ابوذر رفیعی قهساره

 نظریات متفاوتی در خصوص دموکراسی وجود دارد. یکی از دیدگاه های نسبتاً جدیدی که در این رابطه مطرح شده دیدگاه کثرات گرایی دموکراتیک است. مطابق این دیدگاه اساس دموکراسی، تعدد گروه های فعال در سیاست و رقابتشان در قالب انتخابات برای کسب قدرت است. به طور کلی دموکراسی کثرت گرا بر سه اصل استوار است: تعدد منابع قدرت و گروه ها، نظام انتخاباتی رقابتی و عدم مطلوبیت مشارکت سیاسی گسترده.پژوهش حاضر می کوشد بر مبنای نظریه کثرت گرایی دموکراتیک نگاهی به وضعیت سیاسی ایران در سال های پس از انقلاب اسلامی بیندازد. در ایران پس از انقلاب به دلایل مختلف احزاب سیاسی حضور موثری در سیاست نداشته اند و به جای آن ها، جناح های سیاسی در عرصه سیاسی فعال بوده اند. سوال پژوهش حاضر این است که «علل تداوم کثرتِ نیروهای سیاسی فعال در عرصه سیاسی ایرانِ پس از انقلاب چه بوده و این کثرت چه تأثیری بر توسعه سیاسی در ایران داشته است؟» فرضیه پژوهش هم این است که در سال های پس از انقلاب علیرغم تمایلی که هر یک از جناح ها برای حذف جناح رقیب از عرصه سیاسی داشته اند، تکثر جناح های سیاسی تداوم داشته و این تداوم ریشه در پایگاه اجتماعی جناح های مختلف داشته است. برای آزمون فرضیه از روش توصیفی-تحلیلی و برای گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تداوم تکثر جناح های سیاسی در سال های پس از انقلاب اسلامی و رقابت آن ها مانع از یکدست شدن کامل قدرت و از بین رفتن دموکراسی شده است.

نظام آموزشی ایران تلاش دارد آگاهی سیاسی دانش آموزان را درخصوص انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و ... را افزایش دهد. سؤالی که مطرح می گردد این است که میزان آگاهی سیاسی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر یاسوج درخصوص دفاع مقدس چقدر است؟ و چه ارتباطی بین آگاهی سیاسی و متغیرهای جنس، طبقه اجتماعی و میزان تحصیلات وجود دارد؟ روش پژوهش، روش کمّی با استفاده از شیوه گردآوری اطلاعات به صورت پرسشنامه است. نمونه پژوهش شامل 445 دانش آموز مقطع متوسطه دوم شهر یاسوج در بازه زمانی مهر 1400 تا مهر 1401 می باشد که به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای و بر اساس فرمول کوکران انتخاب گردیدند. تأیید روایی صوری پرسشنامه توسط اساتید علوم سیاسی و علوم اجتماعی صورت گرفت و برای سنجش پایایی آن یک مطالعه پیش آهنگ انجام شد. یافته های پژوهش نشان دادند به طورکلی نمره آگاهی سیاسی همه دانش آموزان از میانگین کمتر است. همچنین آگاهی سیاسی دانش آموزان نسبت به چهره ها و شخصیت های سیاسی بیشترین میانگین را در بین ابعاد چهارگانه متغیر آگاهی سیاسی داشت.

اسلام با توجه به ماهیت سیاسی- اجتماعی خود اغلب نقشی پررنگ در سیاست جوامع اسلامی داشته است. این نقش، رژیم های اقتدارگرای حاکم بر این کشورها را ترغیب به بهره گیری از اسلام برای مشروعیت بخشی به اقدامات خود در سیاست داخلی و خارجی نموده است. امارات متحده عربی نمونه بارز دستکاری مذهب و هماهنگ ساختن آن با سیاست از طریق نهادها و شخصیت های مذهبی بوده است.  این نهادها و شخصیت ها حامی برداشتی از اسلام بوده اند که به «اسلام غیرسیاسی» یا «اسلام نوسنت گرا» معروف است. این برداشت؛ مخالف انقلاب، خواستار حفظ وضع موجود و تبعیت بی چون چرا از حاکمان است. پرسش پژوهش این است که اهداف دولت امارات از هماهنگ ساختن مذهب با سیاست خارجی خود چه بوده و برای تحقق این اهداف به چه اقداماتی دست زده است؟ مقاله می کوشد ضمن پرداختن به بنیان های فکری این گرایش، دلایل بهره گیری دولت امارات از آن و نیز اقدامات صورت گرفته در این راستا را بررسی نموده و در نهایت بکارگیری آن را در سه مورد خاص ارزیابی کند. روش تحقیق پژوهش، روش مطالعه موردی است. در این روش تلاش شده است با تمرکز بر مورد امارات، مسئله تلاش دولت این کشور برای هماهنگ ساختن مذهب با سیاست خارجی بررسی شود. 

پس از مطرح شدن مفهوم «قدرت نرم» توسط جوزف نای در دهه 1990، این مفهوم جایگاه ویژه ای در مطالعات قدرت و روابط بین الملل یافت و به یکی از مفاهیم محوریِ این حوزه ها تبدیل شد. یکی از موضوعات مطرح درباره تمامی اشکال قدرت از جمله قدرت نرم، سنجش قدرت است. ازآنجاکه قدرت امری نسبی است، با استفاده از سنجش و مقایسه معنا می یابد؛ ازاین رو سنجش قدرت ملی کشورها به منظور تعیین جایگاه آن ها در نظام جهانی، از دغدغه های دانشمندان علوم سیاسی و روابط بین الملل بوده است. پژوهش حاضر می کوشد با توجه به اهمیت یافتن قدرت نرم در سال های اخیر و ضرورت سنجش آن به رغم دشواری های موجود در این زمینه، به بررسی مطالعات و اقدامات انجام شده درباره آن بپردازد و الگوهای مختلف مطرح شده را مورد کنکاش و بررسی قرار دهد.

احزاب سیاسی از جمله مهم ترین نهادهای سیاسی در نظام های دموکراتیک محسوب می شوند. در واقع، به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران دموکراسی بدون وجود احزاب سیاسی کارآمد و قوی بی معناست. علیرغم اهمیت احزاب سیاسی برای نظام های دموکراتیک متاسفانه در کشور ما احزاب سیاسی قدرتمند شکل نگرفته اند. ضعف احزاب سیاسی در کشور ما می تواند دلایل متعددی داشته باشد که در تحقیقات و پژوهش های مختلف به برخی از این دلایل پرداخته شده است. اما یکی از فاکتورهایی که می تواند تأثیرات عمیقی بر احزاب سیاسی و نظام حزبی در هر کشور بگذارد ولی در تحقیقات صورت گرفته در کشورمان به آن پرداخته نشده است فاکتور نظام انتخاباتی است. این در حالی است که به اعتقاد صاحب نظران مسایل احزاب و دموکراسی، نظام انتخاباتی مورد استفاده در هر کشور از جمله مهمترین عوامل شکل دهنده به نظام حزبی در هر کشور می باشد. در این مقاله تلاش شده تا ضمن معرفی انواع مختلف نظام های انتخاباتی، نوع نظام انتخاباتی به کار رفته در انتخابات مجلس شورای اسلامی مشخص شده و تأثیر این نظام انتخاباتی بر وضعیت احزاب سیاسی در جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گیرد.

ورزش حرفه ای به دلیل مخاطبان پرشمار، واکنش های گوناگونی را برمی انگیزد و دامنه ی تأثیر آن بر لایه های اجتماع، دامنگیر است. بر این اساس سؤال اصلی نوشتار این است که چگونه ورزش و ورزشکاران می توانند بر هویت جمعی مردم یک کشور یا شهر نقش و تأثیر داشته باشند؟ روش تحقیق، مصاحبه با گروه های کانونی (بحث متمرکز) است. مصاحبه ها در هفت گروه صورت گرفت و نمونه آماری این پژوهش هم بدین گونه بود که در هر گروه 6 نفر براساس متغیرهای سن، جنسیت و آشنایی به ورزش های سنتی و مدرن به صورت هدفمند و غیرتصادفی انتخاب شدند. یعنی جمعاً 42 نفر (24 نفر مرد و 18 نفر زن) مصاحبه شدند. سپس برای تفسیر جملات کلیدی تلخیص شده از مصاحبه ها، ابتدا از کدگذاری باز و سپس از کدگذاری محوری و گزینشی استفاده شد. نتایج مقاله نشان داد که ورزش از جمله عوامل تأثیرگذار بر هویت جمعی است؛ به طوری که موفقیت در ورزش قهرمانی (سطوح داخلی و بین المللی) می تواند باعث تقویت هویت جمعی (شهری و ملی) در شهروندان کرج شود.

نظریات متعددی در باب چیستی هویت ملی و عناصر مؤثر در شکل گیری و تحول آن از سوی نظریه پردازان ارائه شده است. بااین حال، تمامی این نظریات و دیدگاه ها در این مسئله که هویت ملی نوعی «متمایزسازی آگاهانه خود از دیگران» است، اشتراک دارند. در این نوشتار تلاش شده است با بهره گیری از نظریه و رویکرد جامعه گرایی و بر اساس منظومه فکری و معرفتی امام خمینی(ع) و مقام معظم رهبری، به پرسش های سه گانه زیر در باب هویت ملی ایرانیان پاسخ داده شود: اولاً، هویت ملی دارای چه ابعادی می باشد؟ ثانیاً، این ابعاد چه مؤلفه هایی را در برمی گیرند؟ ثالثاً، عوامل تهدید کننده مؤلفه های مذکور چه می باشند و چگونه می توان با بهره گیری از ظرفیت های هویت ملی با این تهدیدات مقابله کرد؟ از نگاه این پژوهش، رویکرد جامعه گرایی به دلیل ویژگی هایی که دارد، از قابلیت خوبی برای تبیین موضوع این پژوهش برخوردار است.

نظام های انتخاباتی از جمله مهم ترین نهادهای حقوقی و سیاسی در هر کشور دموکراتیک اند. تحقیقات و پژوهش های متعددی که محققان و پژوهشگران علوم سیاسی دربارة نظام های انتخاباتی در کشورهای گوناگون طی سال های اخیر انجام داده اند، به خوبی نشان می دهد که نهاد نظام انتخاباتی در بخش های گوناگون حیات سیاسی در هر کشور تأثیرات عمیق و پایداری می گذارد. به رغم اهمیت بسیار نظام های انتخاباتی، هنوز تحقیقات و مطالعات جامع و کاملی در کشورمان دربارة نوع نظام انتخاباتی به کاررفته در انتخابات برگزارشده در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی و نیز پیامدها و تأثیرات سیاسی این نظام های انتخاباتی صورت نگرفته است. در این مقاله تلاش شده است ضمن بررسی انواع مختلف نظام های انتخاباتی که در کشورهای دموکراتیک در سطح جهان به کار می رود، نوع نظام (های) انتخاباتی به کاررفته در انتخابات برگزارشده در سال های پس از انقلاب اسلامی در ایران مطالعه شود. نتیجة تحقیق حاکی از آن است که نظام انتخاباتی به کاررفته در انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال های پس از انقلاب اسلامی نظام انتخاباتی دومرحله ای بوده است که از جمله نظام های انتخاباتی اکثریتی محسوب می شود.