مهدی منتظرقائم

تکنولوژی های نوین ارتباطی و اطلاعاتی ‏‎(ICTs)‎‏ تغییرات بسیاری را در جوامع معاصر و تمام ارکان آن ایجاد کرده است. از مهمترین عرصه هایی که ‏این تکنولوژی ها در آن تاثیرگذار بوده اند، حوزه مربوط به تعامل بین رسانه ها و ساختارهای اجتماعی بوده است. در این مقاله سعی داریم به بررسی ‏تاثیرات اینترنت در حوزه بازنمایی گروه های اجتماعی و به ویژه گروه های خاموش بپردازیم. بدین منظور از مفاهیمی چون نظریه «گروه های خاموش» ‏و «ایده صدا» استفاده نموده و با تلفیق آنها با برخی مفاهیم کلاسیک مطالعات اجتماعی و فرهنگی (نظیر سرمایه اجتماعی و توانمند سازی) به چگونگی ‏بازنمایی گروه های خاموش و صدادار شدن این گروه ها خواهیم پرداخت. همچنین امکانات و کاربردهایی که اینترنت در اختیار این گروه ها قرار می دهد ‏مورد بررسی قرار خواهند گرفت.‏

این مقاله پساز شرح خلاصه ویژگی ها و قابلیت های تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطی (ICTs) به بررسی تعامل بین ارتباطات و اطلاعات با سیاست و حکومت می پردازد. ICTs با گسترش توانایی رسانه ‌های سنتی (مطبوعات، رادیو و تلویزیون) از نظر زمانی، مکانی، بعد اجتماعی و دوسویگی ارتباطی، امکان بسیاری را برای تقویت و تحکیم دموکراسی مستقیم و انتخاباتی فراهم نموده است. ایفای نقش های عدیده حکومت در قبال ICTs نیز به الکترونیکی شدن حکومت می انجامد و این، به نوبه خود، باعث تقویت تعامل حکومت و جامعه (افراد، اجتماعات و اقتصاد) و افزایش کارآیی و بهره وری خدمات عمومی حکومت و نظام اداری خدمات رسانی می ‌گردد

مقالة حاضر می‎کوشد با استفاده از تجربه‎‎های سیاستگذاری ماهواره‎ای در کشورهای آسیایی، به بررسی انتقادی سیاست ماهواره‎ای ایران بپردازد. برای پاسخ به سؤال‎های مربوط به سیاست رسانه‎ای مطلوب، مقاله در ابتدا به شرح و توصیف عصر «فناوری‎های اطلاعات و ارتباطات» می‎پردازد و سپس، مفهوم سیاستگذاری رسانه‎ای در دوران معاصر را به طور خلاصه توضیح می‎دهد. وضعیت ماهواره در کشورهای آسیایی و بهره‎وری از کانال‎ها و برنامه‎های مورد قبول در این کشورها، نقایص سیاست ماهواره‎ای ایران را نشان می‎دهد: عدم توجه به اصل بهره‎وری و تکیة بیش از حد به ممنوعیت قانونی، از عمده‎ترین دلایل عدم موفقیت در کنترل مصرف ماهواره‎ای مردم و جلوگیری از پیامدهای سوء آن بوده است.

این مقاله سه مورد براى آزادى اندیشه مطرح مى کند: 1 ـ انتخاب اندیشه 2ـ کتمان اندیشه 3 ـ اظهار و تبلیغ اندیشه. و در بحث از مورد سوم, اندیشه دینى, ضددینى و غیردینى را مورد بررسى قرار مى دهد. براى اندیشه ضددینى, چهار مورد ذکر مى کند: 1 ـ اظهار کفر 2 ـ افترا به خدا و رهبران دینى 3 ـ اظهار ارتداد 4 ـ اضلال. براى ممنوع بودن اضلال, هفت دلیل عقلى و هشت دلیل نقلى نقل مى کند و به بررسى آن ها مى پردازد, و با یک تذکار در مورد راه هاى جلوگیرى از اضلال, این بحث را تمام مى کند, و اندیشه غیر دینى را مورد بحث قرار مى دهد. پایان این مقاله سخنى در باب اظهارات ممنوع است که به سه مورد اندیشه مذل, مضلّ و مخلّ اشاره مى کند. آزادى, اساسى ترین حق بشر است و در میان انواع آزادى ها, (آزادى فردى), و در بین آزادى هاى فردى آزادى اندیشه براى دست یابى به کمالِ انسانى, ضرورى ترین وسیله است. (آزادى اندیشه) به معناى آزادى در انتخاب و داشتن هر نوع اندیشه است اما کتمان و اظهار آن نیز به طور معمول در همین بحث مطرح مى شود.1 به نظر برخى, آزادى اندیشه از فرهنگِ اروپا و غرب گرفته شده است.2 و منشأ افراط اروپاییان در این مسئله دو چیز است: (1ـ برخورد کلیسا با عقاید مردم در محاکم تفتیش عقاید. 2 ـ نظر بعضى از فلاسفه غرب در مورد مذهب که معتقدند مذهب یک سرگرمى لازم براى بشر است و براى آن حقیقتى قائل نیستند و به همین دلیل مى گویند انسان هر عقیده اى را برگزیند آزاد است.)3 همان گونه که آزادى مطلق, عملى نیست; آزادى هر اندیشه نیز, در عمل, به سلب خود مى انجامد. از این رو هر جامعه اى آزادى اندیشه را به گونه اى محدود کرده است. به نظر مى رسد اسلام به آزادى فردى قائل است و بنابر (اصل آزادى)4, انسان در عقیده, گفتار و رفتار خود آزاد است و نمى توان کسى را ملزم کرد که عقیده اى را بپذیرد یا اندیشه اش را اظهار کند و یا مخفى بدارد. این اصل بدون شک در مواردى قید خورده است و در این مقاله پس از بیان گستره موارد آزادى اندیشه به قیود آن نیز اشاره مى شود.