی است که در سده هجدهم در مقابل تفکر خردگرای کلاسیسم به پاخاست. اشعارِ شهرآشوبیِ امیرخسرو دهلوی، شاعر و نویسنده ایرانیِ سرزمین هند، در قرن هفتم همانندی های ویژه ای با اصول و مبانی رمانتیسم دارد و همین مسأله زمینه بررسی نقدی رمانتیستی را درباره آن ها فراهم می آورد. به لحاظ معنایی وجود عواملی چون: توجه به احساسات شخصی و بیان آزاد آن ها، توجه به طبیعت و... و عوامل زبانی چون: برجسته کردن جنبه ادبیت متن، باتوجه ویژه به: تشبیه، استعاره، جناس، ایهام و... از جمله مواردی هستند که به اشعار امیرخسرو وجهه ای رمانتیستی بخشیده اند؛ نویسندگان این مقاله در پی پاسخ به این پرسش هستند که کدام شاخصه های رمانتیسم به اشعار شهرآشوبی امیرخسرو دهلوی جلوه و جلای رمانتیکی داده است؟ البته هدف، تزریق یا تحمیل اندیشه های یک مکتب به اشعار یا برعکس، با نگاهی اثبات گرا نیست؛ بلکه هدف، آن است تا به روش تحلیل متنی و گفتمانی( زمینه ای)ضمن برشمردن ویژگی های مشترک سبکیِ اشعار شهرآشوبیِ امیرخسرو با مکتب رمانتیسم و تکیه هم زمان بر ساحت درون متنی و بافت تاریخی( برون متنی)آن، زمینه ساز نگرشی نو به اشعاری کهن باشد.

سرزمین مکران در جنوب شرق ایران با وجود شرایط اقلیمی و طبیعی تقریبا نامساعد، در سده های نخست اسلامی از موقعیت جغرافیایی ویژه ای برخوردار بود. دسترسی به آب های آزاد و به خصوص واقع شدن بین دو حوزه تمدنی ایران و هند، اهمیت فوق العاده ای به این سرزمین بخشیده بود. جغرافیای طبیعی تقریبا نامساعد در کنار موقعیت جغرافیایی حساس و چگونگی ایفای نقش موقعیت جغرافیایی این سرزمین در زمینه رونق و توسعه راه های دریایی و زمینی سؤال برانگیز است. مهم ترین سوال نوشته حاضر این است که با وجود شرایط این چنینی، راه های مکران چگونه در زمینه ارتباطات تمدنی ایران و هند ایفای نقش می نمود؟ با توجه به تمهیدات نظامی، امنیتی، ترابری و غیره که در سده های نخست اسلامی بکار گرفته شد، علی رغم موانع طبیعی و حتی انسانی، راه ها و جاده های مواصلاتی مکران رونق بسزایی پیدا کرد و نقشی عمده در مناسبات ایران و هند در آن زمان ایفا می نمود. هدف این نوشتار تبیین اهمیت کاربردی راه های مکران در روابط و مناسبات ایران و هند در سده های نخست اسلامی است. تحقیق مورد نظر به شیوه توصیفی- تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای و تا حدودی مشاهدات میدانی انجام گرفته است.

«أو» حرف ربطی است که در عربی، بیشتر به معنی تخییر آمده است و در فارسی به «یا» ترجمه می شود اما در قرآن، این حرف، از نظر بلاغی و کاربردهای علم معانی، مفاهیم مختلفی را در برمی گیرد مانند ابهام، بل، اباحه، شک، تبعیض و تقسیم. دهلوی در ترجمه خود، تناسب معنایی بین ترجمه با معنای ثانوی حرف «أو» را رعایت کرده و به نقش آن در زبان عربی و معانی بلاغی آن، توجه نموده است. پژوهش حاضر با روش تحلیل مقایسه ای به بیان معانی مختلف حرف «أو» و بررسی کاربرد بلاغی آن در ترجمه های مذکور پرداخته است و به این سؤال اصلی پاسخ می دهد که کدام یک از ترجمه های ولی الله دهلوی، میبدی و فولادوند، بیشترین رویکرد را به کاربرد معانی بلاغی "أو" داشته اند. نتیجه تحقیق نشان می دهد که ولی الله دهلوی در مقام مقایسه، در ترجمه حرف «أو»، بیشترین رویکرد را به معانی بلاغی آن نسبت به دو مترجم دیگر داشته است.

گزارش منابع تاریخی نشان می دهد که زنان ایرانی دربار گورکانی هند بیش از زنان سایر اقوام و نژادها از احترام و اعتبار نزد بزرگان و پادشاهان این سلسله برخوردار بودند. از اینرو و با توجه به شرایط، امکانات و فرصت های پیش آمده، زنان ایرانی در عرصه های مختلف سیاسی و اجتماعی دوره گورکانیان حضور فعال داشته و اغلب نیز خوش درخشیدند. از این میان و به شهادت منابع و مستندات تاریخی، زنان ایرانی دربار گورکانی با حضور در عرصه سیاست و قدرت، تاثیر شگرفی بر روند حوادث این دوره داشته اند و پا به پای مردان این سلسله، در رشد و تعالی جامعه هند عصر گورکانی گام برداشته اند. بر این اساس، سوال اصلی پژوهش حاضر این است که: زنان ایرانی دربار گورکانیان در مسائل سیاسی این دوره، چه نقشی داشته و پیامد این نوع فعالیت ها چه بوده است؟ پژوهش پیش رو که به شیوه توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر منابع و کتب تاریخی، تهیه و تدوین شده است می کوشد تا ضمن معرفی برخی زنان ایرانی وابسته به دربار گورکانیان هند، به بررسی نقش این بانوان در منازعات سیاسی این دوره و نتایج این فعالیت ها بپردازد.

مسلمانان دکن از زمان ورودشان به این منطقه به دو گروه اجتماعی آفاقی و دکنی تقسیم شدند. آفاقی ها مردمانی بودند که از ایران و عراق به دکن رهسپار شدند. همچنین آفاقیان با توجه به این که اهل علم و ادب بودند و به لحاظ اقتصادی مرفه و یا متوسط بودند به سرعت در لایه های اجتماعی شهری دکن نفوذ کردند. بدین ترتیب در دربار حکومتی مناصب حساسی در اختیار گرفتند. از این رو با مسلمانان بومی و محلی که معروف به دکنی بودند پیوسته در رقابت بودند. با تاسیس حکومت بهمنیان و حمایت های آنان از آفاقی ها مهاجرت این گروه به منطقه دکن شدت یافت. مساله اساسی در این پژوهش، آن است که مناسبات آفاقی ها و دکنی ها در حکومت بهمنیان به چه عواملی مربوط بوده است؟ یافته های پژوهش بر این اصل استوار است که علاوه بر سیاست سلاطین نخستین بهمنی، اهل علم وادب بودن آفاقی ها، نفوذ در دربار بهمنی موجب قدرت گیری آفاقی ها گردید. از این منظر این عوامل موجب برانگیخته شدن دکنی ها و درنهایت قتل عام و سرکوب آفاقی ها شد. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی سامان یافته است.

هدف این مقاله بررسی تربیت انسان از دیدگاه رابیندرانات تاگور می باشد. روش گردآوری اطلاعات اسنادی است و شیوه کار توصیفی، تحلیلی و بخشی استنتاجی می باشد. بر اساس نگاه کلی نگر تاگور، وی تربیت را انسان گرایانه و بشر دوستانه و هدف آن را متوازن ساختن زندگی بشر با کل هستی می داند تاگور، علاوه بر تاکید به سازواری ابعاد انسانی، یگانگی انسان ها و پیوند طبیعت با انسان را خاطر نشان شده و دوران کودکی را در تحقق این مهم کلیدی می داند؛ با این نگاه است که او ملی گرایی تهاجمی را در تضاد با یگانگی دانسته و وحدت، همدردی و همدلی در لباس توجه به قشر فقیر و محروم بویژه دختران و دنیایی عاری از تبعیض را متذکر می شود. پس پیام ضمنی و آشکار تربیتی این اندیشه، برای جامعه کنونی ایران چه می تواند باشد؟ از نظر پژوهشگر چنین استنباط می شود که با توجه به تکثر قومیتی، نژادی و فرهنگی ایران، می توان از اندیشه تاگور به عنوان یکی از الگوهای تربیتی وحدت بخش یاد کرد.

داستان آرش کمانگیر که در متون ایرانی، نخست بار اشاراتی اساطیری در یشت ها بدان می شود، اندک اندک با جامه گردانی به روایتی حماسی به بخشی از روایت ایرانیِ تاریخ ایران مبدّل شد. در پژوهش های دوران معاصر، آرش اغلب دارای هویتی پارتی و نیای اشکانیان یا شاهزاده ای اشکانی یا توتم اشکانیان انگاشته شده است. پژوهش هایی نیز داستان آرش را نه روایتی ایرانی بلکه روایتی هندوایرانی و حتی پیش آریایی دانسته اند. مقاله حاضر، در پی ارائه پاسخی تازه به این مسئله است که هویت آرش کمانگیر و ماهیت اسطوره او چیست و آیا آرش شخصیتی در تاریخ ایران باستان یا ایزدی در باورهای کهن آریایی و هندواروپایی بوده است؟ بدین منظور با توصیف و تحلیل شواهد مکتسب از داده های باستان شناسی، متون تاریخی و دینی و ملاحظات فقه اللغه و با تکیه بر نظریاتی چون نظریه معماهای نخستین و نظریه ایزدان سه کُنِش به اسطوره آرش نگریسته می شود. نتیجه این بررسی، آن است که داستان آرش، نه روایتی تاریخی در عصر ایرانی و به طور مشخص عصر پارتی، بلکه روایتی اساطیری و بسیار دیرینه در عصر هندواروپایی است که که از سه معمای اساطیریِ «چرخه بستن و گشودن روشنایی و تاریکی»، «چرخه پیدا شدن و ناپدید شدن مرزها» و «چرخه بستن و گشودن آب ها» برآمده و شخصیت آرش، آمیزه سه ایزد روحانیت و فرمانروایی (روشنایی)، جنگاوری (مرز و زمین) و باروری (آب و گیاه) است

پس از استقلال پاکستان و شکل گیری نظام جمهوری مبتنی بر شریعت اسلام، اوضاع داخلی ناآرام و نظام سیاسی متزلزل در این کشور وجود داشته است. معضل قابل تامل پاکستان، مربوط به ساختار داخلی این کشور و دخالت بیگانگان است. مناقشه های قومی و سرزمینی، بی ثباتی سیاسی، نداشتن توسعه اقتصادی و اجتماعی، تهدیدهای فراملیتی، جرایم سازمان یافته و بالاخره رقابت قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای مهم ترین چالش های امنیتی در پاکستان بوده است. با توجه به شرایط کنونی پاکستان، این نوشتار در صدد پاسخ به این پرسش است که پس از استقلال پاکستان، چه عواملی زمینه های شکل گیری بحران امنیتی در این کشور را ایجاد کرده اند؟ روش پژوهش تحلیلی توصیفی و ابزار گردآوری داده ها نیز کتابخانه ای است. مهم ترین یافته های پژوهش حاکی از این است که در پاکستان ترکیب پیچیده و چندلایه ای از عوامل داخلی و خارجی که تأثیرات تقویت کننده ای بر یکدیگر دارند، باعث شکل گیری بحران امنیتی شده است. در این نوشتار استدلال شده است که پاکستان به سوی یک حکومت چندپاره پیش رفته و مداخله مستمر کشورهای بیگانه برای پشتیبانی یا سرکوب گروه های تروریستی، به ناامنی و افزایش منازعات دامن زده است. نوآوری این پژوهش، تببین تحولات پاکستان از منظر مطالعات امنیتی جهان سوم و رویکرد لیتل است.