عماد افروغ

عماد افروغ

مدرک تحصیلی: استاد دانشگاه

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۶۳ مورد.
۱.

چالش ها و پارادوکس های عمده سکولاریسم؛ رویکردی نظریه پردازانه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: سکولاریسم لائیسیته بی طرفی دولت برابری حقوقی آزادی مدنی حقوق شهروندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 969 تعداد دانلود : 397
سکولاریسم یا به صورت کلی، جدایی دین و اخلاق از عرصه عمومی، سیاست و قدرت دولتی، متأثر از دوگانه نگری های غالب و جاری پس از دکارت و بی توجه به ربط ها و اتصال هاست. در قلمرو سیاست که بحث اصلی این مقاله است، تأکید سکولارها بر آزادی ایمان، برابری حقوقی ادیان و انتخاب های اخلاقی و بی طرفی دولت هاست. این گونه ادعا می شود که این بی طرفی به دلیل اجتناب از ورود تعهدات و دلبستگی های دینی و اخلاقی به عرصه ای است که می تواند مخل حقوق فردی و آزادی های مدنی و برابری افراد باشد. دولت های سکولار مخالف وفاداری نیستند، اما تنها وفاداری نسبت به دولت و قوانین و قواعد آن تبلیغ می شود و مجاز است. اینکه چگونه و به لحاظ مبنایی، بی طرفی مورد ادعا با وفاداری اولیه و ثانویه به دولت قابل جمع است، خود از پرسش ها و پارادوکس های جدی است؛ پارادوکس دوگانه نگری مستتر در سکولاریسم؛ یعنی دوگانه حیات فردی و اجتماعی، پارادوکس تنوع فرادولتی و وحدت دولتی و بی توجهی به رابطه مفهومی خدا و انسان و حق و قابلیت های او به مثابه مبنای توجیه پذیری حقوق انسانی، از پارادوکس های عمده سکولاریسم است.
۲.

نسبت میان آرمان ها و اخلاق؛ گفتگو با عماد افروغ دکترای جامعه شناسی و استاد پژوهشگاه علوم انسانی

مصاحبه شونده: مصاحبه کننده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 549 تعداد دانلود : 336
بسیاری از نظریه پردازان معاصر اخلاق بر این باورند که آن قدر ما به وجوه وجودی اخلاق بی اعتنا بوده ایم و آن قدر اخلاق را از زندگی خود دور کرده ایم که اگر بعضا بحث اخلاق مطرح شود، بلافاصله ذهن ما به سوی یک امر آرمانی سوق داده می شود و امر آرمانی را هم امری انتزاعی تفسیر و تعبیر می کنیم، در حالی که کاملا وجودی هستند. منتها ما از یک نگرش وجودی غافل شده ایم و اسیر پاره پاره های مختلفی از جمله مدرنیته و پست مدرنیته شده ایم که وقتی بحثی از یک حقیقت وجودی یا اخلاق به میان می آید، برچسبی آرمانی به آن ها می زنیم. در حالی که اخلاق همین جاست و وجود دارد.اگر ما ریشه ها و پایه های وجودی برای اخلاق قائل باشیم، جامعه آرمانی همان جامعه اخلاقی است؛ البته با این تفسیر که آرمان ها خیالی نیستند.شما نمی توانید نامی از بشر ببرید بدون اینکه برای او حیث وجودی و نیازهای واقعی قائل نشوید. آزادی، عدالت و اخلاق و معنویت جزو نیازهای واقعی بشر هستند. آنچه که به آن آرمان می گوییم، مرتبط با وجود بشر است. منظور از وجود بشر، ذات بشر است و منظور از ذات بشر هم یک ذات منبسط است که شامل وجه فردی، طبیعی، گروهی و اجتماعی می شود.ما دو زبان داریم: یکی زبان دلیل یا باید و نبایدها و دیگری زبان علیت یا تأثیر و تأثرات. انسان های خاص تحت هر شرایطی با همان زبان بایدونباید خاص خود عمل می کنند. اما انسان های معمولی تحت تأثیر روابط متقابل علّی هم هستند.واقعیت این است که مردم ذیل اخلاقی بودن یا اخلاقی نبودن حکمرانان عمل می کنند. این یک واقعیت است هرچند مطلوب نیست. چون واقعیت است باید به آن توجه داشت که اگر حکمرانان اخلاقی باشند، جامعه نیز اخلاقی می شود.
۳.

بررسی بنیان های نسبت نظر و عمل در اندیشه امام خمینی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: نظر عمل امام خمینی هستی عدل انسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 289 تعداد دانلود : 954
نظریه، ادعای دربرداندگی حقیقت دارد و عمل، به غایت رهایی و تکامل بازتعریف می شود. اما داوری درباره محتوای نظریه و سویه رهایی بخشیِ عمل در عمل، به طرحی روشن از بنیان های نسبت نظریه و عمل متکی است تا در عین مراقبت از عمل زدگی و تغییر نظریه به نفع عمل، از فروماندن در نظریه از رهگذر فاصله گزینی نقادانه از کاستی ها اجتناب شود. هستی، مهم ترین بنیانی است که هویت انسان و مقوله شناخت را راهبری می کند تا هم بود با آنها، سویه های نسبت نظر و عمل تعیّن یابد. این مقاله، با روش تحلیلی اسنادی، درپی واکاوی بنیان های وحدت بخش نظریه و عمل را در نظام فکری امام است. در اندیشه امام، چون هستی بر بنیان عدل و جوهر عدل، در ارجاع به محتوای هستی؛ یعنی نسبت لایه های آن استوار گشته، امکان طرح جدیدی از مسئله شناخت و انسان، بر مدار حقیقت عدل؛ یعنی ناثنویّت گرایی فراهم آمده است. چنین سامان فکری ای در بطن خود، سویه های نظریه تغییر و عمل اجتماعی و رهایی بخش را در بستر تضادّ جنود عقل و جهل، به غایت وصول به هستی متعالی موجّه می سازد.
۴.

مفهوم فرهنگی اجتماعی کودکی از دیدگاه قرآن

کلید واژه ها: کودکی قرآن اسلام مدرنیته فرهنگ اجتماع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 348 تعداد دانلود : 998
بازخوانی پدیده های سنتی از سوی مدرنیته منجر به شکل گیری سویه های تازه ای از پدیده ها گردیده است. پدیده کودکی نیز به عنوان یکی از دوره های مهم زندگی انسان در معرض این بازخوانی قرار گرفت. در قرائت مدرن از مفهوم کودکی، این پدیده مبتنی بر بنیان های نظری مدرنیته از چهار بعد مورد توجه قرار گرفت: «ماهیت طبیعی یا اجتماعی کودکی»، «هویت دوران کودکی در نسبت آن با بزرگ سالی»، «کودکی در ربط میان عاملیت و ساختار» و «بعد ارزشی کودکی: معصومیت یا شرارت». این بازخوانی منجر به بازنگری در مواجهه با مفهوم کودکی در عرصه عمل گردیده است. قدرت یافتن مفهوم مدرن کودکی و عملِ مبتنی بر این بازخوانی در جوامع مختلف و از جمله جامعه ایران نیز مشاهده می شود. در چنین وضعیتی، غیبت پدیده کودکی مبتنی بر بنیان های نظری اسلام به عنوان فرهنگ آرمانی جامعه ایرانی، بازخوانی این مفهوم بر اساس آموزه های اسلام را ضروری ساخته است. پژوهش پیش رو بر اساس روش «معناشناسی ایزوتسو» و مبتنی بر پرسش«کودکی از نظر فرهنگی و اجتماعی در آموزه های قرآن به چه معنا است؟» با بررسی آیات مرتبط با مفهوم کودکی، همراه با تحلیل روایات و نقل دیدگاه های مفسران در پی یافتن پاسخ این پرسش است.
۵.

عدالت فرهنگی؛ عنصر مقوم حکومت علوی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: عدالت فرهنگی سیره ی سیاسی امام علی (ع) حقوق فرهنگی فرهنگ جاهلیت فرهنگ علوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 286 تعداد دانلود : 414
هدف پژوهش حاضر بررسی عدالت فرهنگی از نگاه علی (ع) بوده و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است. برای کشف دیدگاه حضرت علی (ع) در مورد عدالت فرهنگی، ابتدا عدالت و فرهنگ از منظر ایشان تبیین شده و در گام بعد نگاه ایشان به فرهنگ از مسیر شناخت ضد (تعرف الاشیاء به اضدادها) بر مبنای رویکرد تبارشناختی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد، عدالت فرهنگی در سیره ی امیرالمؤمنین (ع) برپایه ی مقدماتی شامل: عدالت یعنی اعطای کل ذی حق حقه؛ حقی که مردم بر گردن حضرت دارند، اقامه ی سیره ی رسول خداست؛ سیره و فرهنگ نبوی در مقابل فرهنگ جاهلی است. بنابراین، عدالت فرهنگی در سیره ی علی (ع) یعنی تقابل با فرهنگ جاهلیت از مسیر اعطای حقوق فرهنگی. حقوق فرهنگی در فرهنگ علوی نیز شامل: حق آزادی مذهب، حق آزادی بیان، حق تعلیم و تعلم (آموزش)، حق مشارکت فرهنگی، حق آزادی فرهنگی، حق بهره از میراث فرهنگی و حق استفاده از رسانه می باشد.
۶.

مقایسه هستی شناسی ملاصدرا و روی بَسکار با تاکید بر نقش مفهوم «غیب »(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: صدرا بسکار هستی شناسی رئالیسم انتقادی غیاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 994 تعداد دانلود : 72
رئالیسم انتقادی، نحله ی نسبتا نوظهوری است که دو ادعای مهم دارد: ابتدا، این که جهان خارج، مستقل از ما وجود دارد و دوم، این که معرفت به این جهان، آن گونه که هست، امکان پذیر است. روی بَسکار (Roy Bhaskar) - برجسته ترین اندیشمند این جریان - در نظریه پردازی های خود سهم بسیاری برای هستی شناسی قائل است. پرسش اولیه ایشان، این است که جهان چگونه باید باشد تا معرفت ما از آن ممکن شود؟ پاسخی که به این پرسش می دهد، هستی شناسی لایه بندی شده ای را در برابر دیدگان به تصویر می کشد که شامل سه لایه: تجربی، بالفعل و واقعی است. این نوع هستی شناسی، علاوه بر دیدگاه او در باب وجود ضرورت و مکانیسم های علّی و نیز طرح مفهوم غیب در نظریه ی دیالکتیک وی، شباهت هایی را با هستی شناسی تشکیکی ملاصدرا مبتنی بر اصالت وجود به وجود می آورد و این سوال در ذهن ایجاد می شود که این دو هستی شناسی چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟<br /> این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی، مقایسه ای را بین هستی شناسی این دو متفکر انجام داده و نشان می دهد؛ اگرچه بَسکار در هستی شناسی لایه بندی شده ی خود با باور به وجود ضرورت و مکانیسم های علّی از محسوسات فراتر رفته ولی هستی شناسی وی در نظام اندیشه ی صدرایی در لایه ی ماده بوده و قائل به امر مجرد نیست و مفهوم غیاب در هستی شناسی هر یک از این دو اندیشمند، اگرچه معنایی نزدیک پیدا می کند، ولی متفاوت است.
۷.

نشانه شناسی گفتمانی سبک زندگی در دهه 1380؛ مطالعه موردی سه سریال درام(مقاله پژوهشی حوزه)

تعداد بازدید : 65 تعداد دانلود : 134
در مقاله پیش رو مساله نمودهای تحول سبک زندگی در دهه 1380 مطالعه شده است. از آنجا که رسانه ها هم نمودی از واقعیت های اجتماعی هستند و هم بر زیست اجتماعی تاثیرگذارند از این رو مطالعه محتوای رسانه ای برای شناخت توده از جایگاه بالایی برخوردار است. تلویزیون از توده ای ترین رسانه ها است و مطالعه آن می تواند ما را به درک ذائقه توده نزدیک کند. ما در این مقاله پس از انتخاب سه سریال ایرانی با موضوعیت خانواده و در ژانر درام سعی کرده ایم مولفه های اصلی سبک زندگی در بعد تعاملات اجتماعی(درون و بیرون از خانواده)،الگوی مصرف و چشم انداز اخلاقی را به روش نشانه شناسی گفتمانی در دهه 1380 مطالعه کنیم و تحولات آن را بازشناسیم. نتایج به دست آمده حاکی از تغییرات قابل توجه در جامعه ایران در دهه 1380 به لحاظ ارزشی و هنجاری است و به نظر می رسد که شرایط اجتماعی-سیاسی در بروز این وضعیت تاثیر گذار بوده اند. این تحولات در مقایسه با دو دهه 1360 و 1370 سویه منفی دارند.
۸.

مطالعه چرخه مد لباس در جامعه ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: چرخه مد لباس طراحی تولید توزیع مصرف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 149 تعداد دانلود : 885
مد لباس، به منزله یکی از صنایع پرطرفدار فرهنگی، در عین سودآوری اقتصادی، نقشی جدی در انتقال ایده های خلاق و رشد فرهنگی جوامع مبتنی بر میراث فرهنگی آن ها ایفا کرده و در این مسیر چرخه ای را از آفرینش و طراحی تا تولید، توزیع و نهایتاً مصرف طی می کند. پژوهش حاضر، نظر به ابهام موجود در وضعیت چرخه مد لباس در جامعه ایران، از رهگذر مطالعه و مسئله شناسی این چرخه به دنبال توصیف و تحلیل وضعیت موجود چرخه مد لباس به تفکیک مراحل مختلف آن در ایران است. مطالعه چرخه مد با بهره گیری از روش مصاحبه (مصاحبه عمیق در طراحی، تولید و توزیع و مصاحبه نیمه ساخت یافته در حوزه مصرف مد) و مطالعات اسنادی در گردآوری داده ها و روش تحلیل مضمون (در تحلیل وضعیت طراحی، تولید و توزیع) و نیز تحلیل محتوای کیفی (در تحلیل وضعیت مصرف) ما را به این نتیجه رساند که با توجه به مشکلات محوری ساختاری معرفتی، فرهنگی اجتماعی و اقتصادی سیاسی احصاشده و پیامد اصلی آن، که عدم نوآوری و دنباله روی از الگوهای وارداتی است، برندهای جریان ساز بومی در داخل شکل نمی گیرد. نبود برندهای اسلامی ایرانی خود تبعاتی از قبیل گسست مراحل چرخه، التقاطی شدن آن و تشدید مشکلات موجود را در پی دارد که حاصل نهایی آن عدم شکل گیری چرخه درون زای مد بومی و غلبه الگوهای وارداتی است.
۹.

تعامل فرهنگی مسجد و جامعه از منظر آموزه های دینی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: مسجد جامعه فرهنگ تعامل فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 403 تعداد دانلود : 453
آنچه به عنوان میراث فرهنگ دینی هزارساله اسلامی یاد می شود و جوامع اسلامی با تکیه بر این ذخیره معنوی به حیات اجتماعی خود ادامه می دهند، عبارت است از: مجموعه نهادها، ساخته ها و اندوخته های معنوی و مادی جامعه انسانی اسلامی که سبب شکل گیری تمدن اسلامی شده است؛ تمدنی که به پشتوانه مبانی وحیانی خود و رهبری متعالی برترین بندگان خداوند و تعامل سازنده با عموم مردم به تدریج به وضعیت تکامل یافته کنونی رسیده است. بی شک، پایگاه اصلی این تعامل و مهم ترین و تاثیرگذارترین عنصر جامعه اسلامی، مسجد بوده است؛ کانونی که همه فعالیت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی اسلام بر محور آن بنا شده و در تجربه تاریخی اسلام نیز نقش آفرینی ویژه ای داشته است. مقاله حاضر به روشی توصیفی- تحلیلی درصدد است با تکیه بر آموزه های دینی و تجربه تاریخی اسلام، وجوه تعامل فرهنگی مسجد و جامعه را بازخوانی کرده و متناسب با الگوی مطلوب دینی این تعامل، پیشنهاداتی را برای وضعیت موجود ارائه نماید. تعامل در انتقال باورها، ارزش ها، هنجارها و رفتارهایی از قبیل: محوربودن در آموزش و تربیت، الگوبودن در شیوه زیست فردی و اجتماعی، تاثیرگذاری بر مولفه های فرهنگی همچون؛ علم، زبان، پوشش، آداب و رسوم و ترسیم شیوه ارتباطات فردی و اجتماعی، الگوی معماری اسلامی و مانند آن از نمونه های بارز و مورد تاکید آموزه های دینی و سیره اجتماعی مسلمانان، در باب تعامل فرهنگی مسجد و جامعه است که با تطبیق و ترسیم تعامل مناسب مسجد با حوزه های مذکور در وضعیت معاصر نیز می توان شاهد کانونی شدن دوباره مسجد در جامعه اسلامی بود.
۱۰.

نگرش و تحلیلی فرادینی از بنیان ها و زمینه های افراط گرایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: عام گرایی ناثنویت گرایی گفت وگو حقایق وجودی دیالکتیک افراط گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 33 تعداد دانلود : 32
این مقاله می کوشد تا با الهام از عام گرایی توحیدی ادیان ابراهیمی، نگاهی فرادینی (فرااسلامی و فرامسیحی) به پدیده ها داشته باشد. نگاهی که مرزهای دینی، نژادی- قومی، جغرافیایی- تاریخی، طبقاتی، جنسیتی و فرهنگی را در می نوردد و ضمن توجه به تفاوت ها و کثرت ها، اسیر تفاوت گرایی و دوگانه نگری نمی شود. باور به توحید، می تواند زیرساحت استواری برای نگرش ناثنوی یا غیر دوگانه باشد. متأثر از این نگاه و با باور به حقایق وجودی عالم، به حقوق هستی شناسانه انسانی در ابعاد فردی و اجتماعی و بازتابش بر نیازهای ثابت و منبسط او دست می یابیم. از این منظر، پیش شرط های یک حیات مسالمت آمیز و به دور از خشونت و افراطی گری در عوامل یازده گانه ذات مشترک و طبعاً حق یکسان در برابر انسان ها، توجه به جهت و غایت آفرینش، دیگرگرایی، عشق و محبت، شکیبایی و گذشت، توجه به تفاوت ها و کثرت ها، همکاری متقابل، مسئولیت پذیری و وحدت در عین کثرت، منطق احتجاج و فرهنگ گفت وگو، عدالت اجتماعی و رفع نیازمندی ها، دولت وحدت گرا، جهان نگری و عام گرایی و نهادهای بین المللیرا بررسی و در نهایت، موضع ادیان مورد نظر به اختصار معلوم شده است.
۱۱.

اولویت یابی سیاست رسانه ای مد لباس مبتنی بر مسئله شناسی چرخه آن در جامعه ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیاست رسانه ای مد لباس چرخه مد

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات ارتباطات و فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات گروه های ویژه سبک زندگی و رسانه
تعداد بازدید : 989 تعداد دانلود : 487
صنعت مد لباس به عنوان یکی از صنایع فرهنگی فراگیر و سودآور جهان امروز، ماهیت پیچیده ای دارد که هر گونه سیاست گذاری در قبال آن ناگزیر از مطالعه نظام مند ساز و کار آن در جامعه است. در این پژوهش نظر به نقش جدی رسانه ها در شکل دهی به فرهنگ و سبک زندگی، سیاست رسانه ای مد لباس مبتنی بر مسئله شناسی چرخه مد لباس در جامعه ایران و همچنین مطالعه وضعیت موجود سیاست های این حوزه (پیشینه سیاستی)، مورد توجه قرار گرفته است. مطالعه چرخه مد با بهره گیری از روش مصاحبه عمیق و مطالعات اسنادی و تحلیل داده ها با روش تحلیل مضمون، ما را به هشت مسئله محوری همچون «مشکلات معرفتی و سردرگمی شناختی در حوزه مد اسلامی ایرانی»، «عدم وجود اقتصاد سیاسی مد لباس اسلامی ایرانی»، «دیده نشدن و عدم ظهور جدی الگوهای لباس بومی» و ... رساند؛ مسائلی که در ارتباط جدی با کلان مسئله «نبود برندهای جریان ساز بومی اسلامی ایرانی در حوزه مد لباس» قرار دارند. در نهایت بر اساس این هشت مسئله، هشت اولویت سیاست رسانه ای و 38 توصیه سیاستی متناظر با آن ارائه شد. از جمله این اولویت ها می توان به «کمک به رفع مشکلات معرفتی و مهارتی حوزه مد لباس»، «کمک به شکل گیری اقتصاد سیاسی مد لباس» و «کمک به دیده شدن هر چه بیشتر الگوهای بومی مد لباس در زندگی روزمره مردم» اشاره نمود.
۱۲.

چند پرسش اساسی پیرامون فرهنگ و نظریه فرهنگ(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
تعداد بازدید : 788 تعداد دانلود : 816
پرداختن به پرسش های مبنایی و تلاش در جهت ارائه پاسخ هایی ولو اجمالی به فرهنگ، گامی اساسی در جهت ورود تفصیلی به پدیده ای فراگیر و همه جا گستر به نام فرهنگ، اعم از تولیدات فرهنگی، نهادهای فرهنگی و کنش ها ی فرهنگی است. در این مقاله کوشیده شده است تا به یازده پرسش کلیدی در باب فرهنگ، پرداخته شود؛ امکان پرسش فلسفی درباره فرهنگ و تقدم و تأخر لایه ها و دلالت های آن، امکان ضرورتی علّی و واقعیتی بیرونی به نام فرهنگ، خادمیت یا مخدومیت فرهنگ، ربط دیالکتیک بین قلمرو ساخت یافتگی فرهنگی با عرصه ها و سطوح غیر فرهنگی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و البته با صبغه فرهنگی، نظریه بَردار بودن فرهنگ به معنای خاص نظریه یا تبیین گری آن، دو گانه طبیعت و فرهنگ و امکان پرسش زبان حکایتگری و شناختاری در قلمرو فرهنگ، ارزیابی انتقادی ادراک حقیقی و اعتباری و بازتاب آن در قلمرو فرهنگ، نسبت فرهنگ و هویت و فرهنگ و حقیقت، متغیر و باز بودن یا ثابت و بسته بودن فرهنگ، ارزیابی دال و مدلول و قراردادی دانستن یا ندانستن رابطه آن، و در نهایت امکان نقد فرهنگی از اهم این پرسش هاست.
۱۳.

نقد روش شناسی اقتصاد اسلامی شهید صدر از دیدگاه واقع گرایی انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روش شناسی هستی شناسی اقتصاد اسلامی واقع گرایی انتقادی شهید سید محمدباقر صدر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 213 تعداد دانلود : 256
اغلب محققان دانشگاهی اقتصاد اسلامی در جهان، دانش آموختگان جریان اصلی علم اقتصاد هستند که تحت تأثیر فردگرایی روش شناختی است. از این رو فردگرایی روش شناختی آگاهانه یا ناآگاهانه در پژوهش های اقتصاد اسلامی تأثیرگذار بوده است. نظر به این که پرداختن به روش تحقیق بر خود تحقیق تقدم رتبی دارد، تأمل درباره تناسب و امکان به کاربستن فردگرایی روش شناختی در مطالعات اقتصاد اسلامی از یک سو، و بررسی ظرفیت و قابلیت دیگر مکاتب روش شناسی برای حمل مفاهیم اقتصاد اسلامی ضروری است. این ضرورت برای تحقیقات اقتصاد اسلامی صورت گرفته در حوزه های علمیه نیز مطرح است. زیرا از سویی فقه شیعه به طور سنتی درباره احکام فردی بحث می کند، و از سوی دیگر شاهد حضور مفاهیم کلی و جمعی در آموزه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اسلام هستیم. از این رو کاوش درباره روش شناسی مناسبی که بتواند جایگاه و نسبت فرد و جامعه را رعایت کند، ضروت دارد. در این مقاله با توجه به قابلیت های رویکرد واقع گرایی انتقادی، میزان سازگاری آن با روش شناسی اقتصاد اسلامی شهید سید محمدباقر صدر، به روش تحلیلی نقد و ارزیابی می شود. مقاله درباره این مسأله نتیجه گیری می کند که واقع گرایی انتقادی از این ظرفیت برخوردار است که مقولات روش شناختی شهید صدر هم چون اصول، کشف، روبنا و زیربنا، واقعی بودن، اخلاقی بودن، عقیده، مفهوم، و عاطفه را توجیه کند.
۱۴.

دین و جامعه در چرخش زمانی معاصر؛ عصر بازگشت خدا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: ناگذرایی وجودی عقلانیت داوری انسان انگاری چرخش دینی چرخشی معنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 29 تعداد دانلود : 739
امروزه با تفوق مباحث هستی شناسی بر معرفت شناسی و طرح ناگذرایی وجودی، فرافعلیت و فرونکاستن واقعیت به فعلیت و حادثه قابل مشاهده و طرح لایه لایه بودن واقعیت، ناگزیر اعتراف به موجودی مطلق می شود که برخلاف مشروط و ممکن بودن هر شیئی، شرطِ بلاشرط و مطلقِ هر شرط و امکانی به شمار می رود. لزوم توجیه پذیری مابعدالطبیعی آرمان های بشری، زمینه مستعد تاریخی دین در پذیرش این آرمان ها، توجه به رابطه مفهومی خدا و انسان و قابلیت های او، به مثابه مبنای توجیه پذیری حقوق انسانی، توجه به حکایت گری و زبان گزاره ای دین و معطوف به حقیقت و فرونکاهیدن دین به عرصه ایمان، تجربه دینی شخصی و گروهی و نیز محروم نکردن دین از عقلانیت داوری که تنها با گفت وگوی دینی و گشودگی نسبت به نقد به دست می آید توجه واقع گرایانه به حقایق تاریخی و کنار زدن پرده ها ی واهی و القایی سکولاریسم و پی بردن به غفلت های تاریخی و برملا شدن آثار منطقی و اجتماعی جریانات غیردینیِ انسان انگارانه و پَسامدرنیستی از نشانه ها یی هستند که فضا را برای «چرخش دینی» معاصر مهیا کرده اند.
۱۵.

نقد نظریة اقتصاد اسلامی صدر از دیدگاه واقع گرایی انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روش شناسی اقتصاد اسلامی واقع گرایی انتقادی سید محمدباقر صدر بسکار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 928 تعداد دانلود : 35
در این مقاله سعی خواهیم کرد ظرفیت و قابلیت رویکرد واقع گرایی انتقادی را در تحمل بار مفاهیم اقتصاد اسلامی صدر از نظر روش شناختی ارزیابی کنیم. بدین منظور ابتدا امکان پذیری این کار را بررسی، و نظریة اقتصاد اسلامی صدر را به اجمال معرفی خواهیم کرد. آن گاه بر اساس واقع گرایی انتقادی، نظریه های «توزیع پیش از تولید»، «توزیع پس از تولید» و «عدالت اجتماعی» صدر را از نظر روش شناختی نقد و بررسی خواهیم کرد. در این نقد به ویژه از مفاهیم ابتنا، علیت رو به پایین، قصدمندی انسان، ساختار و عاملیت استفاده می شود.
۱۶.

تبیین چارچوب کارکردی سیمای جمهوری اسلامی ایران جهت توسعه قابلیت های انسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیمای جمهوری اسلامی ایران رویکرد قابلیت الگوی کارکردی قابلیت های انسانی رویکرد رئالیسم انتقادی نظریه مفهوم سازی بنیادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 549 تعداد دانلود : 361
هدف اصلی این پژوهش تبیین کارکردهای رسانه همگانی سیمای جمهوری اسلامی ایران جهت توسعه قابلیت های انسانی است. این پژوهش از نوع کیفی و با استفاده از روش مفهوم سازی بنیادی (داده بنیاد) انجام گرفته است. در این پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و تکنیک گلوله برفی تعداد پانزده نفر از اعضای هیئت علمی رشته های مدیریت، علوم تربیتی، جامعه شناسی، اقتصاد توسعه، ارتباطات و افراد دارای تجربه کاری در حوزه سیمای ج.ا.ایران مورد مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته قرار گرفتند و سپس داده های حاصل از طریق کدگذاری باز، محوری و انتخابی مورد تعبیر و تفسیر قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که این رسانه، سه کارکرد اصلی جهت توسعه قابلیت های انسانی ایفا می نماید. اولین کارکرد این رسانه که در این پژوهش شناسایی شده، عبارت است از فراهم سازی عوامل میانجی توسعه قابلیت های انسانی که از طریق آگاه سازی، ایجاد انگیزه، توانمندسازی و هدایت اختیار مثبت در انسان صورت می گیرد. دومین کارکرد این رسانه، فراهم سازی آزادی های فرصت در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، قانونی، زیست محیطی، اطلاعاتی و حمایتی است که زمینه و بستر توسعه قابلیت های انسانی محسوب می شوند. در نهایت به کارگیری استراتژی تغییر نیز که مبتنی بر پیش فرض انسان فعال به عنوان یک ظرفیت بالقوه است، سومین کارکرد این رسانه است که در این پژوهش مورد شناسایی قرار گرفته است.
۱۸.

بررسی نقدهای سیداحمد فردید بر لیبرالیسم و غرب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: غرب لیبرالیسم انتقاد غرب شناسی غرب ستیزی سیداحمد فردید

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه اندیشه های فلسفی در ایران معاصر
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه غرب شناسی
تعداد بازدید : 195 تعداد دانلود : 15
غرب و مفاهیم و اندیشه های مرتبط با آن مثل لیبرالیسم، مدرنیته، دموکراسی، سرمایه داری، سکولاریسم، تکنولوژی، توسعه و غیره موضوع هایی است که برای کشورهای غیر غربی مسئله ساز شده است. برخی افراد در توصیف لیبرالیسم، به عنوان اصلی ترین و مهم ترین اندیشه در دوران معاصر، تعبیر «نظریه مدرن تمدن غرب» را به کار می برند. اندیشه لیبرالیسم و برخی جلوه های غرب و تمدن آن به کشورهای دیگر، از جمله ایران، به صورت واقعی و یا وارونه سرایت کرده است؛ برخی با آن همراه شدند و آن را پذیرفتند و برخی با آن مقابله کرده و به طرد، رد یا نقد آن پرداخته اند. همراهی با مدرنیته در اهمیت دادن به قانون و مشتقات آن نظیر قانون اساسی، پارلمان، برابری، مساوات، حق رای و محدود کردن قدرت پادشاه تبلور یافت؛ مقابله کنندگان نیز با قانون بشری، آزادی همه جانبه، برابری میان همه (مسلمان و غیرمسلمان)، سکولاریسم (جدایی دین از دنیا)، آزادی بیان گسترده و آزادی عقیده، مخالف بودند؛ مخالفان و منتقدان نیز نسبت به آزادی، قانونگذاری، عدالت و مساوات، تعریف خاص از انسان و شناخت و هستی و غایت زندگی از نوع غربی مخالف یا منتقد بودند. در این مقاله به بررسی دیدگاه های سید احمد فردید می پردازیم که از جمله کسانی است که از منظر غرب ستیزی و با رویکردی از نوع علی و معلولی، در مخالفت با غرب و ابعاد لیبرالیسم (مبانی، ارکان و نتایج منتسب به لیبرالیسم) دیدگاه های انتقادی مطرح می کند.
۱۹.

پرسش های اساسی رابطه اخلاق و سیاست(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: افلاطون ارسطو سقراط فعل اخلاقی وظیفه گرایی (حق) اخلاقی غایت گرایی (خیر) اخلاقی کانت (امر مطلق، اراده نیک، خودآیینی) فعل سیاسی رابطه اخلاق و سیاست سیاست شریعت محور (نظریه ملاصدرا) نظریه امام خمینی (ره)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی مبانی علم سیاست مفاهیم
  2. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اصول روابط بین الملل مفاهیم پایه ای روابط بین الملل قدرت
تعداد بازدید : 513 تعداد دانلود : 441
در صورت مشتمل بودن فعل اخلاقی بر ابعاد مثبت و منفی، از پیوند اخلاق و سیاست، گریزی نیست. توصیه های مثبت و منفی اخلاقی، برای سیاست، در عمل، از اجتناب ناپذیری پیوند مزبور حکایت می کند. اما به نظر می رسد منظور مدافعان جدایی اخلاق و سیاست، پیوند وجه مثبت و مطلق ارزش های اخلاقی با افعال اقتضایی سیاست باشد. شاید این پاسخ، حالتی از موجه نمایی را در صورت، حفظ کند، اما در برابر سؤال اساسی علل و عوامل شکاف میان افعال اختیاری (اخلاقی و سیاسی) و سطوح مختلف حیات فردی و اجتماعی و پایایی این شکاف، بی پاسخ می ماند. بهترین پاسخ به سؤال رابطه اخلاق و سیاست، مشابه دانستن این دو در یک سطح (اختیاری بودن) و دفاع از حیات یکپارچه انسانی و متفاوت دیدن آنها در سطحی دیگر، هدف فی نفسه اخلاق و ارزش های متعالی، به رغم توجه به ضرورت هستی شناختی و غایت شناختی آن (تقدّم ارزشی) و مشروط و وسیله بودن افعال سیاسی یا قدرت (تقدّم رتبی) است. از میان گونه شناسی قدرت، اگر فعل مشروط سیاسی یا قدرت، به طور عمده بر مدار اقناع و نفوذ باشد، گرایش آن به اخلاق، در مقایسه با زمانی که بر مدار زور، تهدید و اغوا دایر باشد، بیشتر است. اطمینان از جهات اخلاقی سیاست نیز در گرو نقد فعّال و نظارت مستمر نهادهای مدنی، به ویژه اخلاقی و دینی در جامعه است.
۲۰.

دلایل ناکارآمدی تئوری پردازی در تحلیل انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انقلاب اسلامی اصول نظریه پردازی انقلاب مبانی علوم انسانی غرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 37 تعداد دانلود : 892
پیروزی انقلاب اسلامی، ضعف و ناکارآمدی نظریه های انقلاب در غرب را آشکار کرد. این ناکارآمدی علاوه بر ماهیت متفاوت انقلاب اسلامی، به اصول و مبانی علوم انسانی غرب برمی گردد. تئوری پردازان غربی با تبعیت از مبانی علوم انسانی غرب، یعنی تعین گرایی، عقل گرایی، عمل گرایی، عرفی گرایی و اروپامحوری، به بررسی و تحلیل انقلابی پرداختند که در قالب تنگ و محدودکننده این تئوری ها نمی گنجید. به عبارت دیگر انقلاب اسلامی ناکارآمدی این اصول و نظریه پردازی را آشکار کرد. بنابراین، مقاله ضمن بررسی اصول و مبانی نظریه پردازی انقلاب در غرب با ارائه مصادیق، مدعی است که برای تحلیل مناسب انقلاب اسلامی نیاز به علم بومی است، علمی که با مبانی نظام ارزشی و فرهنگی ما سازگار باشد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان