محمدباقر خرمشاد

محمدباقر خرمشاد

مدرک تحصیلی: استادعلوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۷۹ مورد.
۴۱.

واکاوی تحول مفهومی فلسفه سیاسی بر اساس دو مؤلفه حقیقت و قدرت در اندیشه اشتراوس، آرنت و فوکو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش سیاست نظری پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴

کلید واژه ها: حقیقت قدرت فلسفه سیاسی اشتراوس آرنت فوکو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۹ تعداد دانلود : ۶۳۷
تاکنون تقریرهای گوناگونی در باب ماهیت فلسفه سیاسی عرضه شده است و پنداشت واحدی در باب سرشت فلسفه سیاسی در میان متفکران وجود ندارد. مقاله حاضر نیز درصدد پاسخ به این پرسش است که چگونه می توان وجود تعبیرها و پنداشت های متفاوت در باب چیستی و ماهیت فلسفه سیاسی را توضیح داد؟ فرضیه این مقاله آن است که دگرگونی و تحول معنایی مفاهیم بنیادین حقیقت و قدرت در چارچوب الگوهای متفاوت پارادایمی و نسبت متفاوتی که ذیل پارادایم های گوناگون میان دو مفهوم یادشده برقرار می شود، سبب شکل گیری تعبیرهای گوناگونی در باب ماهیت فلسفه سیاسی شده است. جستار حاضر کوشیده تا با اتخاذ رویکرد متن گرا و با سود جستن از تحلیل مقایسه ای، ماهیت فلسفه سیاسی را در پرتو دو مفهوم بنیادین حقیقت و قدرت از جنبه انضمامی در اندیشه اشتراوس، آرنت و فوکو تحلیل کند. با این هدف، نشان داده ایم که در اندیشه اشتراوس، وجود حقیقتی استعلایی مفروض دانسته شده است. در اینجا قدرت، ابژه فلسفه سیاسی تلقی می گردد و فلسفه سیاسی به مثابه دانشی عقلی در نقش گفتارهای حقیقت ظاهر می شود. اما «آرنت»، حقیقت را از حیطه امر استعلایی به درون حوزه عمومی و حیطه مفاهمه بین الاذهانی می کشاند. بنابراین قدرت با سیاست گفت وگویی پیوند می خورد و فلسفه سیاسی از حیطه فعالیت صرف ذهنی به حیطه کنش عملی کشانده می شود. در اندیشه «فوکو» اما قدرت به مثابه پدیده ای مویرگی در پس هر معرفت سیاسی نهفته است و فلسفه سیاسی در نقش ابزاری در خدمت توجیه مناسبات قدرتی عمل می کند که معطوف به برساختن یک رژیم حقیقت است.
۴۲.

مسئله مشروعیت در نظریه مردم سالاری دینی آیت الله خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دولت پژوهی سال چهارم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱۵ 107 - 135

کلید واژه ها: مردم سالاری دینی مشروعیت الگوی تک ساحتی الگوی چند ساحتی آیت الله خامنه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۹ تعداد دانلود : ۷۷۴
در اندیشه و نظام های مردم سالار از جمله مردم سالاری دینی، مفهوم «دخالت مردم» هسته مفهومی مشترکی است که مرز نظام های مردم سالار از نظریه و نظام های غیر مردم سالار معین می کند. وجه مهم مفهوم دخالت مردم، توجیهی است که هر یک از نظریه های مردم سالار و مردم سالاری دینی برای آن می آورند و از همین ناحیه می توان شاهد قرائت های مختلف از مردم سالاری بود. مطابق این نوشتار دو دیدگاه کلان درباره توجیه دخالت مردم از موضع «مشروعیت» و نیز از موضع «غیر مشروعیت» وجود دارد که البته هر کدام تقریر هایی متفاوت دارند. در مسئله مشروعیت با دو الگو مواجهیم. الگوی «تک ساحتی» مشروعیت و الگوی «چند ساحتی» مشروعیت که اولی ناظر به بعدی از ابعاد حکومت مانند صلاحیت های حاکم یا فرایند های کسب و اعمال قدرت است و دومی که ناظر به همه ابعاد حکومت از جمله غایات و نیز کارآمدی علاوه بر موارد دوگانه پیش است. در این نوشتار متکی به روش شناسی داده بنیاد، موضع آیت الله خامنه ای را می توان جزو دسته دوم تقریر کرد که مسئله مشروعیت در یک الگوی چند ساحتی و  ناظر به چهار بعد از ابعاد حکومت مطرح می کند.
۴۳.

نظام انتخاباتی و تأثیر آن بر نظام حزبی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال اول بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ 81 - 104

کلید واژه ها: احزاب سیاسی نظام های انتخاباتی نظام انتخاباتی دو مرحله ای انتخابات مجلس شورای اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۲ تعداد دانلود : ۵۰۹
احزاب سیاسی از جمله مهم ترین نهادهای سیاسی در نظام های دموکراتیک محسوب می شوند. در واقع، به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران دموکراسی بدون وجود احزاب سیاسی کارآمد و قوی بی معناست. علیرغم اهمیت احزاب سیاسی برای نظام های دموکراتیک متاسفانه در کشور ما احزاب سیاسی قدرتمند شکل نگرفته اند. ضعف احزاب سیاسی در کشور ما می تواند دلایل متعددی داشته باشد که در تحقیقات و پژوهش های مختلف به برخی از این دلایل پرداخته شده است. اما یکی از فاکتورهایی که می تواند تأثیرات عمیقی بر احزاب سیاسی و نظام حزبی در هر کشور بگذارد ولی در تحقیقات صورت گرفته در کشورمان به آن پرداخته نشده است فاکتور نظام انتخاباتی است. این در حالی است که به اعتقاد صاحب نظران مسایل احزاب و دموکراسی، نظام انتخاباتی مورد استفاده در هر کشور از جمله مهمترین عوامل شکل دهنده به نظام حزبی در هر کشور می باشد. در این مقاله تلاش شده تا ضمن معرفی انواع مختلف نظام های انتخاباتی، نوع نظام انتخاباتی به کار رفته در انتخابات مجلس شورای اسلامی مشخص شده و تأثیر این نظام انتخاباتی بر وضعیت احزاب سیاسی در جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گیرد.
۴۴.

طبقه متوسط جدید و بسیج منابع رای دهی در ایران ( 1396- 1376)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای سیاسی معاصر سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۳۳) 1-27

کلید واژه ها: طبقه متوسط جدید مشارکت سیاسی- انتخاباتی بسیج منابع کنش جمعی جامعه شناسی تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۴ تعداد دانلود : ۴۹۲
طبقه متوسط جدید، نیروی اجتماعی شهر گرا ، دانشگاهی و مشارکت جویی است که در یک پروسه شکل گیری، در بدنه دولت یا خارج از ان، به مرکز ثقل تحولات سیاسی- اجتماعی تبدیل شده است. پرسش پژوهش ان است که، بسیج منابع رای دهی از سوی طبقه متوسط جدید در امر مشارکت انتخاباتی ( ۷۶- ۹۶) در ایران چگونه بوده است؟ فرضیه و یافته های پژوهش نشان خواهد داد که این گروه مدعی قدرت و چالشگر سیاسی، برای رسیدن به منابع حاکمیت، از ابزار ها و شیوه هایی همچون رسانه های جمعی، احزاب و تشکل های سیاسی و گفتار سیاسی رهبران استفاده کرده است. طبقه متوسط جدید در چارچوب کنش جمعی با متحدین فکری خود دست به ائتلاف زده و منابع خود را در جهت نفوذ بر دولت و حاکمیت بسیج می کند. این مقاله می کوشد که با استفاده از نظریه بسیج منابع چارلز تیلی و با روش تاریخی، در محدوده زمانی معین و از طریق یافته های ثانوی به سوال پژوهش پاسخ دهد.
۴۵.

بررسی عوامل درونی و بیرونی مانایی پدیده نوظهور داعش (از سال 2010 تا 2017)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگ - ارتباطات سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۴۳ 61 - 82

کلید واژه ها: داعش اسلام سیاسی خلافت اسلامی مانایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۱ تعداد دانلود : ۷۳۹
یکی از مباحث مهم و اساسی درباره داعش این است که به رغم مخالفت های جهانی و حملات نظامیِ همه جانبه تحت ائتلاف های دو، سه یا چندگانه علیه داعش، چگونه این گروه تروریستی تا سال 2017 میلادی همچنان ماندگار بوده است. در پاسخ، این مقاله مجموعه مؤلفه های متعددی را در ماندگاری این گروه دخیل می داند که در دو سطح درونی و بیرونی تقسیم بندی شده اند. در سطح درونی عوامل «عامل گفتمانی مؤثر در ماندگاری داعش»، «بهره برداری از نارضایتی های سیاسی اجتماعی»، «توانمندی های اقتصادی مالی»، «ترس و وحشت» و «تبلیغات» قابل ذکرند و در سطح بیرونی نیز «حمایت قدرت های بین المللی»، «تلاش برای توازن قدرت در منطقه»، «امنیت اسرائیل و درگیرسازی جبهه مقاومت»، به عنوان شاخص های مؤثر در ماندگاری این گروه برآورد می شوند. این متغیرها به صورتی بسیار پیچیده و موزون باعث شده اند تا داعش به رغم تمام تلاش قدرت های همسو که برای سرکوب آن می کوشیدند، سال ها دوام بیاورد و خسارت های غیرقابل جبرانی را بر کشورهای عراق و سوریه تحمیل کند و به عنوان یک تهدید بین المللی همچنان موجود باشد. چارچوب نظری این پژوهش، اسلام سیاسی و روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی است. روش گردآوری مطالب، کتابخانه ای و اسنادی است.
۴۶.

تحلیل سیر تحول و تطور فلسفه سیاسی در چشم انداز پارادایمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای سیاسی معاصر سال هشتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۲۵) 53-83

کلید واژه ها: فلسفه سیاسی پارادایم پیشامدرن مدرن پسامدرن روایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۸ تعداد دانلود : ۴۹۷
مقاله حاضر کوشیده است تا به این پرسش پاسخ دهد که فلسفه سیاسی از ابتدای شکل گیری تا کنون، چگونه ازحیث مضامین دستخوش تحول و تطور شده است؟ فرضیه این مقاله آن است که تحول در بینش موردپذیرش درباب هستی، معرفت و انسان، سبب تحول و تطور مضمونی فلسفه سیاسی و سرانجام انحلال آن گردیده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که فلسفه سیاسی با گذر از حقیقت مداری، فضیلت گرایی و سعادت گرایی شکل گرفته درچارچوب بینش سلسله مراتبی کیهان /خدامحور و مبانی معرفت شناسی قیاسی و انسان شناسی نخبه گرای متناظر با آن در پارادایم پیشامدرن، از یک سو به نوعی تلقی درزمانی و افقی برپایه مفاهیم حق، تاریخ و آزادی در پارادایم مدرن انسان محور و ازسوی دیگر، بنابر عنصرشکاکیت نهفته در عقل مدرن به طیفی از جریان های انتقادی و یا خواهان احیای فلسفه سیاسی کلاسیک می انجامد و سرانجام فلسفه سیاسی در پارادایم جوهرستیز، خردگریز و انسان ستیز پسامدرن به روایت تبدیل می شود. این نوشتار از رویکرد پارادایمی سود جسته و گونه شناسی از فلسفه سیاسی در سه پارادایم پیشامدرن، مدرن و پسامدرن ارائه کرده و درخلال آن، سیر تحول مضامین فلسفه سیاسی را نشان داده است.
۴۷.

بررسی پیامدهای اجتماعی سیاست تقسیم اراضی انقلاب اسلامی ایران بر مبنای روش AHP(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش سیاسی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 77-101

کلید واژه ها: تقسیم اراضی جمهوری اسلامی ایران اصلاحات ارضی عدالت اجتماعی توسعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۸ تعداد دانلود : ۵۷۰
سیاست گذاری تقسیم اراضی در جمهوری اسلامی ایران بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی در دستور کار نهادهای حاکمیتی قرار گرفت. ضرورت ایجاد تغییرات بنیادی در وضعیت زمین و زمین داری در کشور، تمرکز شعارهای انقلاب بر عدالت اجتماعی و درخواست های روستائیان برای تغییر در شیوه زمین داری از عواملی بودند که موجب شد تا این مسئله مورد توجه قرار بگیرد. این فرآیند که از سال 1358 آغاز شد و تاکنون با فراز ونشیب هایی تداوم یافته است، دارای پیامدهایی در فضای اجتماعی روستاها و بالتبع کشور بوده است. مقاله پیش رو حاصل پژوهشی است که بدلیل موضوع نو و بدیع، در آن از روش مصاحبه عمیق برای گردآوری اطلاعات و داده بهره گرفته شده است. این مقاله در پی پاسخ به این سؤال است که پیامدهای اجتماعی تقسیم اراضی در جمهوری اسلامی ایران چیست؟ برای پاسخ به این سؤال، ضمن رجوع به نخبگانی که در هیئت های 7 نفره تقسیم زمین در اوایل انقلاب مشغول به کار بوده اند و یا به نوعی در وضع و تصویب قوانین مربوط به زمین در جمهوری اسلامی ایران سهیم بودند، به گردآوری داده در مورد پیامدهای اجتماعی تقسیم اراضی پرداخته شد. تقویت بنیان های اقتصادی و اجتماعی روستاها، تقویت و تشویق همکاری جمعی بین روستائیان با شکل گیری نظام بهره برداری مشاع، جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها و ایجاد و تقویت سرمایه اجتماعی پیامدهای اجتماعی تقسیم اراضی انقلاب اسلامی ایران می باشد. با تدوین پرسشنامه جدیدی مجدداً به نخبگان مذکور مراجعه شده و به اولویت بندی پیامدهای اجتماعی تقسیم اراضی در جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده است.
۴۸.

بریکس و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۰ 26 - 50

کلید واژه ها: نظام بین الملل قدرت های نوظهور نظام چند قطبی بریکس سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۰ تعداد دانلود : ۲۵۱
جهان امروز در دوران گذار قرار داشته و ساختارهای منبعث از نظام دوقطبی و تک قطبی توان لازم را برای اداره وضعیت جدید جهان ندارند.قدرت های نوظهور برزیل،روسیه،چین،هند و افریقای جنوبی با تشکیل گروه کشورهای بریکس بلوک قدرت جدیدی را تشکیل داده اند که از قدرت قابل توجه و رو به رشدی در عرصه های اقتصادی،سیاسی و نظامی برخوردار بوده و می توانند نقش تعیین کننده ای در مناسبات بین المللی ایفا نمایند. در این مقاله به این سوال پاسخ داده می شود که چه عواملی در ارتقای سطح همگرایی بین ایران و بریکس موثر می باشد؟با توجه به رویه و اصول ثابت انقلاب اسلامی مبنی بر عدم وابستگی به قدرت های بزرگ،نفی سلطه پذیری و سلطه جویی،عدالت طلبی،عدم وابستگی،حمایت از حق تعیین سرنوشت ملت ها و همچنین مخالفت و تلاش گسترده جمهوری اسلامی در نقد و به چالش کشیدن نظم تک قطبی امریکا محور، مشاهده می گردد همگرایی مشهودی میان اهداف گروه بریکس و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد.همسویی بریکس با جمهوری اسلامی ایران در تلاش برای موازنه سازی نرم در قبال ایالات متحده نقشی اساسی در نگاه ج.ا.ایران برای ارتقای سطح همکاری با بریکس داشته است.
۴۹.

تبیین تفاوت نسلی در جامعه امروز ایران بر پایه ی ارزش های هویتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۱ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۸۱) 47 - 65
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۲۴۲
نسل های مختلف یک جامعه، از سرمایه های بنیادی آن محسوب می شوند که حافظ و ناقل ارزش ها و انگاره های نسل های پیشین خود هستند؛ ارزش ها و انگاره هایی که در برخی موارد، هویت جمعی و زیست مشترک یک ملت را شکل می دهند. بنابراین، بررسی گوناگونی یا تفاوت در نوع تفسیر یا برداشت از این ارزش ها و انگاره های بنیادی از اهمیت فراوانی برخوردار است. در همین زمینه، تحقیق حاضر با روش تحلیل گفتمان پدیدارشناسانه به بررسی تفاوت نسلی در ایران پرداخته است. شاخص مورد مطالعه در پدیده ی تفاوت یا گسست نسلی، «تفاوت در تفسیر و برداشت از ارزش ها» است. از این رو، این تحقیق به این سؤال مقایسه ای می پردازد که در دریافت و تفسیر ارزش ها در دو طیفِ نسل جوان و نسل های گذشته، چه تفاوت هایی وجود دارد؟ نتایج نشان می دهد که مفاهیمی چون فردیت گرایی، مدرن گرایی، ذهنیت مقایسه گرا، عدم کاربست ابزارهای انتقال ارزشی کارآمد، رفتار فراغتی، لذت خواهی، استقلال طلبی و ناهمخوانی در خانواده از جمله مفاهیم هسته ای هستند که موجب پدید آمدن تفاوت در نگرش و تفسیر نسبت به ارزش ها در دو نسل جوان و بزرگسالان شده اند. هم چنین، علاوه بر تفاوت ها، اشتراکات مفهومی نیز در میان این دو طیف نسلی مشاهده شده است که مهم ترین آن مرتبط به مفاهیم عدم رضایت (از وضعیت موجود) و نیز نفوذ رسانه های جمعی، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی است. به عنوان توصیه های سیاستی، پیشنهاد می شود که با برنامه ریزی و تصمیم سازی راهبردی درباره ی وضعیت اقتصادی پیش روی جامعه ایران، از تبدیل تفاوت ها به تعارض پیشگیری شود.
۵۰.

پیامدهای سیاسی تقسیم اراضی در جمهوری اسلامی ایران بر مبنای روش AHP(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال اول زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ 6 - 44

کلید واژه ها: تقسیم اراضی جمهوری اسلامی ایران پیامدهای سیاسی هیات های هفت نفره اصلاحات ارضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۳۷۱
سیاستگذاری تقسیم اراضی در جمهوری اسلامی ایران بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی در دستور کار نهادهای حاکمیتی قرار گرفت. ضرورت ایجاد تغییرات بنیادی در وضعیت زمین و زمینداری در کشور، تمرکز شعارهای انقلاب بر عدالت اجتماعی و درخواستهای روستائیان برای تغییر در شیوه زمینداری از عواملی بودند که موجب شد تا این مسئله مورد توجه قرار بگیرد. این فرایند که از  آغاز شد و تاکنون با فراز و نشیبهایی تداومیافته است، دارای پیامدهایی 1358سال در فضای سیاسی روستاها و بالتبع کشور بوده است. سؤال اصلی فراروی مقاله این است که پیامدهای سیاسی تقسیم اراضی در جمهوری اسلامی ایران چیست؟ در این راستا، از روش مصاحبه عمیق برای گردآوری اطلاعات و داده بهره گرفته شد. در این روش ضمن رجوع به 20  نفر از نخبگانی که در هیئت های 7 نفره  تقسیم زمین در اوایل انقلاب مشغول به کار بودند، به گردآوری داده در مورد پیامدهای  AHP سیاسی اصلاحات ارضی پرداخته شد. در مرحله بعدی، با استفاده از تکنیک (تحلیل سلسلهمراتبی)، متغیرهای استخراجشده از روش مصاحبه عمیق، اولویتبندی شدند. بر اساس این روش، بیشترین اولویت مربوط به معیار گسترش دامنه نفوذ حکومت انقلابی در اعماق روستاها بود. ایجاد ثبات سیاسی در روستاها در اولویت دوم قرارگرفته است. معیار تثبیت و افزایش مشروعیت نظام در میان روستائیان در اولویت سوم قرار گرفت. همچنین معیار تقویت مشارکت و همکاری داوطلبانه روستائیان در امور حاکمیتی در اولویت چهارم قرار گرفت.
۵۱.

چالش های توسعه سیاسی در عربستان سعودی در دوران بن سلمان با تأکید بر مدل برنارد کریک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بین المللی سال ۱۷ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۶۸) 67 - 86

کلید واژه ها: عربستان سعودی محمد بن سلمان نظام پادشاهی محافظه کاری توسعه سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۴۵۳
مفهوم توسعه سیاسی وکاربست آن درنظام سیاسی عربستان سعودی به سبب استقرار یک نظام پادشاهی محافظه کارهمواره با چالش های عمیقی مواجه بوده است. این مسأله به ویژه با حمایت های همه جانبه وهابیسم سنتی به مثابه مهم ترین مرجعیت مذهبی مشروعیت بخش پادشاهان سعودی تحقق توسعه دراین کشور را دشوارتر نموده است. هرچند حضور محمدبن سلمان درعرصه قدرت و سیاست های اصلاح طلبانه او نویدگذار جامعه سنتی سعودی ها به سمت یک نظام توسعه یافته می داد، اما اقدامات وی در عمل نشان دهنده تشدید چالش ها وتعمیق برخی از بحران ها در عرصه های خارجی و حتی داخلی بوده است. در این مقاله، پرسش اصلی این است که مهم ترین چالش های توسعه سیاسی عربستان با تاکید بردوره بن سلمان چیست؟ نتیجه نشانگرآنست که علیرغم انجام اصلاحات بن سلمان، کماکان این کشور ذیل یک نظام اقتدارگرایانه قرار دارد. یافته های مقاله با بهره گیری از مدل برناردکریک، استفاده از منابع کتابخانه ای و روش تحلیلی و توصیفی نشان دهنده این مسأله است که توسعه سیاسی درنظام عربستان سعودی با مشکلات شش گانه اساسی مواجه است. 
۵۲.

رویکردی راهبردی به مفهوم مصلحت (مطالعه موردی معاهده صلح حدیبیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد سال بیست و نهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۹۴ 35-66

کلید واژه ها: مصلحت رویکرد راهبردی پیمان صلح حدیبیه هرمنوتیک شلایرماخر معاهدات حکومت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۵ تعداد دانلود : ۵۰۲
همان گونه که در اسلام براساس نیازهای فردی، احکام ثابت و متغیری مشخص شده است در حوزه احکام و اختیارات حکومتی و برای اداره جامعه براساس شرایط زمان و مکان نیز قلمرو احکام وجود دارد. در این میان جایگاه «مصلحت» به عنوان حلال بحران ها در شرایطی که با پدیده تزاحم مصلحت ها مواجه هستیم یکی از مهم ترین بحث ها در حکومت دینی است، به ویژه در عقد معاهدات که حکومت می بایست با توجه به مادیات و معنویات، مصلحت کمتر را فدای مصلحت بااهمیت تری نماید. به نظر می رسد سیره عملی رسول اکرم (ص) در عقد معاهدات صدر اسلام، می تواند پاسخگوی مناسبی برای این مسئله باشد. بنابراین در رویکرد راهبردی به مصلحت در صلح حدیبیه این دو پرسش مطرح است:مصلحت مستخرج در اقدام به مذاکره در معاهده حدیبیه چه بوده و چه ضوابطی را پیامبر (ص) در این معاهده اعمال کرده است؟ از مطالعه و تحلیل معاهده صلح حدیبیه به عنوان مهم ترین معاهده حکومت نبوی با روش هرمنوتیک شلایرماخر که روشی تحلیلی-تاریخی است، این پاسخ به دست آمد: «مصلحت» در این معاهده امری بوده است که برمبنای اوضاع واحوال سیاسی- اجتماعی و با توجه به مسئله اهم و مهم، موقتاً در شرایط حدیبیه اتخاذشده و مذاکره با مشرکان با توجه به همین شرایط وقت، راهبردی تر از مبارزه بوده و ضوابط حاکم بر این معاهده عبارت است از: 1-با پیشنهاد دشمن و از ناحیه قدرت باشد. 2-قطعاً باعث توقف جنگ و کشتار شود. 3-برطرف کننده تحریم ها و تأمین کننده امنیت و آزادی مسلمین باشد. 4-بیشترین امتیاز را با کمترین هزینه نصیب مسلمین کند. 5-راه هرگونه بهانه جویی را بر دشمن ببندد.6-راه بازگشت را در صورت عهدشکنی دشمن فراهم سازد.
۵۳.

الگوشناسی مردم سالاری دینی در آرای اندیشوران دوره پهلوی دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاست اسلامی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۵ 35 - 60

کلید واژه ها: الگوشناسی مردم سالاری دینی دموکراسی علامه طباطبایی دکتر شریعتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۳ تعداد دانلود : ۲۱۲
با پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار مردم سالاری دینی، پرسش از پیشینه مباحث نظری سازگاری و یا ناسازگاری اسلام و دموکراسی به مسئله ایی بنیادین در عرصه مشروعیت بخشی به نظام جدید تبدیل شد، موضوعی که، پاسخ آن کمتر از دل الگوپردازی های متفکران دوره پهلوی دوم عرضه شده است. با این حال، آیا می توان نظریه مردم سالاری دینی را در آرای اندیشوران اسلام گرای پیش از انقلاب اسلامی ریشه یابی کرد؟ (سؤال) آرای علامه طباطبایی و دکتر شریعتی درباره مردم سالاری، می تواند، به نمایندگی از دو اندیشه سنتی و مدرن، پیشقراول گفتگوهای نظری و تئوریزه سازی اولیه در این عرصه باشد. (فرضیه) هدف نوشتار حاضر آن است که زمینه های نظری بخشی از آرای اندیشوران جریان اسلام گرای سنتی و مدرن پیش از انقلاب اسلامی که در تحلیل الگوهای مردم سالاری دینی به کار می آید را تحلیل کند. (هدف) این مقاله، با کاربست روش توصیفی- تحلیلی، تلاش می کند آرای آن دو را تصویرسازی و نسبت آرای آنان را با نخبه سالاری پیش از انقلاب اسلامی بیان کند. (روش) کارآمدی نظری دو الگوی دموکراسی مسئولانه طباطبایی و دموکراسی متعهدانه شریعتی در شرایط قبل و گرایش به الگوی مطرح شده از سوی امام خمینیŠ، نکته جدید این نوشتار به شمار می رود. (یافته)
۵۴.

کاربست مؤلفه مدارای سیاسی در راهبرد رهبری امام خمینی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد سال بیست و هشتم بهار ۱۳۹۸ شماره ۹۰

کلید واژه ها: مدارای سیاسی راهبرد رفتار سیاسی امام خمینی (ره) مخالفان سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۵ تعداد دانلود : ۵۶۹
آغاز دوران جمهوری اسلامی در ماه های ابتدایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تجربه ای بی بدیل از تلفیق ظرفیت جمهوریت با اندیشه دینی در کشوری با پیشینه کهن و تمدنی دیرپا بود. ماهیت نوپدید و ابتکاری نظام سیاسی جدید در ایران به همراه فقدان الگویی متناظر و متشابه از همکاری نهاد دین و سیاست در قالب نظریه دولت- ملت که مورد وفاق و پذیرش بین المللی قرار گرفته باشد، پارادایم مسلط سکولاریسم سیاسی را به چالش کشانده و بر همین اساس از سویی شاهد بروز بحران های داخلی و دخالت های خارجی در سال های استقرار تثبیت جمهوری اسلامی ایران و از سوی دیگر تلاش رهبران انقلاب اسلامی برای تبیین اصول و مبانی جمهوری اسلامی بوده و هستیم. وضعیت و شرایط خاص جمهوری اسلامی ایران برای مواجهه و تعامل با مخالفان در بحران های داخلی و دخالت های خارجی، یکی از مسائل اساسی نظام سیاسی ایران از ابتدای تأسیس است که حاکمیت را همواره در معرض دیدگاه های همدلانه، معارضانه و نیز کنایه زنی ها با محوریت عدم مدارای سیاسی قرار داده است. با توجه به نقش بی بدیل اندیشه و رفتار سیاسی بنیان گذار انقلاب اسلامی در ارجاع و مشروعیت بخشی به فرایندهای سیاست گذاری، پرسش اصلی این مقاله بیان می دارد که مؤلفه مدارای سیاسی در راهبرد رهبری امام خمینی (ره) چرا و چگونه تحقق یافته است؟ در این مقاله با بهره گیری از روش داده بنیاد و محوریت مفهوم سازی، ضمن تعریف مفهوم مدارا در اندیشه غرب و اسلام و بیان تفاوت های معنایی آن ها، مدارای سیاسی به مثابه مؤلفه راهبردی در اندیشه امام خمینی (ره) به عنوان الگوی مطلوب مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم، ضمن بازخوانی و بازنمایی رفتار سیاسی امام خمینی (ره) در تعامل و مواجهه با مخالفان در حوزه های سه گانه بینش، گرایش و کنش، الگوی محقق مدارای سیاسی در دهه نخست انقلاب اسلامی به منظور پاسخ به چرایی و چگونگی کاربست مؤلفه مدارای سیاسی در راهبرد رهبری امام خمینی (ره) تبیین و ارائه شده است.
۵۵.

گفتمان هویت ملی جریان سوسیالسیم قبل و بعد از انقلاب اسلامی؛ با تطبیق اندیشه کیانوری و بشیریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی سیاست سال هفتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۶ (پیاپی ۵۶) 9 - 41

کلید واژه ها: گفتمان هویت ملی جریان سوسیالیسم ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۴۳۰
مساله هویت، عمری به درازای حیات و خلقت آدمی دارد. در واقع انسان تنها موجودی است که بدون درک از چیستی و کیستی خود نمی تواند حیات و تداوم داشته باشد. با این حال همواره در سایه روش های مختلف تبیین این مفهوم است که می توان سخنی از هویت ملی به میان آورد. هویت ها، به مثابه شالوده ها و سازه های اجتماعی در فرایند شالوده ریزی یا سازه گرایی اجتماعی باز تفسیر و همواره در سایه بازتفسیرها از روش های مختلف برای تبیین این مفهوم استفاده می شود؛ نویسندگان با انتخاب روش تحلیل گفتمان برای خوانش هویت ملی، در پی ارائه یک مدل و الگو از گفتمان هویت ملی یکی از جریان های عمده فکری می باشند؛  ارائه الگو و مدل به تحلیل، درک و چیستی مسأله کمک بیشتری می کند. جریان چپ یا آنچه پژوهشگر آن را سوسیالیسم مارکسیسم می نامد به عنوان یکی از جریان های موثر در تاریخ معاصر ایران است. این مقاله، ضمن درک تطور کلیت گفتمان هویت ملی در سیر تاریخی، به یک الگویِ گفتمانِ هویت ملی در جریان پیش گفته دست یافته است.
۵۶.

امربه معروف و نهی از منکر و توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی سیاست سال ششم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۳ (پیاپی ۵۳) 31 - 58

کلید واژه ها: امر به معروف نهی از منکر مردم‏سالاری دینی توسعه سیاسی جمهوری اسلامی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۵۸۳
نظام های سیاسی جدید در پی بسیج و جلب مشارکت سیاسی حداکثری شهروندان خود هستند؛تحکیم رابطه نظام سیاسی و مردم تداوم نظام سیاسی را تسهیل نموده، موجد مشروعیت سیاسی حکومت شده و به توسعه سیاسی نهادینه منجر می شود. مفروض است که در نظام سیاسی اسلامی؛ آموزه مهم اجتماعی، فرهنگی و سیاسی «أمربه معروف و نهی از منکر» نقش عمده ای در توسعه سیاسی ایفا می نماید و قرآن کریم، متون روایی و اصل هشتم قانون اساسی ج.ا.ا مستند این آموزه اند. سه ساحت؛ مردم- مردم (متوازی)، مردم- حاکمان (متخالف صعودی) و حاکمان -  مردم (متخالف نزولی) در این آموزه وجه تمایز مردم سالاری دینی از لیبرال دموکراسی ها است. فرضیه این نوشتار آن است که ساحت مردم – حاکمان در آموزه امر به معروف و نهی از منکر مغفول مانده است. این پژوهش با اتکا به روش تفسیری و بهره مندی از نظریه مردم سالاری دینی نتیجه می گیرد که احیای ساحت سوم مستلزم ورود به فرهنگ سیاسی جامعه اسلامی در میان مردم (الناس) و نخبگان فکری (اولی الالباب) و نخبگان سیاسی (اولی الامر) است.
۵۷.

تبیین گفتمانی از الگوی هویت ملی جریان اسلام گرایی (پیش و پس از انقلاب اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال چهاردهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۴۹ 199-224

کلید واژه ها: هویت ملی گفتمان اسلام گرایی شریعتی سید علی خامنه ای انقلاب اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۵۳۴
هویت و هویت ملی از عمده مسائل جامعه شناسی سیاسی است. امروزه متفکران سیاسی در سایه تحولات سریع عصر جدید، در ادبیات سیاسی از مسئله هویت بسیار سخن گفته اند. از راه های پرداختن به این مسئله در ایران، بررسی گفتمان جریان های فکری سیاسی موثر در فضای سیاسی اجتماعی جامعه ایرانی است. خوانش جریان اسلام گرا (به عنوان یکی از جریان های اصلی که در وقوع انقلاب اسلامی به نیروی هژمون مبدل گشت) از هویت ملی می تواند بستر مناسبی برای راهبری مطالعات انقلاب اسلامی بگشاید. این مقاله با روش تحلیل گفتمان و با انتخاب دکتر علی شریعتی و حجت الاسلام سید علی خامنه ای به عنوان دو نماینده طیف اسلام گرایی، درصدد پاسخ به سؤال چیستی الگوی هویت ملی جریان اسلام گرا در پیش و پس از انقلاب است و فرض است که به میزان زیادی نمایندگان منتخب در مولفه ها و مفاهیم اصلی مشابهت دارند.
۵۸.

دیپلماسی فرهنگی انقلاب اسلامی در حوزه ی روابط فرهنگی بین المللی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال سوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۹) 147 - 174

کلید واژه ها: آرمان گرایی انقلاب اسلامی دیپلماسی عمومی دیپلماسی فرهنگی روابط فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵ تعداد دانلود : ۴۴۴
انقلاب اسلامی ایران با تمرکز بر امور فرهنگی به پیروزی دست یافت و عناصر فرهنگی در آن غلبه داشت. این غلبه باعث شد تا در عرصه داخلی و بین المللی انتظار رفتارهای فرهنگی از جمهوری اسلامی بالا برود. در میان انواع دیپلماسی عمومی، دیپلماسی فرهنگی نقشی اساسی و تأثیرگذار ایفا می کرد. این عوامل موجب شد تا دیپلماسی فرهنگی در جمهوری اسلامی دارای اهمیت فراوان گردد. این مقاله تلاش کرده تا راهبردهای قوای مجریه در جمهوری اسلامی ایران را در دوره های مختلف و متناسب با گفتمان های آن ها موردمطالعه و بررسی قرار دهد. هرچند دیپلماسی فرهنگی در جمهوری اسلامی تنها در قوه مجریه خلاصه نشده است و نهادهای گوناگونی در این امر تشریک مساعی می کنند. نهادهایی که برخی ذیل قوه مجریه و برخی ذیل مقام معظم رهبری عمل می کنند. دغدغه اصلی نگارندگان مطالعه راهبردهای حاکم در دیپلماسی فرهنگی همچنین نهادها و ساختارهای موجود در دیپلماسی فرهنگی در جمهوری اسلامی بوده است. این مقاله در عرصه روابط فرهنگی حدفاصل دوران ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای تا حجت الاسلام حسن روحانی را در عرصه دیپلماسی فرهنگی موردمطالعه قرار داده است. روش پژوهش در این مقاله تلفیقی از گفتمان و نهادگرایی است.
۵۹.

اعتماد نهادی، دانشگاه های دولتی و جامعه پذیری سیاسی در جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی دوره یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۴۲) 1 - 30
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۴۰۹
در این مقاله تلاش می کنیم تا ارتباط بین سه مفهوم اعتماد نهادی، دانشگاه، و جامعه پذیری سیاسی را بررسی کنیم. اعتماد نهادی از مهم ترین سرمایه های هر نهاد برای پیشبرد کارکردهایش است. از سویی، یکی از مهم ترین کارکردهای  دانشگاه های دولتی در جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذاری بر روند جامعه پذیری سیاسی مخاطبان اصلی خود، یعنی دانشجویان است. پرسش اصلی این مقاله این است که اعتماد نهادی به مثابه مهم ترین شاخص سرمایه اجتماعی چه تأثیری بر فرایند جامعه پذیری سیاسی دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه های دولتی شهر تهران به مثابه جامعه آماری این مقاله دارد. این مقاله با مبنا قراردادن نظریه رابرت پاتنام درخصوص مفهوم سرمایه اجتماعی این فرضیه را مطرح می کند که جامعه پذیری سیاسی در هر جامعه به طور عمده از طریق نهادهای دولتی صورت می پذیرد  و میزان اعتماد نهادی افراد جامعه به نهادهای دولتی که از آن با عنوان «اعتماد نهادی» یاد می شود در فرایند اجرا و اثربخشی جامعه پذیری سیاسی بسیار حائز اهمیت است. بررسی یافته های آماری مربوط به مطالعه موردی این مقاله نشان داد که با افزایش سطح اعتماد نهادی در دانشگاه های دولتی شهر تهران میزان اثربخشی آن ها بر جامعه پذیری سیاسی دانشجویان مقطع کارشناسی افزایش می یابد.
۶۰.

بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی شهروندان؛ مورد مطالعه: مشارکت قوم ترکمن در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی سیاست سال دهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۷ (پیاپی ۶۷) 73 - 112

کلید واژه ها: قوم ترکمن انتخابات گفتمان اعتدال رقابت انتخاباتی ریاست جمهوری دوازدهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۲۹۷
در نظام های ناهمگون فرهنگی مذهبی، شناخت متغیرهای مؤثر در رفتار رأی دهی و  مشارکت سیاسی شهروندان، برای سیاست گذاری و مدیریت مطلوب امری حیاتی است. مسئله پژوهش، تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر در رأی دهی قوم ترکمن به گفتمان اعتدال در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری است. این پژوهش از نظر جهت گیری، کاربردی و نوع پژوهش توصیفی و از روش پیمایش استفاده شد. جامعه آماری، شهروندان قوم ترکمن در گلستان می باشند که به صورت تصادفی ساده 344 نفر به عنوان نمونه آماری انتخ اب ش دند. پایایی و روایی ابزار پژوهش با استفاده از آزمون های ضریب بارهای عاملی، پایایی ترکیبی، آلفای کرونباخ، روایی همگرا و روایی واگرا اندازه گیری شدند. داده های حاصل با استفاده از نرم افزار Smart- PLS وSPSS تجزیه و تحلیل شدند. از آزمون t تک نمونه و فریدمن برای سنجش فرضیه های پژوهش استفاده شد. یافته ها نشان می دهد ویژگی های شخصیتی نامزد، انتظارات انتخاباتی، اثرپذیری از معتمدان سیاسی دینی، قرابت با ایدئولوژی های مذهبی قومی، روند تحولات جهانی منطقه و شبکه های مجازی، بیشترین تأثیر را در رأی دهی قوم ترکمن به گفتمان اعتدال در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری داشت. همچنین یافته های حاصل از رتبه بندی نشان می دهد به ترتیب، انتظارات انتخاباتی، قرابت با ایدئولوژی های مذهبی، عوامل تاریخی، روند تحولات جهانی منطقه، اثرپذیری از معتمدان سیاسی دینی، ویژگی های شخصیتی نامزد و شبکه های مجازی بیشترین نقش را در تمایل قوم ترکمن به گفتمان اعتدال داشت.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان