حسن سرایی

شیوع سزارین در ایران نسبت به دهه 1350 افزایش سه برابری داشته است، به طوری که به گزارش سازمان جهانی بهداشت ایران در سال 2008 به لحاظ فراوانی سزارین در دنیا رتبه ی دوم را دارا بوده است. سزارین در اصفهان نیز شیوع بالایی دارد. لذا هدف این مقاله بررسی عوامل تعیین کننده تصمیم سزارین در زنان باردار شهر اصفهان است.  این پیمایش بر روی 400 زن 15 تا 49 ساله باردار که در ماه های پایانی بارداری بوده اند و برای وضع حمل به یکی از مراکز بهداشتی درمانی شهر اصفهان مراجعه کرده بودند انجام شد. داده ها توسط پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری گردید. نتایج تحلیل چند متغیره نشان داد که پس از کنترل تحصیلات، درآمد و نیات باروری، احتمال تصمیم سزارین با افزایش نقش پزشک در تشویق سزارین، افزایش هنجار ذهنی در پذیرش سزارین و تصویر بدنی بطور معنی داری افزایش می یابد. همچنین نگرش نسبت به سزارین و فردگرایی از طریق تأثیر بر هنجار ذهنی بر تصمیم سزارین تأثیر می گذارند. بر اساس نتایج این مطالعه، تصمیم سزارین در زنان باردار یک تصمیم پیچیده بوده که تحت تأثیر عوامل مختلف شکل می گیرد. لذا مداخلات جامع برای کاهش سزارین با تأثیر بر نقش پزشکان، تغییر هنجار ذهنی و فرهنگ سازی در زمینه ی تصویر بدنی توصیه می شود. 

مرگ، ساده ترین واقعیت زندگی ماست. ما متولد می شویم، رشد و زندگی می کنیم و در پایان، می میریم، از این ساده تر نمی شود. شاید گمان شود که مرگ نابودگر زندگی و نقطه ای در برابر آن است. به همین دلیل، زیستن با انکار مرگ است که معنا یافته و پایا می شود. حال اینکه مرگ صرفاً یک پایان نیست، بلکه فرایندی بامعناست. فرایندی که با کمک دین، نه تنها ویرانگر زندگی نیست، که آن را معنا می دهد. زندگی با انکار مرگ، اصالت خود را از کف می دهد. مرگ در سطح شناختی «ایجاد آگاهی از موقعیت» می کند و درحقیقت، پاسخی است به این پرسش که ماهیت این جهان چیست؟ و در سطح کُنش، رویه اخلاقی خاصّی را مطالبه می کند و از اینجاست که کارکردهای مرگ سامان می یابند. این کارکردها تماماً معنایی است که مرگ به زندگی می دهد. اگر اندیشه مرگ نبود، احتمالاً آدم ها طوری دیگر زندگی می کردند.

فرزند و فرزندآوری از مهم ترین ارزش های خانواده در ایران است. نسل های مختلف زنان در ایران، براساس تجارب و حوادث تاریخی و تجربه زندگی مشترک، نگرش و برداشت متفاوت و گاه متضاد از معنا و مفهوم فرزند دارند. با تکیه بر دو دسته از نظریه های غربی شامل تغییرات فرهنگی، گذار جمعیتی دوم، تضاد نسلی و ساختاری و نظریه های جوامع پیرامون مانند نظریه جهان محلی شدن، الگوی پژوهش ساخته شد. روش پژوهش، پیمایشی است. جمعیت آماری، پنج نسل از زنان شهر زنجان با توجه به شرایط تاریخی انتخاب شده اند: متولدین قبل از سال 42، متولدین سال های 57-1342، متولدین سال های 67-1358، متولدین سال های 70-1367 و متولدین سال های 74-1370. از هر نسل 100 نفر و درمجموع 500 نفر حجم نمونه این پژوهش را تشکیل داده اند. روش نمونه گیری خوشه ای دومرحله ای به شیوه PPS است. براساس یافته های پژوهش، تفاوت میانگین ارزش بین نسل های بررسی شده به لحاظ آماری معنادار است؛ پایین ترین سطح ارزش فرزند متعلق به نسل زنان متولد سال های 74-1371 و بالاترین سطح مربوط به نسل زنان متولد سال های قبل از 42 است. فردگرایی با ارزش فرزند ارتباط منفی و دینداری با ارزش فرزند ارتباط مثبت دارد. تأثیر تجربه جهانی شدن بر ارزش فرزند، در نسل متولدین 67-1358 شدیدتر از سایر نسل ها است.

هدف این مقاله، بررسی قصد تک فرزندی و تعیین کننده های آن، در زنان و مردان در شرف ازدواج ساکن شهر تهران می باشد. در این مقاله، داده های مرحله اول پیمایش یک مطالعه ترکیبی[1] که در تابستان 1391 انجام شده بود، مورد تجزبه و تحلیل قرار گرفت. در این مرحله، تعداد 871 زن و مرد مراجعه کننده به مراکز مشاوره قبل از ازدواج وابسته به دانشگاه های علوم پزشکی در تهران به روش سهمیه ای خوشه ای نمونه گیری شدند. قصد تک فرزندی در 46 درصد و دو فرزندی در 2/43 درصد موارد گزارش شد. تعیین کننده های قصد تک فرزندی در مردان عبارت بودند از : فردگرایی (34/1OR[2]=)، نگرانی کمتر از مشکلات تک فرزندی (74/0OR=)، باورهای جنسیتی تساوی طلبانه (66/4 OR=) و نگرانی های فرزند پروری (10/1OR=)، درحالی که در زنان عبارت بودند از سن(08/1OR=)، نگرانی های فرزند پروری (11/1OR=)، فردگرایی(31/1OR=)، نگرانی کمتر از تک فرزندی (60/0 OR=) و آرمان گرایی در تربیت فرزند (71/1 OR=). نتایج بیانگر نوعی گذار به سوی کنترل های درونی تر بر تصمیم باروری در مناطق توسعه یافته شهری مانند تهران بوده، که منطبق بر نظریه گذار دوم جمعیتی می باشد.

یکی از مهمترین عوامل موثر در توسعه، بهره گیری حداکثری از مشارکت زنان و مردان در نیروی کار است. زنان به عنوان نیمی از نیروی کار بالقوه هر جامعه، با مشارکت در فعالیت های اقتصادی می توانند رشد و توسعه اقتصادی را سرعت بخشند. در این مقاله با استفاده از داده های نمونه دو درصد سرشماری سال 1385 شهر تهران تأثیر متغیرهای جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی بر مشارکت زنان در نیروی کار مورد بررسی قرار گرفته است. پس از مرور ادبیات نظری و تجربی، تأثیرگذارترین متغیرها (با توجه به داده های موجود) بر مشارکت زنان شناسایی شد و بعد از تحلیل دو متغیره برای تحلیل نهایی از رگرسیون لجستیک استفاده گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که زنان مطلقه و هرگز ازدواج نکرده مشارکت بیشتری نسبت به زنان متاهل و بی همسرِ بر اثر فوت، در نیروی کار شهر تهران دارند. سطح باروری تأثیری معکوس بر میزان مشارکت زنان شهر تهران در نیروی کار دارد، بطوری که زنان بدون فرزند در مقایسه با زنان دارای فرزند مشارکت بیشتری در نیروی کار دارند. همچنین سطح تحصیلات متغیری تأثیرگذار بر مشارکت زنان شهر تهران درنیروی کار است بطوری که با افزایش سطح تحصیلات بر مشارکت زنان در نیروی کار بشدت افزوده می شود. وضعیت اقتصادی خانواده تأثیری معنادار بر مشارکت زنان شهر تهران در نیروی کار دارد بدین صورت که زنان در خانواده هایی با وضعیت اقتصادی ضعیف در مقایسه با زنان درخانواده هایی با وضعیت اقتصادی مناسب، مشارکت بیشتری در نیروی کار دارند. نتایج حاصل از رگرسیون لجستیک با کنترل سن نشان می دهد که متغیرهای موجود در همه مدل ها تأثیر معنادار در سطح 99 درصد بر وضع فعالیت زنان در همه سنین داشتند. سطح تحصیلات با کنترل سایر متغیرها تأثیرگذارترین متغیر بر فعال بودن زنان در همه سنین بجز زنان 34-20 ساله است در حالی که برای زنان 34-20 ساله، وضع تاهل با کنترل سایر متغیرها تأثیر بیشتری بر فعال بودن زنان دارد. میزان تشخیص مدل ها بر اساس متغیرهای مستقل موجود بسیار بالا بوده و پیش بینی پذیری مدل ها بیش از80 درصد می باشد. بنابراین هر چهار متغیر بررسی شده بر تصمیم زن برای پیوستن به نیروی کار تأثیر زیادی دارند. در مجموع می توان نتیجه گرفت که سطح تحصیلات تأثیرگذارترین متغیر بر مشارکت زنان در نیروی کار است، افزایش سطح تحصیلات نه تنها مستقیماً مشارکت زنان در نیروی کار را افزایش می دهد بلکه با تأثیر بر وضعیت تاهل (افزایش سن ازدواج، افزایش طلاق) و کاهش سطح باروری، موجب افزایش مشارکت زنان در نیروی کار می شود؛ بنابراین این متغیرها در تعامل با دیگر متغیرها بر تصمیم زنان برای پیوستن به نیروی کار تأثیر می گذارند.

هدف این مقاله، تعیین قصد باروری در بین زنان در شرف ازدواج شهرستان نیشابور و بررسی نقش فردگرایی بر قصد باروری است. این مقاله بر اساس داده های یک پیمایش بر روی 415 نفر از زنان در شرف ازدواج 10 تا 39 ساله که برای انجام آزمایشات و شرکت در کلاس های مشاوره ی قبل از ازدواج در آبان و آذرماه سال 1392 به آزمایشگاه مرجع سلامت این شهرستان مراجعه نموده و ازدواج اول آن ها بوده، صورت گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ای ساخت یافته است. متغیر وابسته قصد باروری و متغیر مستقل مقیاس ساخته شده ی فردگرایی است و متغیرهای مخدوش کننده عبارت اند از مقیاس های نگرشی و متغیرهای جمعیت شناسی. نتایج تحقیق نشان می دهد که فردگرایی به عنوان یک متغیر تعیین کننده در قصد باروری در زنان نسل جدید ازدواج است که سایر عوامل مانند تحصیلات و اشتغال اثرات خود را از طریق فردگرایی بر نیات و رفتار باروری می گذارند. لذا به نظر می رسد اگر برنامه های جمعیتی بتوانند فرزندآوری را از رقابت با تظاهرات خود تحقق بخشی و فرد گرایی شامل تحصیلات ، اشتغال و سایر فعالیت های اجتماعی خارج کنند، می توانند در تشویق  فرزندآوری در نسل های جدید موفق باشند.

سقط جنین عمدی یکی از معضلاتی است که برخی از زنان به دلایلی نظیر تنظیم خانواده، مخفی کردن روابط نامشروع، گریز از بارداری ناخواسته، تجاوز به عنف و... به آن متوسل میشوند. تأثیرات جسمی و روحی سقط جنین بر زنانی که آن را تجربه میکنند و نیز شرایط فرهنگی و اجتماعی سقط، توجه به این مسئله را آشکار می سازد. هدف تحقیق حاضر، بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر نگرش زنان باردار نسبت به سقط جنین عمدی است. روش پژوهش، پیمایشی و جامعه آماری تحقیق، زنانِِ در سن باروری شهر تهران (سال 1385) می باشند. حجم نمونه بر اساس فرمول 300 نفر برآورد گردیده است. روش نمونه گیری نیز سهمیه ای تعیین گردید. نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان می دهد که متغیرهای دینداری، نگرش اطرافیان نسبت به سقط جنین و طبقه اجتماعی متغیرهایی هستند که بیش از 26 درصد تغییرات متغیر وابسته ی را تبیین می کنند .کم رنگ شدن اعتقادات مذهبی و دینداری در میان زنان با افزایش نگرش مثبت به سقط جنین ارتباط مستقیم دارد. سایر متغیرها نظیر سن، تحصیلات و وضعیت شغلی با نگرش زنان باردار به سقط جنین عمدی رابطه ای ندارند.

Intorduction: The aim of this study is to analyze the relation between social capital and those values which sociologists prescribe for the development of societies. Considering the fact that values have their roots in social macro structure, and regarding the appearance of women public sphere, the main research question is that, do woman's modern values differ across diverse social capital. Therefore, this research has striven to explain the effect of women's social capital on their values orientation. Method: The research is a survey questionnaires were given to 504, 15-45 women in Shiraz. For this purpose 342 students were chosen from different field of study by random sampling. The questioner has face construct validity and reliability credits. Cronbach's Alpha is applied to assess reliability. To improvement of construct validity Factor analysis is applied. Findings: Social capital has a significant relation with globalism, universalism, rationality and desire to gain knowledge. Conclusion: social capital that always had been missed in development procedure has a significant relation with development related values. In other words it has a determining effect on improvement of women’s cognition about development related values.

جامعه شناسی سیاسی، حوزه ای از مطالعات جامعه شناختی است که در آن به رابطه میان نهاد سیاست و سایر نهادهای اجتماعی پرداخته می شود. از این منظر در بخشی از مطالعات جامعه شناختی، توجه خاصی به پدیده ""دولت"" به مثابه عنصر کلیدی نهاد سیاست و همچنین به عنوان مؤلفه ای اثرگذار در مناسبات اجتماعی شده است. مروری بر تاریخ نظریه های اجتماعی بیانگر آن است که از پیدایش نخستین نظریه های جامعه شناختی تا به امروز، موضوع تبیین دولت و شناخت فرایند تکوین، تطور و تحول آن همواره دل مشغولی تعدادی از نظریه پردازان اجتماعی بوده است. در این میان، جامعه شناسان کلاسیک نقش ویژه ای ایفا کرده اند، زیرا با طرح دیدگاه ها و نظریه های جامع خود، عرصه ای را خلق کردند که در آن مفروضات نظری و بنیادهای معرفتی این رشته استوار گردیده است. تأثیرگذاری این نظریه پردازان به نحوی است که سپهر اندیشه آنان طیف گسترده ای از فرایند نظریه پردازی اجتماعی درباره دولت را تا به امروز رقم زده است. بنابراین چون فعالیت مؤثر در این عرصه مطالعاتی (جامعه شناسی دولت)، نیازمند شناخت دیدگاه ها و نظریه های معاصر و همچنین آگاهی از نحوه پویایی آن ها است؛ پس باید گفت که شناخت بهتر تنها با وقوف به بن مایه ها و سرچشمه های این آراء ممکن می گردد. این امر، تداعی گر همان پرسش همیشگی است که ""چرا باید کلاسیک ها را خواند؟""

ارزش ها از ابتدا به عنوان مفهومی محوری در علوم اجتماعی مطرح بوده اند. مطالعه ی ارزش ها برای تبیین شخصیت و نظام های اجتماعی بسیار مهم وتعیین کننده است. افراد و گروهها در ارزش ها متفاوتند، با توجه به تغییراتی که در سال های اخیر در زمینه ی حضور زنان در عرصه های عمومی بوجود آمده است، پرسش اصلی پژوهش این است که آیا دستیابی زنان به مشاغل جدید توانسته است جهت گیری زنان را به سمت ارزش های توسعه سوق دهد. دیدگاههای نوین در زمینه ی ارتباط ارزش و توسعه و تغییرات اجتماعی را می توان به دو دسته تقسیم کرد از کارل مارکس تا دانیل بل استدلال می کندکه توسعه ی اقتصادی، تغییرات فرهنگی را ایجاد می کنند. دراین پژوهش تاثیر شغل بر ارزش های توسعه مدار زنان مورد بررسی قرار گرفته است و برای سنجش ارزش های توسعه مدار با یک رویکرد فرهنگی دیدگاههای جامعه شناسی را در زمینه ی تغییرات و توسعه و دیدگاههای روان شناسی اجتماعی در زمینه ی ارزش ها را بررسی کرده و بر اساس مبانی نظری خوشه هایی از ارزش ها را بدست آورده ایم. سپس با ساخت پرسشنامه ی اولیه و انجام مطالعه ی مقدماتی و تحلیل عاملی، خوشه ای از ارزش ها را که روی یک عامل قرار گرفته اند را انتخاب کرده ایم که عبارتند از: جهانی گرایی، عام گرایی، علم گرایی، عقلانیت، رضایت از زندگی وگرایش به کار پویاست.جامعه ی نمونه 534 زن 15-45 ساله شهر شیراز هستند، روش پژوهش پیمایشی، با استفاده از پرسشنامه بود. پرسشنامه دارای روایی صوری و سازه ای است و برای پایایی آن نیز از آلفای کرونباخ استفاده کرده ایم و آلفا برای تمامی مقیاس ها بالای 70/0 است. یافته های مقایسه ای عقلانیت، علم گرایی و رضایت از زندگی، در بین سه گروه زنان خانه دار، شاغل و محصل تفاوتی نداشته است. به بیان دیکر اشتغال زنان به عنوان امری مدرن در ساختار اجتماعی جامعه ی مورد مطالعه نتوانسته تجهیز شناختی لازم برای زنان ایجاد کند، بنابراین این ارزش های معطوف به توسعه ی زنان در این گروهها یکسان است، اما ارزش های جهانی گرایی، عام گرایی وگرایش به کار پویا بین سه گروه تفاوت معنیداری را نشان می دهد.

این مقاله به بررسی محتوا و ویژگی های اصلی گفتمان چپ در متون گروه های سوسیالیستی و مارکسیستی اولیه، مثل اجتماعیون عامیون و حزب دمکرات ایران در انقلاب مشروطه، می پردازد تا مشخص شود عناصر اصلی مورد تأکید در این گفتمان چه چیزهایی هستند. مقاله حاضر رویکردی را پیشنهاد می کند که طبق آن توجه به تعامل عناصر درونی و بیرونی، به ویژه ادغام و ترکیب آن ها، جهت فهم جامعه ایران اساسی تلقی می شود. طبق این رویکرد برای شناخت جامعه ایران لازم است به تعامل عناصر درونی و بیرونی در سطح جوامع تأثیرپذیری همچون ایران توجه شود. برای فهم گفتمان چپ اولیه از این رویکرد استفاده شده است. با استنتاج از این رویکرد، می توان گفت به احتمال زیاد گفتمان چپ اولیه ترکیبی از عناصر درونی و بیرونی (ایرانی و جهانی) است. گفتمان چپ اساساً از خارج وارد ایران شد و کالایی وارداتی محسوب می شود، اما این اندیشه و گفتمان پس از ورود به ایران در تعامل با عناصر محلی و ایرانی قرار گرفته و به صورت پدیده ای تحول یافته و دورگه در ایران ظاهر شد.

این تحقیق، در مورد «تمایزپذیری سازمان های نظامی از نهاد سیاسی» از سال های 1300 تا 1357 در ایران می باشد. با توجه به ادبیات و مبانی نظری که مشتمل بر مباحث کلی تمایزپذیری، نحوه ارتباط سازمان نظامی با نهاد سیاسی، سازمان، مشخصات و کارکردهای آن و نیز شرایط جهانی بود، تمایزپذیری با دو متغیر عمده «رسمی شدن» و «حرفه ای شدن» مشخص شد. سه شاخص «تقسیم کار سازمانی» «نحوه ارتقای سازمانی» و «سیستم تشویق و تنبیه» برای رسمی شدن و دو شاخص «آموزش ها- دوره های تخصصی» و «کارکردهای سه گانه» برای حرفه ای شدن در نظر گرفته شد. روش تحقیق در این مقاله، روش «تطبیقی- تاریخی» با رویکرد «نمونه محور» بود که در شمول پژوهش های کیفی محسوب می گردد. روش جمع آوری اطلاعات مبتنی بر اسناد و مدارک تاریخی بود که با توجه به آن، سیر تغییرات تمایزپذیری سازمان های نظامی ایران از نهاد سیاسی در چهار دوره انتخابی 1320-1300)، 1332-1320، 1342-1332 و (1357-1342 یعنی دوره های پهلوی اول و دوم مورد توجه قرار گرفت. مرجع مقایسه تحقیق نیز سازمان های نظامی آمریکا تعیین گردید. هر چه از دوره های قبل به دوره های جدید انتخابی نزدیک می شویم، بعد رسمی شدن تمایزپذیری، توسعه و گسترش زیادی پیدا کرده است. در واقع، «تقسیم کار» شامل زیر مجموعه های متعدد سازمانی، رسته ها و مقررات سازمانی و همچنین علایم و نشان های نظامی، «نحوه ارتقای سازمانی» با ظهور سیستم های مدرن پرسنلی (تحصیلات، آموزش، تجربه کاری) و «سیستم تشویق- تنبیه» با پایدارشدن قوانین و مقررات خاص جزایی، همین طور، «آموزش ها» و «کارکردها» تا حد زیادی با هم نزدیک شده و همگام پیش رفته اند. میزان و سطح کلی آموزش ها، گذر از آموزش های عمومی به آموزش های تخصصی را منعکس ساخته است. به تناسب تمایزپذیری در کارکردها و نوع ماموریت ها، آموزش ها و دوره های تخصصی نیز، گسترش زیادی یافته است. شبیه همین فرایند در سازمان های نظامی ایالات متحده نیز وجود داشت. اما نوع ارتباط نهاد سیاسی با سازمان های نظامی و ساختار سیاسی- اجتماعی آن جا که بر عدم تمرکز دلالت دارد، سازمان های نظامی را علاوه بر رسمی شدن، به سمت حرفه ای شدن نیز سوق داد. اما در ایران، نهاد سیاسی با سیستم متمرکز خود، اجازه حرفه ای شدن را به سازمان های نظامی نداد و از این رو سازمان های نظامی ایران، در فرایند تمایزپذیری، عمدتا در رسمی شدن باقی ماندند. ویژگی مهم حرفه ای شدن، استقلال نسبی در تصمیم گیری بود که بر خلاف سازمان های نظامی آمریکا، هرگز در سازمان های نظامی ایران، امکان بروز نیافت.

روش های تحقیق در علوم اجتماعی در روش شناسی این علوم به شیوه های گوناگونی تقیسم بندی شده اند .از جمله این تقسیم بندی ها عبارتند از کمی/کیفی، آزمایشی/غیر آزمایشی،ژرفانگر/ پهنانگر[1]، توصیفی/تبیینی[2]،کاربردی/بنیادی[3]، ،نقلی–عقلی/تجربی[4] .اما با وجود تحلیل های گوناگونی و تعاریف متعددی که از هر یک ارائه شده معیارهای دقیق و روشن،برای تمایز آنها در دست نیست.پژوهشهای کیفی ریشه در کار قوم شناسان،روان شناسان،روانشناسان اجتماعی،مورخان و منتقدان ادبی دارد.پژوهش کیفی در بردارنده روش های دقیق ، ژرفانگر و محقق محور است که برای کشف معناهایی که افراد به پدیده های اجتماعی و فرهنگی می دهند و نیز روشن کردن فرایندهای ذهنی رفتار استفاده می شود. تحلیل گفتمان انتقادی (CDA)به عنوان یک روش کیفی برای اولین بار توسط نورمن فیرکلاف مطرح شد .این گرایش مطالعاتی بین رشته ای است که از اواسط دهه 1960 تا اواسط دهه 1970 در پی تغییرات گسترده ی علمی– معرفتی در رشته های علوم اجتماعی و انسانی علاقه مند به بررسی و مطالعه ابعاد گفتمانیِ سوء استفاده از قدرت و بی عدالتی و نابرابری ناشی از آن است . این رهیافت از نظریات جامعه شناختی کارل مارکس ، آنتونیو گرامشی ، لویی آلتوسر ، یورگن هابرماس ، میشل فوکو و پیر بوردیو در بررسی قدرت بهره گرفته است . این گرایش ، به دلیل بین رشته ای بودن ، خیلی زود ، به عنوان یکی از روش های کیفی در حوزه های مختلف علوم سیاسی ، علوم اجتماعی ، ارتباطات و زبان شناسی انتقادی مورد استقبال واقع شد .محور بحث مقاله اخیر بررسی روش تحلیل گفتمان وتحلیل گفتمان انتقادی به عنوان یک روش کیفی در علوم اجتماعی می باشد

سرشماری های عمومی آمارها و اطلاعات گوناگونی عرضه می کنند که می توان از آن ها در پژوهش های جامعه شناختی بهره گرفت. این مقاله در پی آن است که با استفاده از جداول وضع شغلی و گروه های عمده شغلی در نشریات سرشماری های عمومی 1335 تا 1375 ساختار و تحولات قشربندی اجتماعی ایران را بررسی کند. در این تحقیق، پس از مروری بر نظریه های قشربندی اجتماعی...

در این تحقیق پرسش آغازین عبارت است از: محتوای روابط اجتماعی زن ایرانی در خلال زندگی روزمره چیست؟ نکته مهم دراین زمینه شناخت عناصر مدرن به نسبت عناصر سنتی در این مجموعه روابط است. برای پاسخگویی به این پرسش، متد ترکیبی طراحی شد. در روششناسی این پژوهش یک بخش غیرمسلط کیفی و نیز یک بخش تاریخی « کمی پیمایش » با تسلط روش برای روشنتر شدن فضای پیمایشاجرا شد. مطابق چارچوب نظری حاکم بر پژوهش، پیشبینی میشد که مجموعه عناصر موجود در شبکه روابط اجتماعی زنان، باتوجه به میزان دسترسی آنان به عناصر مدرن (دو متغیر میزان دسترسی زنان ایرانی به دو عنصر تحصیلات دانشگاهی و اشتغال)، ترکیبی از عناصر سنتی و مدرن باشد. اما میزان تسلط عناصر مدرن یا سنتی، باتوجه به زمینه اجتماعی موجود و نیز نقشآفرینی عناصر یاد شده، قابل شناسایی است. انجام مطالعه حاکی از آن است که ترکیبی از عناصر مدرن و سنتی قابل مشاهده است؛ اما به نظر میرسد عناصر سنتی کماکان در این ترکیب عناصر مسلط و تعیینکنندهاند. مهمترین رابطه زنان شهری ایرانی حول محور روابط خانوادگی آنان شکل گرفته است. مهمترین عناصر موجود عبارتند از: روابط خویشاوندی و نیز روابط نقشی که عناصر مدرن را در شبکه روابط اجتماعی زنان شهری نمایندگی میکند.

در این مقاله، تغییرات خانواده در جامعه ایران را در جریان گذار جمعیتی، با تدارک یک رویکرد نظری مناسب، مطالعه کردیم. در رویکرد نظری تدارک دیده شده، اضافه بر شرایط و عوامل فعال در محل، عوامل بیرونی ناشی از جهانی شدن را هم بر تغییرات خانواده موثر گرفتیم. با توجه به این که گروه های اجتماعی مختلف در ایران، با پیش آمادگی های متفاوت، به طور ناهمزمان و به درجات متفاوت در معرض جوامع ...

"این مقاله در پی تحلیل گفتمان مسلط روشنفکری و مطالعه تاثیر شرایط داخلی و خارجی جامعه ایران در شکل گیری اندیشه های روشنفکری آستانه انقلاب مشروطه است. محدوده تاریخی تحقیق، 1270-1288 ه‍ ش را در بر می گیرد. ویژگی های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه در قالب شرایط داخلی و تاثیرات فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی- اقتصادی غرب تحت عنوان شرایط بین المللی مورد بحث قرار گرفته اند. اندیشه های روشنفکری با مفهوم گفتمان دسته بندی شده اند. اطلاعات از دو طریق به دست آمده است: نخست مطالعه اسنادی منابع علمی و تاریخی درباره اوضاع و احوال جامعه آستانه انقلاب مشروطه ایران و دوم تحلیل محتوای کمی و کیفی ویژگی های گفتمان مسلط انقلاب مشروطه. در آستانه انقلاب مشروطه 38 شماره از روزنامه قانون میرزاملکم خان برای تحلیل محتوای گفتمان مسلط انتخاب شده است. بر اساس یافته ها، اولا میان شرایط مختلف جامعه آستانه انقلاب مشروطه و گفتمان مسلط ارتباط وجود دارد. ثانیا برخی از ویژگی های گفتمان مسلط دارای همبستگی درونی هستند. ثالثا بسیاری از ویژگی های گفتمان مسلط با متغیر زمان دارای رابطه معنا دار است. بنابراین، گفتمان مسلط بر انقلاب مشروطه را می توان به آینه ای تشبیه کرد که در آن شرایط جامعه، مشکلات و راه حل ها منعکس شده اند."

انجمن های داوطلبانه از منظر جامعه شناسی سازمان ها، جامعه شناسی توسعه و جامعه شناسی سیاسی بسیار اهمیت دارند. ما بر اساس شرایط اجتماعی خاص همه جوامع در حال توسعه سه نوع الگوی گذر را یافتیم، که شرایط عمومی جامعه ایران با الگوی دوم گذر متناسب است. پس با در نظر گرفتن بستر اجتماعی در حال گذر، انجمن های داوطلبانه در پنچ دسته: انجمن های نخستین، انجمن های هیئتی، انجمن های توافقی، انجمن های ترویجی و انجمن های منفعتی، قرار داده شد. در این مرحله 180 انجمن داوطلبانه حمایتی انتخاب و بررسی شدند. طی این تحقیق علاوه بر ملاک های نظری، شاخص های جدیدی برای تفکیک انجمن ها در ایران به دست آمد، که علاوه بر شرایط در حال گذر اثرات حوزه اقتصادی و سیاسی بر حوزه عمومی و نهادهای مدنی در این جامعه رانشان می دهد.

بنا بر نظریه گذار‘ در مرحله اول دوران گذار باید شاهد 1- تقلیل تدریجی سطح مرگ و میر 2- ثبات نسبی سطح باروری و در نتیجه 3- افزایش در نرخ رشد جمعیت باشیم. یافته های این تحقیق به خوبی موافق این انتظارهاست: 1- امید زندگی به هنگام ولادت که در حوالی سال 1300 در حدود 25 سال بوده به تدریج افزایش پیدا کرد و در سال 1365 به حدود 60 سال رسید. 2- برآورد نرخ خام ولادت ایران در حوالی سال 1300‘ در حدود 43 در هزار در سال‘ پس از 65 سال در سال 1365 هم باز در همان حدود (43/3) به دست آمد. بنابراین‘ صرفنظر از تغییرات جزئی و بطئی‘ سطح باروری در این دوره باید بالنسبه ثابت باشد. 3- در نتیجه افزایش فاصله بین سطح کاهنده مرگ و میر و سطح بالنسبه ثابت باروری در این دوره‘ نرخ رشد طبیعی هم از 5 درهزار در سال در حدود 1300 تا تقریباً 32 در هزار در دهه 1355-65 افزایش پیدا کرد. در پایان‘ کوشیدیم جمعیت افزوده را بر حسب مؤلفه های جمعیتی تغییر(باروری‘ مرگ و میر‘ و مهاجرت) تجزیه کنیم. البته‘ همان طور که انتظار می رفت‘ سطح کاهنده مرگ و میر عامل اصلی رشد جمعیت ایران در این دوره بود. در واقع مشارکت این عامل در تکوین جمعیت افزوده که در سال 1320 در حدود 4/82 درصد بود به تدریج بالا رفت و در سال 1365‘ با حذف مهاجرت‘ به 2/96 درصد رسید.